To view a copy of the CC BY-SA 4.0 license visit
http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/
Acts
1Puka reparepana thauna aaloao,Theophilus,na aunilimalima evailarao Iesu ia eulavunu e eve varipa,2veaa palauna gena rova thaorana gena vevaripa auri evirirgirao auri egavuinarao mulinai amana na evairageao kupai.3Gena vi vi mulinai,ia maulina eve vamagaio gena vevaripa auri elerai thao veule tharaparari vogo vagiai.Garo maparari kapana vai vai ila elerai eve vamagaio,e Palau gena basileia thorina evara venirao.Iesu na ila ealu kou agirao thaonai ila evaila iwarao,Jerusalema pigene kali wania,namu amana gena ilagavu pige thaloa,ethoriao neiwao,'' Thau elekuna go amonagiao5wara Ioane naluna eve papasito ole,namu mui nori raurau veaa palauna na pene papasito mui.''6Ila geve koukouo thaonai ia gerenagiao,''Velegaua,Israela elenai basileia pono ole lavu ulewaia orana era pa?7Ila evaila iwarao,''Enori muina pigo ripa orana pa laganina namu amana maauna gena iavuai eripthao gelegelenai.8Namu mui iavu pigo gapi veaa palauna thaamuiai pene mikwara laganinai, e mui thau auilagi lovo lovoku aumui Jerusalemai,Judea e Samaria maparanai e alimapara riki ava vai vai thaorai.''9Iesu velegaua na ethori eilagiao,thaonai ila geairagewai,ia evegapi laaio gemalele agiawai pene thao iloana ila maari epothorao.10Geruao kupamo gemalele agiwai,thaonai au lualua rapua ulo uloai geve rapuao ila epirai ge ruao.11Eau lua luana ila gevaila iwarao,'' Galileia aumui,raagauna mui enai goruao kupa goai rage veniani? E Iesu mui elemuina pe laai peve rage kupai,pogo iara veai veaina vagi pene velavu ule mapigo iatha.''12Olive golona na gelavu ule waio Jerusalemai repana Jerusalema ia veavi thoa thoana velovana no garo apuna.13Geve kwarao,ge ve rageo ovua thaainai, ila geria alu avana.Gethoao auri wara Petero,Ioane,James,Andrew,Philipo,Thomas,Bartholomew,Matthew,James Alphaeus nauna,Simon Zealot,e Judas James nauna.14Ila maparari geve veni vagio gau waunaimo veni vua vuai,ma vavineria,e Mary Iesu inana e wala avana maina.15Wagaro rai Petero wala ava nuanua rai erua laaio,auri no inavuna kapana lua lua veairi neiwao,16''Wala avaku maparamui,wa thakwanai puka thorina pene gugulu,pe veaa palauna na eilagi kuneao Davida muruna na ethori thalo thaloao Judas eilagia veali auri eveamai agirao Iesu geligoao.17Judas ia auavari apua ekoukou(ministry) gavuna namana mai erawaliao.''18(Evana eau na alima waua evoiao gena moira voina na,wanai ia repana na eoupuo,auniparana eo lovo lovo ole inagena maparana eo thakwaraio.19Jerusalemai gealuwai aurana geamonagiao wakapu ge thara vaoao geria karoai ''Akeldama,'' ganina '' Alima ma lalana.'')20'' Salamo pukanai eve alo ole, 'Gena alima pigo kaliwania,auapua maina wanai peene alu';Au apua pigo gapia gena vevai rakinai kapuna pige gapia.'21Wa auna auna,gauri pakurai,au apua iaria athoa kou vanagi vanagi wai Iesu velegaua ethoa oa e ethoa rai ia thaorana,22Ioane gena papasito na ema ma pene thao ia elerana evai rageao garona,ia gena laaiwai eilagi lovo lovoao.''23Aunilimalima lualua gevirigirao,Joseph gegogoawai Barsabbas,tharana apua Justus,e Matthias.24Ila geai rupu alio e negeiwao,'' Goi velegaua aunilimalima thaori oripa rana,eau lualua ono vamagai venimai ariapuna goina povirigia25kapuna pene gapi ekoukou(ministry) thaonai Judas na ekaliwaniao ia elavu ulewaio gena ririwa avanai.'' ila raligoi nuanua rai kati gerakwathao Matthias na egapiao,ia kapana na apuna ria georu auao.
