1The book of the genealogy of Jesus Christ, son of David, son of Abraham.2Abraham was the father of Isaac, and Isaac the father of Jacob, and Jacob the father of Judah and his brothers.3Judah was the father of Perez and Zerah by Tamar, Perez the father of Hezron, and Hezron the father of Ram.4Ram was the father of Amminadab, Amminadab the father of Nahshon, and Nahshon the father of Salmon.5Salmon was the father of Boaz by Rahab, Boaz the father of Obed by Ruth, Obed the father of Jesse.6Jesse was the father of David the king. David was the father of Solomon by the wife of Uriah.
1After Jesus was born in Bethlehem of Judea in the days of Herod the king, learned men from the east arrived in Jerusalem saying,2"Where is he who was born King of the Jews? We saw his star in the east and have come to worship him."3When Herod the king heard this, he was troubled, and all Jerusalem with him.4Herod brought together all the chief priests and scribes of the people, and he asked them, "Where is the Christ to be born?"5They said to him, "In Bethlehem of Judea, for this is what was written by the prophet:
1In those days John the Baptist came preaching in the wilderness of Judea saying,2"Repent, for the kingdom of heaven is near."3For this is he who was spoken of by Isaiah the prophet, saying,
1Then Jesus was led up by the Spirit into the wilderness to be tempted by the devil.2When he had fasted forty days and forty nights, he was hungry.3The tempter came and said to him, "If you are the Son of God, command these stones to become bread."4But Jesus answered and said to him, "It is written, 'Man does not live on bread alone, but by every word that comes out of the mouth of God.'"5Then the devil took him into the holy city and set him on the highest point of the temple building,6and said to him, "If you are the Son of God, throw yourself down, for it is written,
1When Jesus saw the crowds, he went up on the mountain. When he had sat down, his disciples came to him.2He opened his mouth and taught them, saying,
1"Watch out that you do not do your acts of righteousness before people to be seen by them, or else you will have no reward from your Father who is in heaven.2So when you give alms, do not sound a trumpet before yourself as the hypocrites do in the synagogues and in the streets, so that they may be glorified by people. Truly I say to you, they have received their reward in full.3But when you give alms, do not let your left hand know what your right hand is doing4so that your alms may be given in secret. Then your Father who sees in secret will reward you.5"When you pray, do not be like the hypocrites, for they love to stand and pray in the synagogues and on the street corners so that they may be seen by people. Truly I say to you, they have received their reward.6But you, when you pray, enter your inner chamber. Shut the door and pray to your Father, who is in secret. Then your Father who sees in secret will reward you.7When you pray, do not make useless repetitions as the pagans do, for they think that they will be heard because of their many words.8Therefore, do not be like them, for your Father knows what things you need before you ask him.9Therefore pray like this:
1"Do not judge, and you will not be judged.2For with the judgment you judge, you will be judged, and with the measure that you measure, it will be measured out to you.3Why do you look at the tiny piece of straw that is in your brother's eye, but you do not take notice of the log that is in your own eye?4How can you say to your brother, 'Let me take out the piece of straw that is in your eye,' while the log is in your own eye?5You hypocrite! First take the log out of your own eye, and then you will see clearly to take out the piece of straw that is in your brother's eye.6Do not give what is holy to the dogs, and do not throw your pearls in front of the pigs. Otherwise they may trample them underfoot, and then turn and tear you to pieces.7"Ask, and it will be given to you. Seek, and you will find. Knock, and it will be opened to you.8For everyone who asks, receives; everyone who seeks, finds; and to the person who knocks, it will be opened.9Or which one of you, if his son asks for a loaf of bread, will give him a stone?10Or if he asks for a fish, will give him a snake?11Therefore, if you who are evil know how to give good gifts to your children, how much more will your Father in heaven give good things to those who ask him?12Therefore, whatever things you want people to do to you, you should also do to them, for this is the law and the prophets.13"Enter through the narrow gate. For wide is the gate and broad is the way that leads to destruction, and there are many people who go through it.14But the gate is narrow and the way is difficult that leads to life, and there are few who find it.15"Beware of false prophets, who come to you in sheep's clothing but are truly ravenous wolves.16By their fruits you will know them. Do people gather grapes from a thornbush or figs from thistles?17In the same way, every good tree produces good fruit, but the bad tree produces bad fruit.18A good tree cannot produce bad fruit, nor can a bad tree produce good fruit.19Every tree that does not produce good fruit is chopped down and thrown into the fire.20So then, you will recognize them by their fruits.21Not everyone who says to me, 'Lord, Lord,' will enter into the kingdom of heaven, but only those who do the will of my Father who is in heaven.22Many people will say to me in that day, 'Lord, Lord, did we not prophesy in your name, in your name drive out demons, and in your name do many miracles?'23Then will I openly declare to them, 'I never knew you! Get away from me, you who practice lawlessness!'24"Therefore, everyone who hears my words and obeys them will be like a wise man who built his house upon a rock.25The rain came down, the floods came, and the winds blew and beat upon that house, but it did not fall down, for it was founded on the rock.26But everyone who hears my words and does not obey them will be like a foolish man who built his house upon the sand.27The rain came down, the floods came, and the winds blew and struck that house, and it fell, and its destruction was complete."28It came about that when Jesus finished speaking these words, the crowds were astonished by his teaching,29for he taught them as one who had authority, and not as their scribes.
1When Jesus had come down from the hill, large crowds followed him.2Behold, a leper came to him and bowed before him, saying, "Lord, if you are willing, you can make me clean."3Jesus reached out his hand and touched him, saying, "I am willing. Be clean." Immediately he was cleansed of his leprosy.4Jesus said to him, "See that you say nothing to any man. Go on your way, show yourself to the priest, and offer the gift that Moses commanded, for a testimony to them."5When he was coming into Capernaum, a centurion came to him, begging him6and saying, "Lord, my servant lies at home paralyzed and in terrible agony."7Then Jesus said to him, "I will come and heal him."8The centurion answered and said, "Lord, I am not worthy that you should enter under my roof. Only say the word and my servant will be healed.9For I also am a man under authority, and I have soldiers under me. I say to this one, 'Go,' and he goes, and to another one, 'Come,' and he comes, and to my servant, 'Do this,' and he does it." 10When Jesus heard this, he was amazed and said to those who were following him, "Truly I say to you, I have not found anyone with such faith in Israel.11I tell you, many will come from the east and the west, and they will recline at the table with Abraham, Isaac, and Jacob, in the kingdom of heaven.12But the sons of the kingdom will be cast out into the outer darkness, where there will be weeping and grinding of teeth."13Jesus said to the centurion, "Go! As you have believed, so may it be done for you." And the servant was healed at that very hour.14When Jesus had come into Peter's house, he saw Peter's mother-in-law lying sick with a fever.15Jesus touched her hand, and the fever left her. Then she got up and started serving him.16When evening had come, the people brought to Jesus many who were possessed by demons. He drove out the spirits with a word and healed all who were sick.17This was to fulfill what was spoken through Isaiah the prophet, saying,
1Jesus entered a boat, crossed over, and came into his own city.2Behold, they brought to him a paralyzed man lying on a mat. Seeing their faith, Jesus said to the paralyzed man, "Son, be encouraged. Your sins have been forgiven."3Behold, some of the scribes said among themselves, "This man is blaspheming."4Jesus knew their thoughts and said, "Why are you thinking evil in your hearts?5For which is easier, to say, 'Your sins are forgiven,' or to say, 'Get up and walk'?6But that you may know that the Son of Man has authority on earth to forgive sins, ... " he said to the paralytic, "Get up, pick up your mat, and go to your house."7Then the man got up and went away to his house.8When the crowds saw this, they were afraid and glorified God, who had given such authority to people.9As Jesus passed by from there, he saw a man named Matthew sitting at the tax collector's tent. He said to him, "Follow me." He got up and followed him.10As Jesus sat down to eat in the house, behold, many tax collectors and sinners came and dined with Jesus and his disciples.11When the Pharisees saw it, they said to his disciples, "Why does your teacher eat with tax collectors and sinners?"12When Jesus heard this, he said, "People who are strong in body do not need a physician; only those who are sick do.13You should go and learn what this means: 'I desire mercy and not sacrifice.' For I came not to call the righteous to repent, but sinners."14Then the disciples of John came to him and said, "Why do we and the Pharisees often fast, but your disciples do not fast?"15Jesus said to them, "Can the sons of the wedding hall mourn while the bridegroom is still with them? But the days will come when the bridegroom will be taken away from them, and then they will fast.16No man puts a piece of new cloth on an old garment, for the patch will tear away from the garment, and a worse tear will be made.17Neither do people put new wine into old wineskins. If they do, the skins will burst, the wine will be spilled, and the wineskins will be destroyed. Instead, they put new wine into fresh wineskins, and both will be preserved."18While Jesus was saying these things to them, behold, an official came and bowed down to him. He said, "My daughter has just now died, but come and lay your hand on her, and she will live."19Then Jesus got up and followed him, and so did his disciples.20Behold, a woman who suffered from a discharge of blood for twelve years came up behind Jesus and touched the edge of his garment.21For she had said to herself, "If only I touch his clothes, I will be made well."22But Jesus turned and saw her, and said, "Daughter, take courage; your faith has made you well." And the woman was healed from that hour.23When Jesus came into the official's house, he saw the flute players and the crowd making a commotion.24He said, "Go away, for the girl is not dead, but she is asleep." But they laughed at him in mockery.25When the crowd had been put outside, he entered the room and took her by the hand, and the girl got up.26The news about this spread into all that region.27As Jesus passed by from there, two blind men followed him. They kept shouting and saying, "Have mercy on us, Son of David!"28When Jesus had come into the house, the blind men came to him. Jesus said to them, "Do you believe that I can do this?" They said to him, "Yes, Lord."
1Jesus called his twelve disciples together and gave them authority over unclean spirits, to drive them out, and to heal all kinds of disease and all kinds of sickness.2Now the names of the twelve apostles were these. The first, Simon (whom he also called Peter), and Andrew his brother; James son of Zebedee, and John his brother;3Philip, and Bartholomew; Thomas, and Matthew the tax collector; James son of Alphaeus, and Thaddaeus;4Simon the Zealot, and Judas Iscariot, who would betray him.5These twelve Jesus sent out. He instructed them and said, "Do not go to any place where Gentiles live, and do not enter any town of the Samaritans.6Go instead to the lost sheep of the house of Israel;7and as you go, preach and say, 'The kingdom of heaven is near.'8Heal the sick, raise the dead, cleanse the lepers, and cast out demons. Freely you have received, freely give.9Do not carry any gold, silver, or copper in your belts.10Do not take a traveling bag for your journey, or an extra tunic, or sandals, or a staff, for a laborer deserves his food.11Whatever city or village you enter, find who is worthy in it, and stay there until you leave.12As you enter into the house, greet it.13If the house is worthy, let your peace come upon it. But if it is not worthy, let your peace return to you.14As for those who do not receive you or listen to your words, when you depart from that house or city, shake off the dust from your feet.15Truly I say to you, it will be more bearable for the land of Sodom and Gomorrah in the day of judgment than for that city.16"See, I send you out as sheep in the midst of wolves, so be as wise as serpents and innocent as doves.17Watch out for people! They will deliver you up to councils, and they will whip you in their synagogues.18Then you will be brought before governors and kings for my sake, as a testimony to them and to the Gentiles.19When they deliver you up, do not be anxious about how or what you will speak, for what to say will be given to you at that time.20For it is not you who will speak, but the Spirit of your Father who will speak in you.21Brother will deliver up brother to death, and a father his child. Children will rise up against their parents and cause them to be put to death.22You will be hated by everyone because of my name. But whoever endures to the end, that person will be saved.23When they persecute you in this city, flee to the next, for truly I say to you, you will not have gone through the cities of Israel before the Son of Man has come.24"A disciple is not greater than his teacher, nor a servant above his master.25It is enough for the disciple that he should be like his teacher, and the servant like his master. If they have called the master of the house Beelzebul, how much worse will be the names they call the members of his household!26Therefore do not fear them, for there is nothing concealed that will not be revealed, and nothing hidden that will not be known.27What I tell you in the darkness, say in the daylight, and what you hear softly in your ear, proclaim upon the housetops.28Do not be afraid of those who kill the body but are unable to kill the soul. Instead, fear him who is able to destroy both soul and body in hell.29Are not two sparrows sold for a small coin? Yet not one of them falls to the ground without your Father's knowledge.30But even the hairs of your head are all numbered.31Do not fear. You are more valuable than many sparrows.32Therefore everyone who confesses me before men, I will also confess before my Father who is in heaven.33But he who denies me before men, I will also deny before my Father who is in heaven.34"Do not think that I came to bring peace upon the earth. I did not come to bring peace, but a sword.35For I came to set
1It came about that when Jesus had finished instructing his twelve disciples, he departed from there to teach and preach in their cities.2Now when John heard in the prison about the deeds of the Christ, he sent a message by his disciples3and said to him, "Are you the one who is coming, or should we look for another?"4Jesus answered and said to them, "Go and report to John what you see and hear.5The blind are receiving sight, the lame are walking, lepers are being cleansed, the deaf are hearing again, the dead are being raised back to life, and the gospel is being preached to the poor.6Blessed is anyone who does not stumble because of me."7As these men went on their way, Jesus began to say to the crowds about John, "What did you go out in the desert to see—a reed being shaken by the wind?8But what did you go out to see—a man dressed in soft clothing? Really, those who wear soft clothing live in kings' houses.9But what did you go out to see—a prophet? Yes, I say to you, and much more than a prophet.10This is he of whom it was written,
1At that time Jesus went on the Sabbath day through the grainfields. His disciples were hungry and began to pluck heads of grain and eat them.2But when the Pharisees saw that, they said to Jesus, "See, your disciples do what is unlawful to do on the Sabbath."3But Jesus said to them, "Have you never read what David did when he was hungry, and the men who were with him?4He went into the house of God and ate the bread of the presence, which was unlawful for him to eat and unlawful for those who were with him, but lawful only for the priests.5Have you not read in the law that on the Sabbath the priests in the temple profane the Sabbath but are guiltless?6But I say to you that one greater than the temple is here.7If you had known what this meant, 'I desire mercy and not sacrifice,' you would not have condemned the guiltless.8For the Son of Man is Lord of the Sabbath."9Then Jesus left from there and went into their synagogue.10Behold, there was a man who had a withered hand. The Pharisees asked Jesus, saying, "Is it lawful to heal on the Sabbath?" so that they might accuse him of sinning.11Jesus said to them, "What man would there be among you, who, if he had just one sheep, and if this sheep fell into a pit on the Sabbath, would not take hold of it and raise it out?12How much more valuable, then, is a man than a sheep! Therefore it is lawful to do good on the Sabbath."13Then Jesus said to the man, "Stretch out your hand." He stretched it out, and it was restored to health, just like the other hand.14But the Pharisees went out and plotted against him. They were seeking how they might destroy him.15Jesus, knowing this, withdrew from there. Many people followed him, and he healed them all.16He commanded them not to make him known to others,17that it might be fulfilled, what had been said through Isaiah the prophet, saying,
1On that day Jesus went out of the house and sat beside the sea.2A very large crowd gathered around him, so he got into a boat and sat in it while the whole crowd stood on the beach.3Then Jesus said many things to them in parables. He said, "Behold, a farmer went out to sow seed.4As he sowed, some seeds fell beside the road, and the birds came and devoured them.5Other seeds fell on rocky ground, where they did not have much soil. Immediately they sprang up because the soil had no depth.6But when the sun had risen, they were scorched because they had no root, and they withered away.7Other seeds fell among the thorn plants. The thorn plants grew up and choked them.8Other seeds fell on good soil and produced a crop, some one hundred times as much, some sixty, and some thirty.9He who has ears, let him hear."10The disciples came and said to Jesus, "Why do you talk to the crowd in parables?"11Jesus answered and said to them, "You have been given the privilege of understanding mysteries of the kingdom of heaven, but to them it is not given.12For whoever has will be given more, and he will have an abundance. But whoever does not have, even what he has will be taken away from him.13This is why I talk to them in parables:
"The servants said to him, 'So do you want us to go and pull them out?'
29"The landowner said, 'No. Because while you are pulling out the weeds, you might uproot the wheat with them.30Let both grow together until the harvest. At the time of the harvest I will say to the reapers, "First pull out the weeds and tie them in bundles to burn them, but gather the wheat into my barn."'"31Then Jesus presented another parable to them. He said, "The kingdom of heaven is like a mustard seed which a man took and sowed in his field.32This seed is indeed the smallest of all seeds. But when it has grown, it is greater than the garden plants. It becomes a tree, so that the birds of the sky come and nest in its branches."33Jesus then told them another parable. "The kingdom of heaven is like yeast that a woman took and mixed with three measures of flour until all the dough had risen."34All these things Jesus said to the crowds in parables; and he said nothing to them without a parable.35This was in order that what had been said through the prophet might be fulfilled, when he said,The disciples said to him, "Yes."
52Then Jesus said to them, "Therefore every scribe who has become a disciple to the kingdom of heaven is like a man who is the owner of a house, who draws out old and new things from his treasure."53Then it came about that when Jesus had finished these parables, he departed from that place.54Then Jesus entered his own region and taught the people in their synagogue. The result was that they were astonished and said, "Where does this man get his wisdom and these miraculous powers from?55Is not this man the carpenter's son? Is not his mother called Mary? Are not his brothers James, Joseph, Simon, and Judas?56Are not all his sisters with us? Where did he get all these things?"57They were offended by him.But Jesus said to them, "A prophet is not without honor except in his own country and in his own family."
58He did not do many miracles there because of their unbelief.1About that time, Herod the tetrarch heard the news about Jesus.2He said to his servants, "This is John the Baptist; he has risen from the dead. Therefore these powers are at work in him."3For Herod had arrested John, bound him, and put him in prison because of Herodias, his brother Philip's wife.4For John had said to him, "It is not lawful for you to have her as your wife."5Herod would have killed him, but he feared the people, because they regarded him as a prophet.6But when Herod's birthday came, the daughter of Herodias danced in the midst and pleased Herod.7In response, he promised with an oath to give her whatever she should ask.8After being instructed by her mother, she said, "Give me here, on a platter, the head of John the Baptist."9The king was grieved by her request, but because of his oath and because of all those at dinner with him, he ordered that it should be done.10He sent and beheaded John in the prison.11Then his head was brought on a platter and given to the girl, and she took it to her mother.12Then his disciples came, took up the corpse, and buried it. After this, they went and told Jesus.13Now when Jesus heard this, he withdrew from there in a boat to a deserted place. When the crowds heard of it, they followed him on foot from the cities.14Then Jesus came before them and saw the large crowd. He had compassion on them and healed their sick.15When the evening had come, the disciples came to him and said, "This is a deserted place, and the hour has already passed. Dismiss the crowds, so that they can go into the villages and buy food for themselves."16But Jesus said to them, "They have no need to go away. You give them something to eat."17They said to him, "We have here only five loaves of bread and two fish."18Jesus said, "Bring them to me."19Then Jesus ordered the crowd to sit down on the grass. He took the five loaves and the two fish. Looking up to heaven, he blessed and broke the loaves and gave them to the disciples, and the disciples gave them to the crowd.20They all ate and were filled. Then they took up what remained of the broken pieces of food—twelve baskets full.21Those who ate were about five thousand men, besides women and children.22Immediately he made the disciples get into the boat and go before him to the other side, while he sent away the crowds.23After he had sent away the crowds, he went up on the mountain by himself to pray. When evening came, he was there alone.24But the boat was now a long way from land, being tossed about by the waves, for the wind was blowing against them.25In the fourth watch of the night Jesus approached them, walking on the sea.26When the disciples saw him walking on the sea, they were troubled and said, "It is a ghost," and they cried out in fear.27But Jesus spoke to them right away and said, "Be brave! It is I! Do not be afraid."28Peter answered him and said, "Lord, if it is you, command me to come to you on the water."29Jesus said, "Come." So Peter got out from the boat and walked on the water to go to Jesus.
1Then some Pharisees and scribes came to Jesus from Jerusalem. They said,2"Why do your disciples violate the traditions of the elders? For they do not wash their hands when they eat bread."3He answered and said to them, "Then why do you violate the commandment of God for the sake of your traditions?4For God said, 'Honor your father and your mother,' and 'He who speaks evil of his father or mother will surely die.'5But you say, 'Whoever says to his father or mother, "Whatever help you would have received from me is now a gift given to God,"6that person does not need to honor his father.' In this way you have made void the word of God 1 for the sake of your traditions.7You hypocrites! Well did Isaiah prophesy about you when he said,
They said, "Seven, and a few small fish."
35Then Jesus commanded the crowd to sit down on the ground.36He took the seven loaves and the fish, and after giving thanks, he broke the loaves and gave them to the disciples. The disciples gave them to the crowd.37The people all ate and were satisfied. Then they gathered up seven baskets full of the broken pieces that were left over.38Those who ate were four thousand men, besides women and children.39Then Jesus sent the crowds away and got into the boat and went into the region of Magadan.1The Pharisees and Sadducees came and tested him by asking him to show them a sign from the sky.2But he answered and said to them, "When it is evening, you say, 'It will be fair weather, for the sky is red.'3When it is morning, you say, 'It will be foul weather, for the sky is red and overcast.' You know how to interpret the appearance of the sky, but you cannot interpret the signs of the times.4An evil and adulterous generation seeks for a sign, but no sign will be given to it except the sign of Jonah." Then Jesus left them and went away.5When the disciples reached the other side, they had forgotten to take bread.6Jesus said to them, "Watch out and beware of the yeast of the Pharisees and Sadducees."7The disciples reasoned among themselves and said, "It is because we took no bread."8Jesus was aware of this and said, "You of little faith, why do you reason among yourselves and say that it is because you have taken no bread?9Do you not understand? Do you not remember the five loaves for the five thousand, and how many baskets you gathered up?10Or the seven loaves for the four thousand, and how many baskets you took up?11How is it that you do not understand that I was not speaking to you about bread? Watch out and beware of the yeast of the Pharisees and Sadducees."12Then they understood that he was not telling them to beware of yeast in bread, but to beware of the teaching of the Pharisees and Sadducees.13Now when Jesus came to the regions near Caesarea Philippi, he asked his disciples, saying, "Who do people say that the Son of Man is?"14They said, "Some say John the Baptist; some, Elijah; and others, Jeremiah, or one of the prophets."15He said to them, "But who do you say that I am?"16Answering, Simon Peter said, "You are the Christ, the Son of the living God."17Jesus answered and said to him, "Blessed are you, Simon son of Jonah, for flesh and blood have not revealed this to you, but my Father who is in heaven.18I also say to you that you are Peter, and upon this rock I will build my church. The gates of Hades will not prevail against it.19I will give to you the keys of the kingdom of heaven. Whatever you bind on earth will be bound in heaven, and whatever you loose on earth will be loosed in heaven."20Then Jesus commanded the disciples not to tell anyone that he was the Christ.21From that time Jesus started to tell his disciples that he must go to Jerusalem, suffer many things at the hands of the elders and chief priests and scribes, be killed, and be raised back to life on the third day.22Then Peter took him aside and rebuked him, saying, "May this be far from you, Lord! May this never happen to you!"23But Jesus turned and said to Peter, "Get behind me, Satan! You are a stumbling block to me, for you do not think about the things of God, but about the things of people."24Then Jesus said to his disciples, "If anyone wants to follow me, he must deny himself, take up his cross, and follow me.25For whoever wants to save his life will lose it, and whoever loses his life for my sake will find it.26For what does it profit a person if he gains the whole world but forfeits his life? What can a person give in exchange for his life?27For the Son of Man will come in the glory of his Father with his angels. Then he will reward every person according to his deeds.28Truly I say to you, there are some of you standing here who will not taste death until they see the Son of Man coming in his kingdom."
