Agarabi Namel: Bible for 1 John, 2 John, 2 Thessalonians, 3 John, Acts, James, Jude, Mark, Matthew, Philemon

Formatted for Translators

©2022 Wycliffe Associates
Released under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Bible Text: The English Unlocked Literal Bible (ULB)
©2017 Wycliffe Associates
Available at https://bibleineverylanguage.org/translations
The English Unlocked Literal Bible is based on the unfoldingWord® Literal Text, CC BY-SA 4.0. The original work of the unfoldingWord® Literal Text is available at https://unfoldingword.bible/ult/.
The ULB is licensed under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Notes: English ULB Translation Notes
©2017 Wycliffe Associates
Available at https://bibleineverylanguage.org/translations
The English ULB Translation Notes is based on the unfoldingWord translationNotes, under CC BY-SA 4.0. The original unfoldingWord work is available at https://unfoldingword.bible/utn.
The ULB Notes is licensed under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
To view a copy of the CC BY-SA 4.0 license visit http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/
Below is a human-readable summary of (and not a substitute for) the license.
You are free to:
The licensor cannot revoke these freedoms as long as you follow the license terms.
Under the following conditions:
Notices:
You do not have to comply with the license for elements of the material in the public domain or where your use is permitted by an applicable exception or limitation.
No warranties are given. The license may not give you all of the permissions necessary for your intended use. For example, other rights such as publicity, privacy, or moral rights may limit how you use the material.

Matthew

Chapter 1

1 Ma doki ana,Tepuron anan pinte keka ina ino,Deviti an'i be'i Abrahami an'i. 2 Abrahami Aisakin afo'e i, Aisaki Jeikopun afo'e i,Jeikopu Juda ma befa-ava eyan afo'e i. 3 Juda Peresin ma Sera ma afo'e i.Bekan ano'e Tama i,Peresi Hesronin afo'e i,Hesroni Reminin afo'e i. 4 Rami Aminadapun afo'e i,Aminadapu Nasonin afo'e i,Nasoni Salomun afo'e i. 5 Salomu Boasin afo'e i,Rahapi Boasin ano'e i,Boasi Obetin afo'e i,Ruti Obetin an'a i,Obeti Jesin afo'e i. 6 Jesi Kin Devitin afo'e i,Deviti Solomonin afo'e i,be ano'e pefa Uria mi manta mi. 7 Solomoni Reoboamin afo'e i,Reoboami Abisan afo'e i,Abisa Asan afo'e i. 8 Asani Jehosafetin afo'e i,Jehosafeti Joramin afo'e i,Jorami Usian afo'e i. 9 Usia Jotamin afo'e i,Jotami Ahasin afo'e i,Ahasi Esekaia afo'e i. 10 Esekaia Manasen afo'e i,Manase Amonin afo'e i,Amoni Josaian afo'e i. 11 Josaia Jekonian anavasin ban beafa ava eyan mi be'i baren mi,mai damu i Babiloni oman karavusi ugha mi. 12 I'naimpa ma Babiloni ma karamusi ugha,Jekonia Seltelin afo'eni e mi,Selteli Serubabelin anavasin mi bami. 13 Serubabeli Abiutin afo'e i,Abiuti Eliakimin afo'e i,Eliakimi Asorin afo'e i. 14 Asori Sadokin afo'e i,Sadoki Akimin afo'e i,Akimi Eliudtin afo'e i. 15 Eliudti Eleasan afo'e i,Eleasa Matanin afo'e i,Matani Jekopun afo'e i. 16 Jekopu Josepin afo'e i,ma ughan Josepi Marian avafu i baremi,Maria Tepuron kaemi,iyen ankan mano ben av'i ma dante ayaine. 17 Mino Abrahami anan pinte ma Devitin ta ma orighe in maen 14 anan mi baremi. 18 Tepuro ni ka-in baya ma Maria ma kae-in,ma'a mi ughen.Be ano'e,Maria,Josepin mi barantene tiren tia'an baren,ma'aughan ida ma manten Josepin ontami,Tifaru ano Iyampon Marian ara pin Iyampon badu-antakami. 19 Marian avafu Josepi,be'i puntakein banta i,be'i ida ayave bantanasi aurah ameno van ughami,ma'aughan be'i aupake Marian ifa'onovan ughami be ma baranovan ugha'ein. 20 Be'i ma mai ine ine kaiyo ma bariyan bariyan maen,Ayarafenun i ankeron mano kaimpin me dako uwen ma'asen tiamen,Devitin anin,E'i ida va Marian baran nan perano,paravara seyo mai iyampon ma ben arapin ma bain,mai Tifaru beyan mi dan ba. 21 Be'i maen mana afon iyampon kain tene ben avi Tepuron ne va te,para vara seyo be'i ume nanin banta avirantene. 22 Mino dan ma dako ein mai ano Tiyarfenuni baiya pema profeti anka ma tian ba ein dako e,beti ma'asen tighane. 23 Ineno,mana kafe arinta ma ida banta va bagha inain mano e,amu basini e mana afon iyampon ka-intene,beti ma'a mi sen aran tene,Emanuel!mai baiya ahna ma'a mi tighene,Ayarafenu tetin ma bane." 24 Josepi bagha eimpinte emanten Ayarafenuni ankeron mano ma tein ni en ma'aughane,Marian avi an benasi ughami. 25 Ma'aughan ida be ma bagha mi mai iyampon afoka emi.Afoka ma uvin ben avi Tepuronen te mi.