21Pentecost garona ekwarao garonai ila maparari gekoukouo kapu apunaimo.2Nori rau rau kupana galavu apua eveamaio thagila raava veaina,e ila gealuo numana thaona maparana eraka lova ao.3Ila elerai alova veaina matha geve ware lovo lovo ole,ila apuri apuri thaarai gealu auo.4Veaa palaunai ila gevonuo ma karo vairai gethoriwai,veaa palauna na evaila rawai veaina.5Palau gena aunilimalima vanua vanua maparari, ekupa kapulenai gealuni e Jews aunilimalima ri Jerusalemai gealu wai auri.6Egalavu geamonagiao,uuma gethoa avi avio ge aovo aovo repana ila geamonagirao geria vanua karorai gethori wai.7Ila geve vakalio;negeiwao,''Auna auna ila maparari Galileia karonai gethorini pa?8Wa raagauna ila gamonagirana,apuri apuri thai gawala rageo vanuari karorai gethorinia? Parthian e Medes e Elamites,e Mesopotamiai gealunia,Judeai e Cappadociai,Pontus e Asiai,10Phrygia e Pamphylia,Egypt ai e Libya ava vairi e Cyrene thao venina e au wari wari Roma na geve amaio,11Jew e Proselytes,Cretans e Arabians,gamonagi rana thai gemai vanua karorai Palau gena ulavunu geilagiani.''12Ila maparari geaovo aovo e geve vakalio;maauri geve vailawai,''Egau ganina raagau?''13Namu vairi geve galaigai negeiwai,'' Na pege niuniu wine na pevagi ria.''14Namu Petero kapana na apuna erua agirao,karona eva rageao,evaila iwarao,'' Judea aunilimalima mui e Jerusalemai go aluni maparamui,ethori muina pigo ripatha; thau geku thori igo amonagi ria.15Eaunilimalima nori pege niuniu na gothoriania veaina,evanamona pe pogipogi valivu valivuna roera.16Namu epe peroveta auna Joel na eilagi thalo thaloao:17'Palau neiwao, garo kapi kapirai,'Thau palauku pana lavu gatha aunilimalima maparari thaarai.Mui naumui maluaneri e vavineri pige peroveta,gemi au valivu pige maa vanagi,gemi au ola ola ila nivi pige nivi agiri.18Auna auna thau geku veala veveni auri thaarai e vavineri wagaro rai thau palauku pana lavuga raia,ila pige peroveta.19Kupa uunai vailia pana vamagairia e vailia alimaparai,lala,alova e kovu.20Garo pene make pene muuna e vue pene make lala kapi Velegaua gena garo evirigiao garona pene veamai.21Wagaro anai riari velegaua tharanai gegogoni ila pene vamauliria.'22Israela aunilimalima mui ethori igo amonagiria:Iesu auni Nazareta ia aunilimalimai Palauna eva gapitore agimuio olema nanamarai e vailia e vevakali vailiari Palau na eva magairao nuanuamuiai ia thaona na,mui ripamui.23E au eve veni vanagi agiao Palau gena uamagi maavuai e thaonekai;e mui,rova nori ripamui aurana satauro ai go naero rageao ewaregao.24Namu Palauna eva laai waiao,warega vi vina thaona na elauao,repana warega noai gena iavu pene rogo kikilagia.25Davida na ia eilagiao, 'Velegaua thauna aiani thau vilakuai,ia thau imaku ripana epinai pe thau paana ala laiwa laiwa.26Gauri pakurai thau thaoku enamao e mathaku evereleo.Emaina thau auniparaku wara veraramaniai pene mauli.27Thau palauku olopu wagari poono veniri,pa goi gemu veaa melona apuna poraga peene iatha.28Mauli olemana ova magai venikuo; goi vilamuna thau thaoku namana pono vavonua.'29Vewala, thauna mui availa thakwa thakwa muini Davida olemana,pe ia ewarega e gekulia,e ia gena kalani veole egaroa ia elerai gauna era.30Gaurai,ia peroveta auna apua ealu e eripa Palauna ia eilagavu venia garo apua ia kalakala na apua gena vele aluaunai pene alu.31Iana eiathao vilari garorai raaga pene wala e Keriso gena laai wai ethoriao,pe ia olopu wagari elerai nee ri waniao,o ia auniparana na poraga nee iathao.32E Iesu-Palauna evalaaiao,thai mapara maina gaiathao.33Gauri pakurai,pe tou laai mai Palau imana ripana gena avanai eilagavu veni maio gauna veaa palauna amana elenana,elavugathao pogo iatha e pogo amonagia.34Davida Iesu kupai amana na eve tou ragea veaina nee verage,namu ia neiwao,'Velegaua geku evailao,'' Imaku ripana avanai ono alu35pene thao gemu vukuku auri goi gagemu ole auna patana pana oleria.''36Gauri pakurai,Israela numa auri maparari pigo varipa ria Palauna ia vele rakina e Keriso eveniao,Iesu na muina go satauroao.''37Ethori geamonagiao,ila thaori geve aoleao,thaonai Petero e veunagi auri gerenagi rao,'' Vewala thaina raaveaina pagara ala?''38Thaonai Petero na ila evailarao,'' Igo valavu wai e apuri apuri, papasito iavuna pigo gapia Iesu Keriso tharanai pe, galama mui pene vuligiri,e veaa palauna gena veveni elemuiai pigo rawali ria 39Repana ilagavu pe mui gemi e mui naumui e kapu rauai gealuni auri e aunilimalima maparari velegaua ia gera Palau pene gogo.''40Thori ia vogo thaorana Petero eve vamagaio e enogi nogi rao,''Emoira kalakala na thaona na veva mauli pigo avua.'' 41Gena thori geamonagiao e gegapi rageao ge papasito rao,wagaro anai aunilimalima maparana thagana oioi geria mauli velegaua geveniao.42Maauri geve veni vagio keriso gena veunagi auri geria vevaripai e koukou ai,parawa ala avaluanai e veni vuavuai.43Aunilimalima maparari elerai kali ethoa oao,vailia irau irau Keriso gena veunagi (apostles) auri thaorana gewala wai.44Geve vauna aunao auri gekoukouo e garia gau maparari apuna mo,45geria numa e rinaa gevoi agirao aunilimalima geware venirao, veaolea auria mai.46Garo mapara rai gau wauna mo pakunai rupuai geve veni vagio.Ila maina geria numa thaorai parawa geala avaluarawai,geve gani veveniwai verele e manau auria ila,47palau geva rageawai aunilimalima maparari geva nama thawai veva mauli gerawaliwai auri velegauna ila auri eva vogorawai.