1Six days later Jesus took with him Peter, James, and John his brother, and brought them up a high mountain by themselves.2He was transfigured before them. His face shone like the sun, and his garments became as brilliant as the light.3Behold, there appeared to them Moses and Elijah talking with him.4Peter answered and said to Jesus, "Lord, it is good for us to be here. If you desire, I will make here three shelters—one for you, and one for Moses, and one for Elijah."5While he was still speaking, behold, a bright cloud overshadowed them, and behold, there was a voice out of the cloud, saying, "This is my beloved Son, in whom I am well pleased. Listen to him."6When the disciples heard it, they fell facedown and were very afraid.7Then Jesus came and touched them and said, "Get up and do not be afraid."8Then they looked up but saw no one except Jesus only.9As they were coming down the mountain, Jesus commanded them, saying, "Report this vision to no one until the Son of Man has risen from the dead."10His disciples asked him, saying, "Why then do the scribes say that Elijah must come first?"11Jesus answered and said, "Elijah will indeed come and restore all things.12But I tell you, Elijah has already come, but they did not recognize him. Instead, they did whatever they wanted to him. In the same way, the Son of Man will also suffer at their hands."13Then the disciples understood that he was speaking to them about John the Baptist.14When they had come to the crowd, a man came to him, knelt before him, and said,15"Lord, have mercy on my son, for he is epileptic and suffers severely. For he often falls into the fire or the water.16I brought him to your disciples, but they could not cure him."17Jesus answered and said, "Unbelieving and perverse generation, how long will I have to stay with you? How long must I bear with you? Bring him here to me."18Jesus rebuked the demon, and it came out of him, and the boy was healed from that hour.19Then the disciples came to Jesus privately and said, "Why could we not cast it out?"20Jesus said to them, "Because of your small faith. For I truly say to you, if you have faith even as small as a grain of mustard seed, you can say to this mountain, 'Move from here to there,' and it will move, and nothing will be impossible for you."21122While they stayed in Galilee, Jesus said to his disciples, "The Son of Man will be given over into the hands of people,23and they will kill him, and the third day he will be raised up." The disciples were deeply grieved.24When they had come to Capernaum, the men who collected the two-drachma tax came to Peter and said, "Does not your teacher pay the two-drachma tax?"25He said, "Yes." When Peter came into the house, Jesus spoke to him first and said, "What do you think, Simon? From whom do the kings of the earth collect tolls or taxes? From their sons or from others?" "Then the sons are free," Jesus said.
1At that time the disciples came to Jesus and said, "Who is greatest in the kingdom of heaven?"2Jesus called to himself a little child, set him among them,3and said, "Truly I say to you, unless you turn and become like little children, you will in no way enter the kingdom of heaven.4Therefore, whoever humbles himself like this little child is the greatest in the kingdom of heaven.5Whoever welcomes a little child like this in my name receives me.6But whoever causes one of these little ones who believes in me to stumble, it would be better for him that a large millstone should be hung about his neck, and that he should be sunk into the depths of the sea.7"Woe to the world because of stumbling blocks! For it is necessary that those stumbling blocks come, but woe to the person through whom those stumbling blocks come!8If your hand or your foot causes you to stumble, cut it off and throw it away from you. It is better for you to enter into life maimed or lame than to be thrown into the eternal fire having two hands or two feet.9If your eye causes you to stumble, pluck it out and throw it away from you. It is better for you to enter into life with one eye than to be thrown into the fiery hell having both eyes.10See that you do not despise any of these little ones. For I say to you that in heaven their angels always look on the face of my Father who is in heaven.11112What do you think? If anyone has a hundred sheep, and one of them goes astray, does he not leave the ninety-nine on the hillside and go off seeking the one that went astray?13If he finds it, truly I say to you, he rejoices over it more than over the ninety-nine that did not go astray.14In the same way, it is not the will of your Father in heaven that one of these little ones should perish.15"If your brother sins against you, go and rebuke him, between you and him alone. If he listens to you, you will have gained your brother.16But if he does not listen to you, take one or two others along with you so that by the mouth of two or three witnesses every word might be confirmed.17And if he refuses to listen to them, tell the matter to the church. If he also refuses to listen to the church, let him be to you as a pagan and a tax collector.18I tell you truly, whatever things you bind on earth will be bound in heaven, and whatever you loose on earth will be loosed in heaven.19Again I tell you truly, if two of you agree on earth about anything they ask, it will be done for them by my Father who is in heaven.20For where two or three are gathered together in my name, there I am in their midst."21Then Peter came and said to Jesus, "Lord, how often will my brother sin against me and I forgive him? Until seven times?"22Jesus said to him, "I do not tell you seven times, but until seventy times seven.23Therefore the kingdom of heaven is similar to a certain king who wanted to settle accounts with his servants.24As he began the settling, one servant was brought to him who owed him ten thousand talents.25But since he did not have the means to repay, his master commanded him to be sold, together with his wife and children and everything that he had, and payment to be made.26So the servant fell down, bowed down before him, and said, 'Master, have patience with me, and I will pay you everything.'27So the master of that servant, since he was moved with compassion, released him and forgave him the debt.28But that servant went out and found one of his fellow servants, who owed him one hundred denarii. He took hold of him, began to choke him, and said, 'Pay me what you owe.'29"But his fellow servant fell down and pleaded with him, saying, 'Have patience with me, and I will repay you.'30But the first servant refused. Instead, he went and threw him into prison until he should pay him what he owed.31When his fellow servants saw what had happened, they were deeply grieved. They came and told their master everything that had happened.32"Then that servant's master called him and said to him, 'You wicked servant, I forgave you all that debt because you pleaded with me.33Should you not have had mercy on your fellow servant, even as I had mercy on you?'34His master was angry and handed him over to the torturers until he would pay all that was owed.35So also my heavenly Father will do to you if you do not forgive your brother from your heart."
1It came about that when Jesus had finished these words, he departed from Galilee and came to the region of Judea that is beyond the Jordan River.2Great crowds followed him, and he healed them there.3Pharisees came to him, testing him, saying to him, "Is it lawful for a man to divorce his wife for any cause?"4Jesus answered and said, "Have you not read that he who made them from the beginning made them male and female?5He who made them also said, 'For this reason a man will leave his father and mother and join to his wife, and the two will become one flesh.'6So they are no longer two, but one flesh. Therefore what God has joined together, let no one tear apart."7They said to him, "Why then did Moses command us to give a certificate of divorce and then to send her away?"8He said to them, "For your hardness of heart, Moses allowed you to divorce your wives, but from the beginning it was not that way.9I say to you, whoever divorces his wife, except for sexual immorality, and marries another, commits adultery." 110The disciples said to Jesus, "If that is the case of a man with his wife, it is not good to marry."11But Jesus said to them, "Not everyone can accept this saying, but only those to whom it is given.12For there are eunuchs who were born that way from their mother's womb, and there are eunuchs who were made eunuchs by men, and there are eunuchs who made themselves eunuchs for the sake of the kingdom of heaven. He who is able to accept this teaching, let him accept it."13Then some little children were brought to him so that he would lay his hands on them and pray, but the disciples rebuked them.14But Jesus said, "Permit the little children, and do not forbid them to come to me, for the kingdom of heaven belongs to such ones."15He placed his hands on the children, and then he went away from there.16Behold, a man came to Jesus and said, "Teacher, what good thing must I do that I may have eternal life?"17Jesus said to him, "Why do you ask me about what is good? Only one is good, but if you want to enter into life, keep the commandments."18The man said to him, "Which commandments?" Jesus said, "Do not murder, do not commit adultery, do not steal, do not bear false witness,
1"For the kingdom of heaven is like a landowner who went out early in the morning to hire laborers for his vineyard.2After he had agreed with the laborers for one denarius a day, he sent them into his vineyard.3He went out again about the third hour and saw other laborers standing idle in the marketplace.4To them he said, 'You also, go into the vineyard, and I will give you what is right.' So they went to work.5Again he went out about the sixth hour and again the ninth hour, and did the same.6Once more about the eleventh hour he went out and found others standing idle. He said to them, 'Why do you stand here idle all the day long?'7"They said to him, 'Because no one has hired us.' "He said to them, 'You also go into the vineyard.' She said to him, "Command that these my two sons may sit, one at your right hand and one at your left hand, in your kingdom." They said to him, "We are able."
1As Jesus and his disciples approached Jerusalem and came to Bethphage, to the Mount of Olives, then Jesus sent two disciples,2saying to them, "Go into the next village, and you will immediately find a donkey tied up there, and a colt with her. Untie them and bring them to me.3If anyone says anything to you about that, you will say, 'The Lord has need of them,' and that person will immediately send them with you."4Now all this happened to fulfill what was spoken through the prophet, saying,
Jesus said to them, "Yes! But have you never read,
They discussed among themselves, saying, "If we say, 'From heaven,' he will say to us, 'Why then did you not believe him?'
26But if we say, 'From men,' we fear the crowd, because they all view John as a prophet."27Then they answered Jesus and said, "We do not know."He also said to them, "Neither will I tell you by what authority I do these things.
28But what do you think? A man had two sons. He went to the first and said, 'Son, go labor today in the vineyard.'29"The son answered and said, 'I will not,' but afterward he changed his mind and went.30"Then the man went to the second son and said the same thing. He answered and said, 'I will go, sir,' but he did not go.31Which of the two sons did his father's will?"They said, "The first one."
Jesus said to them, "Truly I say to you, the tax collectors and the prostitutes will enter the kingdom of God before you do.
32For John came to you in the way of righteousness, but you did not believe him. But the tax collectors and the prostitutes believed him. But you, even when you saw this, you did not repent afterward and believe him.33"Listen to another parable. There was a man, a landowner. He planted a vineyard, set a hedge about it, dug a winepress in it, built a watchtower, and rented it out to vine growers. Then he went into another country.34When the time of the fruit harvest approached, he sent some servants to the vine growers to collect his fruit.35But the vine growers took his servants, beat one, killed another, and stoned still another.36Again, the owner sent other servants, more than the first, but the vine growers treated them in the same way.37After that, the owner sent his own son to them, saying, 'They will respect my son.'38"But when the vine growers saw the son, they said among themselves, 'This is the heir. Come, let us kill him and take over the inheritance.'39So they took him, threw him out of the vineyard, and killed him.40Now when the owner of the vineyard comes, what will he do to those vine growers?"41They said to him, "He will violently destroy those wicked people, and he will then rent out the vineyard to other vine growers, men who will give him his share of crops at the harvest time."42Jesus said to them, "Did you never read in the scriptures,1Jesus spoke to them again in parables, saying,2"The kingdom of heaven is like a certain king who prepared a marriage feast for his son.3He sent out his servants to call those who had been invited to come to the marriage feast, but they would not come.4Again the king sent other servants, saying, 'Tell them who are invited, "See, I have prepared my dinner. My oxen and fattened cattle have been killed, and all things are ready. Come to the marriage feast."'5But they paid no attention and went away, one to his farm, another to his business.6The others seized the king's servants, treated them shamefully, and killed them.7The king was angry, and he sent his soldiers and they destroyed those murderers and burned their city.8Then he said to his servants, 'The wedding is ready, but those who were invited were not worthy.9Therefore go to the highway crossings and invite as many people to the marriage feast as you can find.'10The servants went out to the highways and gathered together all the people they found, both bad and good. So the wedding hall was filled with guests.11But when the king came in to look at the guests, he saw a man there who was not wearing wedding clothes.12The king said to him, 'Friend, how did you come in here without wedding clothes?' But the man was speechless.13Then the king said to the servants, 'Bind this man hand and foot, and throw him out into the outer darkness, where there will be weeping and the grinding of teeth.'14For many people are called, but few are chosen."15Then the Pharisees went and planned how they might entrap Jesus in his own talk.16Then they sent to him their disciples, together with the Herodians. They said to Jesus, "Teacher, we know that you are truthful, and that you teach God's way in truth. You care for no one's opinion, and you do not show partiality between people.17So tell us, what do you think? Is it lawful to pay taxes to Caesar or not?"18But Jesus understood their wickedness and said, "Why are you testing me, you hypocrites?19Show me the coin for the tax." Then they brought a denarius to him.20Jesus said to them, "Whose image and name are these?"21They said to him, "Caesar's." Then Jesus said to them, "Then give to Caesar the things that are Caesar's, and to God the things that are God's." They said to him, "The son of David."
1Then Jesus spoke to the crowds and to his disciples.2He said, "The scribes and the Pharisees sit in Moses' seat.3Therefore whatever they command you to do, do these things and observe them. But do not imitate their deeds, for they say things but then do not do them.4Yes, they bind heavy burdens that are difficult to carry, and then they put them on people's shoulders. But they themselves will not move a finger to carry them.5They do all their deeds to be seen by people. For they make their phylacteries wide, and they enlarge the edges of their garments.6They love the places of honor at feasts and the chief seats in the synagogues,7and special greetings in the marketplaces, and to be called 'Rabbi' by people.8But you must not be called 'Rabbi,' for you have only one teacher, and all of you are brothers.9And call no man on earth your father, for you have only one Father, and he is in heaven.10Neither must you be called 'teacher,' for you have only one teacher, the Christ.11But he who is greatest among you will be your servant.12Whoever exalts himself will be humbled, and whoever humbles himself will be exalted.13"But woe to you, scribes and Pharisees, hypocrites! You shut the kingdom of heaven against people. For you do not enter it yourselves, and neither do you allow those about to enter to do so.14115Woe to you, scribes and Pharisees, hypocrites! For you go over sea and land to make one convert, and when he has become one, you make him twice as much a son of hell as you.16"Woe to you, you blind guides, you who say, 'Whoever swears by the temple, it is nothing. But whoever swears by the gold of the temple, he is bound to his oath.'17You blind fools! Which is greater, the gold or the temple that makes the gold holy?18And, 'Whoever swears by the altar, it is nothing. But whoever swears by the gift that is on it, he is bound to his oath.'19You blind people! Which is greater, the gift or the altar that makes the gift holy?20Therefore, he who swears by the altar swears by it and by everything on it.21The one who swears by the temple swears by it and by the one who lives in it.22And the one who swears by heaven swears by the throne of God and by him who sits on it.23"Woe to you, scribes and Pharisees, hypocrites! For you tithe mint and dill and cumin, but you have left undone the weightier matters of the law—justice and mercy and faithfulness. But these you ought to have done and not to have left the other undone.24You blind guides, you who strain out a gnat but swallow a camel!25"Woe to you, scribes and Pharisees, hypocrites! For you clean the outside of the cup and of the plate, but inside they are full of robbery and self-indulgence.26You blind Pharisee! Clean first the inside of the cup and of the plate, so that the outside may become clean also.27"Woe to you, scribes and Pharisees, hypocrites! For you are like whitewashed tombs, which on the outside look beautiful, but on the inside are full of dead men's bones and everything unclean.28In the same way, you also outwardly appear righteous to men, but on the inside you are full of hypocrisy and lawlessness.29"Woe to you, scribes and Pharisees, hypocrites! For you build the tombs of the prophets and decorate the tombs of the righteous.30You say, 'If we had lived in the days of our fathers, we would not have been partners with them in shedding the blood of the prophets.'31Therefore you testify against yourselves that you are sons of those who murdered the prophets.32You also fill up the measure of your fathers.33You serpents, you offspring of vipers, how will you escape the judgment of hell?34Therefore, see, I am sending you prophets and wise men and scribes. Some of them you will kill and crucify, and some you will whip in your synagogues and chase from city to city.35The result is that upon you will come all the righteous blood that has been shed on the earth, from the blood of righteous Abel, to the blood of Zechariah son of Berekiah, whom you murdered between the sanctuary and the altar.36Truly I say to you, all these things will come upon this generation.37"Jerusalem, Jerusalem, you who kill the prophets and stone those who are sent to you! How often did I long to gather your children together, just as a hen gathers her chicks under her wings, but you were not willing!38See, your house is left to you desolate.39For I say to you, you will not see me from now on until you say, 'Blessed is he who comes in the name of the Lord.'"
1Jesus went out from the temple and was going on his way. His disciples came to him to point out to him the buildings of the temple.2But he answered and said to them, "Do you not see all these things? Truly I say to you, not one stone will be left on another that will not be torn down."3As he sat on the Mount of Olives, the disciples came to him privately and said, "Tell us, when will these things happen? What will be the sign of your coming and of the end of the age?"4Jesus answered and said to them, "Be careful that no one leads you astray.5For many will come in my name. They will say, 'I am the Christ,' and will lead many astray.6You will hear of wars and rumors of wars. See that you are not troubled, for these things must happen; but the end is not yet.7For nation will rise against nation, and kingdom against kingdom. There will be famines and earthquakes in various places.8But all these things are only the beginning of birth pains.9Then they will deliver you up to tribulation and kill you. You will be hated by all the nations for my name's sake.10Then many will stumble, and betray one another and hate one another.11Many false prophets will rise up and lead many astray.12Because lawlessness will increase, the love of many will grow cold.13But the one who endures to the end will be saved.14This good news of the kingdom will be preached in the whole world as a testimony to all the nations. Then the end will come.15"Therefore, when you see the abomination of desolation, which was spoken of by Daniel the prophet, standing in the holy place" (let the reader understand),16"let those who are in Judea flee to the mountains,17let him who is on the housetop not go down to take anything out of his house,18and let him who is in the field not return to take his cloak.19But woe to those who are pregnant and to those who are nursing infants in those days!20Pray that your flight will not occur in the winter or on a Sabbath.21For there will be great tribulation, such as has not been from the beginning of the world until now, no, nor ever will be again.22Unless those days had been shortened, no flesh would be saved. But for the sake of the elect those days will be shortened.23Then if anyone says to you, 'Look, here is the Christ!' or 'There is the Christ!' do not believe it.24For false Christs and false prophets will arise and show great signs and wonders, so as to lead astray, if possible, even the elect.25See, I have told you ahead of time.26Therefore, if they say to you, 'Look, he is in the wilderness,' do not go out to the wilderness. Or, 'See, he is in the inner rooms,' do not believe it.27For as the lightning shines out from the east and flashes all the way to the west, so will be the coming of the Son of Man.28Wherever a dead animal is, there the vultures will gather.29"But immediately after the tribulation of those days
1"Then the kingdom of heaven will be like ten virgins who took their lamps and went to meet the bridegroom.2Five of them were foolish and five were wise.3For when the foolish virgins took their lamps, they did not take any oil with them.4But the wise virgins took containers of oil along with their lamps.5Now while the bridegroom was delayed, they all got sleepy and slept.6But at midnight there was a cry, 'Look, the bridegroom! Go out and meet him.'7Then all those virgins rose up and trimmed their lamps.8The foolish said to the wise, 'Give us some of your oil because our lamps are going out.'9"But the wise answered and said, 'Since there will not be enough for us and you, go instead to those who sell and buy some for yourselves.'10While they went away to buy, the bridegroom came, and those who were ready went with him to the marriage feast, and the door was shut.11"Afterward the other virgins also came and said, 'Master, master, open for us.'12"But he answered and said, 'Truly I say to you, I do not know you.'13Watch therefore, for you do not know the day or the hour.14"For it is like when a man was about to go into another country. He called his own servants and entrusted his possessions to them.15To one of them he gave five talents, to another he gave two, and to yet another he gave one talent. Each one received an amount according to his own ability, and that man went on his journey.16The one who received the five talents went at once and worked with them and gained another five talents.17In the same way, the one who had received two talents gained another two.18But the servant who had received one talent went away, dug a hole in the ground, and hid his master's money.19Now after a long time the master of those servants came back and settled accounts with them.20The servant who had received the five talents came and brought another five talents. He said, 'Master, you entrusted me with five talents. See, I have gained five talents more.'21"His master said to him, 'Well done, good and faithful servant! You have been faithful over a few things. I will put you in charge over many things. Enter into the joy of your master.'22"The servant who had received two talents came and said, 'Master, you gave me two talents. See, I have gained two more talents.'23"His master said to him, 'Well done, good and faithful servant! You have been faithful over a few things. I will put you in charge over many things. Enter into the joy of your master.'24"Then the servant who had received one talent came and said, 'Master, I know that you are a hard man. You reap where you did not sow, and you harvest where you did not scatter.25I was afraid, so I went away and hid your talent in the ground. See, you have here what belongs to you.'26"But his master answered and said to him, 'You wicked and lazy servant, you knew that I reap where I have not sowed and harvest where I have not scattered.27Therefore you should have given my money to the bankers, and at my coming I would have received back my own with interest.28Therefore take away the talent from him and give it to the servant who has ten talents.29For to everyone who possesses more will be given, and he will have an abundance. But from anyone who does not possess anything, even what he does have will be taken away.30Throw the worthless servant out into the outer darkness, where there will be weeping and grinding of teeth.'31"When the Son of Man comes in his glory and all the angels with him, then he will sit on his glorious throne.32Before him will be gathered all the nations, and he will separate the people one from another, as a shepherd separates the sheep from the goats.33He will place the sheep on his right hand, but the goats on his left.34Then the King will say to those on his right hand, 'Come, you who have been blessed by my Father, inherit the kingdom prepared for you from the foundation of the world.35For I was hungry and you gave me food; I was thirsty and you gave me a drink; I was a stranger and you took me in;36I was naked and you clothed me; I was sick and you cared for me; I was in prison and you came to me.'37"Then the righteous will answer and say, 'Lord, when did we see you hungry and feed you? Or thirsty and give you a drink?38When did we see you a stranger and take you in? Or naked and clothe you?39When did we see you sick or in prison and come to you?'40"Then the King will answer and say to them, 'Truly I say to you, what you did for one of the least of these brothers of mine, you did it for me.'41Then he will say to those on his left hand, 'Depart from me, you cursed, into the eternal fire that has been prepared for the devil and his angels,42because I was hungry, but you did not give me food; I was thirsty, but you did not give me a drink;43I was a stranger, but you did not take me in; naked, but you did not clothe me; sick and in prison, but you did not care for me.'44"Then they will also answer and say, 'Lord, when did we see you hungry, or thirsty, or a stranger, or naked, or sick, or in prison, and did not serve you?'45"Then he will answer them and say, 'Truly I say to you, what you did not do for one of the least of these, you did not do for me.'46These will go away into eternal punishment, but the righteous into eternal life."
1It came about that when Jesus had finished all these words, he said to his disciples,2"You know that after two days the Passover is coming, and the Son of Man will be given over to be crucified."3Then the chief priests and the elders of the people were gathered together in the palace of the high priest, who was named Caiaphas.4They plotted together to arrest Jesus stealthily and kill him.5For they were saying, "Not during the festival, so that a riot does not arise among the people."6Now while Jesus was in Bethany in the house of Simon the leper,7as he was reclining at table, a woman came to him having an alabaster jar of very expensive ointment, and she poured it upon his head.8But when his disciples saw it, they became angry and said, "What is the reason for this waste?9This could have been sold for a large amount and given to the poor."10But Jesus, knowing this, said to them, "Why are you causing trouble for this woman? For she has done a beautiful thing for me.11You always have the poor with you, but you will not always have me.12For when she poured this ointment on my body, she did it for my burial.13Truly I say to you, wherever this good news is preached in the whole world, what this woman has done will also be spoken of in memory of her."14Then one of the twelve, who was named Judas Iscariot, went to the chief priests15and said, "What are you willing to give me to turn him over to you?" They weighed out thirty pieces of silver for him.16From that moment he sought an opportunity to turn him over to them.17Now on the first day of unleavened bread the disciples came to Jesus and said, "Where do you want us to prepare for you to eat the Passover meal?"18He said, "Go into the city to a certain man and say to him, 'The Teacher says, "My time is at hand. I will keep the Passover at your house with my disciples."'"19The disciples did as Jesus directed them, and they prepared the Passover meal.20When evening came, he sat down to eat with the twelve disciples.21As they were eating, he said, "Truly I say to you that one of you will betray me."22They were very sorrowful, and each one began to ask him, "Surely not I, Lord?"23He answered, "The one who dips his hand with me in the dish is the one who will betray me.24The Son of Man will go, just as it is written about him. But woe to that man by whom the Son of Man is betrayed! It would be better for that man if he had not been born."25Judas, who would betray him said, "Is it I, Rabbi?" He said to him, "You have said it yourself." They answered and said, "He is deserving of death."
1Now when morning came, all the chief priests and elders of the people plotted against Jesus to put him to death.2They bound him, led him away, and delivered him to Pilate the governor.3Then when Judas, who had betrayed him, saw that Jesus had been condemned, he repented and returned the thirty pieces of silver to the chief priests and elders,4and said, "I have sinned by betraying innocent blood." But they said, "What is that to us? See to that yourself." Jesus answered him, "You say so." They said, "Barabbas." They all answered, "Crucify him." But they cried out even louder, "Crucify him."