Chapter 9

1 Tepuro mana bouti fin kumamen ben'i kakan tauni fin orighane 2 Onano,mana'a banta ghayo matifin mana a-i banta aviren Tepuro va-in erighane.Mai banta ayampafin a-i ba-ine.Tepuro betini mumunan o'en ma'a tighane,iyampon oe amusin na ono,paravara seyo te'i e'i ume aru'antere. 3 Onano,lo uwaran banta ghayo ano beraran ma'asen tighane,"Ma banta Ayarafenun pirai baya tian mino". 4 Tepuro betini inin pef'a afova'uren ma'a tighane,"Ireti na-isa ughaya namu inin ar'a pin bariya bafono? 5 Na'ina sa moekanta is'i ughen nafino baya timpine,'Te'i iretini ume ampen nuno a'a mantave orintefo'? 6 Ma'aughanti ireti sa ma'ae afova-ono,Banta Anin mano ana ma bararake nanin banta i ume ampin pawa dam bamino." Tepuro emanten ma'asen mai a-i banta tiamikane,"mantave ei mati mare em'a orono. 7 Mai banta emanten bei mapin orighane. 8 Mai ma banasi oniakene,beti namu manta ri-iyan Tepuron av'i dani ughane,para varaseyo mai pawa banta fin amiane. 9 Tepuro ma mai baru me ampiren orian mana banta ontan mino ben av'i Metiu ino.Mai banta takisi baran banta kayo amah bane.Tepuro ma'asen tiamikamino,"ere te'in daghafono,"ma'asin be'i emanten daghaka mino. 10 Mai damu Tepuro mah pin kumamen nanovan in,mai danmu koghon takisi baran banta kayo va koghon ume nanin banta va Tepuro bei eyo keka ba kumamen naghan ne. 11 Farisi kayo ma mai oniakene,emanten Tepuron ni eyo gheka ma'asen tiamikane,"Na'ivara iretini Anon mano ume nanin banta va takisi baran kayo va dunan niyan nafino?" 12 Tepuro ma betini mai baya ini'en everen ma'asen tighane,"banta ano ma ida a-i baren beti ida dotan one'iyane,ink'a banta ano ma a-i baren beti dotan one'iyane. 13 Ireti orive va laini ono na'iesa ma baya ano tighen.Te'i avba sami tiraniane,ofa idae. Para vara seyo te'i ida mumunan nanin banta van erighare,ume gheka iye betini ume van tirun oe tintenafi mai gheka sami erighare. 14 Mai ayompake Joni ni eyo gheka ano Tepuro vain eman ma'asen tighane,"na'i vara teti ba Farisi kayo va dunan kau'e timuke-iyarafuno,inka ida ma ei eyo gheka ma'a iyare?" 15 Tepuro betin ma'asen tiamikane,"kanai'ena mana iyen banta ano mareti'in oma pin ban arun dana baranten nafino mareti'in banta ma betin ma bantine?Ma'aughantin mana damu erintene mai mareti banta ma betin me afauren orin damu se,ma'aughantin beti mai damu sa dunan kau'en amukino. 16 Ida mana banta ano auyen davara'e peyante ona daro kae'iyane,para vara seyo mai davara'e dakaren ona ina moekanta dakantene. 17 Inka ida manano auyen waini peyante waini aitampin kae'iyane.Ma'aughantin beti ma ma'aintene waini aitan ki'en waini bana vana intene.Ma'aughan beti auyen waini i auyen waini aitan pin dan ayaka ba'e iyan mino. 18 Tepuro ma mai dana kayo van bayasen ma betin tiamiane,mana hanon banta ano eman benta aron durafukane.Ma'auren Tepuron be'i ma'asen tiamikane,"Te siraun tare ana pukefo ere oman hayan benta kaesin everen be'i emantano. 