Dera: Unlocked Literal Bible for 1 Thessalonians, 1 Timothy, 2 John, 2 Timothy, 3 John, Philippians, Romans, Titus

Formatted for Translators

©2022 Wycliffe Associates
Released under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Bible Text: The English Unlocked Literal Bible (ULB)
©2017 Wycliffe Associates
Available at https://bibleineverylanguage.org/translations
The English Unlocked Literal Bible is based on the unfoldingWord® Literal Text, CC BY-SA 4.0. The original work of the unfoldingWord® Literal Text is available at https://unfoldingword.bible/ult/.
The ULB is licensed under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Notes: English ULB Translation Notes
©2017 Wycliffe Associates
Available at https://bibleineverylanguage.org/translations
The English ULB Translation Notes is based on the unfoldingWord translationNotes, under CC BY-SA 4.0. The original unfoldingWord work is available at https://unfoldingword.bible/utn.
The ULB Notes is licensed under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
To view a copy of the CC BY-SA 4.0 license visit http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/
Below is a human-readable summary of (and not a substitute for) the license.
You are free to:
The licensor cannot revoke these freedoms as long as you follow the license terms.
Under the following conditions:
Notices:
You do not have to comply with the license for elements of the material in the public domain or where your use is permitted by an applicable exception or limitation.
No warranties are given. The license may not give you all of the permissions necessary for your intended use. For example, other rights such as publicity, privacy, or moral rights may limit how you use the material.

Romans

Chapter 1DAANJE

1Bulush, kwarak ma Yeshu Kɨrishiti, natupi mɨ naaya, poraya kɨduwa wowe ɓala ma Puroguru. 2Me ɓalam net ma ɗowe ko ɓala mɨ ya ɗeɗel ɗa yi Anawouyo mani la likalikat mɨ karkat. 3Ko Lowo mani, mɨ wun lwa ɗa la dengɨleng ma Dauda la dɨmbiyɨk.4Ɗa yi yilma bo muru la moi mutawa, wu ɓale duwani bɨla ɗuwoni Lowo ma Puroguru na dɨmbɨri ɗa yi lɨm ma ɗuko karkat - Yeshu Kɨrishiti Nakomu. 5Ɗa yini mɨ gɨpe yashik gɨn tupi kɨda taa goro ɓoijire mɨ la alingin dai, kɨduwa yimni. 6 La alinginime, wu naamai kɨm bɨla ku ɗuwoku ma Yeshu Kɨrishiti.7Likalikari me ma moi dai la Roma, moi Puroguru shi jindai, moi naa wuna bɨla ɗuwowu miya mɨ karkat. Mo yashik ɗuwoni yimai, ɗɨm gɨn talai awo mɨ pottɨna yi Puroguru Bongmu gɨn Nakomu Yeshu Kɨrishiti.BULUSH A ƊIKE BƗLA TANI ROMA8Domin, naa ɓoi barka ko Puroguru mono ɗayi Yeshu Kɨrishiti duwa kaamai dai, kɨduwa ɓoijire mamai a taareni ɓiye la pani. 9Kɨda Puroguru na shitta mono, mɨ naa yini kwarakarak la lɨmno la ɓoi ɓala mɨ net ma Lowo mani, mɨ ɗok ɗok na ɓale duwamai. 10Rɨngrɨng la kumbongin mono naa lammai anya ɓa ɗɨnga na wai twigaan ma do yimai Puroguru ba ye jindai.11Kɨda na ye jinda almamai, kɨda na ɓoomai woma ɓooma mɨ la lɨm, kɨda ku yeku gɨddɨng. 12Ki me, na moi ku wai ding bogonggo deren mai, ɗayi ɓoijire ma apomu, mamai gɨn mono.13Ɓanje woi na jindai ku ɗuwoku gɨn kindi bɨnmaiyu, mwalan, duwa ɗokɗok na jinda ta yimai, (ge wu gaane dɨm ɓanje), kɨduwa na wai ambo laamai, ki mɨ na wa la yere angaungin. 14Tangho gorono ma miya Girika gɨn ma maawuyan, dai gɨn ma moi ɓɨrmawu gɨn tulongin. 15Kɨshimi, bomono, na ɗaurono na ɓoi ɓala mɨ net kɨma yimai ka moi la Roma.DƗMBƗRI MA ƁOI ƁALAM NET16Kɨda wai naa kang gumi ma ɓala mɨ nettu, kɨda dɨmbɨri ma Puroguru duwa gɨpekoi yi anya ma mɨ ɓwajire, kɨda miya Yahuda domin ɗɨm kɨda miya Girika. 17Kɨda a apeni la ɗuko mɨ teet ma Puroguru yi ɓoijire doyi ɓoijire, ki mɨ ɓulmani ɓulma, "Moi teet awu ɗuko ɗaayi ɓoijire."JAƁE ƁALA MA MIYA JUNG18Kɨda kɨɨm ma Puroguru a apeni la puro ko moi kura Puroguru gɨn miya moi woiwun teetu, mɨ ɗayi kindi ɗukom teet wun kura jire. 19 Me kɨda dɨm wu al wom miya bɨna ko Puroguru. Kɨda Puroguru a apuwu kangboi mani.20Kɨda wom gwang mɨ woi miya almaiyu, wuni moi dɨmbɨri mani mɨ woi shi demau ɗɨm dimbiyini mɨ karkat, mɨ miya almai bo kang, dumbo ɓɨrma la pani, ɗa yi woiyingin mɨ shi ɓɨra. Kɨshimi woi wun gɨn mai ɓalau. 21Me kɨda wun bɨna wonduwoi ko Puroguru, woi wun ɓoona darma mani ɗa Puroguruu, ɗɨm woi wun ɓoona barkau. Boshimi, wu mawu tulonjin la shen wonduwoingin maawu ɗɨm kindi shen wonduwoi mɨ awowu a yen tɨkɨrim.22Wu gɨre wun ɓɨrmawu, ge wu mawu tulonjin. 23Wu paghɨre darma ma Puroguru mɨ woi shi jaɓɨmau ko yipa gɨn lɨm mum na jaɓɨma, ma yiɗiyongin, ma luunjin ana yo parau gɨn ma moi ana laarɨma.24Dai gɨn shimi Puroguru a ɓoi wuni ko jindam la awowu kɨda ɗuko ma bubut, kɨduwa dimbiyiwu ɗuwoni woma jono deren maawu. 25Wuni moi wun paghɨra jire ma Puroguru gɨn luwo, ɗɨm wun ɓoi ɓaɓambɨram gɨn kwarakwarak yi wom wun ɓɨra ko mum ɓira wuna, mum paimani paabadan. Yeni kɨshimi.26Kɨda woyi me, Puroguru a ɓoi wuni bo shen woma jono, kɨda tamyen maawu wun paghɨre kone wom Puroguru ya ko wom woi ye Puroguruu. 27Kɨshimi kɨm mamyen wu ɓau wom Puroguru ya yi tamyen ɗɨm wu tɨmbewu gɨn jinda ma apowu mamyem. Me wuni mamyen moi wun ye woma gumi gɨn apowu mamyen ɗɨm wun gɨpe bolenje ma bwan mɨ kɨrana kɨda ye wom batɨngɨling.28Kɨduwa wowun lɨuwa wu wai Puroguru la binen maawuu, a ɓoi wuni ane la jung awo, kɨda wu ye wonduwoingin moi woi gwangwu.29Wu gɨmowu gɨn dai wom woi teetu, kerek awo, batal, ɗɨm koi miya la awo. Gɨmmawu tep gɨn gonggo, dunamuru, shuma shuma, lɨuwo, gɨn kwate wom gɨngɨngha. 30Wun ana ndoro, ana jaɓe yim, ɗɨm ana kur Puroguru. Wun ana jinda shaagha, ana gɨre koi, ana ape koi. Wun ana ɓir wom gɨnggɨngha, ɗɨm ana kindi shen ko ana miiwu.31 Woi wun gɨn gaare wonduwoiyu; moi woi miya nai gwa ko ɓala maawuu, wowun gɨn jinda wom Puroguru yau, ɗɨm ana kindi yere yashɨk.32Wu gaare wouyo ma Puroguru, mɨ na ɓalmai dai moi ana tange woiyingini moi wu kɨrowu bo muru. Ge woi wun ye kara woingini meu, ge wun bai moi ana ye woingini moi.
Chapter 2KUMAI MA PUROGURU KƗRKƗT

1Dai gɨn shimi woi ka gɨn mai ɓalau, kai mu, kai mɨ kai kaye kumai, kɨda kai kayina mondin mu kumai kai jaale kowo. Ka mɨ ka kaye kumai ka maane ye woiyi shimi kɨma. 2Ge mɨ bɨni kumai ma Puroguru she jire ko ana tange kamo woiyingini moi.3Ge ku yinge me, kai mu, ka ana kumai ma moi ana kaye kumai ko moi wun tange woiyingini moi dai gɨn shimi ɗɨm ka tange woiyingini kɨm. Aku ɗɨm toiyimai bo kumai ma Puroguru? 4kanje ka shenmai ki kalla gɨna mɨ la gwang puro mani, kaye kumai mani mɨ ɗwal yiki ɗɨm gɨn kanaɗi mani? Woi ka bɨnauru gwang puro mani laki shimi bɨla tani gɨn kamai lɨu tubi?5Ge kɨda gɨddɨng bogongo mamai gɨn kindi lɨu tubi mɨ la awmai ka dape kɨɨm kɨda komai la shaka ma kɨɨm, shimi, por mɨ Puroguru an ape kumai mani ma jire.6 An angɨni anya mui pɨla ɗɨgɨm wutau mani: 7ko moi wun kortop, wutau mɨ gwang mɨ na lau payik, ɓoi ɓaɓambɨram, ɗɨm woi gɨndɨmaniu, tuniya mɨ paabadan.8Ge ko ana jinda koi, moi wowun taa goro jireu ge wun taa goro kindi jire, kɨɨm gɨn gɨnggɨng kɨɨm an doma.9Puroguru an do gɨn kindi kindi gɨn jabɨma awo ko tuniya ma miya dai moi wun tange wom gɨnggɨngha, yi miya Yahuda domin, ɗɨm yi miya Girika kɨm.10Ge payik, ɓaɓambɨram, gɨn talai awo an do yi anya mui pɨla mɨ na tange wom gwang, yi miya Yahuda domin, ɗɨm ko miya Girika kɨm. 11Puroguru woshi ape jinda koiyu. 12Kɨda kim miya ɗɨgɨm moi jaɓa ɓala woi goro kumaiyu au tilma woi goro kumaiyu, ɗɨm kim miya ɗɨgɨm moi jaɓa ɓala goro kumai au yiwu kumai ɗayi kumai.13Kɨda woi dai ana kake kumowu yi kumai wun ɗukom teet gaan Puroguruu, ge ana ta goro kumaiyi au wai puulɨma. 14Kɨda shakam angaungin, moi woi kumai arwuu, ɗa yi wom Puroguru ya wun ye wonduwoingin ma kumai, wu ɗuwowu kumai kɨda kowu, anya ɓa woi wun gɨn kumai arwuu.15Ɗa yi me wu ape wutau mɨ na wama ɗayi kumai ɓulmawu la awowu. shen maawu ɗɨm bɨla ɗuwoni sheda koowu, ɗɨm la shen wai maawu. 16An ɗuko ko pori mɨ Puroguru an kumai ko tuke ɓala ma miya dai, ko ɓala mono, la Yeshu Kɨrishiti.MIYA YAHUDA GƗN KUMAI17Boko gɨre koowo na Yahuda, ɗɨm yɨrmowo ko kumai, ku yee shakɨrak awo gɨn gɨre koi ɗa yi Puroguru,18 ku bɨn wom an yimai, dɨm ku tɨmne wonduwoingin mɨ ɗang yiki, ki mɨ kumai wuumai.19Bo awomai a koi ka gɨn koomai ka ana doke buum, ka kangboi ko moi la tɨkɨrɨm boi, 20ana niime tulonjin, ana kukumai ko ambo, ɗɨm ka gɨn shi la kumai yipa ma bɨnen, gɨn ma jire. Dɨnga an dei goko ma tuniya mɨ ka ɗukoi.21Ka mɨ ana kukumai ko yerei, woi ka kuka gɨn komaiyu? ka ana ɓalmai "boku ye shiriu, ka shiri? 22ka ana ɓalmai boku yee lambe shiriu, ka lambe shiri? ka moi ana kur pɨra pɨra, ka baatal la gaawi kumbo Wurushalimau?23Ka ana popolok awo gɨn ape koi la kumaiyi, kaamai la wolunje ma kumai ka kur ɓoi ɓaɓambɨram ko Puroguru? 24Duwa "woi wun ɓoi ɓaɓambɨram ko yim Puroguru la angaungin kɨduwa kamai", kin ɓulmani ɓulma.25Duwa ɗilik a ayemai jire boku taku goro kumai, ge bo woi ka taa goro kumaiyiu, ɗɨlik mamai a ɗuwoni woi ɗilik wu. 26Bo kɨshimi ɗɨm, na kindi ɗilik ba ye wom kumai ya jindai, kindi ɗɨlik mani wani ɗuko ɗiliku? 27Ɗɨm woi mum shi gɨn kindi ɗilik maamai ba a tani goro kumaiyu? Me kɨda ka gɨn ɓulma kumai ɗɨm gɨn ɗilik, ge woi ka taka goroiyu.28Kɨda woi shi na Yahudau mɨ wun almaini paniu; anya ɗɨlik mani bɨla alyi la dɨmbɨyiku. 29Ge shi na Yahuda mɨ kone laki, ɗɨm ɗɨlikyi mɨ la awo, la lɨm, woi bo kanghu, payik ma kamo mui me woi shi doni yi miyau ge yi Puroguru.
Chapter 3

1Ɗɨm mɨndei wun wa miya Yahudai? Ɗɨm mɨndei ɗɨlik ɓoowai? 2Anya gokoi pɨla shi ɓambɨram. Domin dai, miya Yahuda wu gɨpe dɨrbuwa ma wom apana yi Puroguru.3Kɨda mi bo yere miya Yahuda woi wun gɨn ɓoijireu? kindi ɓoijire maawu an maane karkat ma Puroguru woi gwangwu. 4Waan tɨmne yima kɨshimiu, bo shimi, mo Puroguru bɨla ɗuwoni jire anya ɓa mu pɨla shi na lɨuwo. Kim ɓulmani ɓulma, "Duwa au apɨwo ka ye wom teet la ɓalangin mongo, ɗɨm aku wai jege boku doku bo kumai."5Bo kindi yee wom teet maamu an ape wom teet ma Puroguru, mindei am ɓalmai? Am ɓalmai Puroguru shi gɨn kindi yee wom teet, duwa shi dona gɨn kɨɨm mani koomu? (Na wutau gɨn kirki ma miyajung). 6Waan tɨmne yimau, Kɨda ɗɨm, ɗɨnga Puroguru an yee kumai ko la pani?7Ɗɨm bo jire ma Puroguru ɗa yi lɨuwo mono a donu gɨn payik yini mɨ ɗɨgɨm, ɗɨnga au yino kumai ɗa na jaɓe ɓala? 8ɗɨnga waku ɓalmai, kim mɨn ɓwa rohon ma lɨwo mɨn ɓalmai, ɗim yerei wun lɨuwi mɨ ɓale - "mo mɨ yee wom gɨnggɨngha, da wom gwang bɨla doni?" Kumai mɨ wun yaa koowu teet.WOI MUM TEET YIKIU9Ɗɨnga ɗɨm? Am mai ɓala daa koomu? woi an yimau. Kɨda mɨ lwoi kuuwu ko miya Yahudawa gɨn Girika dai ɓiyewu, ma ɗuko goro jaɓe ɓala, 10 ɓulmani ɓulma kime, "woi mum nini teetu, woi anya ɗumoi.11Woi mu nini na gaarɨmaiyu. Woi mu nini na lap goro Puroguruu. 12Wu kaghɨlewu womawu anne, wu mawu bam goro apowu.Woi mu nini na yee wom gwanghu, auwo, "woi anya ɗumoiyu.13Gwanjakwu wuyo muru mɨ ammani. Yilikwu aye tekɨlik. Muurɨk ma wayengin goro yilikwu. 14Boowu gɨmani gɨn jaala jaala gɨn kerek awo.15Yoowu wun kɨpɨre pate doom. 16jupɨlemai gɨn kindi kindi la gokongin maawu. 17Miyai moi woi wun bɨna goko ma talai awou.18Woi shoore Puroguru yerowuu."19Ɓanje mɨ bɨni dai wom kumai ɓala, shi ɓala ko moi wun goro kumai, me a ɗuwoni gor apowu kɨda book dai bɨla yen ɗum, ɗɨm dai la pani ata ɓoi ɓila ko Puroguru. 20Me kɨduwa woi mu nini an wai puulma ɗaa yi kumai gaaniu. Kɨda ɗaa yi kumai binen ma jaɓeɓala dona.ƊUKOM TEET ƊAA YI ƁOIJIRE21Ge ɓanje woi kumaiyu wu wii mɨ bɨn ɗukom teet ma Puroguru. Wu ɓoi shitta ɗaa yi kumai gɨn ana wouyo 22shimi wom teet ma Puroguru ɗaa yi ɓoijire ko Yeshu Kɨrishiti ko dai moi ɓwajire. Kɨda woi jinda koi lakiu.23Kɨda dai miya wu jaɓeɓala ɗɨm wu gatowu bo darma ma Puroguru, 24ɗɨm dai miya wu puule koowu talai ɗaa yi yashɨk mani la baale koi ma Yeshu Kɨrishiti.25Kɨda Puroguru a ɓoomu Yeshu Kɨrishiti woma niime deren ɗaa la ɓoijie ko doomni; a ɓoi Kɨrishiti ɗaa woma apɨma ma puule koi maamu, kɨduwa woi lwa kooni ko jaɓeɓalangin mɨ ɗuwau 26 la kanadi mani. Me dai a yeni duwa ape wom teet mani la shakangini moi. Me a yeni kɨda bɨla ape puule koi mɨ la yini, ɗɨm bɨla ape puulekoi ko anya ma la ɓoijire la Yeshu.27Ape yik to? woi lakiu. Ko gokongini pɨla? ma wutau? Auwo, ge ko gokongin ma ɓoijire. 28Mɨ goom boki ɗɨm mu an wai puule koi ɗaa yi ɓoijire woi gɨn wutaungin ma kumaiyu.29Kanje Puroguru kara Puroguru ma miya Yahuda? Woi shi kɨm Puroguru ma angaunginu? Ou, ma angaungin kɨm. 30Bo ɗɨm kuli Puroguru shi ɗumoi, an puule ko ɗilik ɗaa yi ɓoijire, ɗɨm kindi ɗilik ɗaa yi ɓoijire.31Ɗɨm mu muule kumai ɗaa yi ɓoijire? Mo ba yeniu! Bo shimi, mɨ gɨre kumaiyi.
Chapter 4BO GOMƁALA MA YIBRAHIM

1Mɨndei ɗɨm am ɓalmai, Yibirahim, kaghamaamu la dɨmbɨyik, waa? 2Kɨda bo Yibirahim a wai puule koi ɗaa yi wutau, ɓa an wai goko ma gɨre yini, ge woi gaan Puroguru.3 Kɨda mɨndei likalikat ɓala? "Yibirahim ɓwajire ko Puroguru, ɗɨm wu ɓɨlli ɗaa wom teet."4Ɓanje kɨda shi mɨ ya wutaungin, wom wun angɨna woi ɓɨlman ɗaa woma ɓoomau, ge ki woma tangho. 5Ge kɨda shi mɨ woi ya wutauwu, ge bo shimi a ɓoijire ko shi mɨ na puule ko moi wowun shore Puroguruu, ɓoijire mani ɓɨlmani wom teet.6Dauda kɨm a ɓoi ɓala ma shaɗak ko mum Puroguru ɓɨlaya mum teet woi gɨn wutauwu, 7 a ɓalli, "shaɗak moi kindi jire maawu wun muula, ɗɨm jaɓe ɓalangin maawu numana koi. 8Shaɗak mum Makam wani ɓɨlli jaɓe ɓala kooniu.''9Shaɗak me ɓalmani ko kara ana ɗilikru, kanje ko moi wowun gɨn ɗilikwu kɨm? Duwa mɨ ɓale, "Loi awo wu ɓɨlli gɨn ko Yibirahim kɨduwa wom teet."10 Ge ki ɗɨnga wun ɓɨllai? shakam Yibirahim shi la ɗilik, kanje la kindi ɗilik." Woi la ɗilikwu, ge la kindi ɗilik.11Yibirahim a gɨpe shita ma ɗilik, woma wom teet ma loi awo mɨ shi gɨn shi dumbo ɗeɗel shakam shi la kindi ɗilik, duwa bɨla shi ɗuwoni Bong ma moi dai wun ɓwa jire, anya ɓa wun la kindi ɗilik - duwa wom teet bɨla ɓɨleni koowu -12ɗɨm duwa bɨla ɗuwoni Bong ma ana ɗilik yi moi wun dowa woi goro kara ɗlikwu, ge moi kɨm wun yaa goto ko bo loi yoo ma ɓoijire ma Bongmu Yibirahim ɓala bɨlau yini ɗilikloi awo mɨ shi gɨn shi la kindi ɗilik.GƗM ƊOWE KO ƁALA ƊAA YI ƁOIJIRE13Kɨda ɗoowe ko ɓala mɨ ya yi Yibirahim gɨn dengɨlengin mani mɨ au ɗuko ana twi kolo ma la pani woi dona ɗaa yi kumaiyu ge ɗaa yi wom teet mɨ la ɓoijire. 14Kɨda bo wuni moi wun ɗawa ɗaa yi kumai au ɗuko ana twi kolo, ɓoijire woi wonduwoi laarou, ɗɨm ɗoowe ko ɓalai bam. 15Kɨda kumai she domanu gɨn kɨɨm, ge bo woi kumai yikiu, woi pange ɓala yikiu.16Kɨda woyi me ɗaa yi ɓoijire, me a tani goro aponi kɨda ɗoowe ko ɓalai bɨla ɗuwoni ko yashik ɗɨm bɨla wani yi dengɨlengin ma Yibrahim dai - Woi kara moi wun goro kumaiyu ge kɨm ko moi wun la tika ma ɓoijire ma Yibirahim. Shi Bongmu dai ɓiye koomu,17 kim ɓulmani ɓulma "Na maanewe Bong ma Alingin ɗɨgɨm." Yibirahim shi gaan mɨ shi lɨuwaya, shi mɨ, Puroguru, na ɓoi tuniya ko murawa, ɗɨm shi naai wom woi jiwu yikiu bɨla wu ɗuwowu wun yiki.18Bi dai kindi kindi wom na apɨma pani, Yibirahim a lɨuwi bɨla dingheni ko Puroguru kɨda wom gaan. Kɨshimi a ɗuwoni Bong ma Alingin ɗɨgɨm, ɗaa yi wom ɓalana, "Moi au ɗuko dengɨlen mongo." 19Woi gatana la ɓoijireu, Yibirahim a gaare dɨmbiyini woi ɗɨma ɓooni ambou - (kɨduwa mila mani nem aru). Shi gɨn kooni a bɨni Sharatu wato ɗɨm loi ambou.20Ge kɨda ɗoowe ko ɓala ma Puroguru, Yibirahim woi twa gaan la kindi ɓoijireu. Bo shimi, a yeni gɨdding la ɓoijire, ɗɨm ɓoi payik ko Puroguru. 21Awoni a koi ɗowe ɓala mɨ Puroguru yaa, an ɗɨm dube boki kɨm. 22Duwa shimi wu ɓulli yini wom teet.23Ɓanje woi wu ɓulu kara wom shi an waamaiyu, 24wu ɓulu kɨda shi. Ɓulmani ɗɨm kɨda mɨni, kɨda moi au ɓulwu, mɨni moi ɓwajire ko Mum yila Yeshu Nakomu bo muru la moi mutawa. 25Me shii mum wun ɓooya kɨda jaɓe ɓalangin maamu, ɗɨm wu yilyi kɨda puule koomu.
Chapter 5WONDUWOINGIN MƗ PUULE KOI SHE DOMANU