1Now after the Sabbath, as it began to dawn toward the first day of the week, Mary Magdalene and the other Mary came to see the tomb.2Behold, there was a great earthquake, for an angel of the Lord descended from heaven, came and rolled away the stone, and sat on it.3His appearance was like lightning, and his clothing as white as snow.4The guards shook with fear and became like dead men.5The angel addressed the women and said to them, "Do not be afraid, for I know that you seek Jesus, who has been crucified.6He is not here, but is risen, just as he said. Come see the place where the Lord was lying.7Go quickly and tell his disciples, 'He has risen from the dead. See, he is going ahead of you to Galilee. There you will see him.' See, I have told you."8The women quickly left the tomb with fear and great joy, and ran to tell his disciples.9Behold, Jesus met them and said, "Greetings!" The women came, took hold of his feet and worshiped him.10Then Jesus said to them, "Do not be afraid. Go tell my brothers to leave for Galilee. There they will see me."11Now while the women were going, behold, some of the guards went into the city and told the chief priests all the things that had happened.12When the priests had met with the elders and discussed the matter with them, they gave a large amount of money to the soldiers13and told them, "Say to others, 'The disciples of Jesus came by night and stole his body while we were sleeping.'14If this report reaches the governor, we will persuade him and take any worries away from you."15So the soldiers took the money and did as they had been instructed. This report spread widely among the Jews and continues even today.16But the eleven disciples went to Galilee, to the mountain to which Jesus had directed them.17When they saw him, they worshiped him, but some doubted.18Jesus came to them and spoke to them and said, "All authority has been given to me in heaven and on earth.19Go therefore and make disciples of all the nations. Baptize them into the name of the Father, of the Son, and of the Holy Spirit.20Teach them to obey all the things that I have commanded you. See, I am with you always, even to the end of the age."
1Kitabu cha ukoo wa Yesu Kristo mwana wa Daudi, mwana wa Ibrahimu.2Ibrahimu alikuwa baba wa Isaka, na Isaka baba wa Yakobo, na Yakobo baba wa Yuda na ndugu zake.3Yuda alikuwa baba wa Peresi na Sera kwa Tamari, Peresi baba wa Hezeroni, na Hezeroni baba wa Ramu.4Ramu alikuwa baba wa Aminadabu, Aminadabu baba wa Nashoni, na Nashoni baba wa Salimoni.5Salimoni alikuwa baba wa Boazi kwa Rahabu, Boazi baba wa Obedi kwa Ruth, Obedi baba wa Yese,6Yese alikuwa baba wa mfalme Daudi. Daudi alikuwa baba wa Sulemani kwa mke wa Uria.7Sulemani alikuwa baba wa Rehoboamu, Rehoboamu baba wa Abiya, Abiya baba wa Asa.8Asa alikuwa baba wa Yehoshafati, Yehoshafati baba wa Yoramu, na Yoramu baba wa Uzia.9Uzia alikuwa baba wa Yothamu, Yothamu baba wa Ahazi, Ahazi baba wa Hezekia.10Hezekia alikuwa baba wa Manase, Manase baba wa Amoni na Amoni baba wa Yosia.11Yosia alikuwa baba wa Yekonia na kaka zake wakati wa kuchukuliwa kwenda Babeli.12Na baada ya kuchukuliwa kwenda Babeli, Yekonia alikuwa baba wa Shatieli, Shatieli alikuwa babu yake na Zerubabeli.13Zerubabeli alikuwa baba wa Abiudi, Abiudi baba wa Eliakimu, na Eliakimu baba wa Azori.14Azori alikuwa baba wa Zadoki, Zadoki baba wa Akimu, na Akimu baba wa Eliudi.15Eliudi alikuwa baba wa Elieza, Elieza baba wa Matani na Matani baba wa Yakobo.16Yakobo alikuwa baba wa Yusufu mume wa Mariamu, ambaye kwa yeye Yesu alizaliwa, aitwaye Kristo.17Vizazi vyote tangu Ibrahimu hadi Daudi vilikuwa vizazi kumi na vinne, kutoka Daudi hadi kuchukuliwa kwenda Babeli vizazi kumi na vinne, na kutoka kuchukuliwa kwenda Babeli hadi Kristo vizazi kumi na vinne.18Kuzaliwa kwa Yesu Kristo kulikuwa kwa namna hii. Mama yake, Mariamu, alichumbiwa na Yusufu, lakini kabla hawajakutana, alionekana kuwa na mimba kwa uwezo wa Roho Mtakatifu.19Mume wake Yusufu, alikuwa mtu mwenye haki hakutaka kumwaibisha hadharani. Aliamua kusitisha uchumba wake naye kwa siri.20Alipokuwa akifikiri juu ya mambo haya, Malaika wa Bwana alimtokea katika ndoto, akisema,” Yusufu mwana wa Daudi, usiogope kumchukua Mariamu kama mkeo, kwa sababu mimba aliyonayo ni kwa uweza wa Roho Mtakatifu.21Atajifungua mtoto wa kiume na utamwita jina lake Yesu, kwa maana atawaokoa watu wake na dhambi zao.”22Yote haya yalitokea kutimizwa kile kilichonenwa na Bwana kwa njia ya nabii, akisema,23“Tazama, bikira atachukua mimba na kuzaa mtoto wa kiume, na watamwita jina lake Imanueli”-- maana yake, “Mungu pamoja nasi.”24Yusufu aliamka kutoka usingizini na kufanya kama malaika wa Bwana alivyomwamuru na alimchukua kama mkewe.25Hata hivyo, hakulala naye mpaka alipojifungua mtoto wa kiume na alimwita jina lake Yesu.
1Baada ya Yesu kuzaliwa katika Bethelehem ya Uyahudi katika siku za mfalme Herode, wataalamu wa nyota kutoka mashariki ya mbali walifika Yerusalemu wakisema,2“Yuko wapi yeye ambaye aliyezaliwa Mfalme wa Wayahudi? Tuliiona nyota yake mashariki nasi tumekuja kumwabudu.”3Pindi Mfalme herode aliposikia haya alifadhaika, na Yerusalemu yote pamoja naye.4Herode akawakusanya wakuu wa makuhani wote na waandishi wa watu, naye akawauliza, “Kristo atazaliwa wapi?”5Wakamwabia, “Katika Bethelehemu ya Uyahudi, kwa kuwa hivi ndivyo ilivyoandikwa na nabii,6Nawe Bethelehemu, katika nchi ya Yuda, si mdogo miongoni mwa viongozi wa Yuda, kwa kuwa kutoka kwako atakuja mtawala atakayewachunga watu wangu Israeli.”7Hivyo Herode aliwaita wale watalaamu wa nyota kwa siri na kuwauliza ni wakati gani hasa nyota ilikuwa imeonekana.8Akawatuma Bethelehem, akisema, “Nendeni kwa uangalifu mkamtafute mtoto aliyezaliwa. Wakati mtakapomwona, nileteeni habari ili kwamba mimi pia niweze kuja na kumwabudu.”9Baada ya kuwa wamemsikia mfalme, waliendelea na safari yao, na nyota ile waliyokuwa wameiona mashariki iliwatangulia hadi iliposimama juu ya mahali mtoto aliyezaliwa alipokuwa.10Wakati walipoiona nyota, walifurahi kwa furaha kuu mno.11Waliingia nyumbani na kumuona mtoto aliyezaliwa na Mariamu mama yake. Walimsujudia na kumwabudu. Walifungua hazina zao na kumtolea zawadi za dhahabu, uvumba, na manemane.12Mungu aliwaonya katika ndoto wasirudi kwa Herode, hivyo, waliondoka kurudi katika nchi yao kwa njia nyingine.13Baada ya kuwa wameondoka, malaika wa Bwana alimtokea Yusufu katika ndoto na kusema, “Inuka, mchukue mtoto na mama yake na mkimbilie Misri. Bakini huko mpaka nitakapowaambia, kwa kuwa Herode atamtafuta mtoto ili amwangamize.14Usiku huo Yusufu aliamka na kumchukua mtoto na mama yake na kukimbilia Misri.15Aliishi huko hadi Herode alipo kufa. Hii ilitimiza kile Bwana alichokuwa amenena kupitia nabii, “Kutoka Misri nimemwita mwanangu.”16Kisha Herode, alipoona kuwa amedhihakiwa na watalaamu wa nyota, alikasirika sana. Aliagiza kuuawa kwa watoto wote wa kiume waliokuwa Bethelehemu na wote katika eneo lile ambao walikuwa na umri wa miaka miwili na chini yake kulingana na wakati aliokuwa amekwisha thibitisha kabisa kutoka kwa wale watalaamu wa nyota.17Ndipo lilipotimizwa lile neno lililonenwa kwa kinywa cha nabii Yeremia,
1Katika siku zile Yohana Mbatizaji alikuja akihubiri katika nyika ya Yuda akisema,2“Tubuni kwa maana ufalme wa mbinguni u karibu.”3Kwa maana huyu ndiye aliyenenwa na nabii Isaya akisema, “Sauti ya mtu aitaye kutoka jangwani; ‘wekeni tayari njia ya Bwana, yanyoosheni mapito yake.”’4Sasa Yohana alivaa manyoya ya ngamia na mkanda wa ngozi kiunoni mwake. Chakula chake kilikuwa nzige na asali ya mwituni.5Kisha Yerusalemu, Yuda yote, na eneo lote linalozunguka mto Yorodani wakaenda kwake.6Walikuwa wakibatizwa naye katika mto Yorodani huku wakitubu dhambi zao.7Lakini alipowaona wengi wa Mafarisayo na Masadukayo wakija kwake kubatizwa, akawaambia, “Enyi uzao wa nyoka wenye sumu nani aliye waonya kuikimbia ghadhabu inayokuja?8Zaeni matunda yaipasayo toba.9Na msifikiri na kusemezana miongoni mwenu, ‘Tunaye Ibrahimu kama baba yetu.’ Kwa kuwa nawaambieni Mungu anaweza kumwinulia Ibrahimu watoto hata kutoka katika mawe haya.10Tayari shoka limekwisha kuwekwa kwenye mzizi wa miti. Kwahiyo kila mti usiozaa matunda mazuri hukatwa na kutupwa kwenye moto.11Ninawabatiza kwa maji kwa ajili ya toba. Lakini yeye ajaye baada yangu ni mkuu kuliko mimi nami sistahili hata kubeba viatu vyake. Yeye atawabatiza kwa Roho Mtakatifu na kwa moto.12Na pepeto lake li mkononi mwake kusafisha kabisa uwanda wake na kuikusanya ngano yake ghalani. Lakini atayachoma makapi kwa moto ambao hauwezi kuzimika.13Kisha Yesu akaja kutoka Galilaya mpaka mto Yorodani kubatizwa na Yohana.14Lakini Yohana alitaka kumzuia akisema, “Mimi nahitaji kubatizwa na wewe, nawe waja kwangu?”15Yesu akajibu akasema, “Ruhusu iwe hivi sasa, kwa kuwa ndivyo itupasavyo kuitimiza haki yote.” Kisha Yohana akamruhusu.16Baada ya kuwa amebatizwa, mara Yesu alitoka kwenye maji, na tazama, Mbingu zikafunguka kwake. Na alimuona Roho wa Mungu akishuka kwa mfano wa njiwa na kutulia juu yake.17Tazama, sauti ilitoka mbinguni ikisema, “Huyu ni mwanangu mpendwa, ninaye pendezwa sana naye.”
1Kisha Yesu aliongozwa na Roho mpaka jangwani ili ajaribiwe na Ibilisi.2Alipokuwa amefunga kwa siku arobaini mchana na usiku alipata njaa.3Mjaribu akaja na akamwambia, “Kama wewe ni Mwana wa Mungu, amuru mawe haya yawe mkate.”4Lakini Yesu alimjibu na kumwambia, “Imeandikwa, ‘Mtu hataishi kwa mkate peke yake, bali kwa kila neno litokalo kinywani mwa Mungu.’”5Kisha Ibilisi akampeleka katika mji mtakatifu na kumweka mahali pa juu sana pa jengo la hekalu,6na kumwambia, “Kama wewe ni Mwana wa Mungu, jirushe chini, kwa maana imeandikwa, ‘Ataamuru malaika wake waje wakudake,’ na, ‘watakuinua kwa mikono yao, ili usijikwae mguu wako katika jiwe.’”7Yesu akamwambia, “Tena imeandikwa, ‘Usimjaribu Bwana Mungu wako.’”8Kisha, Ibilisi akamchukua na kumpeleka sehemu ya juu zaidi akamwonyesha falme zote za ulimwengu na fahari ya hizo zote.9Akamwambia, “Nitakupa vitu vyote hivi ukunisujudia na kuniabudu.”10Kisha Yesu akamwambia, “Nenda zako Shetani! Kwa maana imeandikwa, ‘Yakupasa kumwabudu Bwana Mungu wako, na umtumikie yeye peke yake.’”11Kisha Ibilisi akamwacha, na tazama, malaika wakaja wakamtumikia.12Basi Yesu aliposikia kuwa Yohana amekamatwa, aliondoka mpaka Galilaya.13Aliondoka Nazareti alienda na kuishi Kaperanaumu, iliyoko kandokando na Bahari ya Galilaya, mipakani mwa majimbo ya Zabuloni na Naftali.14Hii ilitokea kutimiza kile kilichonenwa na nabii Isaya,
1Yesu alipo uona umati, akaondoka na kuelekea mlimani. Alipokuwa ameketi chini, wanafunzi wake wakaja kwake.2Akafunua kinywa chake na akawafundisha, akisema,
1Zingatia kutotenda matendo ya haki mbele ya watu ili kujionyesha, vinginevyo hutapata thawabu kutoka kwa Baba aliye mbinguni.2Hivyo basi unapotoa usipige tarumbeta na kujisifu mwenyewe kama wanafiki wanavyofanya katika masinagogi na katika mitaa, ili kwamba watu wawasifu. Kweli nawaambia, wamekwisha kupokea thawabu yao.3Lakini wewe unapotoa, mkono wako wa kushoto usijue kinachofanywa na mkono wa kulia,4ili kwamba zawadi yako itolewe kwa siri. Ndipo Baba yako aonaye sirini atakupatia thawabu yako.5Na unapokuwa ukiomba, usiwe kama wanafiki, kwa kuwa wanapenda kusimama na kuomba kwenye masinagogi na kwenye kona za mitaani, ili kwamba watu wawatazame. Kweli nawaambia, wamekwishapokea thawabu yao.6Lakini wewe, unapo omba, ingia chumbani. Funga mlango, na uombe kwa Baba yako aliye sirini. Ndipo Baba yako aonaye sirini atakupatia thawabu yako.7Na unapokuwa ukiomba, usirudie rudie maneno yasiyo na maana kama mataifa wanavyofanya, kwa kuwa wanafikiri kwamba watasikiwa kwa sababu ya maneno mengi wanayosema.8Kwa hiyo, usiwe kama wao, kwa kuwa Baba yako anatambua mahitaji yako hata kabla hujaomba kwake.9Hivyo basi omba hivi: ‘Baba yetu uliye mbinguni, ulitukuze jina lako.
1Usihukumu, nawe usije ukahukumiwa.2Kwa hukumu unayohukumu, nawe utahukumiwa. Na kwa kipimo unachopima na wewe pia utapimiwa hicho hicho.3Na kwa nini unatazama kipande cha mti kilichoko kwenye jicho la ndugu yako, lakini hutambuwi kipande cha gogo ambalo limo katika jicho lako?4Unawezaje kusema kwa ndugu yako, ngoja nikutolee kipande kilichomo kwenye jicho lako, wakati kipande cha gogo kimo ndani ya jicho lako?5Mnafiki wewe; kwanza toa gogo lililomo kwenye jicho lako, na ndipo utakapoweza kuona vizuri na kukitoa kipande cha mti kilichomo kwenye jicho la ndugu yako.6Usiwape mbwa kilicho kitakatifu, na usiwarushie nguruwe lulu mbele yao. Vinginevyo wataviharibu na kuvikanyaga kwa miguu, na tena watakugeukia wewe na kukurarua vipande vipande.7Omba, nawe utapewa. Tafuta, nawe utapata. Bisha hodi, na wewe utafunguliwa.8Kwa yeyote anayeomba, hupokea. Na kwa yeyote anayetafuta, hupata. Na kwa mtu ambaye anayebisha hodi, atafunguliwa.9Au kuna mtu miongoni mwenu ambaye, ikiwa mtoto wake akimwomba kipande cha mkate atampa jiwe?10Au ikiwa atamwomba samaki, na yeye atampa nyoka?11Kwa hiyo, ikiwa ninyi mlio waovu mnajua kuwapa watoto wenu zawadi nzuri, Je! Ni kiasi gani zaidi Baba aliye mbinguni atawapa vitu vizuri wale wanao muomba yeye?12Kwa sababu hiyo, unapotaka kufanyiwa kitu chochote na watu wengine, nawe pia itakupasa kuwafanyia hivyo hivyo wao. Kwa kuwa hiyo ni sheria na manabii.13Ingieni kwa kupitia geti jembamba. Kwa kuwa geti ni pana na njia ni pana inayoongoza kwenye uharibifu, na kuna watu wengi wanaopitia njia hiyo.14Njia ni jembamba, njia inayongooza katika uzima na ni wachache wanaoweza kuiona.15Jihadhari na manabii wa uongo, wanaokuja wamevaa ngozi ya kondoo, lakini kweli ni mbwa mwitu wakali.16Kwa matunda yao mtawatambua. Je watu wanaweza kuvuna matunda kwenye miba, au mtini kwenye mbengu ya mbaruti?17Kwa jinsi hiyo, kila mti mzuri huzaa matunda mazuri, lakini mti mbaya huzaa matunda mabaya.18Mti mzuri hauwezi kuzaa matunda mabaya, wala mti mbaya hauwezi kuzaa matunda mazuri.19Kila mti ambao hauzai matunda mazuri utakatwa na kutupwa katika moto.20Hivyo basi, utawatambua kutokana na matunda yao.21Si kila mtu aniambiaye mimi, ‘Bwana, Bwana,’ ataingia katika ufalme wa mbinguni, bali ni yule pekee atendaye mapenzi ya Baba yangu aliye mbinguni.22Watu wengi wataniambia siku hiyo, ‘Bwana, Bwana, hatukutoa unabii kwa jina lako, hatukutoa mapepo kwa jina lako, na kwa jina lako tulifanya matendo mengi makuu?’23Ndipo nitawaambia wazi, ‘Sikuwatambua ninyi! Ondokeni kwangu, ninyi mtendao maovu!’24Kwa hiyo, kila mmoja asikiaye maneno yangu na kutii atafanana na mtu mwenye hekima aliyejenga nyumba yake juu ya mwamba.25Mvua ikanyesha, mafuriko yakaja, na upepo ukaja na ukaipiga nyumba hiyo, lakini haikuweza kuanguka chini, kwa kuwa ilikuwa imejengwa juu ya mwamba.26Lakini kila mtu anayesikia neno langu na asilitii, atafananishwa na mtu mpumbavu aliyejenga nyumba yake juu ya mchanga.27Mvua ikaja, mafuriko yakaja, na upepo ukaja na kuipiga nyumba hiyo. Na ikaanguka, na uharibifu wake ukakamilika.”28Ulifika wakati ambao Yesu alipomaliza kuongea maneno haya, makutano walishangazwa na mafundisho yake,29kwa kuwa alifundisha kama mtu mwenye mamlaka, na si kama waandishi wao.
1Wakati Yesu aliposhuka chini kutoka mlimani, umati mkubwa ulimfuata.2Tazama, mkoma alikuja na kusujudu mbele yake, akasema, “Bwana, ikiwa uko tayari, unaweza kunifanya niwe safi.”3Yesu akanyoosha mkono wake na kumgusa, akasema, “Niko tayari. Uwe msafi.” Hapo hapo alitakaswa ukoma wake.4Yesu akamwambia, “Angalia kwamba usiseme kwa mtu yeyote. Shika njia yako, na jioneshe mwenyewe kwa kuhani na utoe zawadi ambayo Musa aliagiza, kwa ajili ya ushuhuda kwao.”5Wakati Yesu alipofika Kapernaumu, jemedari akaja kwake akamuuliza6akisema, “Bwana, mtumishi wangu amelala nyumbani amepooza na ana maumivu ya kutisha.”7Yesu akamwambia, “Nitakuja na kumponya.”8Jemedari akajibu na kumwambia, “Bwana, mimi si wathamani hata uje na kuingia ndani ya dari yangu, sema neno tu na mtumishi wangu ataponywa.9Kwa kuwa mimi pia ni mtu niliye na mamlaka, na ninao askari walio chini yangu. Nikisema kwa huyu ‘Nenda,’ na huenda, na kwa mwingine ‘Njoo,’ na yeye huja, na kwa mtumishi wangu, ‘Fanya hivi,’ na yeye anafanya hivyo.”10Wakati Yesu aliposikia haya, alishangazwa na kuwaambia wale waliokuwa wakimfuata, “Kweli ninawaambia, sijapata kuona mtu mwenye imani kama huyu katika Israel.11Ninawaambieni, wengi watakuja kutoka mashariki na magharibi, wataketi katika meza pamoja na Abrahamu, Isaka, na Yakobo, katika ufalme wa mbinguni.12Lakini watoto wa ufalme watatupwa katika giza la nje, ambapo kutakuwa na kilio na kusaga meno.”13Yesu akamwambia jemedari, “Nenda! Kama ulivyokwisha amini, na itendeke hivyo kwako.” Na mtumishi aliponywa katika saa hiyo.14Wakati Yesu alipofika kwenye nyumba ya Petro, alimwona mama mkwe wake na Petro amelala akiwa mgonjwa wa homa.15Yesu akamgusa mkono wake, na homa yake ikamwacha. Kisha akaamka akaanza kumhudumia.16Na ilipofika jioni, watu wakamletea Yesu wengi waliotawaliwa na pepo. Akawafukuza pepo na wale walio wagonjwa akawaponya.17Kwa jinsi hii yalitimia yale yaliyo kwisha kunenwa na Isaya nabii, “Yeye mwenyewe alichukua magonjwa yetu na alibeba maradhi yetu.”18Kisha Yesu alipoliona kusanyiko limemzunguka, alitoa maelekezo ya kwenda upande mwingine wa bahari ya Galilaya.19Kisha mwandishi akaja kwake na kumwambia, “Mwalimu, nitakufuata popote utakapoenda.”20Yesu akamwambia, “Mbweha wana mashimo, na ndege wa angani wana viota, lakini mwana wa Adamu hana sehemu ya kulaza kichwa chake.”21Mwanafunzi mwingine akamwambia, “Bwana, niruhusu kwanza niende kumzika baba yangu.”22Lakini Yesu akamwambia, “Nifuate, na uwaache wafu wazike wafu wao.”23Yesu alipoingia kwenye mtumbwi, wanafunzi wake wakamfuata mtumbwini.24Tazama, ikainuka dhoruba kuu juu ya bahari, kiasi kwamba mtumbwi ulifunikwa na mawimbi. Lakini Yesu alikuwa amelala.25Wanafunzi wakaja kwake na kumwamsha wakisema, “Bwana, tuokoe sisi, tunaelekea kufa!”26Yesu akawaambia, “Kwa nini mnaogopa, ninyi wenye imani ndogo?” Ndipo akaamka na kuukemea upepo na bahari. Kisha kukawa na utulivu mkuu,27wanaume wakashikwa na mshangao wakasema, “Huyu mtu niwa namna gani, kwamba hata pepo na bahari vinamtii yeye?”28Wakati Yesu alipokuwa amekuja upande mwingine wa nchi ya Magadala, wanaume wawili waliotawaliwa na pepo walikutana naye. Walikuwa wakitokea makaburini na walikuwa wakifanya vurugu sana, kiasi kwamba hakuna msafiri angeweza kupita njia ile.29Tazama, walipaza sauti na kusema, “Tuna nini cha kufanya kwako, mwana wa Mungu? Umekuja hapa kututesa kabla ya wakati kufika?”30Sasa kundi kubwa la nguruwe lilikuwa likichunga, hapakuwa mbali sana walipokuwa,31pepo waliendelea kulalamika kwa Yesu na kusema. “Ikiwa utatuamuru kutoka, tupeleke kwenye kundi la nguruwe.”32Yesu akawaambia, “Nendeni!” Pepo wakawatoka na kwenda kwa nguruwe. Na tazama, kundi lote likashuka kutoka mlimani kuteremkia baharini na lote likafia majini.33Wanaume waliokuwa wakichunga nguruwe walikimbia. Na walipoenda mjini wakaelezea kila kitu, kilichotokea kwa wanaume waliotawaliwa na mapepo.34Tazama, mji mzima ukaja kukutana na Yesu. Walipomwona, walimsihi aondoke kwenye mkoa wao.