31Evana Petero e Ioane rupu gethoa veniao ora gauna no terei koloku veairi.2Thaonai au apua ia ewalao kau kau gevua thao ao rupu thoaoa thoaoa na tharana Ralemana iwavagi(Beautiful).Garo mapararai ia wanai geva alua wai pe rupu thoa venina auri elerai moni enogi wai.3Petero e Ioane rupu na gethoa oawai thaonai eia rawali rao,moni enogi rai.4Petero e Ioane maarana eau geia rogo rogoao,negeiwao,'' thai ono iamai.'' 5Ekau kau auna na ila eiathao,ia gena ririwa thaonai moni apua pige venia.6Namu Petero neiwao,''Silver pa gold thau elekuai noai gau,namu thau na avamiao gauna anavenimu.Iesu Keriso auni Nazareta tharanai,ono thoa.''7Petero imana ripanai erogo,eva laaiao noai gagovana eau gagena e uina iliga gerawalio.8Erulu laaio,kau kau auna erua laaio ethoao; ia Petero e Ioane ria rupu thaonai gethoa oa koukouo ethoa wai namu erulu ragewai,e Palau eva ragea wai.9Aunilimalima mapara rana geiathao ethoao e Palau evaragea wai.10Geia iliao wape Ralemana iwa vagi(Beautiful gate) thoa oanai ealuni moni enogini auna ila geve vakalio e geaovo aovo repana eau elenai eolema ewalao geiathao pakunai.11Solomona gena iali ai Petero e Ioane elerai erogo thaonai aunilimalima na geravu venirao gemalele agirawai.12Petero na eolema eiathao,aunilimalima evailarao,'' Mui Israela aumui raagauna gomalele upu upunia? Raagauna maamui pege gara thai elemai ai,thai maaumai gemai iavuai paga vathoa pa Palau gena iavuai?13Abraham,Isaac, e Iakobo, geria palau e ia amari geria Palau,gena veunagi auna Iesu velegaua peva ragea.Eau muina goruao e gouu vanagiao Pilato elenai namu Pilato nee ririwao repana noai gena galama.14Veaa e thakwa thakwa vagi auna goruao,namu muina vagi vagi auna apuna goririwa ao gova mauliao.15Mauli gaana govagiao,auna Palau na waregana eva laai ao-eolema thai maa maina gaiathao.16 Veva auna auna iavunai ia tharanai,ia tharana na eau goiani e goripathao,peva iliga. Veva auna auna Iesu thaona na auniparana peva nama iwavagia maparamui vilamuiai.17Wala avaku evana,thau ripaku mui veguruguai gomaulinia,emai gevai muinia veleria maina.18Namu Palau na peroveta auri thaorana eilagi thalo thalo ao,wara ia gena Keriso pene vi vi, evanamona emi gugulu nia.19Gauri pakurai,igo valavu wai,igo vaai wai,pe galama mui mapara ri pene tou vagiri,pe mamilagi nanamari pigo rawaliri velegau elena na;20e mathara paranai iana Keriso pene uua evirigiao mui gemi,Iesu.21Palau na Basileia na pene rawalia auna ia mo pene thao gau maparari pige veole vathakwa,Palauna ethoriao rauvagi vega gena peroveta veaari auri thao rana.22Moses na ethoriao, Palau velegaua na peroveta auna apua thau veaiku pene vamagaia ma wala avamui thaomui ai.Pene vailamui thori ri maparari pigo amonagi ri.23Pene wala gauna wara riai thori peene amonagi auna wara aunilimalima thaorana pene vagavu vaguia.24Unamu,Peroveta auri Samuela gena laganina e mulinai geve amaio aurana mai,egaro geilagi lovo lovoa.25Mui peroveta auri nauri, Palauna ilagavu kala kalamui evailarao gauna thaona na,Abraham evailao veaina,' Goi vua vuamu thaorana alimapara maparana veva nama pene rawalia.'26Palau gena vealaveni auna eva kamurageao mulinai,mui elemuiai eveuu mai kuneao,pe mui pene vanama mui thaona na,aunilimalima maparari gemi moira mauli rana pigo vaai wai.''