19 Ma'asin Tepuro emanten bei eyo gheka ba ben daghafen orighamino. 20 Maifase mana arinta ba-mino nare orin a-i 12 fi oranaran ma'en ne.Tepuron ayompa eriami paema'a beni ona arukamino. 21 Na'ivara mai arinta ano everen ma'asen bean tiamikan nafi,"ma'aughanti ma te'i beni ona ma pakante i te'i aknai onte'uno. 22 Ma'ughan Tepuro dove'en ben oniyan ma'asighane,"arinta iyampon oe,ida va perano paravara seyo e-i mumunan mano e'in aman kanai'ene."Mai damu mai arinta kanai ughamino. 23 Tepuro ma mai hanon banta i mapin o'ivene,be'i ontamino musiki asin banta kayo va banasi va ano kakan ava sighamino. 24 Be'i ma'asen tighane,"be'in ade idava nenta oro no ma arara arinta ida puke mifo paran baghemino."beti intiren be'in pirai ughamino. 25 Mino nanin banta ma barufa orun bane,Tepuro mah pin o'iven mai arara arinta ayan pakan emantaghane. 26 Mai baya ano mai barura mino aghempa orighane. 27 Tepuro ma mai baru me ampiren orian kan a-u namughein banta ano daghakane.Mikan mano aren ma'a sighane,"Deivitin agha soe bera-sanan avaba'ono. 28 Tepuro ma mahpin e'iyane maikan banta va daghakane,Tepuro mikan ma'asen tiamikane,"irekan mumunan e va ten nan irekan ayitemino va teno."Mikan everen ma'asen tighane,"Eyo Kakan oe. 29 Tepuro ayan mikan aura daren ma'asen,A'esin mai dako'ino irkan mumunan maira daka ompo." 30 Mikan au opi ughane.Mai ayompake Tepuro mikan ma'asen tiamikane,"Irekan ida va mana banta tiameno mai vane. 31 Ma'aughan mikan oren oman mairake mino banta tiamikane,para vara seyo mai dana mikampin dako'ughane. 32 Mikan ma oriane,mana oh pasi'ughein namu a-un aupin bain banta aviren banta ghayo ano Tepuro vain erighane. 33 Namu a-unam ma oh pasi'ughein banta finte ma oriane,be'i baya tighane,mino banta ano emanten mai van anuduren ma'asighane,"Teti pefa ida onekun mai dana Isareri keka pin dako'ughane." 34 Ma'aughan Farisi kayo ano tighane,"Namu a-unan kayo i bosi banta ano be'in namu a-unan doin pawa amira kane." 35 Tepuro mino baru va kakan tauni fin ma orighane.Be'i tighuru baya betini mono kayo fin tighane. Be'i Ayarafenu ni kin domu finte kama baya tian p'aman iyaken be'i mino arare a-i banta aya ughamino. 36 Be'i ma mino nanin banta oniakene,be'i ar'a kake betin nan arun nan ughane paravara seyo,beti kakanta uman baria moekanta wari'iyane.Beti ida ma dafisin banta bain sipsipi an daghene. 37 Tepuro bei eyo gheka ma'asen tiamikane,"Dunan purasen bikaghe fo ida mai ma baran koghon doran banta bane. 38 Ma'aughanti koghonta amuke Kakan tiameno iye dunan afo'e banafi.Be'i ana i koghon doran banta tiantan tin mai dunan baranta orin tene."