1Yesu akaingia kwenye boti, akavuka na akafika kwenye mji alipokuwa anaishi.2Tazama, wakamletea mtu aliyepooza amelazwa kwenye godoro. Alipoiona imani yao, Yesu akamwambia mtu aliyepooza, “Mwanangu, uwe na furaha, dhambi zako zimesamehewa.”3Tazama, baadhi ya walimu wa sheria wakasemezana wao kwa wao, “Huyu mtu anakufuru.”4Yesu akatambua mawazo yao na kusema, “Kwa nini mnawaza maovu moyoni mwenu?5Kipi kilicho rahisi kusema, ‘Dhambi zako zimesamehewa’ au kusema, ‘Simama na utembee?’6Lakini mtambue ya kwamba Mwana wa Adamu anao uwezo wa kusamehe dhambi.” Aliyasema haya kwa yule aliyepooza, “Simama, chukua godoro lako, na uende nyumbani kwako.”7Ndipo yule mtu akasimama na kuondoka kwenda nyumbani kwake.8Makutano walipoona hayo, walishangaa na kumsifu Mungu, ambaye amewapa uwezo huo watu.9Na Yesu alipokuwa akipita kutoka hapo, alimwona mtu ambaye aliitwa kwa jina la Mathayo, ambaye alikuwa amekaa sehemu ya watoza ushuru. Naye akamwambia, “Nifuate mimi.” Naye akasimama na kumfuata.10Na Yesu alipoketi ili ale chakula ndani ya nyumba, wakaja watoza ushuru wengi na watu waovu wakashiriki chakula pamoja na Yesu na wanafunzi wake.11Ndipo Mafarisayo walipoona hayo, wakawaambia wanafunzi, “Kwa nini mwalimu wenu anakula chakula pamoja na watoza ushuru na watu waovu?”12Yesu aliposikia hayo, naye alisema, “Watu walio na afya nzuri hawahitaji mganga, isipokuwa wale walio wagonjwa.13Inawapasa muende mkajifunze maana yake, ‘Ninapenda rehema na siyo dhabihu,’ kwa kuwa nilikuja, si kwa wenye haki kutubu, lakini kwa wenye dhambi.”14Ndipo wanafunzi wa Yohana wakaja kwake na kusema, “Kwa nini sisi na mafarisayo tunafunga, lakini wanafunzi wako hawafungi?”15Yesu akawaambia, “Je, wasindikizaji wa arusi wanaweza kuwa na huzuni pindi Bwana arusi anapokuwa pamoja nao? Lakini siku zinakuja ambapo Bwana arusi atachukuliwa kutoka kwao, na ndipo watakapofunga.16Hakuna mtu anayeweka kipande cha nguo mpya kwenye nguo ya zamani, kiraka kitaipasua nguo na mpasuko mkubwa utatokea.17Hakuna watu wanaoweka mvinyo mpya katika chombo cha mvinyo wa zamani, ikiwa watafanya, ngozi itachanika, mvinyo utatoweka na ngozi itaharibika. Badala yake, huweka mvinyo mpya katika ngozi mpya na vyote vitakuwa salama.”18Wakati Yesu alipokuwa akiwaambia mambo hayo, tazama, afisa akaja akasujudu mbele yake, naye akasema, “Binti yangu amefariki punde, lakini njoo na uweke mkono wako juu yake na yeye ataishi tena.”19Ndipo Yesu akasimama na kumfuata na wanafunzi wake pia.20Tazama, mwanamke ambaye alikuwa anatokwa damu kwa muda wa miaka kumi na miwili, akaja karibu na Yesu na akagusa sehemu ya pindo la vazi lake.21Kwa kuwa alisema, “Endapo nitagusa vazi lake, nami nitapata uponyaji.”22Yesu akageuka na kumtazama na kumwambia. “Binti, jipe moyo, imani yako imekufanya upone.” Na muda huo huo mwanamke akapata uponyaji.23Na Yesu alipofika kwenye nyumba ya afisa, naye aliwaona wapiga tarumbeta na umati wa watu ulikuwa ukipiga kelele.24Naye akasema, “Tokeni hapa, kwa kuwa binti hajafa, bali amelala.” Lakini wao walicheka na kumkebehi.25Na wale watu walipotolewa nje, naye akaingia chumbani na kumshika mkono na msichana akaamka.26Na habari hizi zikaenea katika mji mzima.27Ndipo Yesu alipokuwa akipita kutoka pale, wanaume wawili vipofu wakamfuata. Waliendelea kupaza sauti wakisema, “Tunaomba uturehemu, Mwana wa Daudi.”28Pindi Yesu apokuwa amefika kwenye nyumba, wale vipofu wakaja kwake. Yesu akawaambia, “Mnaamini kwamba ninaweza kutenda?” Nao wakamwambia “Ndiyo, Bwana.”29Ndipo Yesu akagusa macho yao na kusema, “Na ifanyike hivyo kwenu kama imani yenu ilivyo.”30Na macho yao yakafumbuka. Ndipo Yesu akasisitiza akawaamuru na kusema, “Angalieni mtu yeyote asifahamu kuhusu jambo hili.”31Lakini watu hawa wawili wakaondoka na kutangaza habari hizi sehemu zote za mji.32Ndipo wale wanaume wawili walipokuwa wakienda zao, tazama, mtu mmoja bubu aliyepagawa na pepo akaletwa kwa Yesu.33Na pepo walipomtoka, yule mtu bubu akaanza kuongea. Umati ukashangazwa na kusema, “Hii haijawahi kutokea katika Israel.”34Lakini Mafarisayo walikuwa wakisema, “Kwa wakuu wa pepo, anawafukuza mapepo.”35Yesu akaenda kwenye miji yote na vijiji. Naye akaendelea kufundisha katika masinagogi, akihubiri injili ya ufalme, na kuponya magonjwa ya kila aina na udhaifu wa aina zote.36Wakati alipotazama umati, naye aliwaonea huruma, kwa sababu walisumbuka na kuvunjika moyo. Walikuwa kama kondoo wasio na mchungaji.37Naye akawaambia wanafunzi wake. “Mavuno ni mengi, lakini wafanya kazi ni wachache.38Hivyo basi upesi mwombeni Bwana wa mavuno, ili kwamba atume wafanya kazi katika mavuno yake.”
1Yesu akawaita wanafunzi wake kumi na wawili pamoja na kuwapa mamlaka juu ya pepo wachafu, kuwakemea na kuwafukuza na kuponya aina zote za maradhi na aina zote za magonjwa.2Majina ya mitume kumi na wawili ni haya. La kwanza, Simeoni (ambaye pia anaitwa Petro), na Andrea kaka yake, Yakobo mwana wa Zebedayo, na Yohana kaka yake:3Filipo, na Bartelemayo, Thomaso, na Mathayo mtoza ushuru, Yakobo mwana wa Alfayo, na Tadeo,4Simoni mkananayo, na Yuda Iskariote, ambaye alimsaliti.5Hawa kumi na wawili Yesu aliwatuma. Naye aliwaelekeza akisema, “Msiende sehemu wanakoishi wamataifa na msiingie kwenye miji ya Wasamaria.6Badala yake, mwende kwa kondoo waliopotea wa nyumba ya Israel.7Na mnapokwenda, hubirini na kusema, ‘Ufalme wa mbinguni umekaribia.’8Ponyeni wagonjwa, fufueni wafu, takaseni wenye ukoma na fukuzeni pepo. Mmepokea bure, toeni bure.9Msichukue dhahabu, almasi au shaba kwenye pochi zenu.10Usichukue mkoba katika safari yenu, au nguo za ziada, viatu au fimbo, kwa kuwa mfanyakazi anastahili chakula chake.11Mji wowote au kijiji mtakachoingia, tafuteni ambaye anastahili na mkae pale mpaka mtakapoondoka.12Mtakapoingia katika nyumba salimieni.13Endapo nyumba inastahili, amani yenu ibaki pale, lakini kama nyumba haistahili, amani yenu iondoke pamoja nanyi.14Na kwa wale wasiowapokea ninyi au kusikiliza maneno yenu, wakati mnaondoka kwenye nyumba au mji huo, kung'uta mavumbi ya nyayo zenu mahali hapo.15Kweli ninawaambia, itakuwa ya kustahimili zaidi miji ya Sodoma na Gomorah siku ya hukumu kuliko mji huo.16Angalia, ninawatuma kama kondoo katikati ya mbwa mwitu, kwa hiyo iweni na werevu kama nyoka na wapole kama njiwa.17Muwe waangalifu na watu, watawapeleka kwenye mabaraza, na watawapiga kwenye masinagogi.18Na mtaletwa mbele ya wakuu na wafalme kwa ajili yangu, kama ushuhuda kwao na kwa mataifa.19Pindi watakapowashutumu, msiwe na wasiwasi jinsi gani au nini cha kuongea, kwa kuwa kitu cha kusema mtapewa kwa wakati huo.20Kwa kuwa sio ninyi mtakaoongea, lakini Roho wa Baba yenu ataongea ndani yenu.21Ndugu atamwinukia ndugu yake kumwua, na baba kwa mtoto wake. Watoto watainuka dhidi ya wazazi, na kuwasababishia kifo.22Nanyi mtachukiwa na kila mtu kwa sababu ya jina langu. Lakini yeyote atakayevumilia mpaka mwisho mtu huyo ataokolewa.23Pindi wanapowatesa katika mji huu, kimbilieni mji unaofuata, kwa kweli ninawaambia, hamtakuwa mmekwenda kwenye miji yote ya Israeli kabla ya Mwana wa Adam hajarudi.24Mwanafunzi si mkuu kuliko mwalimu wake, wala mtumwa aliye juu ya Bwana wake.25Inatosha kwa mwanafunzi kwamba awe kama mwalimu wake, na mtumishi kama Bwana wake. Ikiwa wamemwita Bwana wa nyumba Belzabuli, ni kwa kiasi gani zaidi watawakashifu wa nyumba yake!26Hivyo basi msiwahofu wao, kwa kuwa hakuna jambo ambalo halitafunuliwa, na hakuna lililofichika ambalo halitajulikana.27Kile ninachowaambia gizani, mkiseme nuruni, na mnachokisikia kwa ulaini masikioni mwenu, mkitangaze mkiwa juu ya nyumba.28Msiwaogope wale ambao wanaua mwili lakini hawana uwezo wa kuua roho. Badala yake, mwogopeni yule ambaye awezaye kuangamiza mwili na roho kule kuzimu.29Je kasuku wawili hawauzwi kwa senti ndogo? Hata hivyo hakuna anayeweza kuanguka chini bila Baba yenu kufahamu.30Lakini hata idadi ya nywele zenu zimehesabiwa.31Msiwe na hofu, kwa kuwa mnathamani zaidi kuliko kasuku wengi.32Hivyo basi kila mmoja atakaye nikiri mbele za watu, nami pia nitamkiri mbele ya Baba yangu aliye mbinguni.33Lakini yeye atakaye nikana mbele za watu, nami pia nitamkana mbele ya Baba yangu aliye mbinguni.34Msifikiri kwamba nimekuja kuleta amani duniani. Sikuja kuleta amani, lakini upanga.35Kwa kuwa nilikuja kumweka mtu apingane na baba yake, na binti dhidi ya mama yake, na mkwe dhidi ya mama mkwe wake.36Adui wa mtu watakuwa wale wa nyumbani mwake.37Yeye ambaye anampenda baba au mama zaidi kuliko mimi huyo hanistahili. Na yeye anayempenda kijana au binti zaidi kuliko mimi huyo hanistahili.38Yeye ambaye hatabeba msalaba na kunifuata mimi hanistahili.39Yeye atakayetafuta maisha atayapoteza. Lakini yeye atakayepoteza maisha kwa ajili yangu atayapata.40Yeye atakayewakaribisha amenikaribisha mimi, na yeye atakayenikaribisha mimi amemkaribisha yeye aliyenituma mimi.41Na yeye atakayemkaribisha nabii kwa sababu ni nabii atapokea thawabu ya nabii. Na yeye atakayemkaribisha mwenye haki kwa sababu ni mtu wa haki atapokea thawabu ya mtu wa haki.42Yeyote atakayempatia mmoja wa wadogo hawa, hata kikombe cha maji ya kunywa ya baridi, kwa sababu yeye ni mwanafunzi, kweli ninawaambia, yeye hawezi kukosa kwa njia yeyote thawabu yake.”
1Ikawa baada ya Yesu kumaliza kuwaelekeza wanafunzi wake kumi na wawili aliondoka pale kwenda kufundisha na kuhubiri katika miji yao.2Na Yohana akiwa gerezani aliposikia habari juu ya matendo ya Kristo, alituma ujumbe kupitia wanafunzi wake,3na wakamuuliza, “Wewe ni yule ajaye, au kuna mwingine tunapaswa kumtazamia?”4Yesu akajibu na kusema kwao “Nendeni mkamwambie Yohana yale mnayoyaona na yale mnayoyasikia.5Vipofu wanapata kuona, viwete wanatembea, wakoma wanatakaswa, viziwi wanasikia tena, wafu wanafufuliwa, na maskini wanahubiriwa habari njema.6Na amebarikiwa yule asiyeona shaka juu yangu.7Wakati watu hawa walipoondoka, Yesu alianza kusema na umati juu ya Yohana, “Ni nini mlikwenda kuona katika jangwa, matete likitikiswa na upepo?8Lakini nini mlikwenda kuona huko, mtu aliyevaa mavazi mororo? Hakika, wale wavaao mavazi mororo hukaa katika nyumba za wafalme.9Lakini mliondoka kuona nini - Nabii? Ndiyo, nawaambia, na zaidi ya Nabii.10Huyu ndiye aliyeandikiwa, ‘Tazama, namtuma mjumbe wangu mbele ya uso wako, ambaye ataandaa njia yako mbele yako.’11Mimi nawaambia kweli, kati ya waliozaliwa na wanawake hakuna aliye mkuu kuliko Yohana Mbatizaji. Lakini aliye mdogo katika ufalme wa mbinguni ni mkubwa kuliko yeye.12Toka siku za Yohana Mbatizaji mpaka sasa, ufalme wa Mbinguni ni wa nguvu, na watu wenye nguvu, huuchukua kwa nguvu.13Kwa kuwa manabii na sheria, walikuwa wakitabiri mpaka kwa Yohana.14Na kama mko tayari kukubali, huyu ni Eliya, yule ajaye.15Aliye na masikio ya kusikia na asikie.16Nikifananishe na nini kizazi hiki? Ni mfano wa watoto wanaocheza maeneo ya sokoni, wanaokaa na kuitana17na kusema, ‘Tuliwapigia filimbi na hamkucheza. Tuliomboleza, na hamukulia.’18Kwa kuwa Yohana alikuja bila kula mkate au kunywa mvinyo, na wakawa wanasema, ‘Ana pepo.’19Mwana wa Adamu alikuja akila na kunywa na wakasema, ‘Angalia, ni mtu mlafi na mlevi, rafiki wa watoza ushuru na wenye dhambi!’ Lakini hekima inadhihirishwa kwa matendo yake.”20Yesu alianza kuikemea miji ambamo baadhi ya matendo yake ya ajabu yalitendeka, kwa sababu walikuwa hawajatubu,21Ole wako, Kolazini, Ole wako Bethsaida! Kama matendo makuu yaliyofanyika kwenu yangefanyika Tiro na Sidoni, wangekuwa wametubu zamani kwa kuvaa magunia na kujipaka majivu.22Lakini nawaambia itakuwa rahisi zaidi kwa Tiro na Sidoni kustahimili siku ya hukumu kuliko ninyi.23Wewe, Kapernaumu, unadhani utainuliwa hadi mbinguni? Hapana, utashushwa hadi chini kuzimu. Kama kwa Sodoma kungefanyika matendo makuu, kama yalifanyika kwako, ingekuwepo hadi leo.24Bali nasema kwako kwamba itakuwa rahisi kwa nchi ya Sodoma kusimama siku ya hukumu kuliko wewe.25Katika muda huo Yesu alisema, “Nakusifu wewe, Baba, Bwana wa mbingu na nchi, kwa sababu uliwaficha mambo haya wenye hekima na ufahamu, na kuyaweka wazi kwa wasio na elimu, kama watoto wadogo.26Baba, kwa kuwa ilikupendeza hivyo machoni pako.27Mambo yote yamekabidhiwa kwangu kutoka kwa Baba. Na hakuna amjuaye Mwana isipokuwa Baba, na hakuna amjuaye Baba isipokuwa Mwana, na yeyote ambaye Mwana ana hamu ya kumfunulia.28Njooni kwangu, ninyi nyote mnaosumbuka na mnaolemewa na mzigo mzito, nami nitawapumzisha.29Jitieni nira yangu na mjifunze kutoka kwangu, kwa kuwa mimi ni mnyenyekevu na mpole wa moyo na mtapata pumziko la nafsi zenu.30Kwa kuwa nira yangu ni laini na mzigo wangu ni mwepesi.”
1Wakati huo Yesu alienda siku ya sabato kupitia mashambani. Wanafunzi wake walikuwa na njaa na wakaanza kuyavunja masuke na kuyala.2Lakini Mafarisayo walipoona hayo, wakamwambia Yesu, “Angalia wanafunzi wako wanavunja sheria wanatenda yasiyo ruhusiwa siku ya Sabato.”3Lakini Yesu akawaambia, “Hamjasoma jinsi Daudi aliyoyafanya, wakati alipokuwa na njaa, pamoja na watu aliokuwa nao?4Namna alivyoingia ndani ya nyumba ya Mungu na kula mikate iliyowekwa wakfu, ambayo ilikuwa siyo halali kwake kuila na wale aliokuwa nao, ila halali kwa makuhani?5Bado hamjasoma katika sheria, kwamba katika siku ya Sabato makuhani ndani ya hekalu huiharibu Sabato, lakini hawana hatia?6Lakini nasema kwenu kuwa aliye mkuu kuliko hekalu yuko hapa.7Kama mngelifahamu hii ina maanisha nini, ‘Nataka rehema na siyo dhabihu,’ msingaliwahukumu wasio na hatia.8Kwa kuwa Mwana wa Adamu ndiye Bwana wa Sabato.”9Kisha Yesu akatoka pale akaenda katika sinagogi lao.10Tazama kulikuwa na mtu aliyepooza mkono. Mafarisayo wakamuuliza Yesu, wakisema. “Je, ni halali kuponya siku ya Sabato?” ili kwamba waweze kumshitaki kwa kutenda dhambi.11Yesu akawaambia, “Nani kati yenu, ambaye ikiwa ana kondoo mmoja, na huyu kondoo akaanguka ndani ya shimo siku ya sabato, hatamshika na kumtoa kwa nguvu ndani ya shimo?12Je, ni kipi chenye thamani zaidi, kwani mtu si zaidi ya kondoo? Kwa hivyo ni halali kutenda mema siku ya Sabato.”13Kisha Yesu akamwambia yule mtu,” Nyosha mkono wako.” Akaunyosha, na ukapata afya, kama ule mwingine.14Lakini Mafarisayo wakatoka nje na wakapanga jinsi ya kumwangamiza, walienda nje kupanga kinyume chake. Walikuwa wakitafuta jinsi ya kumuua.15Yesu alipojua hili aliondoka hapo. Watu wengi walimfuata, na akawaponya wote.16Aliwaagiza wasije wakamfanya ajulikane kwa wengine.17Kwamba itimie ile kweli, iliyokuwa imesemwa na nabii Isaya, akisema,
1Katika siku hiyo Yesu aliondoka nyumbani na kukaa kando ya bahari.2Umati mkubwa ulikusanyika kwa kumzunguka, aliingia ndani ya mtumbwi na kukaa ndani yake. Umati wote walisimama pembeni ya bahari.3Kisha Yesu alisema maneno mengi kwa mifano. Alisema, “Tazama, mpanzi alienda kupanda.4Alipokuwa akipanda baadhi ya mbegu zilianguka kando ya njia na ndege walikuja wakazidonoa.5Mbegu zingine zilianguka juu ya mwamba, ambapo hazikupata udongo wa kutosha. Ghafla zilichipuka kwa sababu udongo haukuwa na kina.6Lakini jua lilipo chomoza zilichomwa kwa sababu hazikuwa na mizizi, na zilikauka.7Mbengu zingine zilianguka kati ya miti yenye miiba. Miti yenye miiba ilirefuka juu ikaisonga.8Mbegu zingine zilianguka kwenye udongo mzuri na kuzaa mbegu, zingine mara mia moja zaidi, zingine sitini na zingine thelathini.9Aliye na masikio na asikie.10Wanafunzi walikuja na kumwambia Yesu, “Kwa nini unazungumza na umati kwa mifano?”11Yesu alijibu kusema, “Mmepewa upendeleo wa kujua siri za ufalme wa mbinguni, bali kwao hawajapewa.12Lakini yeyote aliyenacho, kwake yeye ataongezewa zaidi, na atapata faida kubwa. Ila asiye nacho hata kile alichonacho atanyang'anywa.13Hivyo naongea nao kwa mifano kwa sababu ingawa wanaona, wasione kweli. Na ingawa wanasikia wasisikie wala kujua.14Unabii wa Isaya umetimia kwao, ule usemao, ‘Msikiapo msikie, lakini kwa namna yoyote hamtaelewa; wakati mwonapo mwaweza kuona, lakini kwa namna yeyote ile msijue.15Na mioyo ya watu hawa imekuwa giza, ni vigumu kusikia, na wamefumba macho yao, ili wasiweze kuona kwa macho yao, au kusikia kwa masikio yao, au kufahamu kwa mioyo yao, hivyo wangenigeukia tena, na ningewaponya.’16Bali macho yenu yamebarikiwa, kwa kuwa yanaona, na masikio yenu kwa kuwa yanasikia.17Hakika nawaambia manabii wengi na watu wenye haki walikuwa na hamu ya kuyaona mambo yale myaonayo, na hawakuweza kuyaona. Walitamani kusikia mambo yale mnayosikia, hawakuyasikia.18Sasa sikilizeni mfano wa mpanzi.19Wakati wowote asikiapo neno la ufalme na asilielewe, ndipo mwovu huja na kukinyakua kilichokwisha kuwekwa ndani ya moyo wake. Hii ni mbegu ile iliyopandwa kando ya njia.20Yeye aliyepandwa katika miamba ni yule asikiaye neno na kulipokea haraka kwa furaha.21Bado hana mizizi ndani yake, ila huvumilia kwa kitambo kifupi. Wakati matatizo au mateso yanapotokea kwa sababu ya neno hujikwaa ghafla.22Aliyepandwa kati ya miti ya miiba, huyu ni yule alisikiaye neno lakini masumbuko ya ulimwengu na udaganyifu wa utajiri hulisonga lile neno lisije likazaa matunda.23Aliyepandwa kwenye udongo mzuri, huyu ni yule asikiaye neno na kulifahamu. Huyu ni yule azaaye matunda na kuendelea kuzaa moja zaidi ya mara mia, nyingine sitini, nyingine thelathini.”24Yesu aliwapa mfano mwingine. Akisema, “Ufalme wa mbinguni unafananishwa na mtu aliye panda mbengu nzuri katika shamba lake.25Lakini watu walipolala, adui wake akaja pia akapanda magugu katikati ya ngano kisha akaenda zake.26Baadaye ngano ilipoota na kutoa mazao yake, ndipo magugu yalitokea pia.27Na watumishi wa mwenye shamba walikuja wakamwambia, ‘Bwana, hukupanda mbengu nzuri katika shamba lako? Imekuwaje sasa lina magugu?’28Akawaambia, ‘Adui ametenda hili.’ Watumishi walimwambia, ‘Kwa hiyo unataka twende tukayang'oe?’29Mwenye shamba akasema, ‘Hapana, wakati mnayang'oa magugu mtang'oa pamoja na ngano.30Yaacheni yakue pamoja mpaka wakati wa mavuno. Wakati wa mavuno nitasema kwa wavunaji, ‘Kwanza yang'oeni magugu na yafungeni matita matita na kuyachoma, lakini kusanyeni ngano katika ghala langu.’”31Kisha Yesu aliwatolea mfano mwingine. Akasema, “Ufalme wa mbinguni unafanana na mbegu ya haradali ambayo mtu aliichukua na kuipanda katika shamba lake.32Mbegu hii kwa hakika ni ndogo kuliko mbegu zingine zote. Lakini imeapo huwa kubwa kuliko mimea yote ya bustani, huwa mti, kiasi kwamba ndege wa angani huja na kujenga viota katika matawi yake.”33Akawaambia mfano mwingine tena. “Ufalme wa mbinguni ni kama chachu ile iliyo twaliwa na mwanamke na kuichanganya kwa vipimo vitatu kwa unga mpaka viumuke.”34Hayo yote Yesu aliyasema kwenye umati kwa mifano. Na pasipo mifano hakusema chochote kwao.35Hii ilikuwa kwamba kile kilichokwisha semwa kupitia kwa nabii kiweze kutimia, pale aliposema, “Nitafumbua kinywa changu katika mifano. Nitasema mambo yale yaliyokuwa yamefichwa tangu misingi ya ulimwengu.”36Kisha Yesu aliwaacha umati na kwenda nyumbani. Wanafunzi wake walimwendea na kusema, “Tufafanulie mfano wa magugu ya shambani.”37Yesu alijibu na kusema, “Apandae mbegu nzuri ni Mwana wa Adamu.38Shamba ni ulimwengu; na mbegu nzuri, hawa ni wana wa ufalme. Magugu ni wana wa yule mwovu, na adui aliye zipanda ni Ibilisi.39Na mavuno ni mwisho wa ulimwengu, na wavunaji ni malaika.40Kama vile magugu yanavyo kusanywa na kuchomwa moto, hivyo ndivyo itakavyo kuwa mwisho wa ulimwengu.41Mwana wa Adamu atatuma malaika wake, na kukusanya kutoka katika ufalme wake mambo yote yaliyosababisha dhambi na wale watendao maasi.42Watawatupa wote katika tanuru la moto, ambako kutakuwa na kilio na kusaga meno.43Ndipo watu wenye haki watakapong'aa kama jua katika Ufalme wa Baba yao. Yeye aliye na masikio na asikie.44Ufalme wa mbinguni ni kama hazina iliyofichwa shambani. Mtu akaiona na kuificha. Katika furaha yake akaenda kuuza vyote alivyokuwa navyo, na kulinunua shamba.45Tena, ufalme wa mbinguni ni kama mtu anayefanya biashara atafutaye lulu yenye thamani.46Wakati alipoiona ile yenye thamani, alienda akauza kila kitu alichokuwa nacho na akainunua.47Ufalme wa mbinguni ni kama nyavu iliyo ndani ya bahari, na kwamba hukusanya viumbe vya kila aina.48Ulipojaa wavuvi waliuvuta ufukweni. Kisha wakakaa chini wakakusanya vitu vyema ndani ya vyombo, lakini visivyo na thamani vilitupwa mbali.49Itakuwa namna hii katika mwisho wa dunia. Malaika watakuja na kuwatenga watu waovu kutoka miongoni mwa wenye haki.50Na kuwatupa ndani ya tanuru ya moto, ambako kutakuwa na maombolezo na kusaga meno.51Mmefahamu mambo yote haya?” Wanafunzi walimjibu, “Ndiyo.”52Kisha Yesu akawaambia, “Kila mwandishi ambaye amekuwa mwanafunzi wa ufalme anafanana na mwenye nyumba atoaye katika hazina yake vitu vipya na vya kale.”53IkawaYesu alipomaliza mifano yote hiyo, akaondoka katika sehemu hiyo.54Kisha Yesu akafika katika mkoa wake na akawafundisha watu katika sinagogi. Matokeo yake ni kuwa walishangaa na kusema, “Ni wapi mtu huyu alipopata hekima hii na miujiza hii?55Mtu huyu siyo mwana wa seremala? Mariamu siyo mamaye? Na ndugu zake siyo Yakobo, Yusuph, Simoni na Yuda?56Na dada zake tunao hapa kwetu? Basi mtu huyu ameyapata wapi haya yote?”57Aliwachukiza. Lakini Yesu aliwambia, “Nabii hakosi kuwa na heshima isipokuwa kwao na katika nchi yao.”58Na hakuweza kufanya miujiza mingi kwa sababu hawakuwa na imani naye.