1Dumbo wu puule koomu ɗa yi ɓoijire, mɨn gɨn talai awo yi Puroguru ɗa yi Nakomu Yeshu Kɨrishiti. 2Ɗa yini mɨni kɨm mɨ wai goko ɗayi ɓoijire la yaashɨk me mɨ mɨn yirama koi. Mu ye popolok awo la dɨngha yi Puroguru mɨ ɓooma kɨda gaan, dɨngha yini mɨ am wai maamu tikai la darma ma Puroguru.3Woi kara meu, ge mɨn popolok awo la kindi kindi maamu. Mɨ bɨni kindi kindi shi doo gɨn dɨngbogonggo. 4Dɨngbogonggo ɗɨm shi dooma gɨn ɓoigoko, ɗɨm ɓoigoko she ɓoi dɨngha kɨda gaan. 5Dɨnghai me woi she gatɨnjeu, kɨduwa Puroguru a pottɨturu jindaboi mani la awomu ɗa yi Lɨm mɨ karkat, mɨ shi ɓooma.6Kɨda dumbo shakam mɨn dong gatɨmamu, kɨda la shakai tɨp Kɨrishiti murana kɨda moi wowun bɨna yi Puroguruu. 7Kɨda an ɗuko pɨrma mu bɨla mureni kɨda mum teet. Kɨshimi, an ɗɨm yima anya mondin mu mureni kɨda mum gwang.8Ge Puroguru a ape jindaboi mani doo yimu, kɨduwa dumbo mɨn ana jaɓeɓala, Kɨrishiti a mureni kɨduwa mɨni. 9 Mɨ ta shimi, ɓanje mu wai puulekoi ɗa yi doom mani, am wai ɗaama yi shiimi bo kɨɨm ma Puroguru.10Kɨda bo, dumbo mɨn ana shuuma, a niime derenmu gin Puroguru ɗaa yi muru ma lowo mani, mɨ ta shiimi, bim niima derenmu, am ɗaama ɗaa yi tuniyani.11Woi kara meu, ge kɨma am popolok awo la Puroguru ɗa yi Yeshu Kɨrishiti Nakomu, ɗaa yi mum mɨn waa niime derenni me.ADAMU GƗN KƗRISHITI12Kɨshimi ɗɨm, kim kɨduwa mu ɗumoi jaɓeɓala gaatɨna la pani, ko gokoi me kɨma muru gaatɨta ɗaa yi jaɓeɓala. Ɗɨm muru a dɨroto ko miya dai, kɨduwa dai wu jaɓeɓala. 13Kɨda dɨm mɨ kumai dota, jaɓeɓala she la pani, ge woi ɓɨl jaɓeɓala yikiu dumbo woi kumai yikiu.14Dai gɨn shgiimi, muru a twi joko dumbo ko Adamu doo yi Musha, anya ko moi mɨ woi wun jaɓeɓala ki ma kur taa goro ɓala ma Adamuu, mɨ ɗuwana goko ma mum an dooma. 15Ge anya kɨshiimi, woma ɓoomai woi ki jaɓeɓalau. Kɨda bo ɗaa yi jaɓeɓala ma mu ɗumoi moi ɗɨgɨm mutawa, mɨ ta shimi yaashɨk ma Puroguru gɨn woma ɓooma ɗaa yi yaashɨk ma mu ɗumoyi, Yeshu Kɨrishiti, an ɗuko kɨda moi ɗɨgɨm.16Kɨda woma ɓoomai woi ki wom waana kɨda jaɓeɓala ma mum ya jaɓeɓalau. Kɨda ko bɨla arɨkyi, kumai ma tilmai dona kɨduwa jaɓeɓala ma mu ɗumoi. Ge ko bɨla arɨkyi, woma ɓooma mɨ dona la puulekoi a doni bi jaɓeɓalangin ɗɨgɨm. 17Kɨda bo ɗaa yi jaɓeɓala ma mu ɗumoi, muru yaa joko ɗaa yi mu ɗumoi, mɨ ta shiimi moi wun gɨpa kɨɗɨma yaashɨk mani ɗɨm gɨn woma ɓooma ma ɗukom teet an twi joko ɗaa yi tuniya ma mɨ ɗumoiyi, Yeshu Kɨrishiti.18Kɨshimi ɗɨm, kim ɗaa yi jaɓeɓala ma mu ɗumoi miya dai wun waa tillma, kɨshimi ɗɨm ɗaa yi wutau mɨ teet ma mu ɗumoi dona puulekoi ma tuniya kɨda miya dai. 19Kɨda kɨshimi ɗaa yi kindi taa goro ɓala ma mu ɗumoi miya ɗɨgɨm wun maana wuna ana jaɓeɓala, kɨshimi kɨm ɗaa yi taa goro ɓala ma mu ɗumoi ɗɨgɨm au maan mawu moi teet.20Ge kumai dona goro apowu, kɨduwa jaɓeɓala mondin miiyeni. Ge boi mi jaɓeɓala miiyena, yaashɨk miima anya ɓa ɗɨgɨm. 21 Me a yeni kɨda, kim jaɓeɓala twa joko la muru, kɨshimi yaashɨk ata twi joko ɗaa yi ɗukom teet kɨda tuniyam paabadan ɗaa yi Yeshu Kɨrishiti Nakomu.
Chapter 6MURU YI JAƁE ƁALA, ƊAMA YI KƗRISHITI

1Mɨndeyi ɗɨm am ɓalmai? Am twi gaan gɨn jaɓeɓala duwa yaashɨk mondin miiyeni? 2Mo ba yeniu, mɨni moi mɨn mutama yi jaɓeɓala, ɗɨnga ɗɨngandai am maane ɗuko laki?3 Woi kaa bɨnauru dai moi wun yiwa baptishma la Kɨrishiti Yeshu wu yiwu baptishma doo la muru mani?4Wu are mɨni, ɗɨm, gɨn shi ɗaa yi baptishma doo la muru mani. Me a yeni kɨduwa kim wun yila Kɨrshiti bo muru la moi mutawa ɗaa yi darma ma Bonghi, kɨshiimi kɨm am goto la pee tuniya. 5Kɨda Bomu dapomu gɨn shii la yipa muru mani, kɨshimi ɗɨm am dapɨma gɨn shi la yilma bo muru mani.6Mu bɨn me, wu doowe manjo mu maamu gɨn shi, kɨda dɨmbiyik ma jaɓeɓala bɨla tilleni. Woiyime a yeni kɨda bomu maane ɗuko jeɓiyan ma jaɓeɓalau.7Shi mum murana wu maaneyi mum teet ko jaɓeɓala.8Ge ɗɨm bo mu mutamu gɨn Kɨrishiti, mu ɓoijire kɨma am ɗaama gɨn shi. 9 Mu bɨni Kɨrishiti a yileni bo muru la moi mutawa, ɗɨm woi munni daa ɓanjeu. Woi muru ɗɨm shee gɨn dɨmbɨri kooniu.10Kɨda duwa muru a murni yi jaɓeɓala, a mureni ko yooni ɗumoi daa miya dai. Anya ɗɨnga, tuniyani mɨ shi ɗaama yiki, shi ɗaama kɨda Puroguru.11 Ko gokoi shimi, kumai kɨm mbak ku gɨre ku muttoku yi jaɓeɓala, ge ɗaamamai yi Puroguru la Kɨrishiti Yeshu.12Dai gɨn shimi, boku ɓau jaɓeɓala wai dɨmbɨri ko dimbiyimai mɨ na muruu mɨ aku ta goro jinda mani. 13Boku ɓoi gɨlwa dɨmbiyimai ko jaɓeɓalau, mɨ an ɗuko pinen wutau mɨ au wutau yiki kɨda wom woi teetu. Ge ku ɓoi koomai yi Puroguru, ki moi mutawa ɗɨm ɓanje wun gɨn tuniya. Ɗɨm ku ɓoi gɨlwa dɨmbiyimai ko Puroguru pinen wutau mɨ au wutau yiki kɨda wom teet.14 Boku ɓau jaɓeɓala ye dɨmbɨri koomaiyu. Duwa woi ka goro kumaiyu, ge goro yaashɨk.JEƁIYAN MA WOM TEET15Mi ɗɨmi? Am jaɓeɓala kɨduwa woi mɨn goro kumaiyu, ge goro yaashɨk? Mo ba yeniu.16 Lawa woi ka bɨnau mum kaa ɓwa koomai yini ɗaa kwarinjen shi mum aku ta goroni, mui shimi mbak ku taku goro ɓala mani? Me jire, ba aku ɗuko kwarinjen ma jaɓeɓala mɨ na do gɨn muruu, aku ɗuko kwarinjen ma ta goro ɓala mɨ na doo gɨn ɗukom teet.17Ge barka ko Puroguru! kɨda jiku kwarinjen ma jaɓeɓala, ge ku taku goro ɓalai la awomai ko goko ma kuka kuka mɨ wun yimai. 18 Wu maane mai talai bo jaɓeɓala, ɗɨm wu maane mai kwarinjen ma wom teet.19Naa ɓala ki mujung kɨduwa gatɨnjen mɨ la dɨmbiyimai. Kɨda kim ka ɓwa gɨlwa dɨmbiyimai ɗa jaɓiyan ko woma jono gɨn ko wom gɨnggɨngha, ko gokoi shimi ɓanje, ku ɓoi gɨlwa dɨmbiyimai ɗaa jeɓiyan ko wom teet ɗɨm ma joɓeyik. 20Kɨda shakam ka jeɓiyan ma jaɓeɓala, jiku talai bo ye wom teet. 21La shakai me, loyo ma mi ka waa la wonduwoingini moi mɨ ɓanje ka kang gumini? Kɨda waama woinginimoi wun doo gɨn muru.22Ge ɓanje wu maane mai talai yi jaɓeɓala ɗɨm jeɓiyan ma Puroguru, ka gɨn loyo mamai kɨda joɓekoi. Wom wana shimi tuniyam paabadan. 23Kɨda bolenje ma jaɓeɓala shimi muru, ge woma ɓooma ma Puroguru tuniyam paabadan la Kɨrishiti Yeshu Nakomu.
Chapter 7WULA

1Kanje woka bɨnau, mwalan (kɨda na ɓala ko miya moi wun bɨna kumai) kumai she gɨn dɨmbiri ko mu dai shakam shi gɨn tuniya.2Kɨda tamno wula she bo ma mooro ɗa yi kumai dai shakam shi gɨn tuniya, ge bo mooroi a mureni, a lakoto bo kumai ma wula. 3Kɨshimi ɗɨm, shakam mooro shi gɨn tuniya, bo she ɗuko gɨn mondi mu, au naamoro nalambe shiri. Ge bo mooro a mureni, she talai bo kumai, kɨshimi woi she na lambe shiriu bo she ɗuko gɨn mondin mu.4Dai gɨn shimi, mwalan, wu maane mai kɨm mutumamai yi kumai ɗaa yi dɨmbiyik ma Kɨrishiti. Me shimi kɨda ku gommoku la apomai, kɨshimi, yi mum yilana bo muru la moi mutawa, kɨda mu ɓoi loyo ko Puroguru. 5Kɨda shakam mɨn la dɨmbiyik, lau ye jaɓeɓala, mɨ na do ɗaa yi kumai, wun wutau la dɨmbiyimu bɨla mu ɓoi loyo kɨda muru.6Ge ɓanje wu lakemɨni bo kumai. Mu muromu ɗaa yi wom kwaa mɨna. Me kɨshimi kɨda mɨ ye wutau wom peeni ma Lɨm, ɗɨm woi la manje wom ɗeɗelu.KINDI KINDI MƗ JAƁE ƁALA MƗ LA YIMU SHE DOMANU7Mindei am ɓalmai ɗɨm? kumaiyi gɨn kooro jaɓe ɓala? Bo yeniu. Anya ɗɨnga, ɓa wano bɨn jaɓeɓalau, bo woi ɓa ɗaa yi kumaiyu. Kɨda ɓa wano bɨn yi gongge woma muu dɨm mɨ kumai ɓala. "Mbak boku yee gonggou." 8Ge jaɓe ɓala a wai goko ɗa yi wouyo ɗɨm a dotonu gɨn jinda mɨ la yino. Kɨda bo woi kumai yikiu, jaɓe ɓala mutto.9La shaka nini, Na ɗaano woi gɨn kumaiyu, ge shakam wouyo dota, jaɓe ɓala a piirato, ɗɨm na murono.10 Wouyo ji ɓa ata doomanu gɨn tuniya a kaghɨloto ɗa muru yino.11Kɨda jaɓe ɓala a wai goko ɗa yi wouyo ɗɨm mɨ tekɨlana. Ɗaa yi wouyo duwa munno. 12Kɨshimi kumai she karkat, ɗɨm wouyo she karkat, teet ɗɨm gwang.13Kɨshimi wom gwang an maama ɗaa muru yino? Mo ba yeniu. Ge jaɓe ɓala, kɨda ba ape she jaɓeɓala ɗa yi wom gwang, a dotonu gɨn muru yino. Me kɨda ɗa yi wouyo, jaɓeɓala ata ɗuko jaɓeɓala mɨ woi kɨrauni yikiu. 14Kɨda mɨ bɨni kumai she lɨm, ge Naani ma dɨmbiyik. Wu wupɨne bo jewejewe yi jaɓeɓala.15Kɨda wom naa yimai, woi naa gaare lakiu. Ɗɨm wom naa jinda yimai, woi naa yimai yu, wom naa kuraya ɗɨm shimi naa yee. 16Ge bo naa yee wom woi naa jinda yimai yu, Na lɨuwi kumai she gwang.17Ge ɓanje woi naani na yimai yu, ge jaɓe ɓala mɨ la yino. 18 Kɨda na bɨni la yino, shimi dɨmbiyino, woi she wom gwanghu. Kɨda jinda yee wom gwang la yino, ge woi naa ɗɨm yimaiyu.19Kɨda wom gwang mɨ naa jindai woi naa yimaiyu, ge wom gɨnggɨng mɨ woi naa jindai yu, shi naa yimai.20 Ɓanje bo naa yee wom woi naa jinda yimai yu, ɗɨm woi ɗuwana naa na yimai yu, ge batingiling jaɓe ɓala mɨ na ɗuko la yino. 21Na wai, ɗɨm, ɗuko pani mono ma jinda yee wom gwang, ge gɨnggɨng she nini wutau la yino.22Kɨda na popolok awo yi kumai ma Puroguru gɨn kone yino. 23Ge na al ɗoku pani mɨ ɗang la dɨmbiyino. She shagha gɨn pee ɗuko pani mɨ la awono. A koone ɗaa yi ɗuko pani ma jaɓeɓala mɨ la dɨmbiyino.24Nani naa nakindi kindi! Ma an baale koono yi dɨmbiyik ma murui me? 25Ge barka ma Puroguru ɗa yi Yeshu Kɨrishiti Nakomu! Kɨshiimi ɗɨm. Naa gɨn koono naa kwarakkwarak ma kumai ma Puroguru gɨn awono. Anya ɗɨnga, gɨn dɨmbiyino naa kwarakkwarak ko ɗuko pani ma jaɓe ɓala.
Chapter 8ƊUKO MƗ LA LƗM MƗ KARKAT

1Dai gɨn shimi woi tillma yikiu ko moi wun la Kɨrishiti Yeshuu.2 Kɨda ɗuko pani ma Lɨm ma tuniya la Kɨrishiti Yeshu a maane ne talai ko ɗuko pani ma jaɓeɓala gɨn muru.3Kɨda wom kumai woi ɗɨma yimaiyu kɨduwa she gatɨmoro ɗaa yi dɨmbɨyik, Puroguru a yee. A dɨlturu lowo mani la yipa dɨmbɨyik ma jaɓe ɓala bɨla ɗuwoni baiko ma jaɓe ɓala, ɗɨm tille jaɓeɓala la dɨmbiyik. 4A yu woiyi me kɨda woma lamma ma kumai bɨla gɨmeni la yimu, mɨni moi womɨn goto ɗaa yi dɨmbɨyikwu, ge ɗaa yi Lɨm.5 Moi wun ɗuko ɗaa yi dɨmbɨyik wun ɓoi shenwu yi wonduwoigin ma dɨmbɨyik, ge moi wun ɗuko ɗaa yi Lɨm wu ɓoi shenwu ko wonduwoingin moi la Lɨm.6Kɨda loi shen ko dɨmbɨyik murmani, ge loi shen ko lɨm tuniya ɗɨm talai awo. 7Loi Shen ko dɨmbɨyik shi shuma shuma gɨn Puroguru, kɨda woi shi goro kumai ma Puroguruu, kanje bɨla ɗɨm yimai kɨshimi. 8Moi wun la dɨmbɨyik wawu pooshe awo Puroguru.9Anya ɗɨnga, woi ka la dɨmbɨyikwu ge la Lɨm, bo kuli Lɨm ma Puroguru ɗunghani laamai. Ge bo mondin mu woshi gɨn Lɨm ma Kɨrishitiu, woi shi maniu.10Bo Kɨrishiti laamai, dɨmbɨyik murmani ɗaa yi jaɓeɓala, ge lɨm shi gɨn tuuniya ɗaa yi wom teet.11Bo Lɨm ma Mum yila Yeshu la moi mutawa shi ɗuko laamai, Shi mum yila Kɨrishiti la moi mutawa an ɓoi tuniya kɨm ko dɨmbɨyik mɨ na muru ɗaa yi Lɨmni, mɨ na ɗungha laamai.12Kɨshimi ɗɨm, mwalan, mɨn ana tangwo, ge woi yi dɨmbɨyikwu mɨ ɗuwomu la dɨmbɨyik. 13Kɨda boku ɗuwoku ɗa la dɨmbɨyik, kaa nem muru, ge bo ɗaa yi Lɨm ku duu mur wutau ma dɨmbɨyik, aku ɗaama.14Kɨda ki ɗɨgɨm miya mɨ Lɨm ma Puroguru gɨpe gaanwu, moi ambo ma Puroguru. 15Kɨda woi ka gɨpe Lɨm ma ɗowuuk kɨma mɨ aku shooriu. Bo shimi, mɨ gɨpu lɨm ma gɨpma, ɗaa yiki mɨn kwi, "Abba, Bong!"16Lɨmi gɨn kooni shi ɓoi shitta gɨn lɨmmu mɨn ambo ma Puroguru. 17Bo ɗɨm mɨn ambo, ɗɨm ana twi kolo kɨm, ana twi kolo ma Puroguru. Dɨm mɨn dapɨmamu ana twi kolo gɨn Kɨrishiti, bo ɗɨm kuli mɨn naai kindi kindi gɨn shi kɨshimi kɨm au gɨre darma maamu gɨn shi.18Kɨda naa kwate kindi kindi mɨ la shaka mɨ ɓanje woi kɨrana bɨla wu kɨryi gɨn darma mɨ an apɨmuu. 19Kɨda kɨpɨre shiire wom wun ɓɨra moi apɨma ma ambo ma Puroguru.20Kɨda wom wun ɓira luumani goro wom bam, woi kɨda wom shi jindayiu, ge ma mum luuya. Dinghani woi gɨn kɨkɨnkau wom wun ɓira gɨn kooni au washimani yi jewejewe ma ɗɨmma 21ɗɨm au domanu la ɗuko talai ma darma ma ambo ma Puroguru.22 Kɨda mɨ bɨni dai wom wun ɓira shi ko ɓunen ɗɨm kuun pɨra loyo goro apowu anya ɓanje.23Woi kara shimiu, ge anya mɨni gɨn koomu, ma wa loyo mɨ domin ma Lɨmi - anya mɨni gɨn koomu mɨn ɓunen deren mu, momai kɨda mɨ wai gɨpma, baale koi ma dɨmbɨyimu.24 Kɨda ɗaa yi dɨnghai me wun ɗaama. Ge wom mɨn dɨnghama koi an yima, woi alana donghu, kɨda shi mɨ dɨnghana ko moi wom malana alamai? 25Ge bom dɨnghomu ko wom woi mɨn ala, ɗɨm am momani gɨn kanaɗi.26Ko gokoi me, Lɨmmi shi aye gatɨnje maamu. Kɨda woi mɨn bɨna gokom am yee kumbou, ge lɨmmi gɨn kooni gaa derenmu gɨn wom woi mɨn ɓalau la ɓunengin. 27Shi mɨ na ɓɨttɨre la awo a bɨn shen ma Lɨmmi, kɨduwa shi gaa deren kɨda ana ɓoijire ɗaa yi wom Puroguru jindai.MU GOWE WU ƁALMU ANAJEGE28Mɨ bɨni kɨda moi wun jinda Puroguru, shi yiwu wonduwoi dai dapɨmani kɨda gwang, kɨda moi wun naamɨna ɗaa yi woiyime. 29Kɨduwa moi bɨna yiwu ɗeɗel, a ɗaure wuni bɨla wu tawu goro yipa ma ambo mani, duwa bɨla ɗuwoni lo domin la mwalangin ɗɨgɨm.30 Moi shi ɗaura wuna, wuni kɨm shi naa wuna. Moi shi naa wuna, wuni kɨm shi puula koowu. Moi kɨm shi puula koowu, wuni kɨm shi gɨra darmawu.31Mi ɗɨm am ɓalmai ko woigingini moi? Bo Puroguru shi kɨda mɨni, mandei an kur mamu? 32Shi mɨ woi shi ɓagha lowo maniu ge a ɓooyi ane bo mɨni dai, ɗɨnga kɨm wani gɨn shi ɓoomu shwa anni dai wonduwoiyu?33Ma an domanu gɨn mondin kuuwu ko moi Puroguru beela wuna? Puroguru shi mɨ na puulekoi, 34ma mum na tillɨmaiyi? Kɨrishiti mum shi murana kɨda mɨni, ɗɨm mɨ taa shiimi, Shi kɨm wu yilyi. Shi twi joko gɨn Puroguru la boi mɨ taa ɓaɓambɨram, ɗɨm shi na gaa deren kɨduwamu.35Ma na tɨkɨmamu gɨn jindaboi ma Kɨrishiti? kindi kindi, kanje jijingɨla kanje piileɓoi, kanje kiim, ɗuko ɗamshal, kanje bo kindi, kanje tashkat? 36 Kim ɓulmani, "Kɨda wom aku waamai wun duu muru dai ɓiye pori. Wu maane mɨni ki tɨngan kɨda woore dɨrii."37La woiyingini me dai mɨ taai moi wa jege ɗaa yi mum ya jindamu. 38Ge awono a gɨre woi muru, kanje tuniya, anya anatangi ma Puroguru, kanje gwamnati, anya wom ɓanje, kanje wom na doma, anya dɨmbɨri, 39woi rungni, kanje juɗukni, anya wom wun ɓira an ɗɨm tɨkɨmamu gɨn jindaboi ma Puroguru, mɨ shi la Kɨrishiti Yeshu Nakomu.
Chapter 9PUROGURU A BEELE YISHIRAILA