Chapter 10

1 Tepuro beni 12 eyo keka aran erivin mana mana nampa amighane namu aunanta tiyan,beti daghafintin orinovare,everen namu yana ano ma a-i baren eriyain ma namu a-i ba everen man puntaran novare. 2 Ma maen 12 eyo keka avi ino.Eseke eyo keka avi Pita ino (ena avi maen Saimoni) ena maen.Endru,be afa ava'e Jemsi ino Jebedin anin ban ena Joni ban. 3 Ena Filipi ban,Batalomi ban,takisi baran banta Metiu ban,Alfiusin anin Jemsi ban,Tadiusi ban. 4 Jiloti ke banta Saimoni ban Judas Iskarioti Tepuro ma avi'an namuro aiyampin ma kaein banta. 5 Tepuro beni 12 eyo keka tiantan enafa orighan.Betin ma'asen tiami'en,"Ireti ida va ume nanin banta ma bain barura orono inka ida va Sameria kaiyo i tauni fin orono. 6 Ireti va Isareri sipsipi kaiyo ma auyokein pin na orono. 7 Ireti ma orinte,oman ma'an nate,"Inka inaru baru ade erighene. 8 A-i pin bain na aiyae,pukein aiyanore,kasikasi a-i ma mantein ayofe inka namu aunan ma banta fin bain na daghafo. 9 Ireti ida va kori,silva moni,iretini pausi fi bare oro. 10 Ireti ma orinte ida va mana hanbeki fin ona fi sendali fi dafe'en orin noyuntan mina ba iva mare oro,inte'a doran banta ano beni doranta tiyan dunan unafinten nafino. 11 Kakan tauni fin nafi mana barura ma orinte mana banta va dose kanai'ema iretin avia'aren ma banti beni mapin ova va me ampe oro. 12 Ireti ma mana namumpin o'inte va ;uman kama damu ino va mai namumpin ma bain kaiyo van te. 13 Mai namumpin ma bain kaiyo ma ereno ma sinti,a'esin na iretini ara kusin betin pin na ba.Inka ida ma beti aviranti,iretini ara kusin na evere bara. 14 Inte gheka ano ida iretin aviren orinten nafi;ida baiya ininten nafi;ireti ma mai namun me ampe ma tauni fa orinte va' arantan take do aru'e va oro. 15 Purase te'i iretin tiame,Ayarafenu ma kotinain damu afoka intene Sodomi ba Gomora tauni fin ma afoka'ein ni intene. 16 Onano te'i iritin tianteke sipsipi ma afa iyan aubana ma baini ugha ono,ma'aughanti ireti sa osafa'e ma kama inin ma'en ma mana yana bariyain ni sa ono,balusi numa baken ida bigheti eini sa ono. 17 Ireti banasi vara perano,beti iretin avi'an kaunsoro fin moren betini mono namun kaiyo fin biyotian amintene. 18 Te'i ano i inaimpa iretin avireke gavana va kin ma aura orive i ireti ano i beti vain ten tivi witnesi mai ume gheka dere fin. 19 Inte damusa ireti ayampin avi'an kainten nafi,ireti ida va anoma iniya vake inte vaiya tenterafu a'a inte afakesa baiya tenterafu.Para varaseyo,baiya bain mai damu i tiamentere. 20 Para varaseyo ida ireti baiya sino'na'uno,para varaseyo tifo'eni Kanta a-unan mano oh pasi'inti ida ben avaya tinono. 21 Afa ava ano i e afa avan avi'an namuro aiyampini esimi arintin purintene,efo'e ano ma'a avu ava baren be anin arintin,be anin mano befo'e ma beno'e ma arintin purintene. 22 Ma'ama esin mino nanin banta e'in nan peranten,para varaseyo te'in tivi iretin pin ba'uno,ma'aughantin inte banta ano akonaen bare'intenafi,mai ano i ida intan a-unan barantene. 23 Mai tauni fin na iretin namu intenafi,karan na ena tauni fin na oro,para varaseyo,te'i purase iretin tiame,Banta anin ma erinain damu dako intene ida ireti Isareri tauni fin orighesine. 24 Mana eyo keka ano ida bei kaka bantava manai ukheimino, ma'a manante bei eyo varan banta i kakan banta bam mino. 25 Kanai'en be'i eyo keka ano tisan an danten,beni doran boin ma ano kanai'en beni ayafa an danten.Ma'aughantin beti ano ma mah afo'e ma Belsebul ne masen aranti e,mai purasen namu intene,ma'aughantin mai namun ma bain banta ma avi dantene. 26 Ma'aughanti idava betinan perano,para varaseyo mana yana ma dadaran bain ida aupa bantene,inka na'i dana sa aupa banafi ida aupa bantene. 27 Na'i baiya kakan inuran inighafono,ireti mai baiya va kaghan damu teno,inka ireti na'i dana sa bempake inighafono,ireti va iren ni mah amon ta tian pa'man ono. 28 Ida va dan bughafa ma arin banta van perano,iretin ni a-un ma dan bughafa va ma kanai'en ma irafin arin banta vara perano. 