1Kwa wakati huo, Herode alisikia habari juu ya Yesu.2Akawaambia watumishi wake, “Huyu ni Yohana Mbatizaji amefufuka kutoka katika wafu. Kwa hiyo nguvu hizi zipo juu yake.”3Kwa kuwa Herode alikuwa amemkamata Yohana akamfunga na kumtupa gerezani kwa sababu ya Herodia, mke wa Filipo kaka yake.4Kwa kuwa Yohana alimwambia, “Si halali kumchukua yeye kuwa mke wake.”5Herode angemwua lakini aliwaogopa watu kwa sababu walimwona Yohana kuwa nabii.6Lakini wakati siku ya kuzaliwa Herode ilipofika binti wa Herodia alicheza katikati ya watu na kumpendeza Herode.7Katika kujibu aliahidi kwa kiapo kwamba atampa chochote atakachoomba.8Baada ya kushauriwa na mama yake, alisema, “Nipe mimi hapa katika kombe kichwa cha Yohana Mbatizaji.”9Mfalme alikuwa na sikitiko kwa maombi ya binti, lakini kwa ajili ya kiapo chake, kwa sababu ya wote waliokuwa chakulani pamoja naye aliamuru kwamba inapaswa ifanyike.10Alituma Yohana aletwe kutoka gerezani11ili akatwe kichwa chake na kikaletwa juu ya sinia na akapewa binti na akakipeleka kwa mama yake.12Kisha wanafunzi wake wakaja kuuchukua ule mwili na kuuzika, baada ya hili walienda kumwambia Yesu.13Naye Yesu aliposika haya, akijatenga kutoka mahali pale akapanda ndani ya mashuka akaenda sehemu iliyotengwa. Wakati umati ulipo fahamu alikokuwa, walimfuata kwa miguu kutoka mijini.14Kisha Yesu alikuja mbele yao akauona umati mkubwa. Akawaonea huruma na kuponya magonjwa yao.15Jioni ilifika, wanafunzi wakaja kwake na kusema, “Hii ni sehemu ya jangwa, na siku tayari imepita. Watawanyishe makutano ili waende vijijini wakanunue chakula kwa ajili yao.16Lakini Yesu akawaambia, “Hawana haja ya kwenda zao. Wapeni ninyi chakula”17Wakamwambia, “Hapa tunayo mikate mitano na samaki wawili tu.”18Yesu akasema, “Ileteni kwangu.”19Kisha Yesu akauamuru umati kukaa chini kwenye nyasi. Akachukuwa mikate mitano na samaki wawili. Akatazama juu mbinguni, akabariki na kumega mikate akawapa wanafunzi. Wanafunzi wakaupatia umati.20Wakala wote na kushiba. Kisha wakavikusanya vipande vyote vya chakula na kujaza vikapu kumi na mbili.21Wale waliokula walikadiriwa kuwa wanaume elfu tano bila ya kusehabu wanawake na watoto.22Mara moja aliwaamuru wanafunzi waingie ndani ya mashua, wakati huo yeye akawaaga umati waende zao.23Baada ya kuwaaga umati kwenda zao, akapanda juu mlimani kuomba pekee yake. Wakati ilipokuwa jioni alikuwa huko pekee yake.24Lakini sasa mashua ilipokuwa katikati ya bahari ukiyumbayumba kwa sababu ya mawimbi, kwani upepo ulikuwa wa mbisho.25Katika usiku wa zamu ya nne Yesu aliwakaribia, akitembea juu ya maji.26Wakati wanafunzi wake walipomwona akiitembea juu ya bahari, walihofu na kusema, “Ni mzuka,” na kupaza sauti katika hali ya uoga.27Yesu akawaambia mara moja, akisema, “Jipeni moyo! Ni mimi! Msiogope.”28Petro alimjibu kwa kusema, “Bwana, kama ni wewe, niamuru nije kwako juu ya maji.”29Yesu akasema, “Njoo.” Hivyo Petro akatoka ndani ya mashua na akatembea juu ya maji kwenda kwa Yesu.30Lakini Petro alipoona mawimbi, aliogopa, na kuanza kuzama, chini, akaita sauti na kusema, “Bwana, niokoe!”31Haraka Yesu akanyoosha mkono wake akamnyanyua Petro, na kumwambia, “Wewe mwenye imani ndogo, kwa nini ulikuwa na mashaka?”32Ndipo Yesu na Petro walipoingia katika mashua, upepo ulitulia kuvuma.33Wanafunzi mashuani wakamwabudu Yesu na kusema, “Kweli wewe ni Mwana wa Mungu.”34Na walipokwisha kuvuka, walifika katika nchi ya Genesareti.35Na watu katika eneo lile walipomtambua Yesu, walituma ujumbe kila sehemu za kando, na kuleta kila aliyekuwa mgonjwa.36Walimsihi kwamba waweze kugusa pindo la vazi lake, na wengi walioligusa waliponywa.
1Ndipo Mafarisayo na waadishi walikuja kwa Yesu kutoka Yerusalemu. Na kusema,2“Kwa nini wanafunzi wanayaharibu mapokeo ya wazee? Kwa kuwa hawanawi mikono yao wanapokuwa wanakula chakula.”3Yesu akawajibu na kusema, “Nanyi, kwa nini mnaiharibu sheria ya Bwana kwa ajili ya mapokeo yenu?4Kwa kuwa Mungu alisema, ‘Mheshimu baba yako na mama yako;’ na ‘Asemaye uovu kwa baba yake na mama yake, hakika atakufa.’5Lakini ninyi husema, ‘Kila amwambiaye baba yake na mama yake, ‘Kila msaada ambao angepata kutoka kwangu sasa ni zawadi kwa Mungu,”6Mtu huyo hana haja ya kumuheshimu baba yake. Katika namna hii mmelitoa neno la Mungu kwa ajili ya mapokeo yenu.7Enyi wanafiki, ni vema kama Isaya alivyo tabiri juu yenu aliposema,8‘Watu hawa wananiheshimu mimi kwa midomo yao, lakini mioyo yao iko mbali nami.9Wananiabudu bure, kwa sababu wanafundisha mafundisho yaliyo maagizo ya wanadamu.”’10Ndipo akawaita umati na kuwaambia, “Sikilizeni na muelewe.11Hakuna kitu kiingiacho mdomoni mwa mtu na kumfanya najisi. Bali, kile kitokacho kinywani, hiki ndicho kimfanyacho mtu kuwa najisi.”12Ndipo wanafunzi wakamfuata na kusema na Yesu, “Je! Unafahamu Mafarisayo walipolisikia lile neno walikwazika?”13Yesu aliwajibu na kusema, “Kila mmea ambao Baba yangu wa mbinguni hajaupanda utang'olewa.14Waacheni pekee, wao ni viongozi vipofu. Kama mtu kipofu atamuongoza kipofu mwenzake, wote wawili wataanguka shimoni.”15Petro akajibu na kumwambia Yesu, “Tuelezee mfano huu kwetu.”16Yesu akajibu, “Nanyi pia bado hamuelewi?17Ninyi hamuoni kuwa kila kiendacho mdomoni hupitia tumboni na kwenda chooni?18Lakini vitu vyote vitokavyo mdomoni hutoka ndani ya moyo. Ndivyo vitu vimtiavyo mtu unajisi.19Kwa kuwa katika moyo hutoka mawazo mabaya, uuaji, uzinzi, uasherati, wizi, ushuhuda wa uongo, na matusi.20Haya ndiyo mambo yamtiayo mtu unajisi. Lakini kula bila kunawa mikono hakumfanyi mtu kuwa najisi.”21Ndipo Yesu akatoka mahali pale na akajitenga kuelekea pande za miji ya Tiro na Sidoni.22Tazama akaja mwanamke Mkanani kutoka pande hizo. Akapaza sauti akisema, “Nihurumie, Bwana, Mwana wa Daudi; binti yangu anateswa sana na pepo.”23Lakini Yesu hakumjibu neno. Wanafunzi wake wakaja wakimsisitiza, wakisema, “Muondoe aende zake, maana anatupigia kelele.”24Yesu aliwajibu na kusema, “Sikutumwa kwa mtu yeyoye isipokuwa kwa kondoo waliopotea wa nyumba ya Israeli.”25Lakini alikuja na kuinama mbele yake, akisema, “Bwana nisaidie.”26Alimjibu na kusema, “Siyo vema kuchukua chakula cha watoto na kuwatupia mbwa.”27Akasema, “Ndiyo, Bwana, hata hivyo mbwa wadogo hula chakula kiagukacho mezani mwa Bwana wao.”28Ndipo Yesu akajibu na akisema, “Mwanamke, imani yako ni kubwa. Na ifanyike kwako kama utakavyo.” Na binti yake alikuwa ameponywa katika wakati huo.29Yesu aliondoka mahali pale na kwenda karibu na bahari ya Galilaya. Kisha alienda juu ya mlima na kuketi huko.30Kundi kubwa likaja kwake. Na kumletea viwete, vipofu, bubu, vilema na wengine wengi, waliokuwa wagonjwa. Waliwaweka katika miguu ya Yesu na akawaponya.31Nao umati wakashangaa walipoona mabubu wakiongea, na vilema wakifanywa wazima, viwete wakitembea, na vipofu wakiona. Walimsifu Mungu wa Israeli.32Yesu akawaita wanafunzi wake na kusema, “Nimewaonea huruma umati, kwa sababu wamekuwa nami kwa siku tatu bila kula kitu chochote. Sitawaaga waende kwao bila kula, wasije wakazimia njiani.”33Wanafunzi wake wakamwambia, “Ni wapi tunaweza kupata mikate ya kutosha hapa nyikani kushibisha umati mkubwa hivi?”34Yesu akawaambia, “Mna mikate mingapi?” Wakasema, “Saba, na samaki wadogo wachache.”35Yesu akawaamuru umati uketi chini.36Aliitwaa ile mikate saba na samaki, na baada ya kushukuru, akaimega na kuwapa wanafunzi. Wanafunzi wakawapa umati.37Watu wote wakala na kutosheka. Na wakakusanya mabaki ya vipande vya chakula vilivyosalia vipande vipande, vilijaa vikapu saba.38Wote waliokula walikuwa wanaume elfu nne bila wanawake na watoto.39Kisha Yesu akauaga umati waende zao na akaingia ndani ya mashua na kwenda sehemu za Magadani.
1Mafarisayo na Masadukayo walimjia na kumjaribu Yesu awaonyeshe ishara inayotoka angani.2Lakini Yesu aliwajibu na kuwaambia kuwa “Ikiwa ni jioni mnasema kuwa hali ya hewa ni nzuri, kwa kuwa anga ni jekundu.3Na asubuhi mnasema ‘Hali ya hewa leo si nzuri kwa kuwa anga ni jekundu na mawingu yameifunika anga yote.’ Mnajua kufafanua mwonekano wa anga, lakini hamwezi kufafanua ishara za nyakati.4Kizazi kiovu na cha uzinzi kinatafuta ishara, lakini hakuna ishara yoyote kitakachopewa, isipokuwa ile ya Yona.” Kisha Yesu akawaacha na akaenda zake.5Wanafunzi wakaja upande wa pili, lakini walikuwa wamesahau kuchukua mikate.6Yesu akawaambia “Jitahadharini na iweni makini na chachu ya Mafarisayo na Masadukayo.”7Wanafunzi wakahojiana miongoni mwao na kusema. “Ni kwa sababu hatukuchukua mikate.”8Yesu alitambua hilo na kusema, “Enyi wenye imani ndogo, kwa nini mmewaza na kusemezana miongoni mwenu na kusema kuwa ni kwa sababu hamkuchukua mikate?9Je bado hamtambui wala hamkumbuki ile mikate mitano kwa watu elfu tano, na vikapu vingapi mlivyokusanya?10Au mikate saba kwa watu elfu nne, na ni vikapu vingapi mlichukua?11Imekuwaje kuwa hata hamuelewi ya kuwa nilikuwa sizungumzi nanyi juu ya mikate? Jitunzeni na jihadharini na chachu ya Mafarisayo na Masadukayo.”12Kisha wakatambua kuwa alikuwa hawaambii juu ya kujihadhari na mikate iliyo na chachu, bali kujihadhari na mafundisho ya Mafarisayo na Masadukayo.13Wakati Yesu alipofika sehemu za Kaisaria ya Filipi, akawauliza wanafunzi wake, akisema, “Watu wanasema kuwa Mwana wa Adamu ni nani?”14Wakasema, “Wengine husema kuwa ni Yohana Mbatizaji; wengine, Eliya; na wengine, Yeremia, au mojawapo wa manabii.”15Akawaambia, “Ninyi mwasema mimi ni nani?”16Kwa akijibu, Simoni Petro akasema, “Wewe ni Kristo Mwana wa Mungu aliye hai.”17Yesu akamjibu na kumwambia, “Umebarikiwa wewe, Simoni Bar Yona, kwa kuwa damu na nyama havikukufunulia hili, bali Baba yangu aliye mbinguni.18Nami pia ninakwambia kuwa wewe ni Petro, na juu ya mwamba huu nitalijenga kanisa langu. Milango ya kuzimu haitalishinda.19Nitakupa wewe funguo za ufalme wa mbinguni. Chochote utakachokifunga duniani kitakuwa kimefungwa mbinguni, na chochote utakachokifungua duniani kitafunguliwa na mbinguni.”20Kisha Yesu akawaamuru wanafunzi wasimwambie mtu yeyote kuwa yeye alikuwa ni Kristo.21Tangu wakati huo Yesu alianza kuwaambia wanafunzi kuwa ni lazima aende Yerusalemu, kuteswa kwa mambo mengi katika mikono ya wazee na wakuu wa makuhani na waandishi, kuuawa na kufufuka siku ya tatu.22Kisha Petro akamchukua Yesu pembeni na kumkemea, na kusema, “Jambo hili na liwe mbali nawe, Bwana, hili lisitokee kwako.”23Lakini Yesu akageuka na kumwambia Petro, “Rudi nyuma yangu Shetani! Wewe ni kizuizi kwangu, kwa maana hujali mambo ya Mungu, bali mambo ya wanadamu.”24Kisha Yesu akawaambia wanafunzi wake, “Kama mtu yeyote akitaka kunifuata mimi, ni lazima ajikane yeye mwenyewe, auchukue msalaba wake, na anifuate.25Kwa kuwa anayetaka kuyaokoa maisha yake atayapoteza, na kwa yeyote anayepoteza maisha yake kwa ajili yangu atayaokoa.26Je! Ni faida gani atakayopata mtu akipata dunia yote lakini akapoteza maisha yake? Je! Ni kitu gani atakachotoa mtu katika kubadilishana na maisha yake?27Kwa kuwa Mwana wa Adamu atakuja katika utukufu wa Baba yake na malaika wake. Naye atamlipa kila mtu kulingana na matendo yake.28Kweli nawaambieni kuna baadhi yenu mliosimama hapa ambao hawataonja mauti mpaka watakapomwona Mwana wa Adamu akija katika ufalme wake.”
1Siku sita baadaye Yesu aliwachukua pamoja naye Petro, na Yakobo, na Yohana nduguye, na akawachukua mpaka juu ya mlima mrefu wao wenyewe.2Alibadilishwa mbele yao. Uso wake ukang'aa kama jua, na nguo zake zilionekana zenye kung'aa kama nuru.3Tazama, pale walitokea Musa na Eliya wakiongea naye.4Petro akajibu na kumwambia Yesu, “Bwana, ni vema kwetu sisi kuwepo mahali hapa. Kama ukitamani, nitajenga hapa vibanda vitatu - kimoja chako, na kimoja kwa ajili ya Musa, na kimoja kwa ajili ya Eliya.”5Wakati anaongea, tazama wingu jeupe likawatia kivuli, na tazama, ikatokea sauti toka kwenye wingu, ikisema, “Huyu ni Mwanangu mpendwa ninayependezwa naye. Msikilizeni.”6Wanafunzi waliposikia hayo, wakaanguka kifudifudi na wakaogopa sana.7Kisha Yesu akaja akawagusa na kusema, “Inukeni wala msiogope.”8Nao wakainua nyuso zao juu lakini hawakumwona mtu isipokuwa Yesu pekee.9Na walipokuwa wakishuka mlimani, Yesu akawaagiza, akasema, “Msitoe habari ya maono hayo mpaka Mwana wa Adamu atakapofufuka kutoka katika wafu.”10Wanafunzi wake wakamwuliza, wakisema, “Ni kwa nini waandishi wanasema kuwa Eliya atakuja kwanza?”11Yesu akawajibu na kusema, “Eliya atakuja kweli na atarudisha mambo yote.12Lakini naawaambieni ninyi, Eliya amekwisha kuja, lakini hawakumtambua. Badala yake, walimfanyia mambo watakayo wao. Na hivyo ndivyo Mwana wa Adamu atakavyoteswa katika mikono yao.”13Ndipo wanafunzi wakatambua kuwa alikuwa akiongea habari za Yohana Mbatizaji.14Walipofika katika umati, mtu mmoja alimwendea, akapiga magoti mbele zake, na kumwambia,15“Bwana, umhurumie mwanangu, maana amekuwa na kifafa na kuteseka sana. Kwa kuwa mara nyingi huanguka motoni au kwenye maji.16Nilimleta kwa wanafunzi wako, lakini hawakuweza kumponya.”17Yesu akajibu akisema, “Enyi Kizazi kisichoamini na kilichoharibika, nitakaa pamoja nanyi mpaka lini? Nitavumiliana nanyi hata lini? Mlete hapa kwangu.”18Yesu alimkemea, na pepo akamtoka. Kijana aliponywa tangu saa ile.19Kisha wanafunzi wakamjia Yesu kwa siri na kumwuliza, “Kwa nini hatukuweza kumfukuza?”20Yesu akawaambia, “Kwa sababu ya imani yenu ndogo. Kweli nawaambieni, kama mtakuwa na imani hata ndogo kama punje ya mbegu ya haradali, mtaweza kuuambia mlima huu, hama kutoka hapa uende kule, nao utahama na hakutakuwa na kitu chochote cha kushindikana kwenu.21122Wakati wakiwa bado Galilaya, Yesu akawaambia Wanafunzi wake, “Mwana wa Adamu atatiwa mikononi mwa watu.23Na watamwua, na siku ya tatu atafufuka.” Wanafunzi walihuzunika sana.24Nao walipofika Kapenaumu, watu wakusanyao kodi ya nusu shekeli wakamwendea Petro na kusema, “Je mwalimu wenu hulipa kodi ya nusu shekeli?”25Akasema, “Ndiyo” Lakini Petro alipoingia ndani ya nyumba, Yesu akaongea na Petro kwanza na kusema, “Unafikiria nini Simoni? Wafalme wa dunia, hupokea kodi au ushuru kutoka nani? Kwa wale wanaowatawala au kutoka kwa wageni?26Na wakati Petro aliposema, “Kutoka kwa wageni” Yesu akamwambia, hivyo watawaliwa wameondolewa katika ulipaji.27Lakini tusije tukawafanya watoza ushuru wakatenda dhambi, nenda baharini, tupa ndoano, na umtwae yule samaki ajaye kwanza. Baada ya kuufungua mdomo wake, utakuta mle shekeli moja. Ichukue na uwape watoza ushuru kwa ajili yangu na wewe.