1Na ɓale jire mɨ la Kɨrishiti. Woi naa lɨwou, shenno shi ɓoono shitta la Lɨm mɨ karkat,2 ge kɨda nani na gɨn jaɓɨma awo kɨɗe kɨɗe gɨn pɨra mɨ woi shi demau la awono3Kɨda Na ɗiiku ɓa naani na jaaleno ɗɨm woi duwa Kɨrishitii duwa mwalanno, wuni moi wun kaamono ɗa la dɨmbɨyik.4 Wun miya Yishraila. Wu gɨn gɨpma, darma, ɗoowe ko ɓalangin, woma ɓooma ma kumai, ɓoi ɓaɓambɨram ko Puroguru ɗɨm gɨn ɗoowe ko ɓalangin. 5Maawu denggɨlengin mɨ Kɨrishiti dona ɗa la dɨmbɨyik - Shi mɨ shi Puroguru ko dai. Mo mɨ payeyi paabadan. Yeni Kɨshimi.6Ge woi ɗuwana ki ɗoowe ko ɓala ma Puroguru a washeni goreiyu. Kɨda woi anya ma la Yishraila ɗuwana kuli ma Yishrailau. 7Kanje woi dai dengɨlen ma Yibirahim wun kuli ambo maniu. Ge, "ɗaa yi Yishaku dengɨlengin au naamawu."8Kɨshimi, ambo moi wun la dɨmbɨyik wowun ambo ma Puroguruu. Ge ambo ma ɗowe ko ɓalai ɓɨlmawu la kaaghɨyan.9 Kɨda me shimi yila ɓala ma Ɗowe ko ɓala. "Shakai me ana doma ɗɨm Sharatu ata wai lowo."10Ge woi kara meu, biim Rabeka wa wuɓi gɨn mondin mu, Bongmu Yishaku - 11Kɨda amboi wowun lwa wuna dongwu, kanje wun yaa wonduwoi mɨ gwang kanje gɨnggɨnghau, duwa wom Puroguru ɗɨka ɗaa yi ɓelɨk bɨla yireni, woi kɨduwa wutaunginiu ge duwa shi mɨ na nai - 12 wu ɓaldo, "Mɨ shopoiyai an kwarakkwarak ko mɨ kallai" 13 kim jin ɓulmani ɓulma "Yakubu na jindai, ge Yishuwa na kuryi."14Mɨndei ɗɨm am ɓalmai? Wom woi teettu yikiru yi Puroguru? Mo ba yeniu. 15Kɨda a ɓalli ko Musha, Ana al yere yashik ko mum ana al yere yashik ɗɨm Ana yashe mum ana yashimai. 16Kɨshimi ɗɨm, woi kɨduwa shi na jindaiyu kanje shii mɨ ya kayou, ge kɨduwa Puroguru, na ape yere yashik.17Kɨda likalikat a ɓalli ko Pirauna, ''Kɨda woiyime na yilawa, kɨshimi ana ape dɨmbɨri mono la yiwo, kɨshimi yimno an taarɨma dai ɓiye la pani." 18Kɨshimi ɗɨm, Puroguru shi ape yere yashik ko mum ya jindai, ɗɨm mum ya jindai, shi maanimani na gɨddɨng koi.19Aku ɗɨm ɓallo, "Goro mi daa ɓanje shi lau wolinje? Kɨda mandei tɨmna yima ko wom shi ya jindai?" 20Woi ɗiu, mu, kai mandei na pange bo Puroguru? Wom wun ɗɨghaya an ɗɨm ɓalli ko mum ɗɨghaya, "Goro mɨ kai ɗɨghana ki me?" 21Woi naɗɨwoi shi gɨn dɨmbɨri ko kile bɨla ɗɨgh la loɓok ɗumoi woma pate wonduwoi mɨ ɗaat, ɗɨm bɨlani woma pate wonduwoi mɨ an wutau yiki ring ringhu?22Bo dɨm Puroguru, mɨ shi jindai ape kɨɨm mani ɗɨm bɨla shi ape bo kang dɨmbɨri mani shi kanaɗi mɨ ɗɨgɨm gɨn woma pate pinen ma kɨɨm moi dungha ma tɨlma23 kɨduwa bɨla shi ape kɨrau darma mani ko woma pate pinengin ma gɨre gumi, mɨ shi niimma ɗeɗel ma darma-- 24ɗ̄ɨm mɨni, moi mɨ ɗɨm shi na moi kara la miya Yahudanginiu ge kɨma la moi wun Augangin.25Ki mɨ shi ɓala la Hoshaya: "Ana nai miya mono moi woi dowu miya monou., gɨn ji she bo awono mɨ woi dota bo awonou. 26Ɗɨm an ɗuko yi boi mɨ wun ɓalwa "woka mɨya monou, nene au naamawu "Ambo ma Puroguru na tuuniya27Yishaya a yee kwi duwa Yishraila "Bo ɗɨgɨm ko ambo Yishraila wun ki ɗɨgɨm ko puwa mɨ la nong gwa, kara gɨlwani an ɗaama.28 Duwa Puroguru an loi yila ɓala mani ko bo pani nem ɗɨm dai ɓiyeni.29 Ɗɨm kiim Yishaya ɓala ɗeɗel. Bo ɓa Makam mɨ la Puroguru woi ɓauma bi dengɨlengwu ɗɨm ɓa mɨ ɗuwomu ki Shodom, ɗɨm ɓa wu maane mɨni ki Gomora.YISHIRAILA GƗN ƁOI ƁALAM NET30Mɨndeyi ɓanje am ɓalmai? Moi wun Angaungin, moi wowun lawa goro ɗukom teettu, wu wai ɗuko mɨ teet, teet duwa loi awo.31 Ge Yishraila ji lawa goro kumai ma ɗuko tet, woi ɗɨma wamaiyiu.32Goro mɨ wula? Duwa wowun lawa gorei gɨn loi awou, ge gɨn wutaungin, Wu diire yo ko guwat diire yo, 33kiim ɓulmani ɓulma, "Yingu naa loi la Shiyona guwat diire yo ɗɨm gɨn guwat ma jaɓe ɓala. Mɨ shi ɓwajire koi waani kang gumiu."
Chapter 10

1Mwalan, wom awono shi jindai ɗɨm kumbo mono doyi Puroguru koowu bɨla wu wai gɨpekoi. 2Duwa Na maane ko ɓala koowu wun gɨn jinda Puroguru la awowu ge woi ko binenuu.3 Kɨduwa wowun bɨna wom teet yi Puroguruu, ɗɨm wun jinda yee wom ɗuwana teet yi wutau, wowun ɓwa koowu yi wom teet ma Puroguruu.4Duwa Kɨrishiti gɨmma ma kumai ko wom teet yi moi dai wun ɓwajire. 5Duwa Musha a ɓuli ko wom teet mɨ shi ɗoni la kumai 'Muum na ye wom teet mɨ la kumai an ɗuko duwa wom teet.6Ge wom teet mɨ shi pootɨni la loi awo a ɓale kime7 'Boka ɓale la awowo, mɨndeyi an yemma la puroguruu? (shiimi bɨla donnu gɨn Kɨrishiti ali), 'mɨndeyi an gaa la wuyo murui?" (shiimi bɨla pittu Kɨrishiti bo murui)"8Ge mɨndeyi shi ɓala? "Yila ɓalai shi nemma yimai, la bomai ɗɨm la awomai." Me shiimi yila ɓala loi awo mɨ ɓale duwai. 9Duwa boko lɨwi gɨn boowo Kɨrishiti shi Nakomu ɗɨm ka ɓoijire la awowo Puroguru a yileyi bo muru, aka wai ɗaama. 10Duwa gɨn la awo mum shi ɓoijire ko wom teet, ɗɨm gɨn booni shi lɨpmai duwa gɨpekoi.11Duwa likalikat a ɓale, "Dai ɓiye muum shi ɓwajire kooni wani kang gumiu." 12Duwa woi tika yikiu deren miya Yahuda gɨn mɨ Girkau. Duwa Makam shi Makam ma dai, ɗɨm shi gwang yi moi wun lawaya. 13Duwa dai ɓiye muum naa yim Makam an wai ɗaama.14Ki pɨla au ɗɨm nai mɨ wowun ɓwajire kooniu? Ɗɨm ki pɨla au ɓoijire ko mɨ wowun tɨmna kanghaiyiu? Ɗɨm ki ɗɨnga au kanghayi bo woi na ɓoiɓala yikiu? 15ɗɨm ki ɗɨnga au ɓoi ɓalai, bo wun tanga wuni tangɨmau? kiim ɓulmani ɓulma. Dinga gwagin yoo ana tangi duwa ɓoi ɓalam net ma wom gwangin."16Ge woi dai ɓiyewuu wung gɨpa ɓala mɨ nettiu. Duwa Yishaya a ɓale, "Nakomu, mandeyi ɓwajire ko wom dowanai?" 17Jire shi doni ɗa yi kanghai ɗɨm kanghai ɗa yi yila ɓala ma Nakomu.Ge na ɓale, " Wowun kanghauru?" kishi, woi gɨn kɨkɨnkau. "Yilawu a bal dai ɓiye ali, Ɗɨm yila ɓala maawu da kɨrau pani."Dai gɨn shimi, Na ɓale, "Yishraila woi bɨnauru?" Domin Musha a ɓale, "Ana wu mamai ku yee gongo ko wom woi ɗuwana aliu. Ɗa yi ali mɨ woi she gɨn gaaremaiyiu. Ana yil bogongo mai duwa kɨɨm."20Ɗɨm Yishaya gɨn bo gongo a ɓale, "Moi wowun lawanau wuni wun waana. Na ape yino yi moi wowun biɗa duwanou." 21Ge ko Yishraila a ɓale, dai ɓiye gaɓe pori, Na ɓoi ana do yi miya moi ana kur ɓala ana jigre koi."
Chapter 11YERE YISHIRAILA

1Na ɓale ɗɨm Puroguru a kur miya mandu? waani tɨmne yimau Duwa na kɨm naa na Yishraila, dengɨleng ma Yibirahim ɗɨm kaamo mɨ Benyami. 2Puroguru woi shi kura miya maniu, moishi bɨna yiwu ɗeɗeliu. Wo ka bɨna wom likaliakt ɓala ko Yelisha kiim shi ya kumbo yi Puroguru ko Yishraila?3 "Makam, wu ɗuk muru ana wouyo mmongo, wu dwatɨle bo kumbo mngo mɨ karkat, ɗɨm kara naani na baghana, ɗɨm wun lap tuuniyano."4Ge mɨndeyi wom Puroguru ɓalwai? Na loi kongol duwa miya dendɨren boila moi wowun tɨmna tɨm ɓɨrɨmwu gɨn ko Baalwu." 5Dai gɨn kɨshimi, la shakai me ɗɨm ɓangha goroyerei yiki duwa belik ma yaashɨk6Ge dumbo duwa yaashɨk woi ɗuwana duwa wutauwu. Mandeyi ɓa yaashɨk waani ɗuko ɗɨm yaashɨkwu. 7Mɨndeyi ɗɨmi? Wom Yishraila lawa, woi wau, ge moi bebela wu wai, ɗɨm yerei wu yee kindi kumo. 8Ɗunghani kiim ɓulmani ɓulma, Puroguru a ɓoowu lɨm ma tutulok, yero ma kindi alboi, gɨn kumo duwa bou kang yikiu do ɗa porii me.9Ɗɨm Dauda a ɓale, Mo kuturak bo twi wombotuma ɗuwoni leem, woma ɗɨka. Woma diire boi, ɗɨm woma gɨre kaara do yiwu.10 Mo yerewu yen tɨkɨrɨm duwa ɓoowu ɗɨm al boiyiu: Biwu ɗuwoni dembɨmani ring ring.GƗPEKOI MA ANGAUNGIN11Ɗɨm na ɓale, "wu diire yowu duwa wu wukurowu ru? Ɓa tɨmne ɗuko ɗiu. Bo shiimi, duwa gatinje maawu, gɨpekoi a wani yi Angaungin, duwa bɨla wui wuni bɨla wu yee gongo.12 Ɓanje bo gatɨnje maawu shi mɨ gɨna ma la pani, ɗɨm wukwet gɨna ma Angaungin, ki ɗɨnga ɗɨgɨm ma telkoowu an ɗukoi?13Ɗɨm ɓanje naa ɓala do yi kamai Angaungin, Anya ɗuɗukni ki pɨla bona na tupi ma Angaungin, na gɨre koono la wutau yi me: 14Mondin ana wui moi mɨn la dɨmbiyik ɗumoi, wu yee gongo ɗɨm yeri laawu wu wai ɗaama.15Bo ɗɨm kur ko moi a ɗuwoni ɗa niime deren la pani, mɨndeyi gɨpɨmawu an ɗukoi ge bo woi ɗaama bo muruu.16 Bo domin loyo shi karkat, ki shi an ɗuko ɓangha goro loyoi. Ɗɨm bo angɨt shi karkat, kɨshimi au ɗuko bobuwanginii.17Ge ɗɨm bo yere bobuwai wu dwaltɨlewu ane, ɗɨm kai da ɓangha bobuwa shoowi jaitun, wu gomeni laawu ɗɨm ku dapaku ko angɨt koowo ka bobuwanginiu. 18Ge ɗɨm boko gɨre koowo, woi kayiu na tuumai gɨn angɨtyiu, ge angɨti na tuumai gɨn kai.19Aku ɓalmai ɗɨm "wu dwatɨle bobuwangini ɗa bɨla wu gomeni yiki" 20jire, duwa kindi ɓoijire maawu wun dwatɨlawuna ane, ge ka yiroko loi awo mongo. Boko gɨre koowo kɨɗe kɨɗeu ge ka kang shhori. 21Bo woi Puroguru bagha koonoi bobuwanginiyiu, da kai waani ɓanghawou.Yingu, ɗɨm, gwang puro wutaunginii gɨn ɓoi kindi ma Puroguru. Ko arɨk ɗumoi kindi kindi a wai miya Yahuda moi wun wolawa, ge ko mondin arɨk ɗumoi jindaboi ma Puroguru a doni koomai boku twi gaan la jindakoi mani. Bo woi ɗiu, kaamai kɨm aku ɗaama.23Ɗɨm kɨma, bo wowun twa gaan gɨn kindi ɓoijireu au ma gommawa bo ɗuko maawu. Duwa Puroguru an ɗɨm gommmawa bo ɗuko maawu kɨma.24 Ge bo wu kaayemai ane yi wom duwa ɗeɗel ɓangha shoɓiyan jetun ɗɨm woi kɨrkɨt gɨn ɗuko paniu wu gom yi shoowi jetun mɨ gwang, ki ɗɨnga ɗɨnga miyai me mɨ Yahuda, mɨ wun bobuwangin ma ɗuko pani wu gomawu la kaamo apowu shoowi jetun?25MANE YISHIRAILA BO ƊUKO MANIGe wona jindai ku ɗuwoku gɨn kindi bɨnmaiyiu, mwalan, ko woma yaleboiyi meu, duwa boku ɗuwoku ka gɨn ɓɨrma yere la kindi bɨnmai mamaiyiu; kindi shen a yeni la Yishraila mɨ ɗɨm teghɨl ma koi ma Angaungin bo doni.26Ɗumoi dai Yishraila au wai ɗaama, kiim ɓulmani ɓulma: "An doma na Baale koi mɨ an porma la shiyona. An poɗe wom ɗuwana woi ma taa goro Puroguruu la Yakubu. 27Ɗɨm me shimi ɗuwana ɗoowe ko ɓala maamu gɨn wuni shakam ana gɨre jaɓe ɓala maawu ane."28Ko arɨk mɨ ɗumoi ɗɨm ko ɓala mɨ net, wun kur dwawu kɨduwa koomai, ge mondin arɨk duwa beelɨk ma Puroguru wun moi bo awo duwa kaaghɨyan. 29Duwa woma ɓooma gɨn nai ma Puroguru woi waama paghɨrɨmau.30Ki mɨ ɗuwa ɗoku ana kindi kang ɓala ma Puroguru, ge ɓanje ku wai yaashɨk kɨduwa kindi kang ɓala maawu, 31duwai ɓanje miya Yahudai me wu ɗuwowu ana kindi kang ɓala, duwa yaashɨk mɨ wun apumai wun kɨm ɓa bɨla wu gɨpe yaashɨk. 32Ge Puroguru a nime miya dai la kindi kang ɓala, duwa bɨla shi ape yaashɨk ko miya dai.33Mɨ juɗuk ma gɨna ma boshen shen gɨn binen ma Puroguru! kumai mani woi shi ɗɨm bɨnmau, gokongin mani wu goowe bo almai! 34 Mandeyi bɨna awo Puroguru? anya muum ɗuwana na luni ɓalai?35Ɗɨm mandeyi domin ɓwa wonduwoi gɨn ko Purogurui duwa bɨla angeyi? 36Duwa da yini ɗɨm la yini ɗɨm do yini dai wonduwoingin yiki. Darma ma Puroguru yini woi kɨrauni yikiu. Amin.
Chapter 12TAPƗRƗK MƗ NA TUNIYA