41Petero ma Ioane goina aunilimalima gethori venirawai thaonai,rupu veleri e rupu geiamatha wai auri e Sadducees geve amaio ila elerai.2Ila geve raulea vagio repana Petero e Ioane goina aunilimalima gevaripara wai e Iesu gena laai wai waregana gevara vara agiawai.3Ila raligoi geligo rao tipura numai geve ole oarao pene thao rapari eluvao.4Namu aunilimalima vogovagina evali geamonagiao thaonai gegapirageao;geve vauna aunao aunilimalima no thagana imaima.5Rapa eluvao geria vevai veleri,rupu veleri,e vekuneagi auri geve koukouo Jerusalemai.6Annas rupu velena kamuna wanai auna wara,e Caiaphas,e Ioane,e Alexander,e rupu velena kamuna wala wala na maparari.7Petero e Ioane ila nunuarai geva alu alirao, gerenagi rao,'' Riai gena iavuai,pa riai tharanai,eulavunu muina goalani?''8Thaonai Petero,veaa palauna na evavonuao,ila evailarao,'' Mui aunilimalima gokune agirana,e vanua veleri,9pere thai egaroa pogoro avu iaiamai vi vi auna vanama vanama na pakunai,raaga pakunai eau eve vanamao,10iga vamagaia vilamuiai e Israela aunilimalima ria maina,eau mui vilamuiai eruao auniparana nama iwa vagi Iesu Keriso auni Nazareta tharanai,auna muina go satauroa,namu Palau na waregana eva laaia.11Iesu Keriso ia vauna,mui numa au alana goilagi raava,namu ia eveoleo rupu vauna kamuna.12Nama auapua elenai nee miao,ekupa kapulenai maa thara apua nee miao ethara namo ia pene vamauli ri.''13Petero e Ioane geria nuagaua geiathao e gevalavu rawalio ila ipo aunilmalima, noai gethaoneka,ila gekali leao,gemi valavu rawalio Petero e Ioane wara Iesu ria gethoa kou wai.14Repana kau kau auna enamao ila ria gerua kouo,pige thori vewai avana egauao.15Kaosela alu kouna mulinai veunagi auri geva thoa rai rao,ila maauri geve vaila wai.16Ila negeiwai,'' Eau lua lua iana raa paara ala iwari? Repana ilana vekalilea ulavununa apua pege vawala,Jerusalemai gealuni aunilimalima rana rau vagi pege ripatha;ia piana ilaiwa wapa.17Namu vevaripa apua eolea evali pigene ole lovo lovoa aunilimalima thaorai,rova eveniri etharai auapua pigene thori venia.''18Thaonai ila gegogo oathao,rova gevenirao Iesu tharanai vevaripa e thori thori apua pigene ole waia.19Namu Petero e Ioane geria vevano lavu uleai gevail iwarao,''Ari apuna thakwanai Palau vilanai mui iga vagelemui pa Palau,muina igo vevaovoa.20Thai pigana rakwa uari gaiarao e ga amonagirao gauri thori thori rai.''21Venua rage thori mulirai Petero e Ioane geva thoa rao.Ila geria thori mauli avari geavu avao eau lualua iavu pige vavuari,repana aunilimlima mapara rana Palau geva ragea wai repana maarana geiathao.22Eau vevanama maveva kali agina erawaliao auna gena rigolo maparari kapana vai vai.23Geva thoa rairao mulinai,Petero e Ioane geria aunilimlima elerai rupu vele rana e au kakamurana thori gevaila rao thori gevara vara agirao.24Geamonagio thaonai,ila karori geve rage ole uamagi apunaimo Palau elenai negeiwao,''Velegaua kupa,alimapara e rawapara goina oalarao,e thaorai gemiani gauri maparari.25Goi veaa palauna thaona na othorio goi gemu veala veni auna muruna na,thai amamai Davida,' Raagauna avapaa (Gentiles) auri geparuni,e aunilimalima gau noai ganiri gevalavu rana?'26Goi noiwao, 'Alimapara veleri geregari gealu kouo,e vevai auri gekoukouo velegaua e gena Keriso gerua vila agiarao.'27Noria maina na,Heroda e Pontius Pilate,avapaa (Gentiles) auria e Israela aunilimlima ria ila gekoukouo evanuai goi gemu veala veni auna maveaana goina ova iavuao Iesu gerua vila agiao.28Ila ge koukouo pe goi imamuna omaneao e ouamagi thalo thaloao pene wala.29Evanamona,Velegaua,geria nuavevarage ono iari e goi gemu veala veni auri iliga ono veniri pigene thori guguva guguva.30Imamu ono go rairi vi vi pige nama e vailia pige wala goi gemu veala veni auna maveaana Iesu tharanai.''31Ge veni vuavuao mulinai,ila gealuo kapuna maparana eve lugu veluguo,thaonai ila maparari veaa palaunai gevonuo e Palau gena thori mailiga rana gethori agiao.32Maparari geve vauna aunao wara thao e palari apunai auri.Apua nee ila iwa wai iana erawalia wai gauna ia maauna gena,ila garia gau wauna mo.33Wa iavu iwavagi thaona na veala veni auri Iesu Keriso gena laai wai gevara vara agiawai,thaonai veuga ila thaarai ethava auao.34Maparari apua gau waathai nee rapuo,mageria numa pa alima gevoi agirao moniri geve tou mairao