1Muda huo huo wanafunzi wakaja kwa Yesu na kumwambia, “Ni nani aliye mkubwa katika ufalme wa mbinguni?”2Yesu akamwita mtoto mdogo, akamweka katikati yao,3na kusema, “Kweli nawaambieni, msipotubu na kuwa kama watoto wadogo hamtaweza kuingia katika ufalme wa Mungu.4Hivyo yeyote ajishushaye kama mtoto mdogo, mtu kama huyo ni mkuu katika ufalme wa mbinguni.5Na yeyote ampokeaye mtoto mdogo kwa jina langu anipokea mimi.6Lakini yeyote asababishaye mmoja kati ya wadogo hawa wanaoniamini kuasi, itakuwa vizuri kwa mtu huyo jiwe kuu la kusagia likafungwa shingoni mwake, na kuzamishwa kilindini mwa bahari.7Ole kwa dunia kwa sababu ya wakati wa kukwazwa! Kwa kuwa haina budi kwa nyakati hizo kuja, lakini ole kwake kwa mtu yule nyakati hizo zitakuja kwa ajili yake!8Kama mkono wako au mguu wako ukikusababishia kukwazika, ukate na uutupe mbali na wewe. Ni vizuri zaidi kwako wewe kuingia kwenye uzima ukiwa bila mkono au kilema, kuliko kutupwa kwenye moto wa milele ukiwa na mikono yote au miguu yote.9Kama jicho lako likikukwaza, uling`oe na ulitupe mbali na wewe. Ni vizuri zaidi kwako wewe uingie kwenye uzima na jicho moja, kuliko kutupwa kwenye moto wa milele ukiwa na macho yote.10Tazameni kwamba msije mkamdharau mmoja wa wadogo hawa. Kwa maana nawambieni kuwa mbinguni kuna malaika wao siku zote wakiutazama uso wa Baba yangu aliye mbinguni.11112Mnafikiri nini? Ikiwa mtu ana kondoo mia moja, na mmoja wao akapotea, je hatawaacha tisini na tisa mlimani na kwenda kumtafuta mmoja aliyepotea?13Na akisha kumpata, kweli nawaambieni, anamfurahia kuliko wale tisini na tisa wasiopotea.14Vivyo hivyo, siyo mapenzi ya Baba yenu wa mbinguni kuwa mmoja wa wadogo hawa aangamie.15Kama ndugu yako akikukosea, nenda, kamwonyeshe dosari iliyopo kati yako na yeye akiwa pekee yake. Kama akikusikiliza, utakuwa umemrejesha ndugu yako.16Lakini kama hatakusikiliza, mchukue ndugu mmoja au wawili zaidi pamoja nawe, kwa kuwa kwa vinywa vya mashahidi wawili au watatu kila neno linaweza kuthibitishwa.17Na kama akipuuza kuwasikiliza, liambie kanisa jambo hilo, kama akipuuza vilevile kulisikiliza kanisa, basi na awe kama mtu wa mataifa na mtoza ushuru.18Kweli nawaambieni, chochote kile mtakachokifunga duniani na mbinguni kitafungwa. Na chochote mtakachokifungua duniani na mbinguni kitafunguliwa.19Tena nawaambieni kwamba kama watu wawili kati yenu wakikubaliana juu ya jambo lolote duniani waliombalo, hilo Baba yangu wa mbinguni atalifanya.20Kwa kuwa wawili au watatu wakikusanyika pamoja kwa jina langu, Mimi niko katikati yao.21Tena Petro akaja na kumwambia Yesu, “Bwana, ni mara ngapi ndugu yangu akinikosea nami nimsamehe? Hata mara saba?”22Yesu akamwambia, “Sikuambii mara saba, lakini hata sabini mara saba.23Kwa sababu hiyo ufalme wa mbinguni ni sawa na mfalme fulani aliyetaka kusahihisha hesabu kutoka kwa watumwa wake.24Alipoanza kusahihisha hesabu, mtumwa moja akaletwa kwake ambaye alikuwa anamdai talanta elfu kumi.25Kwa kuwa hakuwa na njia ya kulipa, bwana wake aliagiza auzwe, mke wake pamoja na watoto wake na kila kitu alichokuwa nacho, na malipo yafanyike.26Hivyo mtumwa alianguka, akapiga magoti mbele yake, akisema, ‘Bwana, uwe na uvumilivu pamoja nami, na nitakulipa kila kitu.’27Hivyo bwana wa yule mtumwa, kwa kuwa alisukumwa sana na huruma, alimwachilia na kumsamehe deni hilo28Lakini mtumwa yule alitoka na kumpata mmoja kati ya watumwa wenzake, aliyekuwa anamdai denari mia. Alimvuta, akamkaba kooni, na kumwambia, ‘Nilipe kile ninachokudai.’29Lakini yule mtumwa mwenzake alianguka na kumsihi sana, akisema, ‘Uwe na uvumilivu nami, na nitakulipa.’30Lakini mtumwa yule wa kwanza alikataa. Badala yake, alienda na kumtupa gerezani, mpaka atakapo mlipa kile anachomdai.31Na walipoona watumwa wenzake kile kilichotokea. Walisikitishwa sana. Walikuja na kumwambia bwana wao kila kitu kilichotokea.32Ndipo yule bwana wa mtumwa yule alimwita, na kumwambia, ‘Ewe mtumwa mwovu, nilikusamehe wewe deni langu lote kwa sababu ulinisihi sana.33Je! Haukutakiwa kuwa na huruma kwa mtumwa mwenzio, kama mimi nilivyokuhurumia wewe?34Bwana wake alikasirika na kumkabidhi kwa wale watesaji mpaka atakapolipa kiasi chote alichokuwa anadaiwa.35Hivyo ndivyo Baba yangu wa Mbinguni atakavyowafanyia, kama kila mmoja wenu hatamsamehe ndugu yake kutoka moyoni mwenu.”
1Ilitokea wakati Yesu alipomaliza maneno hayo, akaondoka Galilaya, na akaenda mpakani mwa Yudea mbele ya mto Jordani.2Umati mkubwa ukamfuata, na akawaponya huko.3Mafarisayo wakamjia, wakamjaribu, wakamwambia, “Je ni halali kwa mtu kumwacha mke wake kwa sababu yoyote?”4Yesu akajibu na kusema, “Hamkusoma, kwamba yeye aliyewaumba mwanzo aliwaumba mume na mke?5Na tena akasema, ‘Kwa sababu hiyo mwanaume atamwacha baba yake na mama yake na kuungana na mke wake, nao wawili watakuwa mwili mmoja?’6Hivyo siyo wawili tena, bali mwili mmoja. Basi, kile alichokiunganisha Mungu, mtu yeyote asikitenganishe.”7Wakamwambia, “Sasa kwa nini Musa alituamuru kutoa hati ya talaka na kumwacha?”8Akawaambia, “Kwa ugumu wenu wa mioyo Musa aliwaruhusu kuwaacha wake zenu, lakini tangu mwanzo haikuwa hivyo.9Nawaambieni, kwamba yeyote atakayemwacha mke wake, isipokuwa kwa sababu ya uzinzi, na akamwoa mwingine, amezini. Na mwanaume atakayemwoa mke aliyeachwa amezini.”10Wanafunzi wakamwambia Yesu, “Kama ndivyo ilivyo kwa mume na mkewe, siyo vizuri kuoa.”11Lakini Yesu akawaambia, “Si kila mtu anaweza kupokea mafundisho haya, bali ni kwa wale tu walioruhusiwa kupokea.12Kwa vile wapo matowashi waliozaliwa tokea tumboni mwa mama zao. Na vile vile kuna matowashi waliofanywa na watu. Na kuna matowashi waliojifanya matowashi kwa ajili ya ufalme wa mbinguni. Awezaye kupokea mafundisho haya na ayapokee.”13Kisha akaletewa baadhi ya watoto wadogo ili awawekee mikono juu yao na kuomba, lakini wanafunzi wake wakawakemea.14Bali Yesu akasema, “Waruhusu watoto wadogo, wala msiwakataze kuja kwangu, kwa maana ufalme wa mbinguni ni wa watu kama wao.15Naye akaweka mikono yake juu yao, na kisha akaondoka pale.16Tazama mtu mmoja akaja kwa Yesu na kusema, “Mwalimu, ni kitu gani kizuri ninachotakiwa kufanya ili nipate kuwa na uzima wa milele?”17Yesu akamwambia, “Kwa nini unaniuliza ni kitu gani kizuri? Kuna mmoja tu aliye mwema, lakini kama ukitaka kupata uzima, shika sheria za Mungu.”18Yule mtu akamwuliza, “Ni sheria zipi?” Yesu akasema, “Usiue, usizini, usiibe, usishuhudie uongo,19waheshimu baba yako na mama yako, na mpende jirani yako kama nafsi yako.”20Mtu yule akamwambia, “Mambo yote hayo nimeyatii. Bado ninahitaji nini?21“Yesu akamwambia, “Kama ukitaka kuwa mkamilifu, nenda, ukauze ulivyo navyo, na uwape maskini, na utakuwa na hazina mbinguni. Kisha njoo unifuate.”22Lakini kijana yule aliposikia yale Yesu aliyomwambia, akaondoka kwa huzuni, kwa sababu alikuwa amemiliki mali nyingi.23Yesu akawaambia wanafunzi wake, “Kweli nawaambieni, ni vigumu kwa mtu tajiri kuingia katika ufalme wa mbinguni.24Tena nawaambieni, ni rahisi kwa ngamia kupita katika tundu la sindano, kuliko kwa mtu tajiri kuingia katika ufalme wa Mungu.”25Wanafunzi waliposikia hivyo, wakashangaa sana na kusema, “Ni yupi basi atakayeokoka?”26Yesu akawatazama na kusema, “Kwa wanadamu hilo haliwezekani, lakini kwa Mungu yote yanawezekana.”27Kisha Petro akamjibu na kumwambia, “Tazama, tumeacha vyote na kukufuata wewe. Ni kitu gani tutakachopata?”28Yesu akawaambia, “Kweli nawaambieni, yeye aliyenifuata mimi, katika uzao mpya wakati Mwana wa Adam atakapoketi katika kiti cha enzi cha utukufu wake, ninyi pia mtaketi juu ya viti kumi na viwili vya enzi, kuwahukumu makabila kumi na mawili ya Israeli.29Kila mmoja wenu aliyeacha nyumba, kaka, dada, baba, mama, watoto, au shamba kwa ajili ya jina langu, atapokea mara mia na kuurithi uzima wa milele.30Lakini wengi walio wa kwanza sasa, watakuwa wa mwisho, na walio wa mwisho watakuwa wa kwanza.
1Kwa maana ufalme wa mbinguni unafanana na mmliki wa shamba, aliyeamka asubuhi na mapema ili kuajiri wafanyakazi katika shamba lake la mizabibu.2Baada ya kuwa amekubaliana na wafanyakazi dinari moja kwa kutwa, aliwatuma kwenda katika shamba lake la mizabibu.3Alienda tena baada ya masaa matatu hivi na aliona wafanyakazi wengine wakiwa wamesimama bila kazi katika eneo la soko.4Akawaambia, ‘Ninyi pia, nendeni katika shamba la mizabibu, na chochote kilicho halali nitawapa.’ Hivyo wakaenda kufanya kazi.5Akaenda tena baada ya masaa sita na tena katika saa ya tisa, na alifanya hivyo hivyo.6Mara nyingine tena mnamo saa kumi na moja, alienda na kuwakuta watu wengine wamesimama bila kazi. Aliwaambia, ‘kwa nini mmesimama hapa bila kazi yoyote kwa siku nzima?7Wakamwambia, kwasababu hakuna mtu yeyote aliyetuajiri. Akawaambia, ‘Nanyi pia nendeni katika shamba la mizabibu.’8Wakati wa jioni ulipofika, mwenye shamba la mizabibu alimwambia msimamizi wake, ‘Waite wafanyakazi na uwalipe mishahara, kwa kuanza na wa mwisho hadi wa kwanza.’9Walipokuja wale walioajiriwa saa kumi na moja, kila mmoja wao alipokea dinari.10Walipokuja wafanyakazi wa kwanza, walifikiri kuwa watapokea zaidi, lakini walipokea pia kila mmoja dinari moja kila mtu.11Baada ya kupokea malipo yao, walimlalamikia mmiliki wa shamba.12Wakasema, ‘Hawa wafanyakazi wa mwisho wametumia saa moja tu katika kufanya kazi, lakini umewalinganisha na sisi, sisi tumebeba mzigo kwa siku nzima na kuungua na joto.’13Lakini mwenye shamba akajibu na kusema kwa mmoja wao, ‘Rafiki, sikutenda jambo baya. Je! Hatukukubaliana na mimi kwa dinari moja?14Pokea kile kilicho halali yako na uende zako. Ni furaha yangu kuwapa hawa wafanyakazi walioajiriwa mwisho sawa sawa na wewe.15Je! Si haki kwangu kufanya kile ninachotaka na mali zangu? Au jicho lako ni ovu kwa sababu mimi ni mwema?16Hivyo wa mwisho atakuwa wa kwanza na wa kwanza atakuwa wa mwisho”17Yesu alipokuwa akipanda kwenda Yerusalem, aliwachukuwa wanafunzi wake kumi na mbili pembeni, na njiani akawaambia,18“Tazama tunaelekea Yerusalemu, na Mwana wa Adamu atatiwa katika mikono ya wakuu wa makuhani na waandishi. Watamhukumu kifo19na watamtoa kwa watu wa mataifa ili kumdhihaki, kumchapa na kumsulubisha. Lakini katika siku ya tatu atafufuka.”20Kisha mama wa wana wa Zebedayo alikuja kwa Yesu na wana wake. Alipiga magoti mbele yake na kumwomba kitu kutoka kwake.21Yesu akamwambia, “Unataka nini?” Akamwambia, “Amuru kuwa hawa wanangu wawili wakae, mmoja mkono wako wa kulia na mmoja mkono wako wa kushoto katika ufalme wako.”22Lakini Yesu akajibu na kusema, “Haujui kile unachoomba. Je! Unaweza kukinywea kikombe ambacho nitakinywea?” Wakamwambia, “Tunaweza.”23Akawaambia, “Kikombe changu hakika mtakinywea. Lakini kukaa mkono wangu wa kulia na mkono wangu wa kushoto si jukumu langu kuwapa, lakini ni kwa wale ambao wamekwisha kuandaliwa na Baba yangu.”24Wanafunzi wengine kumi waliposikia hivyo, wakahuzunishwa sana na wale ndugu wawili.25Lakini Yesu aliwaita mwenyewe na kuwaambia, “Mnafahamu ya kuwa watawala wa mataifa huwatiisha, na wakuu wao hutekeleza mamlaka juu yao.26Lakini isiwe hivyo kwenu. Badala yake, yeyote atakayetaka kuwa mkubwa miongoni mwenu lazima awe mtumishi wenu.27Na atakaye kuwa wa kwanza miongoni mwenu lazima awe mtumishi wenu.28Kama vile Mwana wa Adamu hakuja kutumikiwa, bali kutumika, na kutoa uhai wake kuwa ukombozi kwa wengi.”29Wakati wakitoka Yeriko, umati mkubwa ulimfuata.30Na waliwaona vipofu wawili wameketi kando ya barabara. Waliposikia kuwa Yesu alikuwa anapita, walipaza sauti na kusema, “Bwana, Mwana wa Daudi, utuhurumie.”31Lakini umati ukawakemea, na kuwaambia nyamazeni. Hata hivyo, wao wakapaza sauti zaidi na kusema, “Bwana, Mwana wa Daudi, utuhurumie.”32Kisha Yesu alisimama na aliwaita na kuwauliza, “Mnataka niwafanyie nini?”33Wakamwambia, “Bwana kwamba macho yetu yafumbuliwe.”34Basi Yesu, akiwa amevutwa na huruma, akayagusa macho yao, mara hiyo, wakapokea uwezo wa kuona na wakamfuata.
1Yesu na wanafunzi wake wakafika karibu na Jerusalemu na wakaenda mpaka Bethania, katika mlima mizeituni, kisha Yesu akawatuma wanafunzi wawili,2akiwaambia, “Nendeni katika kijiji kinachofuata, na mara moja mtamkuta punda amefungwa pale, na mwanapunda pamoja naye. Wafungueni na kuwaleta kwangu.3Ikiwa mtu yeyote akiwaambia chochote kuhusu hilo, mtasema, ‘Bwana anawahitaji,’ na mtu huyo mara moja atawaruhusu mje pamoja nao.”4Jambo hili lilitokea ni lile lililosemwa kupitia kwa nabii lazima litimizwe. Akawaambia,5‘Waambie binti Sayuni, tazama, mfalme wako anakuja kwenu, mnyenyekevu na akiwa amempanda punda, na mwana punda mme.’6Kisha wanafunzi waliondoka na kufanya kama Yesu alivyowaagiza.7Wakamleta punda na mwanapunda, na kuweka nguo zao juu yao, naye Yesu akakaa pale.8Wengi katika mkusanyiko walitandaza nguo zao njiani, na wengine walikata matawi kutoka kwenye miti na kutandaza barabarani.9Umati uliomtangulia Yesu na wale waliomfuata walipaza sauti, wakisema, “Hosana kwa mwana wa Daudi! Ni mbarikiwa ajaye kwa jina la Bwana. Hosana juu zaidi!”10Yesu alipofika Yerusalemu, mji mzima ulishtuka na kusema, “Huyu ni nani?11“Umati ulijibu, “Huyu ni Yesu Nabii, kutoka Nazareti ya Galilaya.”12Kisha Yesu akaingia katika hekalu la Mungu. Akawafukuza nje wote waliokuwa wakinunua na kuuza hekaluni. Pia alipindua meza za wabadilishaji wa fedha na viti vya wauza njiwa.13Akawaambia, “Imeandikwa, ‘Nyumba yangu itaitwa nyumba ya maombi,’ lakini ninyi mmeifanya pango la wanyang'anyi.”14Kisha vipofu na vilema wakamjia hekaluni, naye akawaponya.15Lakini wakati wakuu wa makuhani na waandishi walipoona maajabu aliyoyatenda, na waliposikia watoto wakipiga kelele hekaluni na kusema, “Hosana kwa Mwana wa Daudi,” walishikwa na hasira.16Wakamwambia, “Umesikia kile kinachosemwa na hawa watu?” Yesu akawaambia, “Ndiyo! Lakini hamjawahi kusoma, ‘Kutoka kwa midomo ya watoto na watoto wachanga wanyonyao mna sifa kamili?”17Kisha Yesu akawaacha na kwenda nje ya mji katika Bethania na kulala huko.18Asubuhi alipokuwa anarudi mjini, alikuwa na njaa.19Aliona mtini kandokando ya barabara. Akauendea, lakini hakupata kitu juu yake isipokuwa majani. Aliuambia, “Kusiwe na matunda kwako daima tena.” Na mara hiyo mtini ule ukanyauka.20Wanafunzi walipoona, wakastaajabu na kusema, “Imekuwaje mtini umenyauka mara moja?”21Yesu akajibu na kuwaambia, “Kweli nawaambieni, kama mkiwa na imani na bila wasiwasi, hamtafanya kile kilichofanyika kwa huo mtini tu, lakini mtauambia hata huo mlima, ‘Uchukuliwe na ukatupwe baharini,’ na itafanyika.22Chochote mtakachoomba kwa sala, huku mkiamini, mtapokea.”23Yesu alipofika hekaluni, wakuu wa makuhani na wazee wa watu wakamjia wakati alipokuwa akifundisha na kumwuliza, “Ni kwa mamlaka gani unafanya mambo haya? Na ni nani aliyekupa mamlaka haya?”24Yesu akajibu na kuwaambia, “Nami tena nitawauliza swali moja. Kama mkiniambia, nami vile vile nitawaambia ni kwa mamlaka gani ninafanya mambo haya.25Ubatizo wa Yohana- ulitoka wapi, mbinguni au kwa wanadamu?” Wakahojiana wenyewe, wakisema, “Tukisema, ulitoka mbinguni, atatuambia, ‘Kwa nini hamkumwamini?’26Lakini tukisema, ‘Ulitoka kwa wanadamu,’ tunawaogopa makutano, kwa sababu wote wanamwona Yohana kama nabii.”27Kisha wakamjibu Yesu na kusema, “Hatujui” Akawaambia pia, “Wala mimi sitawaambia ni kwa mamlaka gani nafanya mambo haya.28Lakini mnafikiri nini? Mtu mwenye wana wawili. Akaenda kwa moja na kumwambia, ‘Mwanangu, nenda ukafanye kazi katika shamba la mizabibu29leo.’ ‘Mwana akajibu na kusema, ‘sitakwenda.’ Lakini baadaye akabadilisha mawazo yake na akaenda.30Na mtu yule akaenda kwa mwana wa pili na kusema kitu kile kile. Mwana huyu akajibu na kusema, ‘Nitakwenda, bwana.’ Lakini hakwenda.31Yupi kati ya wana wawili aliyefanya matakwa ya baba yake? Wakasema, “Mwana wa kwanza.” Yesu akawaambia, “Kweli nawaambieni, wakusanya ushuru na makahaba wataingia kwenye ufalme wa Mungu kabla yenu kuingia.32Kwa maana Yohana alikuja kwenu kwa njia iliyo nyoofu, lakini hamkumwamini, wakati wakusanya ushuru na makahaba walimwamini. Na ninyi, mlipoona hilo likitendeka, hamkuweza kutubu ili baadaye mumwamini.33Sikilizeni mfano mwingine. Kulikuwa na mtu mwenye eneo kubwa la ardhi. Alipanda mizabibu, akaiwekea uzio, akatengeneza na chombo cha kukamulia divai, akajenga na mnara wa walinzi, na akalikodisha kwa watunza zabibu. Kisha akaenda katika nchi nyingine.34Wakati wa mavuno ya mizabibu ulipokaribia, aliwatuma baadhi ya watumishi kwa wakulima wa mizabibu kuchukua mizabibu yake.35Lakini wakulima wa zabibu wakawachukua watumishi wake, wakampiga mmoja, wakamwua mwingine, na wakampiga mmoja kwa mawe.36Kwa mara nyingine, mmiliki aliwatuma watumishi wengine, wengi zaidi ya wale wa kwanza, lakini wakulima wa mizabibu waliwatendea vile vile.37Baada ya hapo bwana yule akamtuma kwao mwana wake, akisema, ‘Watamheshimu mwanangu.’38Lakini wakulima wa mizabibu walipomwona kijana yule, wakaambiana, ‘Huyu ni mrithi. Njooni tumuue na tumiliki urithi.’39Hivyo wakamchukua, wakamtupa nje ya shamba la mizabibu na kumwua.40Je mmliki wa shamba la mizabibu atakapokuja, atawafanya nini wakulima wa mizabibu?”41Wakamwambia, “Atawaharibu hao watu waovu katika njia ya ukali zaidi, na kisha atalikodisha shamba la mizabibu kwa wakulima wengine wa mizabibu, watu ambao watalipa kwa ajili ya mizabibu itakapoiva.”42Yesu akawaambia, “Hamkusoma katika maandiko, ‘Jiwe walilolikataa waashi limekuwa jiwe kuu la msingi. Hili lilitoka kwa Bwana, na inashangaza machoni petu?’43Hivyo nawaambieni, Ufalme wa Mungu utatwaliwa kutoka kwenu na kupewa taifa linalojali matunda yake.44Yeyote atakayeanguka juu ya jiwe hilo atavunjwa vipandevipande. Lakini kwa yeyote litakayemwangukia, litamsaga.”45Wakuu wa makuhani na mafarisayo waliposikia mifano yake, wakaona kuwa anawazungumzia wao.46Lakini kila walipotaka kunyosha mikono juu yake, waliogopa makutano, kwa sababu watu walimtazama kama nabii.