1Naa kumbo mamai k mwalanno, kɨduwa ɗɨgɨm yere yashɨk ma Puroguru me, ku ɓoi koomai woma tapɨrɨk ma tuniya, mɨ karkat wom Puroguru luwa. Me shimi kwarak kwarak mamai mɨ gwang. 2Boko yee yipa gɨn jaman me, ku auraku shen mamai mani peeni. Kɨshimi ku yee kɨduwa ku bɨni gwang yi Puroguru.Kɨduwa naa ɓalmai, kɨda yaashɨk mɨ wun ɓoona, bo mu lammai bo gɨre kooniu tai kimu Puroguru loyau, ko shimishen wonduwoi mamai yen ko goko ,kiimi Puroguru ɓwa anya mui pɨla bo ɓoijire mani.4Kɨduwa bo gommu ɗɨgɨm yi dɨmbiyik ɗumoi, woi dai ɓiyewu wun wutau kaamoni ɗumoiyiu, 5kɨshimi ɗɨm mɨni mɨn ɗɨgɨm la dɨmbiyik ɗumoi la Kɨrishiti dai ɓiyemu mɨn bo gom apomu.6Mɨn gɨn binen ɗangɗang kɨda yaashɨk mɨ wun yima. Bo binen ma mondin mu kɨnke ɓalam gaan, bɨla yee kɨrkɨt gɨn ɓoijire mani. 7Bo mondin mu shi gɨn binen ma wutau, bɨla yee wutau mani. Bo binen ma mondin mu kukumai, bɨla kuke. 8Bo binen ma mondin mu shwa shwa arɨk, bɨla yee shwa anni, bo binen ma mondin mu ma gaan miya, bɨla maane shenni. Bo binen ma mondin mu kang pɨrma ma mu,bɨla yee gɨn awoni ɗumoi.YENYIK KO ƊUKO MA ANAƁOIJIRE9Ku ape jindaboi woi gɨn gɨre koiyiu. ku kur kerek awo, ku yee wom gwang. 10ko yee jinda apomu, gwangni ku yee jinda apomai; ko ɓoi ɓaɓambɨram ɗɨm, ku ɓoi ɓaɓambɨram ko apomai.11Ko tongɨrma ɗɨm, bo yee bogom mamai ɗwalu, ko lɨm ɗɨm, ku nghanreku. Ko Nakomu ɗɨm , ku yini wutau. 12ko wom shrara, ku yee gɨn popolok ma awo; ko yil shen ɗɨm ku ɗuwoku ana kanaɗi, ko kumbo, boku laareku, 13ku ɗuwoku moi ana gɨpe maawuyan mɨna mamai.14KU loi barka ko ana ɓoomai kindi, boku jaale anya mau. 15ku yee awomai popolok gɨn moi awowu popolok; ku yee kwi gɨn moi ana kwi. 16shen womamai ɗuwoni ɗumoi. Bo shen mamai ɗuwoni ma gɨre koiyiu, ɗɨm ku yee sheshero gɨn ana kindi. Bo mondin mu laamai bɨla gɨre a tai anyama shen wonduwoi.17Boku yee kaara ma kerek awo gɨn kerek awou ku yee wutau mɨ gwang gaan anya ma.18 ku yee dai wom aku ɗɨm yima kɨduwa ku ɗuwoku jangjang gɨn miya dai.19Apono, boku kaara kɨɨmu, ku ɓau Puroguru an kaara kɨɨmi. Ɓulmani ɓulma, "kaara mono; dai ana ɓoi bolenje, ɓala Nakomu" 20Ɗɨm bo nashuma mongo shi kang kiim, ɓooni wombotuma bɨla twi Bo shi kang kiim gwa, ɓooni gwa naama. Boku yee kɨshimi, ariyo wati ka ɓanghai ko moi ana shuma mamai, 21moi ku maane kerek awo gɨn wutau mɨ gwang.
Chapter 13

1Moi anya ma bɨla tan goro ɓala ma joko, kɨ woi mondin joko niniu dɨm mɨ pootɨta yi Puroguru; Ana jokom mɨ wun nane wu pottɨwu yi Puroguru.2 Kɨduwa shimi dai mum shi lau kɨr kooni gɨn joko shi kɨr kooni gɨn kumai ma Puroguru, ɗɨm dai moi wun kura joko au nai kindi kindi.3Kɨduwa ana jokowoi woma shooriu ɗayi moi anauyee wom gwang, dɨm ana jaɓe ɓala. ka jinda ɗuko moi wowun shoore jokou? ku yee wom gwang aku wai payɨk. 4Kɨda shi jewe ma Puroguru yimu kɨduwa wutau mɨ gwang. Ɗɨm boku yee wom woi gwangwu, ku kang shoori , kɨduwa woshi gɨre jongum dɨm wonduwoi yere. Kɨda shi jewe ma Puroguru mɨ shi pate kɨɨm ko na kerek awo gɨn kɨɨm. 5Kɨduwa shimi a ɗuwoni mbak ku taku goro ɓala, woi kɨda kɨɨmu, ge kɨda laawomai.6Kɨduwa wonduwoingini me ka ange jaangal. Kɨduwa ana joko jeɓiyan ma Puroguru, moi ana yimai kɨshimijiddɨng. 7Anya ma ku ɓooni bolenje mani; jaangal yi na jaangal, ayim ma maɗe miya ko na maɗe miya; shoori ko mum na shoori, mɓambɨram ko mum nanaya mɓambɨram yi.8Anya ma boku kooni tangwou, dɨm biɗau ku yee jinda apomai. Kɨda dai mum ya jinda duwoni a gɨm wom kumai ɓala. 9kɨda shimi, boku yee lambe shiriu, boku yee duna muruu, boku yee shiriu, boku yee gongou, bo ɗɨm mondin kumai yiki, wu ɓau boki kɨshimi koaporo. 10"ka yee jinda duwowo ki koowo." Jindaboi woi shi tɨpɨre nako kalau. kɨda shimi jindaboi shi ta goro kumai.11Kɨda woyi me, ku bɨni shaka a yeni, ku piireku bo noon. Kɨduwa gɨpekoi maamu nemma a goowe ki mɨn kɨnkɨmai. 12Bɨri a yeni wuyuk, shang nem ɓɨrma. Kɨda shimi, mu tɨke koomu gɨn wutau mɨ woi gwangwu Mu lowe pinen ma ɓoi kangboi.13Mu yee gotom gwang, ki kɨ pori, woi gɨlshuuwau ko la mur mennu. Bo mu yee goto la lambe shiriu gɨn gɨnggɨng jinda wom la pani meu.14 ko shimi ku loi Nakomu Yeshu Kɨrishiti la awomai, boku lau ɗuko la dɨmbiyɨkyiu kɨda ta goro gɨnggɨng ɓala mani.
Chapter 14BOKO LWOI JAƁE ƁALA KO DUWOWOU

1Ku gɨre dai mum woi yirana jik ko yee woma teettu, woi gɨn shooke bogongou. 2Mondin mu shi yee wom teet bɨla twi anya mi, mondin mu woshi teettu shi twi kara kumo ara.3Bo mu na twi wonduwoi dai bɨla bun mum woshi twi wonduwoi daiyiu. Ɗɨm dai mum woshi twi wonduwoi dai bɨla yee kumai ko moi ana twi wonduwoi dai. Kɨda Puroguru gɨpaya.4 kai ma , kai al jaɓe ɓala ma jewe ma mondin mu? Ta goro Puroguru gɨn kindi ta goro Puroguru mani ɗur nako mɨna mani, dai gɨn shimi Nakomu shi gɨn dɨmbɨri ma yɨrmani boi ɗumoi.5Mondin mu shi paye mondin pori gɨn ɓangha yer porii. Mondin mu ɗɨm shi al dai porii bo apowu. Moi anyama ɗuwoni la wom gɨra la awoni. 6Shi mum lwa kooni gɨn mondin pori a lu koono kɨduwa Nakomu. Ɗɨm mum twa , a twi kɨduwa Nakomu. Kɨduwa shi tale puro ko Puroguru. Shi mum woi twau, a kur tuumai kɨduwa Nakomu. shi kɨm shi taale puro ko Puroguru.7Kɨduwa laamu woi mu nini shi ɗaama duwa kooniu, ɗɨm woi yikiu na muru kɨduwa kooniu. 8Kɨduwa bo mu la ana tuuniya, mɨn tuuniya kɨduwa Nakomu. Ɗɨm bo mu mutomu, mu mutomu da Nakomu. Da shimi anya mɨn tuuniya kanje mu mutomu mɨn ma Nakomu. 9Kɨda wonduwoingini me Kɨrishiti a mureni ɗɨm a yileni, kɨda bɨla ɗuwoni Nakomu ko moi mutawa gɨn ana tuuniya.10Ge kamai goro mi ka kumai apomai? kai ɗɨm goro mi kai bun duwowoi? Dai ɓiyemu am yirko gaan kuturak joko kumai ma Puroguru.11 Kɨduwa ɓulmani ɓulma " Na kɨmde boono "ɓala Nakomu," anya bo bɨrɨm pɨla ata tɨmma gaanno anya yilik pɨla ata paye Puroguru."12Kɨduwa anya ma laamu an ɓale wom shi shi ya gɨn booni gaan Puroguru. BOKO WII DUWOWO BƗLA DIRE YOONIU13Kɨda shimi bomu yee kumai ko apomu, ko shimi, dumbe ku gɨre la awomai, kɨda anya ma ba duwoni shi shiwa duwoni ma gɨn bi ko wukottu.14Na bɨni ɗɨm woi naa kɨnkau derenno gɨn Nakomu Yeshu, woi wonduwoi niniu mɨ woi shi karkatru la yipa mani. Dɨm mu gɨra woi shi karkatru shi maana woi wom karkatru. 15Bo wombotuma mongo shi tite duwowo, woka goto la jindaboiyiu. Boko jaɓe mum Yeshu murana duwani gɨn wombotuma mongou.16Kɨda shimi, bo ɗuwoni wonduwoi gɨn mɨ mɨn gɨra gwangin bɨla ɗuwoni wom bo ɓela ma yere miya.17 Kɨduwa joko ma Puroguru woi tuumai gɨn namaiu, ge kɨda yee wom teet,pooshe awo ɗɨm gɨn shakɨrak yik la Lɨm mɨ karkat.18Kɨda mum na kwarak kwarak ko Nakomu ko gokoi me, Puroguru a gɨpeyi, ɗɨm miya wu yee jindani. 19Kɨda shimi, mu lau woma gande shen gɨn woma an aye apomu.20Boku jaɓe wutau ma Puroguruu kɨda wombotomau. Anya mɨ shi karkat, maghla yi mum shi twi wom an wuumani wukot. 21Woi gwangwu bɨla aɗe ara ko nai gwa loyo shoowi mɨ ɓau, ko dai wom an do gɨn wukot ma duwoni.22Me wom teet muka yiki ku ɓanje derenmai gɨn Puroguru. Shaɗak yi mum woi shi jaɓe ɓala la gongoniu ko wom shen mani ala gwang gɨra.23 Dai mum ya kɨkɨnka ɗɨm twa, a bɨni a jaɓe ɓala, kɨda woi gɨn wom teettu. Dai wom woi teettu jaɓe ɓala.
Chapter 15KA POSHE AWO DUWOWO WOI KOWOU

1Ɓanje mɨni moi mɨn gɨn dɨmbɨri bɨla mu gɨre gatɨnje ma moi gatɨmawu, ɗɨm bo mu yee jinda koomuu. 2Anya ma laamu bɨla wom nakokala maamu ya jindai kɨduwa shimi gwang, bɨla gɨreyi jik.3Kɨduwa Kɨrishiti woi ya jinda kooniu; ge ɗɨm ki mɨ ɓulmani, " ɓeelɨk ma moi wun ɓeelamai maatɨna koono." 4kɨduwa anami ɓulmani ɗeɗel ɓulmani ɗɨm ko kumai maamu, ɗuwana la kanaɗi gɨn la ɓoi dɨmbɨri ma ɓala ma Puroguru am loi awomu.5Ɓanje mo PUroguru ma kanaɗi gɨn ma ɓoi dɨmbɨri bɨla yee ku ɗuwoku awomai ɗumoi la apomai ki mɨ Yeshu Kɨrishiti ɓala, 6kɨduwa gɨn awomai ɗumoi aku pai ɗɨm bomai ɗumoi bɨla Puroguru gɨn bong na buke koomu Yeshu Kɨrishiti. ƁALA MA PUROGURU TAYI ANGAUNGIN7Kɨshimi ku buke apomai, ki mɨ ɗɨm Kɨrishiti gɨpamai, la payɨk ma Puroguru.8Duwa na ɓale, Kɨrishiti a ɗuwoni kwarak ma ɗɨlɨk bo ɗuko jire ma Puroguru, bo mɨ an bɨn ɗoowe ko ɓala mɨ ɓwa ko bonghai, 9gɨn ma angaungin bɨla wu ɓoi darma ko Puroguru kɨduwa yero yaashɨk mani. Kɨshimi ki mɨ ɓukmai, "kɨduwa shimi ana ɓongo payɨk la angaungin ɗɨm ana yila na paye yimgo.10Kɨshimi ɗɨm ɓala, "ku yee popolok awo, ko angaungin, gɨn miya mani." 11Ɗɨm kɨma, ku yee payɨk bo Nakomu, ka angaungin dai; Bɨla miya dai payeyi."Kɨma Yishaya ɓala, "Angɨt Jeshi an ɗuko, gɨn ɗɨm mɨ an yilwa bɨla twi joko ko angaungin wuni angaungin au ɓoijire kooni."Ɓanje mo Puroguru ma loi awo bɨla ɓoomai popolok awo gɨn ɗuko mɨ gwang ko ɓoijire, mɨ aku ɗuko la loi awo, la dɨmbɨri ma Lɨm mɨ karkat.Na gɨn koono na bɨn duwa mai, mwalanno, ka gɨn koomai gɨmmamai gɨn wom gwanggin, tep gɨn bɨnmai, ka ɗɨm ɓɨr ,kumo apomai.15Ge naa ɓalmai wrat gɨn laki kɨduwa wonduwoingin mɨ aku maane shenmai kɨma, kɨduwa wom la awono ɓoomani yi Puroguru, kɨshimi na ɗuwono kwarak ma YeshuKɨrishiti tanga yi angaungin, ɗuwana wila ma ɓala ma Puroguru,16 kɨma ɓoi shwa awo ma angaungin bɨla ɗuwoni woma gɨpɨma, wom karkat yi Lɨm mɨ karkat.17Gɨrekoi mono la Kɨrishiti Yeshu la wonduwoi kɨduwa Puroguru. 18Waano ɗɨm ɓala ko wonduwoingin dɨm wom Kɨrishiti teghɨla ɗa yino ma ta goro ɓala ma angaungin, La ɓala gɨn wutau, 19la dɨmbɨri ma wom ka ala gɨn yaleboi, la dɨmbɨri ma Lɨm mɨ karkat; Ɗɨm wom koona Wurushalima, ɗɨm kombɨlana wuyuk ɗa Ilyricum, Ana gɨre ɓala ma Kɨrishiti.20Ko gokoi me, wom naa jindai bɨla na yee ɓala ma Puroguru, ge woi boi mɨ wun bɨna yi Kɨrishitila yimiu, kɨduwa bono yee ɗɨwo ko yio ɗɨwo ma mondin mu kɨahimi 21ki mɨ ɓulmani; "wun moi woi wun kagha duwoniu au almai ɗɨm moi woi wun kanghau au bɨnmai."BULUSH A ƊAURE BƗLA TANI ROMA22Kɨshimi kɨma, bɨlani ɗɨgɨm woi naa wu ta yimai yiu. 23Ge ɓanje, woi naa gɨn mondin boi la kɨrauyi me, ɗɨm na ɗimbe milangin ɗɨgɨm bɨla na dona yimai.24Shimi anamami na tana Yishpaniya, Na ɗɨmbɨmai ana almani ko goto, ɗɨm ku loigorono.25 Ge ɓanje naa ta Wurushalima na ɓoi ɓaɓambɨram ko mɨ karkat.26Ba ɗuwoni wom gwang ko Makadoniya gɨn Akaya bɨla wun aye moi moi ana kindi la la moi karkat la Wurushalima, 27Ou, a ɗuwoni wom gwang yiwu, ɗɨm, jire, wun ana tangwo, bo ɗɨm wuni angaungin wun gɨn wonduwoi a ɗuwoni tangwo kɨma bɨla wun yiwu wutau kɨduwa wom arwu.28Kɨduwa shimi, bono teele me dɨm na bɨn loyo shoowi laawu, ana ta ɗa ko goko yimai Yishpaniya. 29Na bɨni, bono dono yimai, ana do la gɨmma barka ma Kɨrishiti.30Ɓanje naa kumbumamai, mwalan, kɨduwa Nakomu Yeshu Kɨrishiti, ɗɨm kɨduwa jindaboi, ma Lɨm, ku ngangreku yino la kumbongin ko Puroguru koono. 31Ku yee shimi kɨduwa ana gɨpe koomai yi moi woi wun tawa goro ɓalai la Yahudiya, ɗɨm wutau mono ko Wurushalima an gɨpɨma ko moi karkat, 32kɨduwa na dono yimai la sjhakɨrak awo, la jindaboi ma Puroguru, ɗɨm gɨn kaamai, mɨ woi nooweyik.Mo Puroguru ma talai awo ɗuwoni lamai dai. Amin.
Chapter 16DAANJE

1Na tanghɨmai Pibi molomu, ji she kwarak la gaawi kumbo nene Kaishariya, 2kɨduwa ku gɨpere la Nakomu, la shen kɨrana ma moi karkat, ɗɨm ku yɨreku petero anya mi ata lammai yimai. Kɨduwa shire gɨn kooro kɨm a ɗuwoto na aye miyai dai gɨn naani kɨma.3Ku dai Parishka gɨn Akila, ana wutau mono la Kɨrishiti Yeshu, 4moi kɨduwa tuuniyano wun wun ɓwa maawu tuuniyai. Naa taaluwo puro, ɗɨm woi kara naaniu ge ɗɨm dai ko gaɓiyan kumbo ma angaungin. 5Ku dai gaɓiyan kumbo moi mɨna maawu. Ku dai Abainatush mɨ naa jindai, mɨ shi loyo shoowi domin la Ashiya ko Kɨrishiti.6Ku dai Maryamu, mɨ she wutau gɨrgɨt. 7Ku dai Andɨranikush gɨn YUniyush, ana joko mono, gɨn apono moi la jaarum, moi ana yim la ana tupi, moi wun gaanno la Kɨrishiti. 8Ku dai Ampiliyatush, mɨ naa jindai la Nakomu.9Ku dai Wurbanush, na wutau mamai la Kɨrishiti gɨn Shitakish, mɨ naa jindai. 10Dai Apelesh, mɨ gɨpana la Kɨrishiti, ku dai moi la mɨna Arishtabulush. 11Ku dai Herodiyan, na joko mono. Ku dai moi la mɨna ma Narshishush, moi wun la Nakomu.12Ku da Tɨrapaina gɨn Tarpusha, moi wun yaa wutau gɨrgɨt ko Nakomu. Ku dai Pashish mɨ naa jindai, mɨ she yaa wutau ɗɨgɨm la Puroguru. 13Ku dai Rupush, beelɨmani la Nakomu., ɗɨm gɨn noki ɗɨm mono.14 Ku dai Ashikiritu, Pelegou, Hamish, Patrobash, Hamash, gɨn mwala moi wun yiwu.15Ku dai Pilologush gɨn Juliya, Nerush gɨn molei, gɨn Olipash, ɗɨm dai moi karkat moiwun yiwu.16 Ku dai apomai gɨn karkat jindaboi. Dai gaawi kumbo ma Kɨrishiti daa mamai.17Ɓanje naa kumbumamai mwalan, kushen moi ana do gɨn tikekoi gɨn diire yo, goowe kaamo kukuk mɨ ka bɨna. ku kaghɨle ane yiwu. 18Kame miyai me woi wun kwara kwarak ko Nakomu Kɨrishitiu, ge kɨduwa awowu. Bo ɓuɓuk gɨn lende ɓala maawu wu tekɨla bogonggo moiwoi ana jaɓe ɓalau.19Kɨda kamo ta goro ɓala mamai a yai anyama. Naa popolok awo, da shimi, koomai , ge na lapmai ku ɓɨr yeromai ko wom gwang, ɗɨm woi na jaɓe ɓala ko mɨ shi gɨnggɨngha. 20Puroguru ma talai awo ɗeɗel an kuye amna yaanjin goro yomai. Mo yaashɨk ma Nakomu Yeshu Kɨrishiti bɨla ɗuwoni gɨn kaamai.21Timotawush shere wutau mono, daa mowo, gɨn Lushiosh, Jashon, gɨn Soshipeta, miya mono, 22Naani teritiush, mɨ naa ɓula likalikari me, Naa da mamai la Nakomu23Gayush, na ɓoi bolaanje mono gɨn gaawi kumbo dai, da mamai. Yiratush, na ɓanje gɨma ma nong ali, da mamnai, gɨn kwartush molki. 24Mo yashɨk ma Nakomu Yeshu Kɨrishti ɗuwoni yimai dai. Yeni Kɨshimi.TELMA GOROI GƗN PAYIK25Ɓanje ko shi mɨ shi maanamai yiraka ko ɓalangin mono gɨn ɓalangin ma Yeshu Kɨrishiti, ko wom an yima bo tukwa li mani bo tukwa ɗuwa ɗuwa, 26ge ɓanje ɗughani kang ɗɨm bɨnmani do lilikatngin ma ana wouyo ko wi ɓala ma Puroguru, la ta goro ɓala ma ɓoijire la angaungin.Do yi Puroguru ɗumoi, mɨ bɨna wonduwoi dai, la Yeshu Kɨrishiti, ɗuwoni darma paabadan. Amin.