36Joseph,veala veni aurana gegogoa wai Barnabas(ganina vevailiga nauna),ia levite,Cyprus auna apua,37gena alima evoi agiao monina eveamai agiao vealaveni auri gageri reparai emi ole aliao.51Evanamona au apua tharana Ananias, garawana Sapphira geria alima gevoi agiao,2alima voina ia gerogo waiao (ia garawana maina ripana),avaamo eveamai agiao veala veni auri gageri reparai emi ole aliao.3Namu Petero neiwao,'' Ananias,raagauna Satani na goi thaomu peva vonua pe veaa palauna po wapa alima voina monina avaa porogo waia? 4Ro voi agia thaonai gaana nori goi pa,e povoi agia mulinai ia nori goi gemu iavu thaonai pa? Eari uamagi apunai goi thomuai eveaina pouamagia? Goi na nori aunilimalima po wapara, namu Palau.'' 5Ananias ethori eamonagirao mulinai eoalio thagana thagana kapi kapina egapiao,geamonagio auri maparari geve vakalio.6Au valivu vira vira geve amaio gethouao,gevua raiao geve kuliao.7Ora oioi gegavu vagio mulirai,Ananias garawana Sapphira emi thoa oao,nori ripana raaga ewalao.Petero na erenagiao,'' Ono vailaku alima pogo voi agia ari kamuna na.'' Sapphira neiwao,aunaauna,voina kamu vagi.''9Thaonai Petero na ia evailao,'' Eari uamagi apunai mui pogo thori kou Palau palauna pigo ala ovoa? Ono iatha garawamu pege vekuli auri gageri oiarana avagaamai,goi ilana ige vua raimu.''10Ia noai gagovana Petero gagena repanai eo alio gena thagila kapikapina egapiao.Au valivu vira vira gemi thoa oao thaonai ia waregana gemi rawaliao,gevuaraiao garawana laganai mageve kuliao.11Rupu aunilimalima ri maparari kalina egapi raavarao e geamonagio auria mai.12Vailia irau irau e olema vaairi irau irau gewalao aunilimalima thaorai veala veni auri elerana geveamai wai.Ila maparari Solomona gena ialiai geve koukouo.13Namu aunilimalima vairi thaori noai iligari ila elerai pige thoa avi;namu ila genuarage agirao aunilimalima na.14Aunilimalima vogo vagi ekalesia maulinai velegaua thaonai gethoa oawai,maluane e vavine vogovagi,15vi vi auria mai thara parai gevua rai rawai,mao mao gaurai geva maorawai o alu au gaurai, pe Petero eveamai wai thaonai ia thaupa thaupana ila thaarai eo auwai ilageria viina genamawai.
17Thaonai rupu velena kamuna elaaio, magena olea auria ila(Sadducees) eolema geiathao vemaauna gevonuo18Iesu gena veala veni auri gegapirao, Tipura numai geve ole oarao.19Lewana pogi thaonai velegaua gena aneru na tipura numa avagaamari geala paarao geva thoa rairao,gevaila iwa rao,20''Thoa rupu thaonai pigo verua aunilimalima maparari emauli thori thorina pigo vara veniri.''21Ethori geamonagiao laganinai rupuai geve thoa oao pogipogi mo vevaripa e vali namana geve varipa agiawai.Namu rupu velena kamuna eveamaio magena olea auria ila,Israela vele vele ria ila,unagi geuuao tipura numai veala veni auri pige veamai agiri.22Namu tipura numa veia maa auri gethao tipura numai geve lavu ulewaio gemi vara varao,23''Tipura numa avagaamari ila loka gavu,veia maa auri thoa oa thoa oai geruao,namu avagaama paga ala paari thaonai ila noai au gau thaonai.''24Rupu veiamaana auna kamuna e rupu velena kamuna ethori geamonagiao thaonai ila repa vi vi kamu vagi gerawaliao geuamagio e raagau maene wala.25Thaonai au apuna eveamaio evailarao,'' Waunilimalima tipura numai muina gove oleri auri pe rupu thaonai geruao aunilimalima geva ripa rana.''26Rupu veia maana auna kamuna e tipura veia maa auna apua ila gethao geve vai lavu ulerao,nori vevagiai repana gekalio orina ila gevaurana.27Geve amai agirao rova veleri(council) auri vilarai gemi vaalu alirao.Rupu vele kamuna na ila evaila rao,28neiwao,'' Thaina mui evanamona gavaila auna auna muini etharai mui pigono vevaripa,namu mui noai goegathagini Jerusalema maparana pelova pe iaiana eau lalana thai thaamaiai