1Yesu alisema nao tena katika mifano, akisema,2“Ufalme wa mbinguni unafanana na mfalme aliyeandaa sherehe ya harusi ya mwanawe.3Akawatuma watumishi wake kuwakaribisha waliokuwa wamealikwa kuja katika sherehe ya harusi, lakini hawakufika.4Mfalme aliwatuma tena watumishi wengine, akisema. “Waambieni wote walioalikwa, ‘Angalieni, nimeandaa chakula. Fahali na ndama wangu wanono wamechinjwa, na mambo yote yako tayari. Njoni katika sherehe ya harusi.”5Lakini watu hao hawakuzingatia kwa dhati mwaliko wake. Baadhi walirejea katika mashamba yao, na wengine walirudi katika sehemu zao za biashara.6Wengine waliwainukia watumishi wa mfalme na kuwadhalilisha na kuwaua.7Lakini mfalme alikasirika. Alituma jeshi lake, akawaua wale wauaji na kuuteketeza mji wao kwa moto.8Kisha aliwaambia watumishi wake, ‘Harusi iko tayari, lakini walioalikwa hawakustahili.9Kwa hiyo nendeni kwenye makutano ya njia kuu, waalikeni watu wengi kadri iwezekanavyo waje kwenye sherehe ya harusi.’10Watumishi walienda njia kuu na kuwakaribisha watu wowote waliowaona, wema na wabaya. Hivyo ukumbi wa harusi ulijaa wageni.11Lakini mfalme alipoingia kuwatazama wageni, alimuona mtu mmoja ambaye hakuvaa vazi rasmi la harusi!12Mfalme alimwuliza, ‘Rafiki, ulipataje kufika hapa ndani bila vazi la harusi?’ Na mtu huyo hakujibu chochote.13Ndipo mfalme alipowaambia watumishi wake, ‘Mfungeni mtu huyu mikono na miguu na mtupeni nje katika giza, huko ambako kutakuwa na kilio na kusaga meno.14Kwa kuwa watu wengi wanaitwa, lakini wateule ni wachache.’”15Ndipo Mafarisayo waliondoka na kupanga jinsi ya kumkamata Yesu katika maneno yake mwenyewe.16Ndipo walipowatuma wanafunzi wao pamoja na Maherode. Na walimwambia Yesu, “Mwalimu, tunajua kuwa wewe ni mtu wa kweli, na kwamba unafundisha matakwa ya Mungu katika ukweli. Haujali maoni ya mtu mwingine na hauoneshi upendeleo kwa watu.17Kwa hiyo tuambie, unafikiri nini? Je, ni sahihi kisheria kulipa kodi kwa Kaisari au hapana?”18Yesu alifahamu uovu wao na akasema, “Kwa nini mnanijaribu, enyi wanafiki?19Nionesheni pesa itumikayo kulipia kodi.” Ndipo wakamletea dinari.20Yesu akawauliza, “Sura na jina hili ni vya nani?”21Wakamjibu, “Vya Kaisari.” Ndipo Yesu akawaambia, “Mpeni Kaisari vitu vilivyo vyake na vya Mungu mpeni Mungu.”22Waliposikia hivyo walishangaa. Kisha walimwacha na kwenda zao.23Siku hiyo baadhi ya Masadukayo walikuja kwa Yesu, wale wasemao kuwa hakuna ufufuo wa wafu. Wakamwuliza,24wakisema, “Mwalimu, Musa alisema, ikiwa mtu amefariki bila kuzaa watoto, ndugu yake na amrithi huyo mwanamke na ampatie mtoto kwa ajili ya ndugu yake.25Walikuwapo ndugu saba. Wa kwanza alioa na kisha akafariki bila kuzaa watoto. Akamwachia mke nduguye.26Kisha ndugu yake wa pili naye akafanya vivyo hivyo, kisha yule wa tatu, ikawa hivyo hadi kwa yule wa saba.27Baada ya kufanya hivyo wote, yule mwanamke naye alifariki.28Sasa katika ufufuo huyo mwanamke atakuwa mke wa nani katika ndugu hao saba? Kwa sababu wote walimuoa.”29Lakina Yesu aliwajibu na kuwaambia, “Mnakosea, kwa sababu hamjui Maandiko wala nguvu za Mungu.30Kwa kuwa katika ufufuo, watu hawaoi wala kuolewa. Badala yake watu huwa kama malaika huko mbinguni.31Lakini kuhusu ufufuo wa walio kufa, hamjawahi kusoma kile ambacho Mungu alikisema kwenu, akisema,32“Mimi ni Mungu wa Ibrahimu, Mungu wa Isaka, na Mungu wa Yakobo? Mungu si Mungu wa waliokufa, bali ni Mungu wa walio hai.”33Wakati umati waliposikia hili, waliyashangaa mafundisho yake.34Lakini Mafarisayo waliposikia kuwa Yesu amewanyamazisha Masadukayo, walijikusanya wao wenyewe kwa pamoja.35Mmoja wao, akiwa mwana sheria, alimwuliza swali kwa kumjaribu.36“Mwalimu, ni amri ipi iliyo kuu kuliko zote katika sheria?”37Yesu akamjibu, “Lazima umpende Bwana kwa moyo wako wote, kwa roho yako yote, na kwa akili zako zote.38Hii ndiyo amri iliyo kuu na ya kwanza.39Na ya pili inafanana na hiyo. Ni lazima kumpenda jirani yako kama unavyojipenda mwenyewe.40Sheria zote na Manabii hutegemea amri hizi mbili.”41Na Mafarisayo walipokuwa bado wamejikusanya pamoja, Yesu aliwauliza swali.42Akisema, “Je, mwafikiri nini juu ya Kristo? Yeye ni Mwana wa nani?” Nao wakamjibu, “Ni mwana wa Daudi.”43Yesu akawajibu, “Ni kwa namna gani Daudi katika Roho anamwita Bwana, akisema,44‘Bwana alimwambia Bwana wangu, ‘Kaa mkono wangu wa kuume, hadi nitakapowafanya maadui zako wawekwe chini ya miguu yako.”45Kama Daudi anamwita Kristo ‘Bwana,’ jinsi gani atakuwa mtoto wake?”46Hakuna aliyeweza kumjibu neno tena, na hakuna aliyethubutu tena kumwuliza maswali zaidi tangu siku hiyo na kuendelea.
1Baadaye aliongea na umati na wanafunzi wake. Akasema,2“Waandishi na Mafarisayo wanakalia kiti cha Musa.3Kwa hiyo chochote wanacho waamuru kufanya, fanyeni huku mkiwachunguza. Lakini msije mkaiga matendo yao, kwa sababu wao hutamka mambo wasiyoyafanya.4Kweli, wao hufunga mizigo mizito ambayo ni vigumu kuibeba, na kisha huwabebesha watu mabegani mwao. Lakini wao wenyewe hawasogezi hata kidole kuibeba.5Matendo yao yote, huyafanya ili watazamwe na watu. Kwa sababu wao hupanua masanduku yao na huongeza ukubwa wa mapindo ya mavazi yao.6Wao hupendelea kukaa maeneo ya kifahari katika sherehe na katika viti vya heshima ndani ya masinagogi,7na kusalimiwa kwa heshima maeneo ya sokoni, na kuitwa ‘Walimu’ na watu.8Lakini ninyi hampaswi kuitwa “Walimu,” Kwa kuwa mnaye Mwalimu mmoja, na ninyi wote ni ndugu.9Msimuite mtu yeyote hapa duniani kuwa baba yenu, kwa kuwa mnaye Baba mmoja tu, naye yuko mbinguni.10Wala msije kuitwa ‘walimu,’ kwa kuwa mnaye Mwalimu mmoja tu, yaani Kristo.11Bali aliye mkubwa miongoni mwenu atakuwa mtumishi wenu.12Yeyote ajiinuae atashushwa. Na yeyote anaye jishusha atainuliwa.13Lakini ole wenu waandishi na Mafarisayo, wanafiki! Mnawafungia watu ufalme wa mbinguni. Nanyi hamwezi kuuingia, na hamwaruhusu wanaoingia kufanya hivyo.14115Ole wenu Waandishi na Mafarisayo, wanafiki! Mnavuka ng'ambo ya bahari na kufika kumfanya mtu mmoja aamini yale mnayoyafundisha, na anapokuwa kama ninyi, mnamfanya mara mbili mwana wa jehanamu kama ninyi wenyewe mlivyo.16Ole wenu viongozi vipofu, ninyi msemao, ‘Yeyote aapaye kwa hekalu, si kitu. Lakini anayeapa kwa dhahabu ya hekalu, amefungwa na kiapo chake.’17Enyi vipofu wapumbavu, kipi ni kikubwa kuliko kingine, dhahabu au hekalu ambalo limeweka wakfu dhahabu kwa Mungu?18Na, yeyote aapaye kwa madhabahu, si kitu. Bali anayeapa kwa sadaka iliyo juu yake, amefungwa na kiapo chake.19Enyi watu vipofu, kipi ni kikubwa kuliko kingine, sadaka au madhabahu ambayo huweka wakfu sadaka zinazotolewa kwa Mungu?20Kwa hiyo, yeye aapaye kwa madhabahu huapa kwa hiyo na kwa vitu vyote vilivyo juu yake.21Naye aapaye kwa hekalu, huapa kwa hilo na kwa yeye akaaye ndani yake.22Na yeye aapaye kwa mbingu, huapa kwa kiti cha enzi cha Mungu na kwa yeye aketie juu yake.23Ole wenu, waandishi na Mafarisayo, wanafiki! Kwa kuwa mnalipa zaka kwa bizali, mnaanaa na mchicha, lakini mnaacha mambo mazito ya sheria- haki, rehema, na imani. Lakini haya mnapaswa kuwa mmeyafanya, na siyo kuacha mengine bila kuyatekeleza.24Enyi viongozi vipofu, ninyi ambao mnachuja mdudu mdogo lakini mnameza ngamia!25Ole wenu, waandishi na Mafarisayo, wanafiki! Kwa kuwa mnasafisha nje ya vikombe na nje ya sahani, lakini ndani pamejaa dhuluma na kutokuwa na kiasi.26Enyi Mafarisayo vipofu, safisheni kwanza ndani ya kikombe na ndani ya sahani, ili upande wa nje nao pia uwe safi.27Ole wenu, waandishi na Mafarisayo, wanafiki! Kwa kuwa mnafanana na makaburi yaliyopakwa chokaa, ambayo kwa nje huonekana mazuri, lakini kwa ndani yamejaa mifupa ya waliokufa na kila kitu kilicho kichafu.28Vivyo hivyo, nanyi kwa nje mwaonekana wenye haki mbele ya watu, lakini kwa ndani mmejaa unafiki na udhalimu.29Ole wenu, waandishi na Mafarisayo, wanafiki! Kwa kuwa mwajenga makaburi ya manabii na kuyapamba makaburi ya wenye haki.30Ninyi mwasema, kama tungeishi siku za baba zetu, tusingekuwa tumeshiriki pamoja nao kumwaga damu za manabii.31Kwa hiyo mwajishuhudia wenyewe kwamba ninyi ni watoto wa hao waliowaua manabii.32Pia ninyi mnakamilisha kujaza sehemu inayostahili dhambi ya baba zenu.33Enyi nyoka, wana wa majoka, kwa namna gani mtaikwepa hukumu ya jehanamu?34Kwahiyo, tazama, nawatuma kwenu manabii, watu wenye hekima, na waandishi. Baadhi yao mtawaua na kuwasulubisha. Na baadhi yao mtawachapa ndani ya masinagogi yenu na kuwafukuza kutoka mji mmoja hadi mwingine.35Matokeo ni kwamba juu yenu patatokea damu zote za wenye haki zilizomwagwa duniani, kuanzia damu ya Habili mwenye haki hadi kwa damu ya Zakaria mwana wa Barakia, mliye muua kati ya patakatifu na madhabahu.36Kweli, nawaambieni, mambo haya yote yatakipata kizazi hiki.37Yerusalemu, Yerusalemu, wewe unayewaua manabii na kuwapiga mawe wale ambao wanatumwa kwako! Mara ngapi nimewakusanya watoto wako pamoja kama vile kuku awakusanyavyo vifaranga wake chini ya mabawa yake, lakini haukukubali!38Tazama, nyumba yako imebaki ukiwa.39Nami nakuambia, kuanzia sasa na kuendelea hautaniona, hadi utakaposema, ‘Amebarikiwa yeye ajaye kwa jina la Bwana.”’
1Yesu alitoka hekaluni na kwenda zake. Wanafunzi wake walimwendea na kumuonesha majengo ya hekalu.2Lakini aliwajibu na kusema, “Je, hamuyaoni mambo haya yote? Kweli nawaambia, hakuna jiwe litalobaki juu ya lingine bila kubomolewa.”3Na alipokaa katika lima wa Mizeituni, wanafunzi wake walimwendea kwa faragha na kusema, “Tuambie, mambo haya yatatokea lini? Kitu gani kitakuwa dalili ya kuja kwako na mwisho wa ulimwengu?”4Yesu aliwajibu na kuwaambia, “Iweni makini kwamba asije mtu akawapotosha.5Kwa kuwa wengi watakuja kwa jina langu. Watasema, ‘Mimi ndiye Kristo,’ na watawapotosha wengi.6Mtasikia vita na taarifa za vita. Angalieni msije mkawa na wasiwasi, kwa kuwa mambo haya hayabudi kutokea; lakini ule mwisho utakuwa bado.7Kwa kuwa taifa litainuka dhidi ya taifa jingine, na ufalme dhidi ya ufalme. Kutakuwa na njaa na matetemeko ya ardhi katika sehemu mbalimbali.8Lakini mambo haya yote ni mwanzo tu wa uchungu wa kujifungua.9Ndipo watawatoa kwa ajili ya mateso na kuwaua. Mtachukiwa na mataifa yote kwa sababu ya jina langu.10Ndipo wengi watajikwaa na kusalitiana na watachukiana wenyewe kwa wenyewe.11Manabii wengi wa uongo watatokea na kuwadanganya wengi.12Kwa sababu uovu utaongezeka, upendo wa wengi utapungua.13Lakini atakaye vumilia mpaka mwisho, ataokolewa.14Hii Injili ya ufalme itahubiriwa katika ulimwengu mzima kama ushuhuda kwa mataifa yote. Na ndipo ule mwisho utafika.15Kwa hiyo, mtakapoona chukizo la uharibifu, lililosemwa na nabii Danieli limesimama mahali patakatifu (asomaye na afahamu),16ndipo walioko Yuda wakimbilie milimani.17Na yule aliyeko juu ya paa la nyumba asiweze kuteremka chini kuchukua kitu chochote kutoka ndani ya nyumba yake,18naye aliyeko shambani asirudi kuchukua vazi lake.19Lakini ole wao ambao wana mtoto na wale ambao wananyonyesha katika siku hizo!20Ombeni kwamba kukimbia kwenu kusiwe wakati wa baridi, wala siku ya sabato.21Kwa kuwa kutakuwa na dhiki kuu, ambayo haijawahi kuwapo tangu kuumbwa kwa ulimwengu hadi sasa, na wala haitakuwapo tena.22Kama siku hizo zisingefupishwa, hakuna ambaye angeokoka. Lakini kwa sababu ya wateule, siku hizo zitafupishwa.23Kisha ikiwa mtu yeyote atawaambia ‘Tazama, Kristo yuko hapa! Au, ‘Kristo yuko kule’ msiamini maneno hayo.24Kwa kuwa Makristo wa uongo na manabii wa uongo watakuja na kuonesha ishara kubwa na maajabu, kwa kusudi la kupotosha, kama ingewezekana hata na wateule.25Tazameni, nimewatahadharisha kabla ya mambo hayo kutokea.26Kwa hiyo, ikiwa watawaambia, “Kristo yuko jangwani,’ msiende huko jangwani. Au, ‘Tazameni, yuko ndani ya nyumba,’ msiamini maneno hayo.27Kama vile radi inavyomulika kutokea mashariki na kuangaza hadi magharibi, ndivyo itakavyokuwa kuja kwa Mwana wa Adamu.28Popote ulipo mzoga, huko ndiko tai wakusanyikapo.29Lakini mara baada ya dhiki kuu ya siku zile, Jua litatiwa giza, mwezi hautatoa mwanga wake, nyota zitaanguka kutoka angani, na nguvu za mbinguni zitatikisika.30Ndipo ishara ya Mwana wa Adamu itaonekana angani, na makabila yote ya dunia wataomboleza. Watamwona Mwana wa Adamu akija katika mawingu ya angani kwa nguvu na utukufu mkuu.31Atawatuma malaika wake kwa sauti kuu ya tarumbeta, nao watawakusanya pamoja wateule wake kutoka pande nne za dunia, kutoka mwisho mmoja wa mbingu hadi mwingine.32Jifunzeni somo kutokana na mti mtini. Mara tu tawi linapochipuka na kutoa majani, mnajua kwamba kiangazi kinakaribia.33Hivyo pia, mtakapoona mambo haya yote, mnapaswa kujua kwamba amekaribia, karibu na malango.34Kweli nawaambia, kizazi hiki hakitapita, hadi mambo yote haya yatakuwa yametokea.35Mbingu na nchi zitapita, lakini maneno yangu hayatapita kamwe.36Lakini kuhusu siku ile na saa hakuna mtu ajuaye, hata malaika wa mbinguni, wala Mwana, bali Baba peke yake.37Kama vile ilivyokuwa katika siku za Nuhu, ndivyo itakavyokuwa kuja kwa Mwana wa Adamu.38Kwa kuwa katika siku hizo kabla ya gharika watu walikuwa wakila na kunywa, wakioa na kuolewa hadi siku ile ambayo Nuhu aliingia katika safina,39na hawakujua kitu chochote hadi gharika ilipokuja na kuwasomba wote - ndivyo itakavyokuwa kuja kwa Mwana wa Adamu.40Ndipo watu wawili watakuwa shambani- mmoja atachukuliwa, na mmoja ataachwa nyuma.41Wanawake wawili watakuwa wanasaga pamoja - mmoja atachukuliwa, na mmoja atabaki.42Kwa hiyo, kuweni macho kwa sababu hamjui ni siku gani ambayo atakuja Bwana wenu.43Lakini mjue kwamba, ikiwa bwana mwenye nyumba angejua ni saa ipi ambayo mwizi angekuja, angekesha na asingeruhusu nyumba yake kuvamiwa.44Kwa hiyo, pia mnapaswa kuwa tayari, kwa kuwa Mwana wa Adamu atakuja katika saa msiyoitarajia.45Hivyo ni nani aliye mwaminifu, mtumwa mwenye akili, ambaye bwana wake amempa madaraka juu ya walio katika nyumba yake, ili awape chakula kwa wakati unaofaa?46Amebarikiwa mtumishi huyo, ambaye bwana wake atamkuta akifanya hivyo wakati ajapo.47Kweli nawaambia kwamba bwana atamweka juu ya kila kitu kilicho chake.48Lakini kama mtumwa mwovu akisema moyoni mwake, ‘Bwana wangu amekawia,’49na akaanza kuwapiga watumishi wake, na akala na kulewa vileo,50Bwana wa mtumwa huyo atakuja katika siku ambayo haitarajii, na katika saa ambayo haijui.51Bwana wake atamkata vipande viwili na kumweka katika nafasi moja sawa na wanafiki, ambako kutakuwa na kilio na kusaga meno.
1Ndipo ufalme wa mbinguni utafananishwa na wanawali kumi waliochukua taa zao na kuondoka kwenda kumpokea bwana harusi.2Watano miongoni mwao walikuwa wapumbavu na watano wengine walikuwa werevu.3Wanawali wapumbavu walipochukua taa zao, hawakuchukua mafuta yoyote.4Bali wanawali welevu walichukua vyombo vyenye mafuta pamoja na taa zao.5Sasa wakati bwana harusi amechelewa kufika, wote walishikwa usingizi na wakalala.6Lakini wakati wa usiku wa manane kulikuwa na yowe, ‘Tazama, bwana harusi! Tokeni nje mkampokee.’7Ndipo hao wanawali waliamka wote na kuwasha taa zao.8Wale wapumbavu waliwaambia wale werevu, ‘Mtupatie sehemu ya mafuta yenu kwa sababu taa zetu zinazimika.’9Lakini wale werevu waliwajibu na kuwaambia, ‘Kwa kuwa hayatatutosha sisi na ninyi, badala yake nendeni kwa wanaouza mjinunulie kiasi kwa ajili yenu.’10Wakati wameenda huko kununua, Bwana harusi alifika, na wote waliokuwa tayari walienda naye kwenye sherehe ya harusi, na mlango ulifungwa.11Baadaye wale wanawali wengine pia walifika na kusema, ‘Bwana, bwana, tufungulie.’12Lakini alijibu na kusema, ‘Kweli nawaambia, Mimi siwajui.’13Kwa hiyo angalieni, kwa kuwa hamjui siku au saa.14Kwa kuwa ni sawa na mtu alipotaka kusafiri kwenda nchi nyingine. Aliwaita watumwa wake na kuwakabidhi utajiri wake.15Mmoja wao alimpatia talanta tano, mwingine alimpa mbili, na yule mwingine alimpa talanta moja. Kila mmoja alipokea kiasi kulingana na uwezo wake, na yule mtu alisafari kwenda zake.16Mapema yule aliyepokea talanta tano alienda kuziwekeza, na kuzalisha talanta zingine tano.17Vile vile yule aliyepokea talanta mbili, alizalisha zingine mbili.18Lakini mtumwa aliyepokea talanta moja, alienda zake, akachimba shimo ardhini, na kuificha fedha ya bwana wake.19Na baada ya muda mrefu, bwana wa watumwa hao alirudi na kutengeneza mahesabu nao.20Yule mtumwa aliyepokea talanta tano alikuja na kuleta talanta zingine tano, akasema, ‘Bwana, ulinipa talanta tano. Tazama, nimepata faida ya talanta zingine tano.’21Bwana wake akamwambia, ‘Hongera, mtumwa mzuri na mwaminifu! Umekuwa mwaminifu kwa vitu vidogo. Nitakupa madaraka juu ya vitu vingi. Ingia katika furaha ya bwana wako.’22Mtumwa aliyepokea talanta mbili alikuja na kusema, ‘Bwana, ulinipa talanta mbili. Tazama, nimepata faida ya talanta zingine mbili,’23Bwana wake akamwambia, ‘Hongera, mtumwa mzuri na mwaminifu! Umekuwa mwaminifu kwa vitu vichache. Nitakupa madaraka juu ya vitu vingi. Ingia katika furaha ya bwana wako.’24Baadaye mtumwa aliyepokea talanta moja alikuja na kusema, ‘Bwana, najua kuwa wewe ni mtu mkali. Unachuma mahali ambapo hukupanda, na unavuna mahali ambapo hukusia.25Mimi niliogopa, nikaenda zangu na kuificha talanta yako katika udongo. Tazama, unayo hapa ile iliyo yako.’26Lakini bwana wake alijibu na kusema, ‘Wewe mtumwa mwovu na mzembe, ulijua kwamba ninachuma mahali ambapo sijapanda na kuvuna mahali ambapo sikusia.27Kwahiyo ulipaswa kuwapa fedha yangu watu wa benki, na wakati wa kurudi kwangu ningeipokea ile yangu pamoja na faida.28Kwa hiyo mnyang'anyeni hiyo talanta na mpeni yule mtumwa aliye na talanta kumi.29Kila mtu aliye nacho, ataongezewa zaidi-hata kwa kuzidishiwa sana. Lakini kwa yeyote asiye na kitu, hata alicho nacho atanyang'anywa.30Mtupeni nje gizani huyo mtumwa asiyefaa, ambako kutakuwa na kilio na kusaga meno.’31Wakati Mwana wa Adamu atakapokuja katika utukufu wake, na malaika wote pamoja naye, ndipo atakapokaa juu ya kiti chake cha utukufu.32Mataifa yote yatakusanyika mbele zake, naye atawatenganisha watu, kama vile mchungaji anavyowatenganisha kondoo na mbuzi.33Atawaweka kondoo mkono wake wa kuume, bali mbuzi atawaweka mkono wa kushoto.34Kisha mfalme atawaambia wale walio mkono wake wa kulia, ‘Njoni, mliobarikiwa na Baba yangu, urithini ufalme ulioandaliwa kwa ajili yenu tangu kuwekwa msingi wa ulimwengu.35Kwa kuwa nilikuwa na njaa na mlinipa chakula; Nilikuwa mgeni na mlinikaribisha;36Nilikuwa uchi, na mlinivika nguo; Nilikuwa mgonjwa na mkanitunza; Nilikuwa kifungoni na mkaniijia.’37Ndipo wenye haki watamjibu na kumwambia, ‘Bwana, lini tulikuona ukiwa na njaa, na kukulisha? Au una kiu na tukakupa maji?38Na lini tulikuona ukiwa mgeni, na tukakukaribisha? Au ukiwa uchi na tukakuvisha nguo?39Na lini tulikuona ukiwa mgonjwa, au katika kifungo, na tukakujia?40Na mfalme atawajibu na kuwaambia, ‘Kweli nawaambia, mlichotenda hapa kwa mmoja wa ndugu zangu wadogo, mlinitendea mimi.’41Ndipo atawaambia hao walio mkono wake wa kushoto, ‘Ondokeni kwangu, mliolaaniwa, nendeni katika moto wa milele ulioandaliwa kwa ajili ya shetani na malaika zake,42kwa sababu nilikuwa na njaa lakini hamkunipa chakula; Nilikuwa na kiu lakini hamkunipa maji;43Nilikuwa mgeni lakini hamkunikaribisha; nikiwa uchi lakini hamkunipa mavazi; nikiwa mgonjwa na nikiwa kifungoni, lakini hamkunitunza.’44Ndipo wao pia watamjibu na kusema, ‘Bwana, lini tulikuona ukiwa na njaa, au una kiu, au u mgeni, au ukiwa uchi, au ukiwa mgonjwa, au ukiwa mfungwa, na hatukukuhudumia?45Kisha atawajibu na kusema, ‘Kweli nawaambia, kile ambacho hamkutenda kwa mmoja wa hawa wadogo, hamkunitendea mimi.’46Hawa watakwenda katika adhabu ya milele bali wenye haki katika uzima wa milele.”