Philippians

Chapter 1DAANJE

1Bulush gɨn Timatawush, kwarijen ma Yeshu Kɨrishiti, doo yi moi dai wun ɓwa koowu yi Kɨrishiti Yeshu moi wun la Pilibi, gɨn ana gaan gɨn ana wutau ma gaawi kumbo.2 Mo yaashɨk ɗuwoni yimai gɨn talai awo mɨ yi Bongmu Puroguru gɨn Nakomu Yeshu Kɨrishiti.KUMBO MA BULUSH KƗDA MIYA PILIBI MƗ WUN TA GORO KƗRISHITI3Naa ɓoi barka ko Puroguru mono shakam dai naa shenamai. 4Rɨngrɨng la kumbo mono mɨ naa yee duwa mai dai, awono pooshɨmani la kumbo mɨ naa yee. 5Naa taale puro yi komen ɗuko mamai la ɓalam neri dumbo por mɨ domin daa ɓanje.6 Naa pate lɨm ko kwanai woiyi me, dai mum shii lwa goro wutau mɨ gwang laamai an twi gaan yiki bɨla teele da por ma Yeshu Kɨrishiti.7An yen tet na kang kishimi yini duwa kaamai dai kɨda naa gɨn kaamai la awono. Dai ɓiye mai kaa apono ana wutau la yashɨk dai gɨn la ɗuko la jaarum mono ɗɨm la baaleyik mono gɨn maane ɗuko ma ɓalam neri. 8Kɨda Puroguru shii shita mono, kim naa jinda almamai dai gɨn la kang yere yaashɨk ma Kɨrishiti Yeshu.9Naa kumboi me: duwa jindaboi mamai ɓa mani baghreni la bɨnen gɨn gaarɨmai dai.10 Naa kumbo duwa shimi kɨda aku ɗɨm lɨu wom taa gwang, ɗɨm kishimi aku ɗɨm maa ana jire ɗɨm woi ɓala koowuu doo pori ma Kɨrishiti. 11Naa kumbo duwa kaamai kɨm ku gɨmmoku gɨn loyo wom teet mɨ dona ɗaa yi Yeshu Kɨrishiti, yi darma gɨn payɨk ma Puroguru.ƊUKO MONO MA KƗRISHITI12Ɓanje Naa jindai ku bɨni, mwalan, wom waanai me yeni kɨshimi duwa twi gaan ma ɓalam neri. 13Kim ɗuwana, jaghlangin mono la Kɨrishiti wu ape bo kang yi ana moi bopalda dai ɗɨm yi anya ma. 14Mwalan moi ɗɨgɨmi wun gɨn loi awo mɨ juɗuk la Nakomu kɨda jaghɨlangin mono, ɗɨm wun gɨn gɨddɨng bogonggo ko kindi shoore ɓale yila ɓalai.15Yerei kuli wun ɓale duwa Kɨrishiti la kɨɨm gɨn gonggo, ɗɨm yerei gɨn awowu ɗumoi. 16 Moi bii wu yu duwa jindaboi, wu bɨni luumono nene kɨda baale ko ɓalam neri. 17Ge moi domini wun ɓale duwa Kɨrishiti kɨda jindakoowu, woi ko jireu. Wun almai au ɗɨm ye kɨɨmno shakam naa la jaghɨlangi.18Mi ɗɨmi? Anya ko gokoi pɨla, Ɗa kulang anya ko jire, Kɨrishitii a ɓaleni duwani, naa shakɨrakyik duwa shimi. Ou, ɗɨm ana yee shakɨrakyik,19 kɨda na bɨni dai woiyi me an ɗai mono ɗayi kumbo mamai gɨn ayeboi ma Lɨm Yeshu Kɨrishiti.20Kɨda ko wom naa loi lɨm mɨ gɨn wom naa moigorei waana tɨmne kang gumiu, ɗɨm dai gɨn shiimi yirma koono jik, ɓanje kim ɗokɗok, Kɨrishiti a wai payɨk la dimbino anya ɗayi tuniya kanje ɗayi muru. 21Kɨda yino Kɨrishti tuniya muru ɗɨm shakta.22Ge bo ana ɗaama la dimbiyɨk, a ɗuwoni wutau bolenje mɨ gwang yino. Pɨla ana beelɨmai? woi na bɨnau. 23kiɨda shen mono a tikeni raap. Wom naa ya jinda shiimi na tano ɗɨm na ɗuwono gɨn Kɨrishiti,24 mɨ an tai gwang, yi ɗungha mono la dimbiyɨk yeni kɨkɨt duwa mai.25A koi awono, Naani na bɨni naa ɗuko daa twi gaan gɨn kaamai dai, kɨda twi gaan gɨn popolok ma awo mamai la ɓoijire. 26Kɨda yino aku ɗɨm gɨre koomai la Kɨrishiti Yeshu shakam naa dona yimai kɨma. 27 Ku yee kara koi koomai" la goko mɨ gwang ma ɓalam netti ma Kɨrishiti. kɨda anya na dono bo yɨngɨ mamai kanje wai naa neneu, ana ɗɨm kang duwa mai ka la dɨmbɨri ma lɨm ɗumoi jijik, gɨn awo ɗumoi kaa kwakɨma boboi daa ɓoijire ma ɓalam net.28Boku yee shoori ko kame wom ana shuma mamai au yimai yu. Shiimi a ɗuwoni boshita ma jaalɨma maawu, ge mamai ma wai gɨpakoi ɗɨm yi Puroguru.29 kɨda ɓoomani ɗuwa mai daa Kɨrishiti, woi kara ɓoijire kooniu, ge ku nai kindi kɨm duwani, 30ka gɨn nai kindi kaame mɨ kaa ala yino, mɨ ka kangha naa kanghai da ɓanje.
Chapter 2GATE GUMI MA KƗRISHITI GƗN GƗRE DARMA MANI

1Bo dingbogonggo yiki la Kɨrishiti, bo ande awo ma jindaboi yiki, bo komen ɗuko ma lɨm yiki, bo ape yaasheboi gɨn kang yereyaashɨk yiki,2 mo ku gɨm popolok awo mono la shen ɗumoi, yi jindaboi ɗumoi, la lɨm ɗumoi, shen mamai ɗuwoni ɗumoi.3Boku yee wonduwoi ma jindakoi yu kanje kɨnke wom bam wu. Ge woi gɨn gɨrekoi yu duwa shimi gɨn gande koi ku maane yerei wu taamai. 4Anya ma bɨla loi kooni woi ko kara wom kai ka jindaiyu, ge ka ye ko wom yerei wun jindai.5Ku kɨnke kɨm la gokom la Kɨrishiti Yeshu. 6Ɗungha mani la yipa Puroguru, ge woi maana kooni gekɨle gɨn Puroguruu ɗa wom an koomaiyu. 7Duwa shimi, a maane kooni wom bam. A gɨre yipa ma kwarak. A ape yini la yipa ma miya, A wai kooni la yipa mu. 8A gande kooni ɗɨm lɨwa bɨla yani da bo muru, anya muru ma ɓaɓaagha shoowi!9Duwa shiimi Puroguru a payeyi kiɗekiɗe. A ɓooni yim mɨ ta dai ɓiye yim. 10A yu woiyi me kɨda la yim Yeshu anya bo bɨrɨm pɨla bɨla timmeni, bobɨrɨmngin ma moi la puro gɨn ko boijali gɨn goro boijali.11A yu woiyi me kɨda yilɨk pɨla an ɓalmai Yeshu Kɨrishiti shi Nakomu, duwa darma ma Puroguru Bongmu.ƁOI KANGBOI KI PITLA LA PANI 12Kɨshimi ɗɨm, kaa moi bo awono, kim ɗokɗok ka taa gorei, woi dɨm naa neneu, ɓanje woi naa neneu, ku yee wutau gɨpekoi mamai gɨn ngwal ngwalyik gɨn shoori.13 Kɨda Puroguru mɨ shii ko wutau lamai yi gwang yim ɗɨm ku yee wutau mɨ gwang duwa kang net mani.14Ku ye woingin dai woi gɨn ambo ɓalau kanje kirkiu. 15Ku ape shiimi kɨda ku maku moi aau kwi gɨn wuniu ɗɨm moi jire, ambo ma Puroguru moi miya woi wun kwi gɨn wuniu. Ku ye kɨshimi kɨda ku maku shilɨpshilɨp ɗa kangboi mɨ la pani, la deren degɨlen ana kerek awo gɨn batal.16 Ku koi ɓala ma tuniya ngwet kɨda Naa ana wai goko ma ɓoi ɓaɓambɨram ko por ma Kɨrishiti. kɨda ɗɨm ana bɨnmai kayo mono woi ɗuwana bamu lenje mono woi bamu.17Ge anya au pate ɗeerɨmono ɗa woma tapɨrɨk gɨn ɓoi koi duwa ɓoijire mamai, Na yee popolok ma awo, ɗɨm Naa popolok awo gɨn kaamai dai. 18La kaame shen shiimi ku yee popolok awo kɨm, ɗɨm ku yee popolok awo gɨn naani.TIMATAWUSH GƗN ABAFAROBASH19Ge na loi lɨm yi Nakomu Yeshu na tupe Timotawush doo yimai gaan kalla, kɨda na wai dingbogongo shakam na bɨna woingin koomai.20 kɨda woi na wa bɨla mu gɨn kamo shen maniu, mɨ kuli shii jinda ta yimai.21kɨda shakta ma koowu wun jindai, woi ma Yeshu Kɨrishitiu.22Ge ku bɨn darma mani, kɨduwa ki lowo shi yini wutau ko boki, kɨshiimi shi ya kwarakwarak gɨn naani la ɓalam netti.23 Daa shiimi naa loilɨm ana tupɨmani yimai do gaan kalla kɨduwa bono al kaamo ɗukom naa laki. 24Ge naa gɨn dinbogonggo yi Nakomu mɨ naa gɨn koono ana dooma kɨm doo gaan kalla.25Ge naa almai an yima gwang na tangɨmai Abaparoditush kɨma. shi mollo ɗɨm nakoduwo wutau gɨn nako duwo na ɗoowe awo, ɗɨm shii natupi mamai gɨn kwarak duwa wom naa jindai. 26Kɨda awoni a jaɓeni kɨɗekɨɗe, shi jinda ɗuko gɨn kaamai dai, kɨduwa ku kang woi shi jangjang wu. 27Ɓalam jire a yee pɨra gɨrgɨt mɨ ɓanghani kalla an muru. Ge Puroguru a yaashe yi, ɗɨm woi kara ko shiiu, ge koono kɨm, kɨda bono yee jung ma awo kɨɗekɨɗeu.28Kɨda shimi naa jindai na kɨpɨre tagɨmani yimai. Kɨda boku alyi kɨma aku yee popolok awo na ɗɨm ana ma talai ko jaɓe awo mono. 29ku gaaye bo Abaparoditush gɨn popolok awo la yim Nakomu. ku ape darma ko kaamo miyai me. 30Kɨda wutau ma Kɨrishiti ya nem muru. A ɓoi tuniyani kɨduwa bɨla yino wutau ɗɨm bɨla gɨm bo wutau mɨ woi ka ɗɨma yinou.
Chapter 3ƊUKOM TEET MƗ NA JIRE

1Teelɨma gorei, mwalan, ku ye popolok awo la Nakomu. kɨda yino na ɓul kaamo woingini moi kɨma woi ɗuwana wom dɨɗɨrɨkwu. Woingini moi au ɗamamai. 2Ku loi koomai ko yeɗiyani. ku loi koomai ko ana gɨnggɨng wutau. ku loi koomai ko ana kaaye boi. 3kɨda mɨni ɗiliki. Mɨni moi ana payik ɗa yi Lɨm ma Puroguru, mɨni moi ana gɨre koi la Kɨrishiti Yeshu, ɗɨm moi woi wun gɨn loi awo la dimbiyik.4Anya kishiimi, Naa gɨn koono ba ana loi awono la dimbiyik. Bo mu shi almai shi gɨn loi awo la dimbiyik, naa na taayi. 5 wu yino ɗɨlɨk la bonko mɨ toorɨmen, ɗayi miya Yishraila, la bo miya ma Banyami, na bo Yibɨraniya ma miya Yibɨraniya; mɨ ɗayi kumai, naa mɨ Parisha.6Yi tongɨrma, Na piile yikilishiyai; bo ma wom teet mɨ yi kumai, Na ɗuwono mum wawu kwi gɨn shiu. 7Ge anya woingin pɨla wu ɗuwowu shakta yino, Na maane wuni ɗa wom bam kɨduwa Kɨrishiti.8jire, Naa ɓɨl wonduwoingini dai ɗa wom bam kɨduwa nong bɨnen ma Kɨrishiti Yeshu Nakono. kɨda shi Na wule woonduwoi dai. Na maane wuni dai wom bam kɨda shakta mono yi Kɨrishiti 9ɗɨm wu waane laani, woi naa gɨn bɨla wom teet ma koonou yi kumai. Duwa shiimi , Naa gɨn wom teet mɨ ɗa yi ɓoijire mɨ la Kɨrishiti, wom teet mɨ jin yi Puroguru ko yi ɓoijire. 10Ɓanje naa jinda bɨn yini gɨn dɨmbɨri ma yilma bo muru mani gɨn komen ɗuko ma al kindi mani, Naa jinda aghɨrɨma la kaame muru mani, 11mɨ ɓa ana tɨmne bɨn yi yilma bo muru ma moi mutawa.KWAKƗMA TA GAAN GAAN12Woi jireu angwa na gɨpe woingini moi, kanje na ɗuwono teet. Ge na kwakɨma kɨda ana gwate shimi mɨ Yeshu Kɨrishiti gwatana yiki. 13Mwalan, naa gɨn koono woi naa ɓala na gwateu. Ge wonduwoi ɗumoi: Na monmai gɨn wom goowana bi naa wi koono ko wom ta gaan. 14 Naa kwakɨmai yi wom naa kɨnka ana waamai ɗa bolenje yi nai ma Puroguru la Kɨrishiti Yeshu.15Dai ɓiye mɨ moi mɨn yama bo miya, mo shen maamu bɨla ɗuwoni kishiimi; bo shen mamai a ɗuwoni ɗang ɗang ko wonduwoi, Puroguru kɨm an apɨmai laki. 16Dai gɨn shimi, dai wom mɨn lɨwa mo bɨla mu tamgorowu.17Mwalan, ku ɗuwoku ana kukumono, ku loi koomai yi wuni moi wun goto ki kaamo mamai mɨ kaa laamu.18ɗɨgɨm wun ko goto- moi ɗokɗok naa ɗuwana balmai duwawu, ɓanje ɗɨm naa ko balmai gɨn amo yerono---wun ɗa ana shuma ma ɓaɓaagha ma Kɨrishiti. 19Bolanje maawu shimi jaalɨma. Kɨda Puroguru maawu shiimi awowu, womma gɨrekoi maawu ɗɨm shiimi gaa la kang gumi. Wun shen woingini moi ɗuwana la pani.20Ge ɗuko lowo ali maamu ma la Puro, yi boi mɨ am moi nabukekoi maamu, Nakomu Yeshu Kɨrishti. 21 An aghɨre dimbiyik ma gatinje maamu ɗa dimbiyikni mɨ na darma, ɗa yi gɨddɨng dɨmbɨri mani maane wonduwoi dai bo mani.
Chapter 4KUYE POPOLOK AWO YI NAKOMU

1Duwa shiimi, mwalan bo awono moi naa jinda almai, popolok awo gɨn joko mono, la gokoi me ku yire jik yi Nakomu, sheerɨyan bo awo. 2Na ko kumbe Yudiya gɨn Shintiki, ku ɗuwuku shen mamai ɗumoi la yim Nakomu. 3Jire, naa ko kumbu mamai kɨm, ka konai apono ana al kindi: ku aye tamyeni moi. kɨda wu yee wutau lenje gɨn naani yi wowe ɓalam neti dai gɨn mum yimni Kilemen gɨn apono ana wutau, moi yimwu nene la likalikat ma tuniya.4Rɨngrɨng ku yee popolok awo la yim Nakomu. 5Ana maane ɓalmai, ku yee popolok ma awo. Nakomu shii nem dooma. 6Boku kɨpɨre duwa wonduwoi wu. Bi shiimi, la wonduwoi dai aku lammai ɗa yi kumbo gɨn taale puro, mo wom kaa lammai ɗuwoni gɨn bɨnma ma Purouru, 7gandɨma awo ma Puruguru ɗɨm, mɨ gooma gaare womma mu dai, an kare la awomai gɨn boshen mamai la yim Kɨrishiti Yeshu.KUSHEN WOIYINGINI MOI8Telma gorei, mwalan, dai wom ɗuwana mɨ jire, dai wom ɗuwna ma ɓoi ɓaɓambɨram, dai wom ɗuwana mɨ tEet, dai wom ɗuwana jangjang, dai wom ɗuwana gɨpɨ mani, dai wom ɗuwana gwang ma ɓalmai, bo ɗɨm womma payɨk yiki, bo ɗɨm womma gɨre koi, ku shen ɓala ko woingini moi. 9woingini mɨ ka kuka ɗɨm ka gɨpa ka kangha ɗɨm ka ala yino, ku ye woingini moi, Puroguru ma gande awoi an ɗuko gɨn kaamai.WOMA ƁOOMA MANG MIYA PILIBI A YANI10Na gɨn popolok awo kɨɗekɨde la yim Nakomu kɨda ɓanje do bo teksheni ku maane loi koi ko apomai a mani peeni duwa no. Jire ku loi koomai yi ɗeɗel, ge woi ka wa goko mɨ aku ayeboi yu. 11Woi naa ɓale woyime kɨda naa lau wonduwoi yu. Kɨda naa kuke dɨngɨmai la kaame ɗuko dai. 12Na bɨn wom mu an yimai ɗuwoni na kindi, kɨma na bɨni ɗɨm wom mu an yimai ɗuwoni na waamai ngɨp. La kaame goko gɨn la wonduwoingini dai na kuke goko ma lau goro wom ana tuumai tep awono kanje na ɗuwono gɨn kiim, goko mɨ ana waamai ɗɨgɨm kanje mɨ ana lammai. 13Ana ɗɨm yee wonduwoi dai ɗa yini shi na ɓoono dɨmbɨri.14Dai gɨn shiimi, ku yee wom gwang la ɗuko gɨn naani shaka ma kindi kindi mono.15 Kaa miya Pilibi ku bɨn la lumagoro ɓalam netti, shakam naa baagha Makidoniya, woi Yikilishiya niniu mɨ ata aimono yi duwa ma ɓoomai gɨn gɨpɨmai yu ɗɨm kara kaamai. 16Anya shaka na la Tashalonika, ku tupe womma ayeboi mamai da wom ana lammai woi koyoomai ɗumoi yu.17 Woi angwa kɨda naa jinda wom aku ɓoomai yu. Bo shiimi, na lau gɨnam an miye gonggo bo ɓangha mamai.18Na gɨpe woingini dai, ɗɨm naa gɨn shii ngɨp. Wu gɨm awono. Na gɨpe woingini dai mɨ kaa tupɨtɨra yi Yipapuroditush. Wu ɗuwowu gwatɨma ɗuwa mɨ net- karkat, tapɨrɨk pooshe awo ma gɨpɨma yi Puroguru. 19Puroguru mono an gɨm dai wom kaa yaa jindai taa ɗa yi gɨna darma mani la Kɨrishiti Yeshu.20 Mo darma bɨla ɗuwoni ma Puroguru ɗɨm Bongmu paabada abadin. Yeni kɨshimiDAANJE21Ku dai ana ɓoijire dai la Kɨrishiti Yeshu. Mwalan moi peteno wun daamamai. 22Ana ɓoijire dai moi nene wun daamamai, woi ki moi la mɨna ma Kaisharu . 23Mo yaashɨk ma Nakomu Yeshu Kɨrishiti ɗuwoni gɨn Lɨm mai.