orina eo auni.''29Namu Petero e veala veni aurana ila gevaila iwarao,''Thaina Palau piga vagelea,namu nori aunilimalima.30Ia amari geria Palau na Iesu evalaaia auna muina govagia gau upu unai gova gigoa ewarega.31Palau na ia egapi laaia ia imana ripana gena avanai eva aluao ia pene vele e veva mauli auna,Israela pene vaai waia e galama pene ilagi wairia.32Egau thai maa maina giathao e veaa palauna na mai eiathao,Palau geva geleani auri pene veniri.''33Eolea aurana ethori geamonagiao thaonai ila thori geparu gaua vagio e geririwao eveala veveni auri pige vagi waregari.34Namu Parisea auna apua tharana Gamaliel,ia rova eve varipa agiawai ia aunilimalima na matha lagia wai,erua laaio veala veni (apostles) auri evaila rao gau kerunai igo vealu kirikiri.35Thaonai gena aunilimalima evaila rao,'' Israela aumui,uamagi pogo ala gauna eaunilimalima elerai igo ia nama namatha.36Garori pege vanagi thaonai Theudas erua laaio eveilagio ia aunilimalima apua,e aunilimalima maparari inavu vaivai ia gena na gethao.Ia gevagi waregao,e ia geva gelea wai auri maparari geule lovo lovo noai ganiri.37Apua Judas Galileia auna,tentiti garo anai aunilimalima vairi elolo gerevagi rao ia mulinai gethoao.Ia maina elewa lewa,e mulinai gethoa wai auri ge ule lovo lovo.38Evanamona thauna mui availamuini,eaunilimalima elerana igo gerevagi igo kali waniri,pene euamagi o ulavunu aunilimalima gena ia ikanai peene thao.39Namu pene Palau gena muina pigono lovo ripatha;orina ala verauleai muina Palau goveali veniani.'' Pe ila thaori geo alio.40Iesu gena veala veni(apostles) auri gegogo oarao wari iavuri geva vuarao e gevailarao Iesu tharana mapigene ilagi waia,mlinai geva thoa rao.41Ealu kou gekali waniao maverele rana repana ethara pakunai vi vi gerawalio.42Mulina gena avanai,rupu thaonai e numai gethoa oawai,geve varipa wai e vali namana gevara vara agiwai gauna Iesu ia Keriso.61Elaganinai Iesu mulinai authoa gevogowai,thaorana vi vi thorina wauna Grecian Jews na gemi rage agiao Hebrew elerai,repana ila geria wapu ware ware thaorai noai geva gele rawai2Auri kapanana lualua na muliai gethoa wai(disciples) auri gegogorao gevailarao,'' Enori nama thaina thori iga kali wania namu thai iga veamai patai ware ware iga ulavunu agiria.3Gaurai igo vevirigi vewala,auri aulaoi apuna igo gapi ria thaomuiai,au vali nama auri,veaa palauna na gevonu nia auri,e ma thaonekari eulavunu ilana pige iamaatha.4Namu thai valu pe veni vua vua pigana kali wania e thori rakwa lovo lovo nai.''5Geria thorina aunilimalima maparana eva verelerao.Pe ilana Setepano gevirigiao,gena veva auna auna kamuvagi auna e veaa palauna na evonuo,e Philip,Prochorus,Nicanor,Timon,Parmenas,e Nicolaus ekalesia valivuna Antioch na eveamaio.6Eaunilimalima geve amai agirao vealaveni aurana thaarai geveni vuavuao e imari reparai geole aurao geva iavurao.7Pe Palauna thori noai au valouna,aunilimalima numerana Jerusalemai ekamuvagio e rupu veleri vogo vagi geve vageleo veva auna aunai.8Setepano,veuga e iavuna evonuo,aunilimalima thao rai vailia e olema vaairi irau irau eva wala rawai.9Avanai olea apua eveilagiwai mathavu auri rupuna, ila Cyrenians,e Alexandrians,e vairi Cilicia e Asia na geve amaio.Eolea ila Setepano ria geila vevauuwai.10Namu ilana Setepano na veaa palauna e thaoneka ethori agia wai gauna rua vila agina ila elerai nori gele gele.11Thaonai ilana aunilimalima vairi geva voirao,gevaila iwa rao,''Mui pigo ila iwa thaina Setepano paga amonagia Palau e Mose ethori rakwa oarana.''12Aunilimalima thaori geganirao,rupu veleri,rova geve varipa agiawai auri,geve amaio Setepano elenai gegapiao geve amai agiao vele kakamuri(council) auri vila rai.13Veilagi rai wapa auri geve amai agirao,negeiwao,''Eauna eveaa kapuna e rova eilagi rakwa oarana.14Thai na paga amonagia ia peila iwa Iesu Keriso auni Nazareta na eava pene lovoae Moses na ia rova eveniri gauri pene potho vagiri.''Maparari ealu kou thaonai gealuo aurana iamo geiaia wai ia vilana iaiana no aneru apua vilana veaina.