1Wakati Yesu alipomaliza kusema maneno yote hayo, aliwaambia wanafunzi wake,2“Mnajua kwamba baada ya siku mbili kutakuwa na sikukuu ya pasaka, na mwana wa Adamu atatolewa ili asulibiwe.”3Baadaye wakuu wa makuhani na wazee wa watu walikutana pamoja katika makao ya Kuhani Mkuu, aliye kuwa anaitwa Kayafa.4Kwa pamoja walipanga njama ya kumkamata Yesu kwa siri na kumuua.5Kwa kuwa walisema, “Isifanyike wakati wa sikukuu, kusudi isije ikazuka ghasia miongoni mwa watu.”6Wakati Yesu alipokuwa Bethania katika nyumba ya Simoni mkoma,7alipokuwa amejinyoosha mezani, mwanamke mmoja alikuja kwake akiwa amebeba mkebe wa alabasta iliyokuwa na mafuta yenye thamani kubwa, na aliyamimina juu ya kichwa chake.8Lakini wanafunzi wake walipoona jambo hilo, walichukia na kusema, “Nini sababu ya hasara hii?9Haya yangeweza kuuzwa kwa kiasi kikubwa na kupewa maskini.”10Lakini Yesu, akiwa anajua hili, akawaambia, “Kwa nini mnamsumbua mwanamke huyu? Kwa kuwa amefanya kitu kizuri kwangu.11Masikini mnao siku zote, lakini hamtakuwa pamoja nami daima.12Kwa sababu alipomimina mafuta haya juu ya mwili wangu, alifanya hivyo kwa ajili ya maziko yangu.13Kweli nawaambieni, popote Injili hii itakapohubiriwa katika ulimwengu mzima, kitendo alichofanya huyu mwanamke, pia kitakuwa kinasemwa kwa ajili ya kumkumbuka.”14Ndipo mmoja wa wale Kumi na wawili, aliyeitwa Yuda Iskariote, alienda kwa wakuu wa makuhani15na kusema, “Mtanipatia nini nikimsaliti?” Wakampimia Yuda vipande thelathini vya fedha.16Tangu muda huo alitafuta nafasi ya kumsaliti.17Hata siku ya kwanza ya mikate isiyotiwa chachu, wanafunzi walimwendea Yesu na kusema, “Wapi unataka tukuandalie ule chakula cha Pasaka?”18Akawaambia, “Nendeni mjini kwa mtu fulani na mwambieni, Mwalimu anasema, ‘Muda wangu umekaribia. Nitaitimiza Pasaka pamoja na wanafunzi wangu katika nyumba yako.’”19Wanafunzi walifanya kama Yesu alivyowaagiza, na waliandaa chakula cha Pasaka.20Ilipofika jioni, aliketi kula chakula pamoja na wale wanafunzi kumi na wawili.21Walipokuwa wanakula chakula, alisema, “Kweli nawaambia kwamba mmoja wenu atanisaliti.”22Walihuzunika sana, na kila mmoja alianza kumuuliza, “Je, hakika siyo mimi, Bwana?”23Akawajibu, “Yule ambaye anachovya mkono wake pamoja nami katika bakuli ndiye atakaye nisaliti.24Mwana wa Adamu ataondoka, kama alivyoandikiwa. Lakini ole wake mtu ambaye atamsaliti Mwana wa Adamu! Ingekuwa vizuri kwa mtu huyo kama asingezaliwa.”25Yuda, ambaye angemsaliti alisema, “Je, ni mimi Rabi?” Yesu akamwambia, “Umesema jambo hilo wewe mwenyewe.”26Walipokuwa wakila chakula, Yesu aliutwaa mkate, akaubariki, na kuumega. Akawapa wanafunzi wake akisema, “Chukueni, mle. Huu ni mwili wangu.”27Akatwaa kikombe na kushukuru, akawapa na kusema, “Kunyweni wote katika hiki.28Kwa kuwa hii ni damu ya agano langu, inayomwagwa kwa ajili ya wengi kwa msamaha wa dhambi.29Lakini nawaambieni, sitakunywa tena matunda ya mzabibu huu, hadi siku ile nitakapokunywa mpya pamoja nanyi katika ufalme wa Baba yangu.”30Walipokuwa wamemaliza kuimba wimbo, walitoka kwenda Mlima wa Mizeituni.31Kisha Yesu akawaambia, “Usiku huu ninyi nyote mtajikwaa kwa sababu yangu, kwa kuwa imeandikwa, Nitampiga mchungaji na kondoo wa kundi watatawanyika.32Lakini baada ya kufufuka kwangu, nitawatangulia kwenda Galilaya.”33Lakini Petro alimwambia, “Hata kama wote watakukataa kwa sababu ya mambo yatakayokupata, mimi sitakukataa.”34Yesu akamjibu, “Kweli nakuambia, usiku huu kabla jogoo hajawika, utanikana mara tatu.”35Petro akamwambia, “Hata kama ingenipasa kufa na wewe, sitakukana.” Na wanafunzi wengine wote wakasema vivyo hivyo.36Baadaye Yesu alienda nao mahali panapoitwa Gethsemane na aliwaambia wanafunzi wake, “Kaeni hapa wakati nikienda huko na kuomba.”37Akamchukua Petro na wana wawili wa Zebedayo na akaanza kuhuzunika na kusononeka.38Kisha akawaambia, “Roho yangu ina huzuni kubwa sana, hata kiasi cha kufa. Bakini hapa na mkeshe pamoja nami.”39Akaenda mbele kidogo, akaanguka kifudifudi, na kuomba. Akasema, “Baba yangu, kama inawezekana, kikombe hiki kiniepuke. Isiwe kama ninavyotaka mimi, bali kama utakavyo wewe.”40Akawaendea wanafunzi na akawakuta wamelala usingizi, na akamwambia Petro, “Kwa nini hamkuweza kukesha nami kwa saa moja?41Kesheni na kuomba kusudi msiingie majaribuni. Roho i radhi, lakini mwili ni dhaifu.”42Akaenda zake mara ya pili na kuomba, akasema, “Baba yangu, kama jambo hili haliwezi kuepukika na ni lazima nikinywee kikombe hiki, mapenzi yako yatimizwe.”43Akarudi tena na kuwakuta wamelala usingizi, kwa kuwa macho yao yalikuwa mazito.44Kisha akawaacha tena akaenda zake. Akaomba mara ya tatu akisema maneno yaleyale.45Baadaye Yesu aliwaendea wanafunzi wake na kuwaambia, “Bado mmelala tu na kujipumzisha? Tazameni, saa imekaribia, na Mwana wa Adamu anasalitiwa mikononi mwa wenye dhambi.46Amkeni, tuondoke. Tazama, yule anaye nisaliti amekaribia.”47Wakati alipokuwa bado anaongea, Yuda mmoja wa wale kumi na wawili, akafika. Kundi kubwa lilifika pamoja naye likitokea kwa wakuu wa Makuhani na wazee wa watu. Walikuja na mapanga na marungu.48Tena mtu aliyekusudia kumsaliti Yesu alikuwa amewapa ishara, akisema, “Yule nitakayembusu, ndiye yeye. Mkamateni.”49Mara hiyo alikuja kwa Yesu na kusema, “Salamu, Mwalimu!” Na akambusu.50Yesu akamwambia, “Rafiki, lifanye lile ambalo limekuleta.” Ndipo wakaja, na kumnyoshea mikono Yesu, na kumkamata.51Tazama, mtu mmoja wa wale waliokuwa pamoja na Yesu, alinyosha mkono wake, akachomoa upanga wake, na akampiga mtumishi wa kuhani mkuu, na kumkata sikio lake.52Ndipo Yesu akamwambia, rudisha upanga wako pale ulipoutoa, kwa kuwa wote watumiao upanga wataangamizwa kwa upanga.53Mnadhani kuwa siwezi kumwita Baba yangu, naye akanitumia makundi ya majeshi zaidi ya kumi na mawili ya malaika?54Lakini basi jinsi gani maandiko yangeweza kutimizwa, hivi ndivyo inapasa kutokea?”55Wakati huo Yesu akauambia umati, “Je! Mmekuja na mapanga na marungu kunikamata kama mnyang'anyi? Kila siku nilikaa hekaluni nikifundisha, na hamkunishika!56Lakini yote haya yametendeka ili Maandiko ya manabii yatimie.” Ndipo wanafunzi wake wakamwacha na kukimbia.57Wale waliomkamata Yesu walimpeleka kwa Kayafa, Kuhani Mkuu, mahali ambapo waandishi na wazee walikuwa wamekusanyika pamoja.58Lakini Petro alimfuata nyuma kwa mbali hadi katika ukumbi wa Kuhani Mkuu. Aliingia ndani na kukaa pamoja na walinzi aone kitakachotokea.59Basi wakuu wa makuhani na Baraza lote walikuwa wakitafuta ushahidi wa uongo dhidi ya Yesu, kusudi wapate kumuua.60Ingawa walijitokeza mashahidi wengi, lakini hawakupata sababu yoyote. Baadaye mashahidi wawili walijitokeza mbele61na kusema, “Mtu huyu alisema, “Naweza kulivunja hekalu la Mungu na kulijenga tena kwa siku tatu.”62Kuhani Mkuu alisimama na kumwuliza, “Hauwezi kujibu? Hawa wanakushuhudia nini dhidi yako?”63Lakini Yesu alikaa kimya. Kuhani Mkuu akamwambia, “Kama Mungu aishivyo, nakuamuru utwambie, kama wewe ni Kristo, Mwana wa Mungu.”64Yesu akamjibu, “Wewe mwenyewe umesema jambo hilo. Lakini nakuambia, toka sasa na kuendelea utamwona Mwana wa Adamu ameketi mkono wa kulia wenye nguvu, na akija katika mawingu ya mbinguni.”65Ndipo Kuhani Mkuu alirarua mavazi yake na kusema, “Amekufuru! Je, twahitaji tena ushahidi wa nini? Angalia, tayari mmesikia akikufuru.66Je! Mnawaza nini? Wakajibu na kusema, “Anastahili kifo.”67Kisha walimtemea mate usoni na kumpiga ngumi, na kumchapa makofi kwa mikono yao,68na kusema, “Tutabirie, wewe Kristo. Ni nani amekuchapa?”69Wakati huo Petro alikuwa amekaa nje katika ukumbi, na mtumishi wa kike alimwendea na kusema, “Wewe pia ulikuwa pamoja na Yesu wa Galilaya.”70Lakini alikana mbele yao wote, akisema, “Sijui kitu unachosema.”71Alipoenda nje ya lango, mtumishi mwingine wa kike alimwona na kuwaambia waliokuwepo hapo, “Mtu huyu pia alikuwa pamoja na Yesu wa Nazareti.”72Akakana tena kwa kiapo, “Mimi simjui mtu huyu.”73Muda mfupi baadaye, wale waliokuwa wamesimama karibu, walimwendea na kusema na Petro, “Kwa hakika wewe pia ni mmoja wao, kwa kuwa hata lafudhi yako inaonesha.”74Ndipo alianza kulaani na kuapa, “Mimi simfahamu mtu huyu,” na mara hiyo jogoo akawika.75Petro alikumbuka maneno aliyoambiwa na Yesu, “Kabla jogoo hajawika utanikana mara tatu.”
1Muda wa asubuhi ulipofika, wakuu wote wa makuhani na wazee wa watu walikula njama dhidi ya Yesu wapate kumuua.2Walimfunga, walimwongoza, na kumfikisha kwa Liwali Pilato.3Kisha wakati Yuda, ambaye alikuwa amemsaliti, aliona kwamba Yesu amekwisha kuhukumiwa, alijuta na kurudisha vipande thelathini vya fedha kwa mkuu wa makuhani na wazee,4na akasema, “Nimefanya dhambi kwa kuisaliti damu isiyo na hatia.” Lakini wakajibu, “Inatuhusu nini sisi? Yaangalie hayo mwenyewe.”5Kisha alivirusha chini vile vipande vya fedha katika hekalu, na kuondoka zake na kujinyonga mwenyewe.6Mkuu wa makuhani alivichukua vile vipande vya fedha na kusema, “Si halali kuiweka fedha hii katika hazina, kwa sababu ni gharama ya damu.”7Walijadiliana kwa pamoja na fedha ikatumika kununulia shamba la mfinyazi la kuzika wageni.8Kwa sababu hii shamba hilo limekuwa likiitwa, “Shamba la damu” hadi leo hii.9Kisha lile neno lililokuwa limenenwa na nabii Yeremia lilitimia, kusema, “Walitwaa vipande thelathini vya fedha, gharama iliyopangwa na watu wa Israel kwa ajili yake,10na waliitumia kwa shamba la mfinyanzi, kama Bwana alivyokuwa amenielekeza.”11Sasa Yesu alisimama mbele ya Liwali, na Liwali akamwuliza, “Je! Wewe ni mfalme wa Wayahudi?” Yesu alimjibu, “Wewe wasema hivyo.”12Lakini wakati aliposhitakiwa na wakuu wa makuhani na wazee, hakujibu chochote.13Kisha Pilato akamwambia, “Hujayasikia haya mashitaka yote dhidi yako?”14Lakini hakumjibu hata neno moja, hivyo Liwali alijawa na mshangao.15Sasa katika sikukuu ilikuwa desturi ya Liwali kumfungua mfungwa mmoja anayechaguliwa na umati.16Wakati huo walikuwa na mfungwa sugu jina lake Baraba.17Hivyo wakati walipokuwa wamekusanyika pamoja, Pilato aliwauliza, “Ni nani mnataka tumfungue kwa ajili yenu?” Baraba au Yesu anayeitwa Kristo?”18Kwa sababu alijua kwamba wamekwisha kumkamata kwa sababu ya chuki.19Wakati alipokuwa akiketi kwenye kiti chake cha hukumu, mke wake alimtumia neno na kusema, “Usitende jambo lolote kwa mtu huyo asiye na hatia. Kwani nimeteswa mno hata leo katika ndoto kwa sababu yake.”20Ndipo wakuu wa makuhani na wazee waliwashawishi makutano wamwombe Baraba, na Yesu auawe.21Liwali aliwauliza, “Ni yupi kati ya wawili mnataka mimi nimwachie kwenu?” Walisema, “Baraba.”22Pilato akawaambia, “Nimtendee nini Yesu anayeitwa Kristo?” Wote wakajibu, “Msulibishe”23Naye akasema, “Kwa nini, ni kosa gani ametenda?” Lakini walizidi kupaza sauti hata juu mno, “Msulibishe.”24Hivyo wakati Pilato alipoona hawezi kufanya lolote, lakini badala yake vurugu zilikuwa zimeanza, alitwaa maji akanawa mikono yake mbele ya umati, na kusema, “Mimi sina hatia juu ya damu ya mtu huyu asiye na hatia. Yaangalieni haya wenyewe.”25Watu wote wakasema, “Damu yake iwe juu yetu na watoto wetu.”26Kisha akamfungulia Baraba kwao, lakini alimpiga mijeredi Yesu na kumkabidhi kwao kwenda kusulibiwa.27Kisha askari wa Liwali wakamchukua Yesu mpaka Praitorio na kundi kubwa la maaskari wote wakakusanyishwa.28Wakamvua nguo zake na kumvika kanzu ya rangi nyekundu.29Kisha wakatengeneza taji ya miiba na kuiweka juu ya kichwa chake, na walimwekea mwanzi katika mkono wake wa kuume. Walipiga magoti mbele yake na kumkejeli, wakisema, “Salamu, Mfalme wa Wayahudi?”30Na walimtemea mate, na walitwaa mwanzi na kumpiga kichwani.31Wakati walipokuwa wakimkejeli, walimvua ile kanzu na kumvika nguo zake, na kumwongoza kwenda kumsulibisha.32Walipotoka nje, walimwona mtu kutoka Krene jina lake Simeoni, ambaye walimlazimisha kwenda nao ili apate kuubeba msalaba wake.33Walipofika mahali paitwapo Galigotha, maana yake, ‘Eneo la fuvu la Kichwa.’34Walimpa siki iliyochanganywa na nyongo anywe. Lakini alipoionja, hakuweza kuinywa.35Wakati walipokuwa wamemsulubisha, waligawana mavazi yake kwa kupiga kura.36Na waliketi na kumwangalia.37Juu ya kichwa chake waliweka mashitaka dhidi yake yakisomeka, “Huyu ni Yesu, mfalme wa Wayahudi.”38Wanyang'anyi wawili walisulubiwa pamoja naye, mmoja upande wa kulia wake na mwingine wa kushoto.39Wale waliokuwa wakipita walimdhihaki, wakitikisa vichwa vyao40na kusema, “Wewe uliyekuwa unataka kuliharibu hekalu na kulijenga katika siku tatu, jiokoe mwenyewe! Kama ni Mwana wa Mungu, shuka chini utoke msalabani!”41Katika hali ile ile wakuu wa makuhani walikuwa wakimkashifu, pamoja na waandishi na wazee, na kusema,42“Aliokoa wengine, lakini hawezi kujiokoa mwenyewe. Yeye ni Mfalme wa Wayahudi. Na ashuke chini toka msalabani, ndipo tutakapomwamini.43Alimtumaini Mungu. Acha Mungu amwokoe sasa kama anataka, kwa sababu alisema, ‘Mimi ni Mwana wa Mungu.’”44Na wale wanyang'anyi waliokuwa wamesulubiwa pamoja naye pia walisema maneno ya kumdhihaki.45Sasa kutoka saa sita kulikuwa na giza katika nchi yote hadi saa tisa.46Ilipofika saa tisa, Yesu akalia kwa sauti kuu, “Eloi, Eloi, lama thabakithan?” akimaanisha, “Mungu wangu, Mungu wangu, kwa nini umeniacha?”47Wakati huo baadhi yao waliokuwa wamesimama pale walisikia, wakasema, “Anamwita Eliya.”48Mara moja mmoja wao alikimbia kuchukua sifongo na kuijaza kinywaji kichungu, akaiweka juu ya mti na kumpa apate kunywa.49Nao waliosalia wakasema, “Mwacheni peke yake, acheni tuone kama Eliya atakuja kumwokoa.”50Kisha Yesu akalia tena kwa sauti kuu na akaitoa roho yake.51Tazama, Pazia la hekalu lilipasuka sehemu mbili kutokea juu hadi chini. Na ardhi ikatetemeka na miamba ikapasuka vipande.52Makaburi yalifunguka, na miili ya watakatifu wengi waliokuwa wamelala usingizi walifufuliwa.53Walitoka kwenye makaburi baada ya ufufuo wake, waliingia mji mtakatifu, na wakaonekana na wengi.54Basi yule akida na wale ambao walikuwa wakimtazama Yesu waliona tetemeko na mambo yaliyokuwa yakitokea, walijawa na woga sana na kusema, “Kweli huyu alikuwa Mwana wa Mungu.”55Wanawake wengi waliokuwa wakimfuata Yesu kutoka Galilaya ili kumhudumia walikuwa pale wakitazama kutoka kwa mbali.56Miongini mwao walikuwa Mariamu Magdarena, Mariamu mama yake Yakobo na Joseph, na mama wa watoto wa Zebedayo57Ilipofika jioni, alikuja mtu tajiri kutoka Arimathayo, aliyeitwa Yusufu, ambaye pia alikuwa mwanafunzi wa Yesu.58Alimwendea Pilato na kuuomba mwili wa Yesu. Kisha Pilato aliagiza apate kupewa.59Yusufu aliuchukua mwili akaufunga na sanda ya sufi safi,60na akaulaza katika kaburi jipya lake alilokuwa amelichonga mwambani. Kisha akavingirisha jiwe kubwa likafunika mlango wa kaburi na akaenda zake.61Mariamu Magdalena na Mariamu mwingine walikuwa pale, wamekaa kuelekea kaburi.62Siku iliyofuata ambayo ilikuwa siku baada ya maandalio, wakuu wa makuhani na Mafarisayo walikusanyika pamoja kwa Pilato.63Wakamwambia, “Bwana, tunakumbuka kuwa wakati yule mdanganyifu alipokuwa hai, alisema, ‘Baada ya siku tatu atafufuka tena.’64Kwahiyo, agiza kwamba kaburi lilindwe salama mpaka siku ya tatu. Vinginevyo, wanafunzi wake wanaweza kuja kumwiba na kusema kwa watu, ‘Amefufuka kutoka kwa wafu.’ Na udanganyifu wa mwisho utakuwa mbaya kuliko ule wa kwanza.”65Pilato akawaambia, “Chukueni walinzi. Nendeni mkafanye hali ya usalama kama muwezavyo.”66Hivyo walikwenda na kufanya kaburi kuwa salama, jiwe liligongwa mhuri na kuweka walinzi.
1Baadaye jioni siku ya Sabato, jua lilipokuwa likichwa kuelekea siku ya kwanza ya juma, Mariamu magadalena, na yule Mariam mwingine walikuja kuliona kaburi.2Tazama kulikuwa na tetemeko kubwa, kwa sababu malaika wa Bwana alishuka na kulivingirisha lile jiwe, kisha akalikalia.3Sura yake ilikuwa kama ya umeme, na mavazi yake yalikuwa meupe kama theluji.4Wale walinzi walijawa na hofu na kuwa kama wafu.5Yule malaika akawafafanulia wale wanawake akisema, “Msiogope kwa maana najua kuwa mnamtafuta Yesu, aliyesulubiwa.6Hayupo hapa, lakini amefufuka kama alivyowaambia. Njooni muone mahali ambapo Bwana alilala.7Nendeni haraka mkawaambie wanafunzi wake, ‘Amefufuka toka wafu, tazama amewatangulia Galilaya. Huko ndiko mtamwona.’ Tazama mimi nimewaambia.”8Wale wanawake waliondoka pale kaburini haraka wakiwa na hofu na furaha kubwa, na wakakimbia kuwaambia wanafunzi wake.9Tazama Yesu akakutana nao na kusema, “Salamu.” Wale wanawake walikuja na kushika miguu yake, na kisha wakamwabudu.10Kisha Yesu akawaambia, “Msiogope, nendeni mkawaambie ndugu zangu watangulie Galilaya. Huko wataniona.”11Wakati wale wanawake walipokuwa wakienda, tazama baadhi ya walinzi walienda mjini na kuwaambia wakuu wa makuhani mambo yote yaliyokuwa yametokea.12Nao makuhani walipokuwa wamekutana na wazee na kulijadili jambo hilo pamoja nao, walitoa kiasi kikubwa cha pesa kwa wale askari13na kuwaambia, “Waambieni wengine kuwa, ‘Wanafunzi wa Yesu walikuja usiku wakauiba mwili wa Yesu wakati sisi tulipokuwa tumelala.’14Kama taarifa hii itamfikia Liwali, sisi tutamshawishi na kuwaondoleeni ninyi mashaka yote.”15Kwa hiyo wale askari wakazichukua zile pesa na kufanya kama walivyokuwa wameelekezwa. Habari hii ikaenea sana kwa Wayahudi na imekuwa hivyo hadi leo.16Lakini wale mitume kumi na mmoja walienda Galilaya, kwenye ule mlima aliokuwa amewaelekeza.17Nao walipomwona, walimwabudu. Lakini baadhi yao waliona shaka.18Yesu akaja kwao akawambia akisema, “Nimepewa mamlaka yote duniani na mbinguni.19Kwa hiyo enendeni mkawafanye mataifa yote kuwa wanafunzi. Wabatizeni katika jina la Baba, na la Mwana, na la Roho Mtatkatifu.20Wafundisheni kuyatii mambo yote niliyowaagiza, na tazama, mimi niko pamoja nanyi daima, hata mpaka mwisho wa dunia.