1 Thessalonians

Chapter 1

1Bulush, Shilbanush gɨn Timotawush doo yi Yikilishiya ra Tashalonika la Puroguru Bong gɨn Nakomu Yeshu Kɨrishiti. Mo yashɨk gɨn anma shen ɗuwowu mamai.ƁOIJIRE MA MIYA TASHALONIKA GƗN KAMO ƊUKO MAAWU2Ringring mɨn ɓoi barka ko Puroguru duwa mai dai, kim mɨn nai yimmai la kumbo maamu. 3Woi mɨn ɓau shen mamai gaan puroguru mamu gɨn Bong ko wutau ɓoijire mamai, lenje ma wutau jindaboi, gɨn gɨddɨng bo gongngo ma kanaɗi duwa loi lɨm do gaan yi Nakomu Yeshu Kɨrishiti.4Mwalan moi Puroguru yaa jindai, mu bɨni beele mai shi, 5kɨduwa ɓala mɨ net mamu woi dota yimai kara la yila ɓalau, ge la dɨmbɨri kɨm, la Lɨm mɨ Karkat, ɗɨm gɨn wai konei laki. Ɗɨm, kɨ bɨn yimu gɨn duko mɨn ya laamai.6Ku maku ana kukumai yimu gɨn yi Nakomu, kim kaa gɨpa yila ɓalai la pɨrma ɗuko mɨ peret gɨn popolok awo yi Lɨm mɨ karkat. 7Duwa shiimi, ku maku ɗa ape goko yi moi dai la Makidoniya gɨn Akaya moi ɓwajire.8Kɨda ɗa yimai yila ɓala ma Nakomu binjana, ɗɨm woi kara la Makidoniya gɨn Akayau. Ge, daa ɓiye boim ɓoijire ko Puroguru mamai tana. Duwa shiimi, woi ɗɨm bomu ɓale wonduwoiyu. 9Kɨdaa wuni gɨn koowu wun ɓoi rohon ko kaame dooma mɨ mɨn ye lamai. Wun ɓale kaame kaghɨldɨma mɨ kaa yaa do yi Puroguru ko ɓau pɨrapɨrangin kɨdaa ye kwarakwarak ko Puroguru mɨ jire ɗɨm na tuniya. 10Wun ɓoi rohon kɨdaa ka moi goro Lowo mani daa lapuro, mum shii yilaya la moi wun mutawa. Me shimi Yeshu, mum shwara mɨna bo kɨɨm mɨ an doma.
Chapter 2WUTAU MA BULUSH LA TASHALONIKA

1Kɨda kaamai gɨn koomai ku bɨni, mwalan, dooma maamu yimai woi bammu. 2kaamai ku bɨni kɨdaa woi ɗuwana duduku, mɨ kang kindi gɨn woma gumi mɨ wun yima la Pilibi. La gɨddɨng bo gonggo yi Puroguru maamu mɨn ɓalmai ɓala mɨ net ma Puroguru la kindi kindi mɨ peret.3Kɨdaa ɓɨrkumo mamu woi doni la wolnjeu, woi ɗɨm doni la kindi karkatu, woi ɗɨm doni ma tekɨlɨkɨu. 4Ɗunghani, kim Puroguru lɨwa gɨn mini shi ɓooma ɓala mɨ net ɗaa armu, shiimi mɨn ɓalmai. Mɨn ɓalmai, woi duwa bɨla pooshe awo miyau, ge duwa bɨla pooshe awo Puroguru. Shii mum shi kɨr la awo mu.5Kɨdaa woi mɨn tɨmna yee wutau gɨn yila ɓala duwa payɨk ma liwou, kimi kaa bɨna, woi anya ki ana ndoro ma jindau, kimi Puroguru shii sheda maamu. 6Woi kanje mɨn lawa miya wu gɨre koomuu, anya yimai kanje yi miya ɗangwu. Ɓa bomu ye jindai amu maa ana kan net yi ɗuko anatupi ma Kɨrishiti.7Me ɗɨm, mɨ gande koomu laamai ki nong naa ɓoi kanaɗi gɨn ambo mondo. 8La gokoi me mɨn yaa jindamai kɨɗekɨɗe. Mɨn kang net woi kara ma ɓomai ɓala mɨ net ma Puroguruu ge gɨn tuniya mu kɨm. Kɨdaa ku maku wom mɨn jindai kiɗekiɗe. 9Kɨdaa aku shenmai, mwalan, wutau gɨn lenje maamu. Bɨri gɨn pori mɨn kara wutau kɨda bomu ɗuwomu pɨnen ko anya ma laamai yu. La shakai shiimi, mɨ ɓalmai ɓala mɨ net ma Puroguru.10Kaamai ka shaidangin, ɗɨm gɨn Puroguru kɨm, kaame karkat ɗuko, ɗukom teetta, gɨn shen mɨ awu kwi gɨn miniu mɨn apa doo yi ka moi ka ɓwajire. 11Kɨshiimi ɗɨm ku bɨn wom mɨn ye ko anya ma laamai kimi bong shii ye ko ambo mani. Mɨn kumbu mamai ɗɨm mɨn ɓoomai gɨddɨng bo gongngo ɗɨm mɨn wumamai 12ku yee goto la goko mɨ kɨrana ma Puroguru, mɨ naamai la joko gɨn darma mani.13Kɨdaa woiyime kɨm mɨn ɓoi barka ko Puroguru kortop. Kɨdaa shakam ka gɨpa ɓala ma Puroguru mɨ ka kangha ɗaa yimu, ku gɨpu woi ɗaa yila ɓala ma mujungwu. Duwa shimi, ku gɨpu ɗa konei yiki, yila ɓala ma Puroguru. Me shimi yila ɓalai mɨ kɨm shi ko wutau laamai kaa moi kaa ɓwajire.14Kɨduwa mai, mwalan, ku ɗuwoku ana kuke Yikilishiyangin ma Puroguru moi wun la Yahudiya la Kɨrishiti Yeshu. Kidaa kaamai kɨm ku kang kaame kindi ko woingini ara miya moi ali mamai. Kim wun yaa ara Miya Yahuda. 15Wuni MiyaYahudai kɨl wun duwa muru Nakomu Yeshu gɨn ana wouyo ma Puroguru. Wuni Miya Yahudai wun gashamɨna. Woi wun pooshe awo Puroguruu. Duwa shimi, wun ana shumashuma gɨn miya dai. 16Wu gai mini mɨ yiwu ɓala ko angaungin kɨdaa bowu wai ɗaamau. Woma wamai shimi ringring wun gɨm bo jaɓe ɓalangin maawu. Tegheilma kooni mbak kɨɨm an doo koowu.BULUSH A ƊIKE BƗLA MANE TA YI YIKILISHIYA17Wu tike mini gɨn kaamai, mwalan, ma shaka kalla, la dimbiyik woi daa la awou. Mɨ yee jinda al boyeromai kɨɗekɨɗe.18Mɨ lawi mɨ tamu yimai, Naa, Bulush, woi koyoono ɗumoi yu, ge Amna yaanjin a gai mɨni.19Ge mɨndei wom ɓooma gɨddɨng bogongngo doo gaan, anya popolok awo, anya joko ma apeyik gaan Nakomu Yeshu ɗar dooma manii? Woi kaamaiyu ru kim kaa taa yerei? 20Kɨdaa kaamai darma maamu gɨn popolok awo maamu.
Chapter 3

1Duwa shiimi, shakam mɨn ala wamu ɗɨm dɨngɨmaiyu, mɨ ali a yeni gwang mɨ ɗuwomu bii la Atina. 2Mu tupe Timatawush, molmu ɗɨm duwo wutau mamu kɨɗa Puroguru la ɓalam net ma Kɨrishiti, bɨla ɓomai gɨddɨng ɗɨm gande shenmai ko ɓoijire maamai.3Mɨ yu woiyi me kɨdaa anya ma ba jighreni ɗaa yi kindikindii moiyu. Kɨdaa kaa gɨn koomai ku bɨni kɨdaa me wun lwa mɨna.4Jire, shakam mɨn gɨn kaamai, mɨ ɓalmai ɗeɗel mɨn lau gaa bo kan kindikindi ma dɨllɨm, ɗɨm shiimi a yeni, kimi kaa bɨna. 5Kɨdaa shiimi, shakam Na ala wano ɗɨm dɨngɨmaiyu, Na tupe kɨdaa Na bɨn duwa ɓoijire mamai. Mondin na kɨrɨk a wai a kɨrmai, ɗɨm lenje maamu ɗuwoni bammu.6Ge Timotawush dona yimu ɗɨm a donnu gɨn mane duwa ɓala mɨ gwang ko ɓoijire gɨn jindaboi mamai. Kɨdaa a ɓalmu ringring ka shen wom gwang komu, ɗɨm angwa ka jinda almamu kim mini kɨm mɨn jinda almamai. 7Kɨduwa shiimi, mwalan, shenmamu a aneni duwamai kɨduwa ɓoijire mamai, la al kindikindi gɨn dɨrlɨm maamu dai.8Kɨdaa ɓanje mɨn gɨn tuniya, boku yireku gɨddɨng la Nakomu. 9Am ɓoi kaame barka pɨla ko Puroguru duwa mai yi, kɨdaa dai popolok awo mɨ mɨn gɨn shi gaan Puroguru komai yi? 10Bɨri gɨn pori mɨn kwakɨma bo kumbo kɨdaa mɨ al bo yero mai ɗɨm bɨla mɨn ɓoomai wom kaa wula la ɓoijire.11Mo Puroguru gɨn Bongmu shi gɨn kooni, gɨn Nakomu Yeshu, gɨpe gaan goto maamu taa yimai. 12Mo Nakomu ye ku miyeku yi jinda apomai gɨn miya dai, kim mini kɨm mɨn yimai. 13Mo bɨla ɓomai dɨng bogongo, duwa bɨla wu ɗuwowu awu kwi gɨn wuni la ɗuko mɨ karkat gaan Puroguru Bongmuu, yi dooma ma Nakomu Yeshu gɨn moi karkat mani dai.
Chapter 4ƊUKOM YENA GWANG GAAN PUROGURU

1Teelɨma koi, mwalan, mɨn ɓoomai dɨng bo gongngo gɨn ɓɨrkumo la yim Nakomu Yeshu. Kim ka gɨpa kukuk yimu ko kaame goto mɨ mbak aku yimai gɨn pooshe awo Puroguru, kɨshiimi kɨm la kaame gotoi me, duwa bɨla kuye mɨ ta shimi.2Kɨdaa ku bɨn kaame kukuk mɨ mɨn ɓoomai ɗa yi Nakomu Yeshu.3Kidaa me wom Puroguru shi ɗika, ɗuko mamai mɨ karkat, duwa ku kur ɗuko ma kwalalakwalala, 4duwa annya ma laamai a bɨn ko kaame goko mɨ an wuldu mɨndani gɨn karkat ɗɨm gɨn ɓoi ɓaɓambɨram,5 woi la goko ma jɨndau, (ki mɨ angaungin moi woi wun bɨna yi Puroguru).6 Mo muu ba goowe kɨrau ɗɨm bɨla jaɓe awo duwoni ko woyimeu. Kɨdaa Nakomu shii na ange kara la woingini moi dai. kim takai mɨn kaaya ko ɓɨr kumomai ɗɨm ɗuwana shita.7Kɨdaa nai mɨ Puroguru shi yima woi duwa ɗuko joonou, ge duwa karkat ɗuko. 8Kɨduwa shiimi, shii mum kura woiyi me woi a kur miyau, ge Puroguru kura. Mɨ ɓoomai Lɨm mɨ Karkat mani.9Ko jindaboi ma mwalan, woi dɨm bɨla muu ɓul doo maiyu, duwa ka gɨn koomai Puroguru a kukumai ku yee jinda apomai. 10Kuli, ku yee woiyime ko dai ɓiye mwalan moi wun la ali Makidoniya dai. Ge mɨn ɓɨr kumomai, mwalan, ku miye yee woiyi me gwang. 11Mɨn ɓɨrkumo mai kɨm ku yee jinda ɗuko woi gɨn liubookwu, kaa lwoi koomai yi wom kaa yimai, 12ɗɨm ku yee wutau gɨn armai, kim takai mɨn wumai, duwa bɨla ku yee gotom tet gaan moi woi wun laamuu ɗɨm boku ɗuwoku ana wule wonduwoiyu.MOI MUTAWA GƗN MOI WUN GƗN TUNIYA POR DOMA NAKOMU 13Mwalan, woi mɨn jindai ku ɗuwoku gɨn kindi gaarɨmai, ko moi wun yaa noonnu, duwa boku yee jaɓɨma awo ki yerei moi woi wun gɨn duwa loi awo gaannu. 14Kɨda bomu ɓoijire ko Yeshu a mureni ɗɨm a yileni kɨma, dai gɨn shimi Puroguru an doomanu gɨn Yeshu goro apowu gɨn moi wun gawa bo noon laani. 15Kɨda shimi mɨn ɓalmai ɗaa yi yila ɓala ma Nakomu, kɨda mini moi ana tuniya, moi ɓaghawa yi dooma ma Nakomu, woi am tɨmne kaaye ko moi wun gaawa bo noon yilmau.16Kɨdaa Nakomu gɨn kooni an shuwutɨma lapuro. An dooma gɨn nai mɨ gɨddɨng, gɨn yila na gaan tangi ma Puroguru, gɨn kwi ɓili ma Puroguru, ɗɨm moi mutawa la Kirishiti awu yilma domin. 17Bishiimi mɨni moi ana tuuniya, moi ɓaghagha, goro apomu gɨn wuni awu wormamu puro la awi bɨla mu gommomu gɨn Nakomu la awopuro. La gokoi shiimi an ɗuko gɨn Nakomu rɨngrɨng. 18Duwa shiimi, ku ande awo apomai gɨn yila ɓalangini moi.
Chapter 5KU ƊUWOKU KWAIMAI KƗDA DOMA MA NAKOMU

1Ɓanje ko ɓala ma shakangini gɨn porii, mwalan, woi dai ɓiye wondowoi dɨm ɓulmani ɓulma doo yimayu. 2Kɨdaa kaamai gɨn koomai ku bɨni sharara, duwa pori ma Nakomu shii dooma ki nashiri kɨ bɨri. 3Shakam wun ɓala, "Anma awo gɨn ɗuko mɨ gwang." Gɨggɨt ɗɨm jupulma an doo koowu. An ɗuko ki kwuye loyo ma tamno na wuɓi. Woi goko ma toi yiwu yikiu.4Ge kaamai, mwalan, woi kaa la tɨkɨrɨm boi mɨ daa porii shimi bɨla maamai ki na shiriu. 5Kɨdaa dai ɓiye mai kaa ambo ma kangboi ɗɨm ambo ma kɨpori. Woi mɨn ambo ma kɨbɨriu kanje ma tɨkɨrɨm boiyu. 6Kɨshiimi ɗɨm, mo bomu yee noon ki mɨ yerei wun yeeu. Duwa shiimi, mo mɨ lwoi koomu ɗɨm mɨ koi koomu. 7Kɨdaa ana noon wun ye kishiimi kɨbɨri, ɗɨm ana mur men wun yee kishiimi kɨbɨri.8Ge dumbo mɨni mɨn ma kɨpori, mbak am ɗuko gɨn koi koi ɗɨm mɨ woole ɓoijire gɨn jindaboi ɗaa garwa bogonggo, gɨn loiawo mɨ gaan ma gɨpekoi ɗaa joko ayiayim maamu. 9Kɨdaa Puroguru woi lu mini duwa kɨɨmwu, ge bɨla mɨ wai gɨpekoi ɗaa yi Nakomu Yeshu Kɨrishiti. 10Shii shi murana duwamu, mondin mɨn kwaimu annya mɨn la noon, am ɗuko boboi gɨn shii. 11Kɨduwa shiimi ku andeawo apomai ɗɨm ku aye apomai, kim kaa yimai.YENYA GƗN DAANJE12Mɨn kumbumamai, mwalan, ku al darma ma moi ana wutau lenje laamai ɗɨm anagaan mai la Nakomu ɗɨm moi ana ɓɨrkumomai. 13Mɨn kumbumamai ɗɨm ku ɓowu ɓaɓambɨram kɨɗekɨɗe la jindaboi kɨduwa wutau maawu. Ku ɗuwoku la anmashen deren mai. 14Mɨn ɓɨrkumomai, mwalan: ku amme kumo ana pange duwa, ku ɓoi dɨng bogonggo ko ana kindi dɨng bogonggo, ku aye moi gaatuwa, ku ɗuwoku ana kanaɗi doo yi miya dai.15Yingu boku ange gɨnggɨng shen gɨn gɨnggɨng shennu. Duwa shiimi, ku naaroku bo tange wom gwang ko apomai ɗɨm gɨn ko yerei dai. 16Ku ye popolok ma awo ringring.17Ku ye kumbo boku laareu.18 La wonduwoi dai ku ɓoi barka. Kɨdaa shiimi wom Puroguru yaa jindai duwa mai la Kɨrishiti Yeshu.19Boku ande Lɨmiyu, 20Boku bun wouyoginiu, 21ku kɨr woingin dai. Yirku ko wom ɗuwana gwang. 22Durku nap yi wom dai apana ma wom gɨnggɨng.23Mo Puroguru ma anma shen bɨla maanemai karkat ɗaral. Mo dai ɓiye lɨm, tuniya, gɨn dimbiyik bɨla ɓanghowu woi wom bo ɓeelou duwa dooma ma Nakomu Yeshu Kɨrishiti. 24Najirei shii mɨ naamai, shii an yimai ɗɨm.25Mwalan, ku yee kumbo duwamu kɨm, 26ku daai mwalan dai gɨn karkat nghanghawa. 27Naa dapemai gɨn Nakomu duwa likalikat tupii me bɨla ka yinge gɨn ko mwalan dai. 28Mo yaashɨk ma Nakomu Yeshu Kirishiti ɗuwoni gɨn kaamai.

1 Timothy

Chapter 1DAANJE

1Timoti na tupi ma Kɨrishiti Yeshu, daa kumai ma Puroguru gɨn ma Kɨrishiti Yeshu mɨ na patɨma lɨmmu koni,2ta yiwo Timoti lowom jik la ɓoijirei. Yashik gɨn talai awo mɨ pottɨna yi Bonghi gɨn Kɨrishiti Yeshu nakomu.ƁƗRKUMO KO KUKUK MƗ ƊANG3Kim na kumbomai kɨ ye kɨshimi, shakam na tama Makadoniya, kɨ ɗuwoku la Yipishu kɨda ku ɓɨrkumo yere miya bowu ye kukuk ma wom ɗanghu .4Shangɨm ɗɨm wu mane shen mawu yi ɓalam jirra mɨ woi kɨrauni yikiu. Woiyi wu tai ame kirki ko aye boi mɨ Puroguru niima daa ɓoijire.5Ɓanje wom kumai shagha shimi jindai boi mɨ la awo shaɗak mɨ pottɨna yi shen mɨ shen gwang gɨn ɓoijire mɨ kulkuli.6Yere miya wu wolowu yi shitai ɗɨm wu kaille ane bo ɓalam tutulok.7Wu ye jinda ɗuko ɗa ana malɨm ma kumai gee woi wun gara la wom au ɓalmainyu.Shangɨm wom yirmawu koyiu.8Ge mɨni mɨ bɨni kumai gwang bo muu a ye wutau yiki kɨkɨt.9Ɗɨm mɨ bɨni me dara kumai woi wu yiu da muum teru , ge ko moi ana pange boduwa , moi woi wun shore Puroguruu gɨn ana jaɓe ɓala gɨn ana kashe liwo gɨn ana dai gɨn moi woi wun bɨna yi Puroguruu.Ɗikɨmani ko moi wun duwa muru bopinwu gɨn noninwu , ko moi ɗunghawu ɗa ana duna muru.10Ko kwalalagin ,ko maamyen ana bonko gɨn apowu maamyen, ko ana shir miya ɗa jebɓiyan ,ko ana liwo, ko ana bale goro liwo gɨn dai muum an gai ape wom jire.11Apɨma woyi me ɗunghani ko ɓalam net mɨ Puroguru mɨ shaɗak shi ɓondɨna.ƁOI BARKA MA BULUSH KƗDA YERE YASHIK12Na ɓoi barka ko Kɨrishiti Nakomu. A ɓono gɨddɨng, a kone na ɓoijire, ɗɨm a lune la wutau mani.13Ɗungha mono na jale boi, na piile boi mum na kerek awo na yile shen miya.Ge Na wai yashik kɨduwa na yu ko kindi bɨnmani la kindi ɓoijire . 14Ge yashik ma nakomu a goweni gomma la ɓoi jire woi kɨkɨnkau mɨ yi Kirishiti Yeshu .15Tupii me a wai gɨpma dai ɗɨm a kɨreni bo limma yi ɗuko mani . Shimi Kirishiti Y eshu dona la pani bɨla buke ko ana jaɓe ɓala. Na domini nani. 16Duwa woyi shimi Na wa yashik yino, na na domini, Kirishiti an ape kanaɗi dai. A yu woyi me daa bo maula ko moi au do ɓoijire yini ko tuniya mɨ pabadan.17Ɓanje taa ɗa yi Shi Amna ma milangin mɨ woi shi muruu, woi shi almau,Puroguru mɨ ɗumoi kakal,ɓaɓamɓɨram gɨn darma ɗuwoni padadan gɨn padada.Amin.18Naluwo kumaii me gaanwo , Timoti, lowo mono. Na ye woyi me ko ɗungha wouyo mɨ poshe yena kowo , kidaa ka gako bo shaam gwang. 19Yu woyi me kidaa ka wai ɓoijire woi kɨkɨnkau ɗɨm gɨn shen mɨ gwang .Yere miya wu kur woyi moi ɗɨm wu jupulewu ko ɓoijire.20Ki mɨ Haimenayush gɨn Alejanda , moi na ɓwa wuna ko amna yajin kidaa bɨla wu kukuwu kur jale boi.
Chapter 2YENYA KO KUMBO

1Da shimi dominni, na kumbe kɨ ye kumbo gɨn tale puro bɨla yeni daa miya dai,2 daa amnagin gɨn miya moi dai la joko joko,kidaa mɨ ɗuwomu la popolok awo gɨn gandɨma shen gɨn ɓaɓambɨram mɨ shaɗak.3Woyi me gwang ɗɨm gɨpmani gɨpma gaan Puroguru na gɨpekomu.4Shi jindai miya dai wu ɗawu ɗɨm bɨla wu dowu bo bɨn wom jire.5Dara Puroguru ɗumoi gɨn la ga deren Puroguru gɨn mujun. Mui shi Kirishiti Yeshu.6Shi ɓwa koni bo gɨpe ko miya dai, kiim shi ɗuwana woma ɓalma la shakam kɨkɨt. 7Kɨduwa shimi, Na gɨn kono na ɗuwana woma wouyo gɨn na tupi. Wom na ɓalmai me, jire woi na kashe liwou . Na la Malɨm ma Angaugin bo wutau mɨ jire.8Daa shimi na jindai mamyen anya boi pɨla wu ye kumbo bɨla wani tui gaan ma alingin moi karkat woi gɨn kɨƙɨnkau woi gɨn kɨmuu.9Ki shimi kɨma, na jindai tamye wu ɗaurewu ɗawat gɨn pinen mɨ jang-jang, wu ɗuwowu talai koma kowu koma. Bowu ɗuwowu gɨn kowu shatanghau, kanjei tɨndɨmani gɨngɨn gɨn ɗuɗaduɗa gɨn pinen la kundukwu.10 Na jindai wu wole pinen mɨ ɗuwana ɗat ma tamye, ana shore Puroguru ɗa ana wutau mɨ gwang.11Tamno bɨla kuke wunduwoi dai bo ɗum bok.12Woi na liura ko tamno bɨla ye kukuwu kanjei ɗɨm bɨla puto ko maaminiu. Ge bɨla ɗuwoto kwing.13Adamu, shi wun ɗɨwaya domin bɨla Hauwawu.14Ɗɨm woi wu tekɨl Adamu rau, ge tamnoroi daa pange boduwa mondo.15Dai gɨn shimi, ata wai ɗama daa loi ambo, bo au tui gaan la jindaboi gɨn ɗukom shaɗak gɨn popolbok awo.
Chapter 3WOUYO KO ƊUKO MA NAKƗRAN MA YIKILISHIYA