71Rupu velena kamuna eve renagio,''Ethori aunaauna pa?''2Setepano neiwao,''Wala avaku e amaku,igo amonagiku; Vewaa Palauna ia amari Abraham elenai eve vamagio Mesopotamiai ealu wai thaonai,kapinai Haran ai eve aluo;3evaila iwao,' Gemu alimapara ono kali wania e wala walamu,ono vethoa oa alimana ana varipamu.'4'' Thaonai iana Chaldean alimaparana ekali waniao Haran ai eve aluo;wanai ealuo mulinai amana ewaregao,Palauna ealimaparai eveamai agiao,avanai evanamona mui goalunia.5Waua vagi nee venia gena,noaia vagi manori gelegele gagena gaua pene ole aua.Namu ia eilagavu-lewana Abraham noai nauna thaonai-iana alima pene venia e kalakalana ia mulina na pige veami auri geria.6Palauna ia eveaina ethori venia wai,ia kalakala na alima poluai pige alu kirikiri,avanai vi vi maulina pige rawalia pige vagaro oneri e pige gurugu ria rigolo maparari inavu vai vai.7'Namu geala veniani alimaparana thauna pana vaaithoria Palau neiwao,mulinai ila pige thoa rai ekapuai thau pige airupuali veniku.'8Thaonai Palauna Abraham peritome rovana eveniao,thaonai Isaac ewalao,garo aula vaivai mulirai eperitome ao;Isaac na Iakobo eva walao,Iakobo na kwalu vele ri kapanana lualua eva walarao.9'' Repana kuine Josepha elenai geve maauo,Aikupito ai gevoi agiao;namu Palau ia laganai10kepi maparari thaorana elauawai.Palauna maanai josepha evegala gaua vagio e thaoneka eveniao Aikupito geria vele Parao vilanai auna na kawana rakina eveniao gena numa rinaa ri veia maana Aikupito maparana thaonai.11'' Thaonai roge ekwarao Aikupito maparanai e kana anai,vi vi kamu vagi ewalao,ia amari gani gani rawali rawalina egauao.12Namu Iakobo eamonagio Aikupitoai gani gani gauna wara,ia amari euuthai rao geria thoa rai maamana.13Geria thoa vaga lualuanai Josepha wala avana elerai eve vamagaio,thaona na Josepha gena numa auri Parao na eripathao.14Josepha wala avana euulavu ule rao ila amari Iakobo pige vaila pige veamai Aikupito ai,ma wala walana maparari auri,kapana aula oioi apuna e imaima.15Pe Iakobo ethao Aikupito ai evewarega,ia e ia amari.16Ila geve amai agirao Shechem ai Abraham na alima evoiao Hamor nauna elerai avanai gekuli rao.17Ilagavu orana eveaviwai,Abraham eilgavu veniao ilagavuna aunilimalima gekamuwai e gevogo vogo wai Aikupito ai,18pene thao ma vele apua elaa rageo,evele na Josepha nee ripatha.19Ia gera aunilimalima eva raava rawai ia amari eva gaiirawai wala reparepari elori pige vagiri pigene mauli.20'' Wa ora rai Moses ewalao; Palau vilanai ia ewala ralema ralema amana gena numa thaonai vue oioi apuna geia marao.21Gau kerunai geve oleao laganinai Parao vele nauna vavinena na enau vanagiao evakamuao ia naunai.22Moses ethaonekao Aikupito geria thaonekai,ia iwa vagi gena ulavunai e gena thoriai. 23'' Namu ia emi ola rageo rigolona kapana vaivai thaonai valavu emi rawalio wala avana Israela kalakalana vagaa pene thoa ia aliri.24Eiathao thaonai Israela auna apua nori olema namanai geuamagi venia wai, Moses na galamana ealao Aikupito auna evagiao:25ia euamagio thaonai ia wala avana pegere uamagi ripa Palau imana na ila evai rairawai,namu ila noai geuamagi ripa wai.26Rapa eluvao au lualua eiarao geve vagi wai thaonai,ia ethao pene vaila pikapikari e pene vamaino ri,neiwao,' Au mui pe ma wala avamui; namu raagauna gove vagini?'27Namu galama eva wala auna na Moses eroli gerevagiao,neiwao,'Goi riaina iavu evenimuo thai pono ia maamai? 28Goi oririwani thau ono vagiku,walagani Aikupito auna ovagia veaina?'29Mose euleo ethori eamonagiao mulinai;ia ethao Midiana alimapara nai eve alu vaalu auo,wanai eve garawao melo maluane ri lualua eve vawalarao.30'' Rigolo maparari kapana vaivai geva nagio,aneru apua ia elenai eve vamagaio kapu leanai Sinai golona laganai,alovana muu egalawai vailianai.31Moses na alova eiathao,avana emalele agia wai;eve thoa avi avio pene ia nama nama,thaonai velegaua karona elaa rageo,neiwao,32'Thau mui amamui geria Palau,Abraham,Isaako, e Iakobo,' geria Palau. Moses enukeo nee ririwao pene iatha.33'' Velegaua na evaila iwao,'Gagemu tamakari ono alavagiria,repana goi oruao avana wara veaa alimanai oruao.34Thau geku aunilimalima geria vi vi auna auna paiatha Aikupitoai;Geria agi paamonagia,gaurai thau pami rivo ila pana vairairia;ono veamai evanamona,Thauna goi auumunia ono thao Aikupitoai.'35''Moses ia geruatha,gevaila thorina,'Goi riaina eva iavumu thai pono ia maamai?'-auna pe ia Palauna na euuao ulavunu lualuai pene vele e pene vevai rai.Palau aneru imanai eve vamagaio Moses elenai muu thaonai.36Moses na Aikupito na evai rairi,vevakali viliari e vailia maveva kali agiri eva walarao Aikupito ai,wapa rawa paranai,e kapu leanai rigolo kapana vai vai thaorai.37''E Moses namo Israela auri evaila iwari,'Mui thao muina peroveta auna apua pene vamagaia,thau veaiku.'38Eaue ia kapu leanai alukou thaonai(in the assembly in the wilderness) Sinai golo nai aneruna ethori veniao,ia amaria ila gethoa kouo,e auna na mauli thori thori egapirao ia pene veniria.39'' Namu ia amarana noai gegapi rageao;ila elerana geroli paauao,ila thaorai ila valavuri gelavu ulewaio Aikupitoai.40Wa oranai Aaron gevailao, 'Thai gemai Palau vairi ono maneri pe thai pige vai mai.Namu Moses na Aikupito na thai evai raimaio,auna thai nori ripamai ia elenai raaga pewala.'41Pe ilana poromakau apua gemaneao e veveni gauna apua geve amai agiao ekaivakuku geveniao,gevereleo repana ila imarana gemaneao gauna.42Namu Palau eala iwao ila eva makerao viu vue uluvu ai geai rupu alivenirao,peroveta auri geria aloalo na eilagiao gelegele nai,'Israela numana aumui igo amonagi rigolo kapana vai vai kapu leanai,thau poromakau govagi rawai gauri go venikuwai pa?43Muina Molech gena rupu gogapi rageaoe Rephan palauna gena viu,e kaivakuku go mane rao gauri go airupu alivenirao;e thauna mui anatou vanagi mui Babylonia mai igo vanagia.'