1Ɓalai me ɓalam jire : Bo mondin mu shi lau ɗuko na kɨran, bɨla ɗuwoni na wutau mɨ gwang.2Na kɨranni, shimi ba wani jalɨk yiniu. Ɗuwoni mum mɨndani ɗumoi. Bɨla yeni na shen, kɨkɨt, mɨ ɓamɓɨram, shwa shwa anni. Mbak an ɗɨm kukuk.3Bɨla ɗuwoni mum woi men sharayau, woi na shashawau, ge shimi ɗuwoni na share awo miya ko gwang. Mbak bɨla ɗuwoni woi na jinda ayim kɨdekɨdeu.4Bɨla koi mɨna mani gwang, gɨn ambo mani ana kangni ɓala gɨn ɓoi ɓaɓambɨram.5Bo muu woi ɗɨma koi mɨna maniu ,ɗɨnga an ɗɨm mane shen mani la Yikilishiya ma Puroguruiʔ6Ba ɗuwoni peniu bo ɓoi jireu,kidaa an gɨre koni bɨla wai kumai ki ma amna liwou.7Mbak ɗuwoni mum shen mani gwang la moi shi lawu, kɨdaa ba wukureniu bɨla gani la ɗika ɗika ma amna liwo bɨla kang gumiu.WOUYO KO ƊUKO MA NA WUTAU MA YIKILISHIYA8Kɨshimi kɨm Dɨkɨn bɨla ɗuwoni na dargha, woi boni rarapu. Bo wu nai men kɨɗe kɨɗeu kanjei na lombonghu.9Bɨla wu koi jire woi tukatuka lakɨu bo ɓoijire gɨn shen mɨ gwang.10Bɨla wu ɗuwowu miya moi wun wa gɨpma gaan miya dai, bi shimi au wutau mawu woi ɓelo lakiu.11Tamye kɨm wu ye ɗuko ma dargha,bowu ɗuwowu ana kashe liwo ko miyau,wu ɗuwowu kɨkɨt woi wunduwoi nini wun jaɓau, bo wutau dai.12Dɨkɨn bɨla ɗuwowu ana tamye ɗumo ɗumoi.Mbak wu koi mɨna gɨn ambo mawu gwang.13Dai moi wun ya wutau mɨ gwang au wai yirma gwang gɨn patɨma lɨmwu la ɓoijire mɨ yi Kirishiti Yeshu.WOM BOTUKWA MA TAA GORO PUROGURU MAMU14Naa ɓulmai woyi me kɨda na loi awono nem ana doma yimai. 15Ge bo ɗɨm na monono, Naa ɓuloi me kɨda ku bɨni yi ɗuko mɨ aku yimai la mɨna ma Puroguru, Yikilishiya ma Puroguru na tuniya, gangɨk gɨn bo deng bimu ko ɓoijirei.16Ɗim woi kɨrki lakiu, jirei ji pormoro bo kang she ɓaɓambɨram: ''A ape yini la dimbiyik, pottɨna la lɨm, wun alya an tupi, wu ɓale yi ko alingin, ɗɨm wu gɨreyi puro la darma.''
Chapter 4ƁALA KO ANAMALƗM MA LƗUWO

1Ɓanje lɨmi bo kang a ɓale shaka doma tong kalla yere miya au bau ɓoijire, ɗɨm au mane shen mawu yi mɨ na kashe liwo, gɨn kukuk ma yaanjin 2 na tɨle miya. Shen mawu an ape yipawu.3Au gai wula gɨn gɨpe wombotuma mɨ Puroguru shi lwa gɨn tale puro gɨn ko moi wun ɓwa gɨn bɨn wom jire.4Dai wom Puroguru ya wom gwang.Woi wuduwoi niniu mɨ mɨn tale puro koi bɨla ɗuwoni woma kurmau.5Kɨdaa ɓomani ɗa yi yila ɓala ma Puroguru gɨn kumbo.JEWE MA KƗRISHITI NA JIRE6Boko pate woiyingini moi gaan mwalan, aka ɗuko kwarak mɨ gwang ma Yeshu Kɨrishiti. Lɨdaa wu ɓaruwe la yila ɓala ma ɓoijire gɨn kukuk mɨ gwang mɨ kai wa.7Ge ka kur ɓalam harra mɨ la pani mɨ manjiyan tamyen wun ta jindai. Duwa shimi ka kwakako gwang ko wom shaɗak. 8Kɨdaa kwakɨma ma dɨmbiyik gwang mani kalla , ge kwakɨma ma yik a tai woigini dai. A koi ɗowe ko ɓala ma tuniyai me mɨ ɓanje gɨn tuniya ji ata doma.9Tangi me kwanei jire ɗɨm bɨla gɨpeni kap.10 kɨduwa woyi me, mɨn wutau kɨɗekɨɗe. Dara patɨma lɨmmu ko Puroguru mɨ la tuniya.Shi na gɨpeko miya dai, ki mɨ ana ɓoijire takai.11Ka wowe dɨm gɨn kukuwu woigini moi .12Boko ɓau anya muu ɗumoi gawee lalakarak mongou . Boshimi,ka ɗuwoko woma kukuma yi miya moi wun ɓwa jirei, anya ɓala, shen mongo jinda boi,bo ɓoijire ,gɨn ɗukom shaɗak .13Dɨm bono dono , ka yinge la likarkat naa kumbu mowo, ɗɨm gɨn kukumai.14Boko washe goro ɓwaɓwa mɨ la yiwou, mɨ wun ɓonga ɗa yi wouyo mɨ wun ya kowou,gɨn lwi arɨk ma moi ɓamɓɨren mɨ wun yeya, 15manu shen ko woigini moi. Ka ɗuwoko lawu,kɨdaa tui gaan mongo bɨla ɗuwoni bo kang yi miya dai.16ka kake kumo kang gɨn dimbiyiwo gɨn bo kukumai.Ka tui gaan la woigini moi.Bo ka yimai kishim ,aka ɗai kowo gɨn moi kake kumowu yiwo.
Chapter 5WOM ƊUWANA MBAK KO APOMU

1Boko peke manjou, ka yini ɓala mɨ an dɨnghani ki shi bong. 2Ka yiwu ɓala ko lakɨrjen ki wun mwalanwo, ka yiwu ɓala ko manjiyan tamyen ki wun noninwo, ka yiwu ɓala ko ambo gumyan ki wun mwalanwo la ɗukom karkat.3Ka ɓoi ɓaɓambɨram ko boriyan, kwanei boriyan.4Bo ɗɨm borik she gɨn ambo kanjei kawiyan ,bɨla loi goro apuwu ɓoi ɓaɓambɨram lamɨna.Ka moi wui wu ange an miiwu,kɨdaa woyi shimi gwang gaan Puroguru.5Ge kwanei borik ɗoto kara shire .Bɨla lɨmro ko Puroguru.Bɨla ɗuwoto na kumbuk ringring biri gɨn pori.6Bishimi ,tamno ji ɗuko mondo ɗak ma kang net, a muroto anya ɓa she kwairo.7Ɗɨm ka ɓalwu ɓalai me kidaa bɨla wu ɗuwowu woi woma gumiu.8Bo ɗɨm bɨla muu woi an ɓoi womani ko miyau, ki moi lamna maniu takai, a kirke ɓoijirei,gɨngɨnni a gowe mum woi shi ɓwa jireu.9Mo tamno bɨla wu ɓulde ɗa borik bo milangin mondo gata bemengumiu,tamno ji moro ɗumoi, 10mbak wu bɨni yiro gɨn ye wom gwang,anya she na ɗuko yinge ambo,kanje she gɨpe mawiyan, kanje she ɗuko joɓe yoo ana ɓoijire,kanje she aye ana kang kindi ,kanje a mane shen mondo bo ye wom dai gwang.11Ge bo borik ji she loworo, boko ɓulde lakiu. Bo shakam she ɓwa dimbiyiro bo jinda mɨ an kirke Kirishiti, wun lammai au wula. 12Ko gokoi shimi au wanu ɓelo kɨduwa wu jale duko mawu mɨ domin.13 Ɗɨm wu lɨngdewu ɗukom bam. Wun bal ko mɨnangin liu. Woi kara ɗukom bam wun yeu, Wu ɗuwowu ana dede gɨn gom ko miya.Wun ɓale wom woi yena wu ɓaleyiu.14Da shimi na lammai ambo tamye wu ye wul, wu lwoi ambo, wu koi mɨna kɨdaa amna shuma shuma ba wai gokou bɨla ɓele mɨni ɗa ana wutau mɨ gɨngɨnghau.15Ɗɨm yerei wu kailewu takai bo taa goro amna yagin .16Bo tamno na ɓoijire she gɨn boriyan, bɨla aye wuni, kɨdaa Yikilishiya ata nowe yiro kalla,bɨla wai bo aye kwane boriyani.17Ɓɨla wani ɓaɓambɨram kɨɗekɨɗe ko moi ɓambɨren moi la joko, ki moi wun wutau ma ambo yila ɓala gɨn kukumai.18 Likarkat a ɓale ma, ''bo ku ɗowe lamja bo laa mɨrau, shakam ka dushe pondiu. Ɗɨm a ɗuwoni kɨkɨt na jina bɨla gɨpe wamboi mani.''19Boko gɨpe ɓele mɨ ɓambɨram kɨlanghu,dim boko kang sheda ma miya raa anya kunung.20 Ka nime ana jaɓe ɓala gaan miya dai kɨdaa yere apowu au kang shori.N21Na dapewe dai gɨn Puroguru ma Kirishiti Yeshu , gɨn bebela ana tupi ka koi kumai ngwet daa boko ape jinda koiyu.22 Ba luni arwo kɨla kɨlang bo ware muu. Boko wi kowo kɨ tike jaɓe ɓala ma muu.ka koi kowo karkat23Boko nai kara gwau ,boki, ka gɨpe gwa yinabi kalla daa pɨra awo mɨ ringring yiwo.24 Jaɓe ɓala ma yere miya bo kang,ɗɨm shi ape yini gaan wu bo kumai.Ɗɨm yerei jaɓe ɓala mawu shi doni leiya.25Kishimi ɗɨm yere wutau moi gwang wun bo kang ,ge yerei au ɗɨm tukumau.
Chapter 6

1Mo dai moi wun ɗuko gɨn wori dɨrwu ɗa jeɓiyan bɨla wunkoi ana kowu gɨn dargha.Bɨla wu ye woye me kɨdaa yim Puroguru gɨ kukukyi ba jaleniu.2 Jeɓiyan moi ana kowu ana ɓoijire,bo bunwuniu,wun ɗa mwalan.Boshimi, bɨla wu koi bo wutau ngwet.Kɨdaa ana ko jaɓiyan wutau mawu an aimawu,ana ɓoijirei ɗɨm au jindawu.Ka kukuwu ɗɨm ɓalwu woigini moi.TAA GORO PUROGURU GƗN AWO ƊUMOI3Bo bɨla mu ninni shi kukuk ɗang ɗɨm woi shi gɨpa kukuk mɨ jang janghiyu, ambo yila ɓala ma Nakomu Yeshu, bo ɗunghawu wai wun gɨpa kukuk mɨ gwanghu mɨ an yima shaɗakwu,4 mui shimi na gɨre koi ɗɨm woi bɨna wunduwoiyu. Boshimi, woi shi jang janghu, shi na kirki ko ambo yila ɓala, ambo yila ɓala moi,wun ame gongo kɨɨm, ɓela shen woma yaanjin 5gɨn daghal deren miya ring ring, gɨn jabɨma awo. Wu kaile biwu ane yi jirei. Wun almai ki ɗukom shaɗaki goko ma wai gɨna.6Ɓanje ɗukom shaɗaki gɨn gɨmma awo nong tui gaan.7Woi mɨn doma gɨn wunduwoi la paniu; shagɨm bɨla mɨ bau lapani gɨn wunduwoiyu.8Boshimi,mo mɨ wai kara wombotuma gɨn landangin.9Banje moi wun lammai wu ɗuwowu ana gɨna wun wuket ɗa ana jinda,la woma koi miya.Wun wuket bo jalɨma gɨn tɨlma koi.10Dara jinda ayim shimi luma goro woma yajin ɗang ɗang.Yere miya moi wun lammai wu washe ɓoijirei ane ,wu boppɨre dimbiwu ɗɨm gɨn jabma awo ɗɨgɨm.KINDIKINDI MƗ LA ƁOIJIRE 11Ge kai mu ma Puroguru, ka ye kayo bo woyi moi, ka lau ɓoijire, shaɗak ɗuko, jinda boi, ding bo gongo, gɨn ɗuko mɨ kɨkɨt. 12Ka ye shagha ko jire ɓala. Ka koi tuniya mɨ paabadan ngwet mɨ wun nawa yiki. Ɗunghani ko woyi me ka ɓwa shita gaan miya ɗɨgɨm da wom ɗuwana gwang.13Na dapewe gɨn Puroguru, mɨ shi lwa wunduwoi dai ɗawa gɨn gaan Kɨrishiti mum shi ɓalla jire ko Pontush Bilatush. 14Ka koi kumai jang jang woi jalɨk lakiu ɗɨm daa porim Nakomu Yeshu Kɨrishiti apa yini.15Puroguru an ape shaka mɨ gɨra awoni kɨkɨt bo ɗuko mondo. Purogurui shi ɗumoi koni, kara na dɨmbiri, na joko. Makam na tui joko. 16Kara shi woi shi muruu, kang ma bo ɗuko mani, woi muu an ɗɨm almaiyu kanje bɨla yinge yiu. Ɗungha dargha gɨn dɨmbiri mɨ pabada. Amin.17Ka ɓallu ko an gɨna moi la pani i me, bou ɓale au gɨre koowu, gɨna woi woma patɨma lɨm koiyu, woi wun ɗukou. Boshimi bɨla wu pate lɨm wu yi Puroguru, Shi ɓomu gɨna mɨ kuli kuli bɨla mɨ kang netni.18Ka ɓallu wu ye wom gwang wu ye gɨna la wutau mɨ gwang, bɨla wu washe arwu, wu tike kalkal wom wun gɨn shi.19Ɗa ko gokoi shimi au dape wom gwang ma kowu ko wom na doma , kɨda bɨla wu koi kwanei tuniyai.20Timoti,ka kai yiwo gɨn wom wun ɓonga.ka shore tutulok ɓala ,gɨn kirki ko woma kashe liwo mɨ wun nare bɨnen.21Yerei wu ɓale woyi moi ɗɨm kɨdaa shimi wu washe goro ɓoijire .Bɨla ɗuwoni yashik kowo.

2 Timothy

Chapter 1DAANJE

1Bulush na tupi ma Kɨrishti Yeshu kim Puroguru yaa jinda, kɨduwa ɓoi ɓala ma tuuniya mɨ la Kɨrishiti Yeshu 2doo yi Tmotawush lo bo awono! Mo yaashɨk gɨn pooshɨma awo mɨ Puroguru Baagha gɨn ma Kɨrishiti Yeshu Nakomu ɗuoni gɨn kai.BOKO KANG GUMIU3Naa taalli puro ko apauroguru mɨm na yina kwarakwarak ɗa yi kaaghɨyan mono, gɨn jang jang awo, kim Naa shen mowo rɨngrɨng la kumbongin mono bɨri gɨn pori. Bo naa shen amo mongo, 4naa jinda almowo, kɨda ana ɗɨm gɨmma tep gɨn popolok ma awo. 5Wu shenno duwa ɓoijire mongo mɨ gwang, mɨ dumbo ɗeɗel ɗuwana la diyewo Loyish gɨn nongo Yunish ɗɨm na lɨwi shii lowo kɨm.6Me wom yaa naa ɓalwo ka jaaghe wom Puroguru ɓoowa. Lowo ɗa yi luma arɨk mɨ naa yiwa. 7Kɨduwa Puroguru woi ɓoomu lɨm ma shooriu, ge a ɓoomu dɨmbɨri gɨn jindaboi gɨn kuke shen mɨ gwang.8Duwa shii bo ka kang gumiu duwa ɓale duwa ɓala ko Nakomu annya koono, Bulush, lo na twi jaarum mani. Bo shiimi, ka dɨngoku la kindi kɨduwa ɓoi ɓala la dimbi ma Puroguru. 9Shii Puroguru mɨ ɗa mɨna ɗɨm Nako mɨnai gɨn nai mɨ karkat. A yee wyimi, woi kɨda wutau mɨ mɨn yau, ge kɨduwa wom shii ɗɨka gɨn yaashɨk. A ɓoomu woingini me dumbo ɗeɗel Kɨrishiti Yeshu, ɓala shakangin bɨla wu lwa goroi. 10Ge ɓanje wu bɨni gɨpekoi ma Puroguru a doni. daa dooma Nagɨpekoomu Kɨrishiti Yeshu shii Kɨrishiti mum lwa kɨrau ko muru ɗɨm dona gɨn tuuniya mɨ woi kɨrauni yikiu, yi kangboi ɗa yi ɓala ma Puroguru. 11Kɨduwa me, a ɓoono wutau ma ɓale ɓala ma Puroguru na tupi gɨn na malɨm ɗɨm12Duwa shiimi na nai kindi ko woingini me. Ge wona kang gumiu, kɨduwa na bɨn yini mum naa ɓwajire kooni. Na lɨwi shii an ɗɨm tukuno wom naa ɓoona dɨrbuwai dɨm porii shiimi.13Ku tuke kaame tupingin ma tane jire mɨ kai kangha yino gɨn ɓoijirei gɨn mɨ la Kɨrishiti Yeshu. 14Ku kwoi wom gwang mɨ Puroguru yimai la lɨm mɨ karkat, mɨ na ɗuko laamu.15Ku bɨn woyi me, dai moi la Ashiya wu kaghɨle biwu yino. La gorwo maawu wuni mɨm Pijalush gɨn Hamojanish. 16Mo Puroguru ape yaashɨk ko mɨna ma Oneshiporash, kɨduwa annya maami shii gɨm awono ɗɨm woi shii kang gumi ma jaghɨla monou. 17Shakam shii la Roma woi lara lap goronou dɨm mɨ shii waana. 18Mo Puroguru lɨuni bɨla gokongin ɗɨgɨm shakam naa ;la Apisha, kim kaa bɨna kiɗekiɗe.
Chapter 2NA ƊOWEAWO MA KƗRISHITI NAJIRE

1Duwa shimi kai, lowo mono. Ka ɗuwoko gɨddɨng la yaashɨk mɨ la Kɨrishiti Yeshu. 2Woingini mɨ kaa kangha yin la ana baye bi mɨ ɗɨgɨm, ko boowu ko ana tange jire mɨ au ɗɨm kukuwu ko yerei kɨm .3Ka dinge nai kindi kindi gɨn naani, kii naa shaagha ma Kɨrishiti Yeshu. 4Woi naa shaagha wutau shakam mana kooni ko wonduwoi mɨ la ɗuko panii meu. Kɨda bɨla ɗɨm pooshe awo mɨ ɓambɨram mani. 5kɨshiimi kɨma, bo bɨla mu a gani la kaaye koikoi, wanio wai jokoiyu dɨm a tani goro kumaingin mɨ wun ɗaura.6A yeni gwang shii na mɨra kiɗe kiɗe bɨla gɨpe bolenje wombotuma mani ɗeɗel.7Ka shen wom naa ɓalmai, duwo Puroguru a ɓoowo gaare laki la wonduwoi dai.8Ka sheni Yeshu Kɨrishiti, pottɨna la kaamo ma Dauda, mum wun yilaya la moi mutawa. goro wom na woiyo mani, 9ko mɨ na nai kindi wun ɗoowana la jaghɨla ki na jaɓe ɓala.Ge ɓala ma Puroguru woi ɗuwatau.10 Duwa shiimi na dinge wonduwoi dai daa moi wun beela wuna., kɨda wuni kɨm wu wai gɨpekoi mɨ la Kɨrishiti Yeshu, gɨn darma mɨ wai kɨrauni yikiu.11Me shiimi konai jire. Bo mu mutamu gɨn shii am yilma gɨnshii, 12Bomu dinge, am twi joko gɨnshii kɨm, 13bo woi mɨn tange jireu, shii, shii na jire, kɨda shii wani kirke kooniu."NAWUTAU MƗ KƗRKƗT14K a ɗuwoko gɨrwu goroi woingini moi. Ka ɓɨr kumowu gaan Puroguru ɗuwowu ana kirki ko yila ɓalanginwu, kɨduwa woi won gwang nini lakiu. Kɨduwa she jaɓe wuni moi ana kanghai. 15ka yee bo dɨmbɨri mongo kaa ɓoi koowo yi Puroguru ki mum wun lɨwa gɨn shi, na wutau mɨ wai bo gɨmmani yikiu mɨ naa kuke yila ɓala ma jire teet.16Ka ɗuwoko wuyuk gɨn ana ɓalangini moi gɨnggɨngha. mɨ na taa ko jaale taa goro Puroguru. 17Ɓalangin maawu ata yangha ki tomburom. Laawu wunimɨm Haminayash gɨn Pilatash. 18Moi wuni moi wun wula jire. Wu ɓale yilma bo muru a maleni yima. Ɗɨm wu kaghɨle ɓoijire ma yerei.19Anya ba ki ɗɨnga, gɨddɨng luma goro Puroguruu yɨrmani jik. Shii gɨn bo shiitai me "Shii Nakomui a bɨn yi mani" ɗɨm "Dai mum ɗɨm naa yim Nakomu mbak bɨla tani wuyùk gɨn kindi tange jire." 20La mɨna ma gɨna woi kara lipen ma dara gɨn duɗa duɗa niniu. Yiki lipen ma shoowi gɨn loɓok kɨm. Yerei ma wutau ma ɓoi ɓaɓambɨram yerei ɗɨm ma wutau ma ɓoi kindi ɓaɓambɨram. 21Bo bɨlani ba a yee yini jangjang pottɨna la wutau ma ɓoi kindi ɓaɓambɨram, shii lɨwe ma mɨ ɓaɓambɨram. Luumani nap,daa wom ma wutau gɨn ko shii mɨ ɓambɨram, ɗɨm nimmani daa dai wutau mɨ gwang.22Yu kayo bo kwakwalala ma la lakakarak ka lab tange jire, jindaboi gɨn ɗuko la gande shen gɨn wuni moi ana nai yi Nakomu gɨn jangjang awo.23 Ge ka kur biɗa ma tutulok gɨn kindi binen. ka bɨni wun loi kirki.24Kwarak ma Nakomu mbak waani shaaghau. Bo shiimi ɗɨm bɨla ape shen mɨ gwang doo yi miya dai, bɨla ɗɨm kukuwu, gɨn kanaɗi. 25An kukuwu ko moi ana yilma la gande koi. 26Au ɗɨm wai dɨmbɨri kɨma ɗɨm wu ɓau ɗika ma amna yaanjin, bim shii kwa wuna daa wutau mani.
Chapter 3SHEN MA TEEL GORO PANI