50Thau imakuna egau maparari naa maneri pa?'51''Mui awa awa aunilimalima mui,thaomui noai go peritome ri e egamui,vanagi vanagi veaa palauna gova waiani;amamui geala wai veai veairi vagi go maulini.53mui aneru na rova geva rua go rawalia, namu noai goroana ole.''8
5Philipi everivo ole Samaria vanuanai Keriso valina veve vara venirao.7Temoni raraavari vogo vagi gethoa raio,gemakala makala wai,vogo vagi kaukau auri gewala agiri viiri genamao.8Wavanuai verele kamu vagi ewalao13Eau Simon maina eve vauna aunao,ia papasito egapi aluo mulinai Philipi elenai ealu thaovegao.Vailia gewala wai e olema irau vavagi gewala wai,ia evalavu avao.15Gemi kwarao,ila thaarai geveni vuavuao pe,ilana veaa palauna pige rawalia gaurai.9
10
27Petero goi rowage thori thoriwai thaonai aunilimalima na numa geva vonuao.11
14Iana mui vali namana apua pene mi vara venimui thaona na goi e magemu numa auri veva mauli pigo rawalia.'12
13
27Jerusalemai,mageria vele gealuni,ilana noai geia iliara,namu ilana peroveta thoriri geva gugulu rana, tapati garori mapararai georu rana ilana ia geilagi ra'avani.14
22Ekalesia aunilimalima ri palau ri geva iliga rawai,geria veva auna aunai pige rua iliga iliga,negeiwai,'' Vi vi vogo vagi thaorana ia Palau na Basileiai peve thoa oa.''15
16
17
5Namu noai geve vauna auna wai Jews aunilimalima ri,vema'auna gevonuo,maketi ai moira aunilimalima ri gegogo koukourao,vanua thaonai galavu gevarageao.Jason gena numa auri gemakala venirawai,Paulo e Silas ige vai rairi aunilimalima elerai.18
27Gena ririwa ekamuo pene vanagi thao Achaia,auavana na geva iligao Achaiai ekalesia gealo venirao gevaila rao pige thaloa.Ekwarao laganinai,veugai geve va auna aunao auri iana eva'ava raramanithao.19
36Goiatha ni egau noai vawai venina,gaurai mui pigono galavu galavu e vaila vailai pigono ulavunu.201Galavu galavu egavu vagio mulinai,Paulo na ekalesia auri unagiri euo,evailigarao evagagathao ia ethoao Macedonia ethoa veniao.
21
22
231Paulo alukou auri maparari vilari ne'e ia guguva agirao thaonai neiwao,'' Wala avaku,Thau Palau vilanai mamilagi nanamarai mo ami mauli maini pene veami egaroa.''
24
25
26
12 Thau eveaina amauliwai,garo apua rupu vele kamuna gena thorina athoao Damaseko(Damascus) Evana ono rua la'ai;egauri pakurai thau goi elemuai pave vamagai,pana gapi la'aimu veala veni aunai e thau evana poripaku e kapinai pana varipamu gauri ilagi lovo lovo ri auna;27
12Repana thagi taemurai euapo rairaina nori nama,gaurai rawa parai au ulavunu vogona geria vegavu inai,ila enana geravuwai gethaowai Phoenix taoninai,thagi gevealu venia wai.Phoenix ia Crete uapona emiao avana,ia vagi iliwa e thavala geria veamai avana eva'ai veniao.14 Garavuo gagova gelena nori rau rau lovo rai ethoa raio alimapara na.21Garo vogo rawaparai evule vulerao ganigani noai geganio,thaonai Paulo erua la'aio evailarao, '' Thau karoku muina goro amonagiao,ia Crete natha i ara ravu raio,ekepi e gau rakwa e'ere walao.28
25 Ila thaorai noai gegapi rageao,ila gethoao Paulona ethori eilagiao mulinai: '' Mui amamui peroveta Isaiah thaona na ethori va'anamao.27Repana eaunilimalima thaori mu'una vavagi,ila egarana noai geamonagi vagini,e ila ma'aria maina gekana gavurao.Pene thao ilapige veia,egarana pige amonagi,thaorai uamagi ulu pige rawalia e pige va'ai wai,pe thauna ila pana lamori ri.'''28 Gaurai mui pigo ripa Palau gena vevamauli peu'ua mulimuli (Gentiles,) auri geria e ilana wara pige amonagia.'' 29