1Ki bin woigini me; la teyel bonkogin au ye shakangin moi pirma yiki. 2Kɨduwa miya au ɗuko ana jinda kowu ana jinda ayim, ana girekoi, ana ɗimma ana ɓelo, ana kindi shen ko ana kowu, ana kindi ɓoi barka, gɨn ana kindi karkat. 3 Woi au ɗuko gin konei jindaboiyu, ana jung awo, ana jaɓe yim ana kindi koi koi, ana sha shagha, moi wun jinda wom gwanghu. 4Au ɗuko ana washe koi, ana gidding koi ana ape koowu, ana jinda kang net mi ta jinda Puroguru.5Au yimai ki wun ta goro Puroguru ge wu kike dimbiri mani, ka kaile biwo yi miya moi. 6Kɨduwa yere apowu wun mamyen moi ana ga la minangin ɗɨm wun koi tamyen moi tulonginwu. Wuni tamyen moi nangɨma jaɓe ɓala kowo dim wun boma da yi jinda mawu dang dang. 7Tamyen moi wun kukumai ring ring, ge woi wun ɗɨm ya bo binen ma jireu.8Kiim Jannesh gɨn Jambresh yilawa yi M usha, kishimi ana malɨm ma liwo kɨma yilawa yi Jeriyel. Wuni la awowu jalimani, moi boijire mawu woi ji gwanghu, 9woi wun tui gaan wuyuku. Kɨduwa miya dai awu bɨn tutulok mawu ki ma mamyeni.YENYA MA BULUSH KO TIMATAWUSH MƗ TEKSHE10Ge bo mongo ka tako goro kukuk mono, gɨn goto mono, gin wom na ɗika boijire,11dinge kindi gɨn wom yena gɨn nani Antiyok, la Aikoniya dim gin la Lishitira. Na dinge piile boi moi dɨgɨm. Nakomu a bale kono lawu dai. 12Dai moi wun jindai wu ye ɗuko mɨ gwang la Kɨrishti Yeshu awu nai kindi. 13Miya moi gɨngɨngha, gɨn an kerek awo au jabma gwang gwang. Au wol yerei, wuni gɨn kowu wolmawu wolma.14Ge bo kai, dukko la wom ka kuka, gɨn wom ka ɓwa jire koi, ka bɨn yi mum kai kukutɨra.15 Dumbo ka lowo ka bɨna yi likarlikat mɨ karkat. Mioi awu ɗɨm ɓirmowo kida gɨpekoi la boijire mɨ la Kirishiti Yeshu.16Dai wom ɓulmani ɓulma la likarlikat mɨ karkat potɨni yi Puroguru. She shakta gɨn kukumai, da bɨrkumo, da nime shen dɨm gɨn kukumai la tange jire. 17Me kishimi duwa mu ma Puroguru bɨla ɗɨm koi koni, ɗaurimani da wutau mɨ gwang dai.
Chapter 4

1Na bongo wutauyi me gaan Puroguru gɨn Kirishti Yeshu, mum an yiwu kumai ko ana tuniya gɨn ko moi mutawa dɨm duwa domani gɨn joko mani. 2Ka ɓoi yila ɓalai, ka ɗaure yiwo anya gɨn shaka, anya woi shakai yikiu. Ka mako apuwu, ɓirkumowu ka ɓowu dɨmbɨri. ka kukuwu la kanaɗi gɨn wuni dai.3Kɨduwa shaka an doma mɨ woi miya awu kanaɗi gɨn kuke wom jireu Bo shimi dape ana mali mamu moi ana kukuwu ko wom jindai. 4Awu wore kumowu gwarkɨm. Awu kaile kowo ane duwa kur jang jire ɗɨm awu kailima kongol bo kang ding ding. 5Ge kai, ka koi kowo la wunduwoi dai. Ka dingeko ka ye wutau ma ɓoi ɓalam net, ka gɨm bo wutau mongo.6Kiduwa ɓanje wu malewu gɨn nani, shaka ma goto mono a yattɨni. 7Na gano bo kayekoi-koi mɨ gwang; Na tele kayoi; Na koi boijire. 8Joko a-amna ma ɓoijire mi tet lumani daa duwano mi Nakomu na kumai mɨ tet, an ɓono porii shime, ɗɨm woi kara ko naniu, ge dai gɨn moi wun ya jinda domani.YERE WOUYONGIN9Ka kwakako ka doko yino kɨlang. 10kɨduwa Dimash a ye jinda la pani me a ɓaune ɗɨm a tanni Tashalonika, Kirishen a tani Galatiya ɗɨm Taitush a tani Dalmatiya.11Bangha Kara Luka yino, Ka wai Markush kɨ doku, an ai mono la wutaugini.12 Na tupe Tikikush ta Apisha. 13Kwarei mɨ na ɓawa Turokush gɨn Karpush, dokonu yiki shakam ka doma gɨn likarlikatgini, kim mɨ dibingin ma ɓulo.14Alejanda na guwai me, a apɨno kerek awo ɗɨgɨm. Puroguru an manni boki kiim shi tanga.15 Kai ma ka ye kana gɨn shi kɨduwa, a kur yila ɓalangin mamu kɨɗekɨɗe.16 La gange kono mɨ domin, woi mu niniu yirana yinou, anya ma a ɓaune,'' mo ba ɗuwoni jaɓe ɓala mawu kowuu.17Ge Nakomu a yireni kongollo, ɗɨm shi jange bino kɨduwa ɗa yino wouyo gɨmeni gwang, ɗɨm kɨduwa dai Angaugini bɨla wu kanghi. A bale kono la bo turum.18 Nakomu a baale kono la dai wutau ma jaɓe ɓale, ɗɨm an ɗa mono duwa joko ma la Puro. Darmai yini paabadan. Yen kɨshimi.DAANJE19Ka daano Bishikila, Akila gɨn mɨna ma Wanshiporush. 20 Yirashtush a ɗuwoni la Korinti, ge Turopimush Na ɓauyi woi shi jang-janghu la Miletush. 21Ka kwakoko ka doko gaan bɨrakondo. Yubulush shi damowo, gɨn Pudensh kɨm, Lainush, Kilaudiya gɨn mwalan dai. 22Mo Nakomu bɨla duwoni gɨn kai. Mo yashik bɨla ɗuwoni gɨn kai.

Titus

Chapter 1DAANJE

1Bulush kwarak ma Puroguru ɗɨm natupi ma Yeshu Kɨrishiti, kɨda ɓoijire ma miya moi Puroguru beela gɨn bɨnen ma jire mɨ na lɨu wom ɗuwana ma Puroguru,2 gɨn loi awo ko tuniya mɨ pabadan mɨ Puroguru, mum woi shi liwou, mɨ ɗoowa ko ɓala dumbo domin.3 La shaka mɨ kɨrkɨt, apa yila ɓala mani ɗaa yi tupi mɨ shi ɓoona dɨrbuwai na ɓoi. Ana yee shimi daa yi ɓɨrkumo ma Puroguru na bukekomu.4Doo yi Titush, lowo mɨ jire la ɓoijire maamu. Yashik gɨn talai awo ma Puroguru Bonghi gɨn Kɨrishiti Yeshu na gɨpekomu. WUTAU MA TITUSH LA KARITA 5Duwa woiyi me naa ɓaghawa la Kireta, kɨda ka tele bo woingin moi woi telana bookiu ɗɨm ka wii moi ɓambɨren la wutau anya la nong alii pɨla kim na wuuwa ka yee.6Mɨ ɓambɨram mbak bɨla ɗuwoni woi ɓala kooniu , mum mɨndani ɗumoi, gɨn ambo ana ɓoijire, moi woi wole kuuwu ma kerek awo anya gɨngɨng shen koowuu. 7A ɗuwoni mbak ko na gaan, ɗaa na koi mɨna ma Puroguru, woi ɓala kooniu. Woi na ɓalaɓalau kanje gɨddɨng koiyu, baa ɗuwoni na kɨɨm kɨlangwu, woi na nai meniu, woi na sha-shaghau, ɗɨm woi muu na jinda shakta kɨɗekɨɗeu.8Duwa shimi, bɨla ɗuwoni na gwang puro, sheero wom gwan. Mbak bɨla ɗuwoni na shen, na tange jire, na ɗuko mɨ gwang, mɨ kwa kooni. 9Mum an koi ɓala ma Puroguru mɨ wun kukka ngwet, . Kɨda bɨla ɗɨm ɓoi dɨng bo gongo ko yerei, gɨn kukuk mɨ gwang ɗɨm bɨla niime ana kirke booni.10Kɨduwa miya ana yil shen wun ɗɨgɨm, wuni moi ana taa goro ɗilik takai, yila ɓalangin maawu woi goroni yikiu. Wun tekɨle miya ɗɨm wun wuu mawu ko goko mɨ woi gwanghu. 11A ɗuwoni mbak mɨ gai wuni. Wun kukke wom woi ɗuwana ma kukkumau kɨda wai shakta ma kindi gumi ɗɨm wu lukure mɨnangin kwakkwak.12Ɗumoi lawu, na ɓɨrma yero maawu, a ɓale, ''Miya Karita nonin ana liwo, luujin ana kerek awo moi gɨngɨngha, ɗɨm ana yungum gɨn tuunji." 13Ɓalai me jire. Ka amme kumowu gwang, kɨda bɨla wu ɗuwowu ana boijire mɨ kuli kuli. 14Bo ku lwoi koomai yi juwan ma miya Yahudau, anya yi kumai ma moi wun kaghla biiwu yi kumai jirei.14Bo ku lwoi koomai yi juwan ma miya Yahudau, anya yi kumai ma moi wun kaghla biiwu yi kumai jirei.15Doo yi moi karkat, wonduwoingin kɨm dai karkat. Ge yi moi ana bubut gɨn kindi boijire, woi wunduwoi ninni karkaru. Kɨduwa shen maawu gɨn boshenshen maawu gɨndɨmawu. 16Wun apɨmai wu bɨn yi Puroguru, ge wu kuryi ɗa yi wutau maawu. Wun wom bojono gɨn gɨddɨng koi. Woi wun lɨwa wuna bo ye wom gwanghu.
Chapter 2KUKE KUKUK MƗ GWANG

1Ge kai, ka ɓale wom kɨkɨt ma kukkuma.2 Manjiyan mamye mbak wu ɗuwowu ana kwoi koowu, ana ɓoi darma ma koowu, ana shen, miya moi teet la ɓoijire, la jindaboi, gɨn kanadi.3Kishimi, manjiya tamyen wu ɗuwowu ana gumi, woi ana deeu. Bowu wii koowu bo nai gwa yinabi kɨɗekɨɗeu. Bɨla wu kuke wom gwang 4 kɨda wu kukuwu ko ambo tamyen shen ma jinda mamyen maawu gɨn ambo maawu. 5Bɨla wu kukuwu shen mi gwang, karkat awo, ana koi mɨna gwang, ana taa goro ɓala ma mamyen maawu. Bɨla wu ye woingini moi, kɨda yila ɓala ma Puroguru ba wai ɓeelou.6La gokoi shimi, ku ɓoi gɨddɨng bogonggo ko lakɨrjen wu ɗuwowu ana shen. 7La wonduwoi dai ka maane koowo woma kukuma la ye wutaungin moi gwang. Ɗɨm bo ka kukuk, ka ape darma ɗuko gɨn koi koi. 8Ka ɓale ɓalam jang jang mɨ woi ɓala koiyu. Kɨduwa mum na shumashuma yiki bɨla kang gumi, kɨda woi wonduwoi ninni mɨ gɨngɨngha an ɓalmai koomuu.9Jeɓiyan wu tau goro ana komɨna maawu la wonduwoi dai. Bɨla wu poshe awowu ɓowu kirke boowuu. 10Bo wu ye arwu rakrakwu. Duwa shimi, wu ape ɓoijire dai mɨ gwang, kɨda anya la gokoi pɨla bɨla ɗuwoni woma niime kukuk mawu duwa Puroguru nabuke koomu.11Kiduwa yashik ma Puroguru a apeni yi miya dai. 12Shi kukkumu mɨ kirke wom gɨnggɨngha gɨn jinda wom lapani. A kukumu mɨ ye ɗuko la shen, gɨn ɗuko mɨ teet ɗɨm la goko ma taa goro Puroguru la jamani me. 13Kim mɨn yinge gaan ɗuwa mɨ gɨpe shadak ma loi lɨm maamu, gɨn apɨma darma ma Puroguru mɨ ɓambɨram gɨn na gɨpekoomu Yeshu Kirishti.14Yeshu a ɓoi kooni kɨda mini duwa bɨla baale koomu la kindi taa goro kumai, ɗɨm bɨla ye mɨni jang jang duwa shi, ɗɨm bɨla ye miya mani jang jang, miya moi ɗat ana jinda ye wutaungin moi gwang.15Yu ɓala ɗɨm ka ɓoi dɨng bogonggo ko woingini moi. Ka niime gɨn dai ɓiye dɨmbɨri. Mo bɨla muu baa bunweu.
Chapter 3NGHANGHƗRMA BO WUTAU MƗ GWANG

1Ka shenwu goroi wu ɓoi koowu ko ana joko, gɨn ana dɨmbɨri, wu tawu goro ɓala mawu, wu ɗaure yiwu da ye wutau dai mɨ gwang. 2Ka shenwu gorei ɓoi ɓeele muu, bowu kirkeu, wu ɓau miya wu tawu goro goko maawu, ɗɨm wu ape gandekoi ko miya dai.3Kɨduwa mini gɨn koomu mɨ tɨmne ɗuko la kindi bɨnmai, ɗɨm mɨn ana pange boduwa. Wu wolmini ɗɨm mɨn jewe jewe la jinda wonduwoi ɗang ɗang gɨn kang net ɗɨm. Mɨn ɗuko la kerek awo gɨn gonggo. Mɨn woma kurma ɗɨm mɨn kur apomu.4Ge shakam gwang puro ma Puroguru na bukekoomu gɨn jindaboi mani daa miya jung dona, 5woi duwa wutau mɨ teet mɨ mɨn yaau, ge duwa yashik mani mɨn waa ɗaama. A gɨpekoomu ɗa yi binya ma pee loyo ɗɨm a maane mɨni peemu ɗa yi Lɨm mi Karkat.6Puroguru a patɨma Lɨm mɨ Karkat dɨgɨm koomu ɗa yi na gɨpekoomu Yeshu Kirishiti. 7A yu woiyi me kɨda, biim mɨn waa bukekoi, kɨduwa bɨla mɨ ɗuwomu ana tui kolo ɗa yi loi awo ma tuniya mɨ pabadan.8Ɓalai me woi liwo lakiu. Na jindai ka ye ɓalai koowo jik ko woingini moi, kida dai moi lwa awowu ko Puroguru au ɗɨm ɓoi koowu ko wutaungin moi gwangin mɨ shi lwa gaanwu. Woingini moi wun gwangin ɗɨm wun gɨn shakta duwa miya dai.9Ge ku kur kirki ma tutulok gɨn ɓɨl dengilen gɨn shuma shuma gɨn shashagha ko kumai. Woigini moi wom bam, ɗɨm woi shakta mani yikiu.10 Ku kur dai mum shi do gɨn tika derenmai, biim kai ɓɨra kumoni ko yoowo ɗumoi kanje raap, 11ɗɨm ka bɨni kaame mui me a kaileni, a ɓau gokom jire, shi jaɓe ɓala ɗɨm a jale kooni.YERE WOUYONGIN12Shakam ana tupa Aritimash anya Titikush yiwo ka washe yoowo ɗɨm ka doko yino Nikapolish, yi boi mɨ na jindai na tele bɨrakondo. 13Ka kɨpɨre ɗɨm ka tangɨno Jenash, na bɨnen ko kumai gɨn Apolosh ko gokom waawu wule wonduwoiyu.14Miya mamu mbak bɨla wu kuke gaa la wutau moi gwangin mɨ an aimawu kɨlakɨlang, kɨda bou ɗuwowu ana wule wonduwoi yu.LOI SHAƊAK15Dai miya moi wun gɨn naani wun daa mowo. ka dai moi ana jindamu la ɓoijire. Yashik bɨla ɗuwoni gɨn kaamai.

2 John

Chapter 1DAANJE

1Pottɨni yi mɨɓambɨram doo yi ji beelɨmoro beelɨma gɨn ambo mondo, moi naa jindawu la jire- woi kara naaniu, ge dai gɨn moi wun bɨna yi jire kɨm- 2duwa jire ji she lamu ɗɨm ata ɗuko gɨn mɨni paabadan. 3Mo yashɨk, yere yashɨk, talai awo au ɗuko gɨn mɨni, dowa yi Puroguru Bongmu gɨn Yeshu Kɨrishiti Loma Bong, la jire gɨn jindaboi.KU ƊUWOKU LA KUKUK MA KƗRISHITI4Na yee shakɨrakyik kɨɗekɨɗe shakam naa waa yere ambo monji wun goto la jire, kim mɨn gɨpa kumai mɨ pottɨna yi Bong. 5Ɓanje naa kumbumaji, tamno- woi ki naa ɓulji pee kumaiyu, ge ji mɨn waa dumbo domin, bɨla mɨ yee jinda apomu.6 Me shimi jindaboi, mɨ am goto la kumai mani. Me shiimi kumaiyi, kɨkɨt ki mɨ kaa kangha domin, kɨda ku yee goto laki.7Kɨduwa anatekɨle boi wu butowu do la pani, moi woi wun luwa Yeshu a doni la pani la dimbiyikwu. Me shii natekɨle boii ɗɨm nashuuma ma Kɨrɨshiti. 8Ku yinge gɨn koomai, duwa boku wule wonduwingin moi dai mɨn yaa wutau koowuu, ge duwa ku gɨpe kap ɓiye bolenje mamai.9Anya ma twa gaan ɗɨm wai ɗuwana la kukuk ma Kɨrishitiu woi shii gɨn Puroguruu. Mum ɗuwana la kukukyii shi gɨn Bonghi gɨn Lowoi dai. 10Bo mondin muu a doni yimai, ɗɨm wai gɨn kaamo kukukyi meu, bo ku gɨpeyi la mɨna mamaiyu ɗɨm bo ku daayiu. 11Kɨduwa dai mum daaya a ɗuwoni gɨn shii la gɨnggɨng wutaungin mani.DAANJE12Naa gɨn wonduwoingin ɗɨgɨm mɨ ana ɓulji, ge woi na ya jinda ɓulmai la likatkat gɨn gwa ɓulou. Duwa shiimi, naa jinda taa yiji mu yee ɓala bok gɨn bok, duwa popolok awo maamu gɨmeni. 13Ambo ma moloji bebelai wun daamaji.

3 John

Chapter 1DAANJE

1Mɨɓambɨram doo yi Gayush, mɨ naa yaa jindani la jire. 2Lowo bo awo, na kumbe ka wai twi gaan la wonduwoingin dai gɨn jangjang yik, ki mɨ tuniyawo twa gaan. 3Duwa naa popolok awo kɨɗekɨɗe shakam mwalan doowa ɗɨm wun ɓwa shita ko jire mongo, ki mɨ kai goto la jire. 4Woi popolok awo niini kɨɗekɨɗe mɨ naa gɨn shi taa meu, na kang ambo mono wun goto la jire.PAYE GWANPURO MA GAYUSH5Lowo bo awo, ka ape ɗuko mɨ teet anya shakai pɨla mɨ kai wutau ko mwalan ɗɨm gɨn ko maawuyan, 6moi wun ɓwa shita ma jinaboi mongo la yero Yikilishiya. Ka yee wom gwang kai wourawuna shaka goto maawu la goko mɨ yena yi Puroguru, 7kɨduwa daa la yimmi wun porawa pani, woi wun gɨpa wonduwoi yi angaunginiu.8 Mɨni, am gɨpɨmawu kishimi, kɨda am ɗuko ana koduken wutau jire.DIOTAPSH NA KUR TAA GORO ƁALA9Na ɓul wonduwoi ko Anaɓoijire, ge Diotapash, mɨ shi jindai bɨla ɗuwoni domin lawu, woi gɨpa mɨnau. 10Duwa shimi, bono dono, ana shen wutaungin mani mɨ shi yaa, kim shi ɓala wom gɨngɨngha koomu gɨn gɨngɨn ɓalangin. Wom shi yaa woi poosha awomuu, shi gɨn kooni woi gɨpa mwalanu. A gai moi wun jindai wu yee shimi ɗɨm a gaashe wuni la anaɓoijire.11Lowo bo awo, boko kuke wom gɨngɨnghau ge kuku wom gwang. Shi mum nayee wom gwang shi ma Puroguru; Shi mɨ nayee wom gɨngɨngha waani al Puroguruu. 12Dameturush shi gɨn shita yi miya dai ɗɨm ko jire gɨn kooro. Mɨn ɓoi shita kɨm, ɗɨm ku bɨni ɓale duwa ɓala maamu jire.ƁOI SHITAM GWANG MA DEMETURUSH13Naa gɨn wonduwoingin ɗɨgɨm mɨ ana ɓulwo, ge woi na jinda ɓulmawu gɨn woma ɓulo gɨn gwaɓulou. 14Ge na ɗimbe na al we kɨlang, ɗɨm bɨla mɨ yee ɓala book gɨn book. 15Mo anma awo ɗuwoni gɨn kai. Sheriyan daamowo. Ka dai Sheriyan yim gɨn yim.