29 Beti ida kan tato nun mana akura tiante iyamino?Ma'aughantin ida mai tato nun kaiyo finte ida para purintene befo'e ma ida afova ughantine. 30 Ma'aughan iretin afo'e pefa i dankakene mana mana a'nondo ma iretin a'nomin baine. 31 Irtei ida va perano,para varaseyo ireti kakani ughaono,mai tato nun kayo dere e antare e. 32 Ma'aughanti iye te'in tian pa'man banasi fin intefono,te'i mai banta va i tian pa'man ontere inarufa ma bain tifo'en pine. 33 Ma'aughantin iyen banta ano ten tivi banasi fin aupasi intenafino,te'i ma i mai banta aupasi ontere inarufa ma bain tifo'en aurase. 34 Ireti ida va te'in nan ara kusin baren barara erintene se ineno.Ida ara kusin bare erere,te'i bainatin bare erere. 35 Te'i ma ereunae iyampon mano befo'en namuroi ino vami erere,inka arinta iyampon mano beno'en namuroi ino vare,inka arinta ano benafu nanin ma namuroi ino vare. 36 Mana banta i namuro kaiyo e,beyan bema i bamino. 37 Banta ano ma ida te'in aranen ma benoifo ma moekanta aranantene,ida kanai en tesi eyo kekasi intene,inka iyen banta ano bei afon iyampon ma arinta iyampon ma moekanta araniana ida ten aranan tenafi,be'i ida kanai en tesi eyo kekasi intene. 38 Iyen banta ano ida bei da unkama'an maren te'in bakurintenafi,be'i ida kanai en tesi eyo kekasi intene. 39 Iyen banta ano bei laifi kama iyanafino,i'naimpa mai laifi auyorantene.Ma'aughantin te'in pine,iyen banta i laifi eravintenafi mai ano i'naimpa kama laifi barantene. 40 Iyen banta ano iretin aviranten nafino, be'i te'i mi tivirantene,inka iyen banta ano te'in tiviranten nafino,mai be'i ano te'i ma tisinta ereuna bantan avirantene. 41 Iyen banta ano eyo keka aviranten nafino,para varaseyo mai be'i eyo keka ino,be'i eyo keka i paraisi barantene.Inka iyen banta ano puntakein banta aviranten nafi,para varaseyo mai be'i puntakein banta ino,mai be'i puntakein banta i paraisi barantene. 42 Iyen banta ano mana iyon non kapi arara iyampon kaiyo finte aminten nafi,para varaseyo mai iyampon tesi eyo keka i baseyo,purase iretin tiamere,ida mai paraisi auyoran ba'inti baranono.
Chapter 11

1 Tepuro ma bei eyo gheka ma man baya tiami'an intarene,be'i betin ni kakan tauni fin orighane man baya tiamin tase. 2 Non amin banta Joni karavuse namun pin ban inighane Tepuro ma mana'a danasi iyaine,ma'ain be'i mana'a baya tia'an bei eyo gheka pin erighane. 3 Ma'a sen tighane,"Mai e'i mai banta ana eriyafono a'a teti ena banta ma erinain na ave onuno?" 4 Tepuro everen ma'asen tighane,"Ireti evere ore va non amin banta Jonin tiameno na'inasa ireti one ine ughefono." 5 A-u namughein banta everen onan,arantan namughein banta kayo kamaen orin,deporosi a-i ma bain kayo kamain, akontein kayo kamaen inin,pukein kayo va emantaren mai kama baiya ena kayo tiamikane. 6 Iyen ankan na ida namu ughe rafuno mai kayo ano va amusin ono. 7 Mai banta kayo ma orivine,Tepuro banasi tiamikane non amin banta Jonin ni istorie,"Ireti oria na'inasa baru ana onta fono,mana kata uwa ano nompinte doen nafino? 8 A'augha ireti na'i onan ta origha fono,mana banta kama ona fo ma aui ughein nafino?Banta kaiyo ano ma kama aui ughein mano i kin amah bae iyamino. 9 Ma'augha e'i nai one fono,mana profeti (kain onan banta) fino?eyo,te'i e'in tiamiare be'i moekanta dan bain profeti ino ena profeti kayo fintese. 10 Ma be'i pe uwanta'ein mino,'Onano,te'i tesi banta tiantan nan baya baren iretimpin o ani'ughemino,iye iren ni ah avobe impin o ani ughen nafino.' 11 Te'i purase e'in tiamiare,arinta ano ma iyampon kayo ka-inain aubana kese,ida mana banta ano moekanta kakan ni intene Joni non amin banta an dene.Ma'aughantin banta kayo ma ida avi inaru kin domu fin ma bain kayo ano i moekanta ben ande kakan ni ugha ono. 12 Joni non amin banta i damu ma e kanai iyane,inaru Kindomu koghon arve asive impin ofekanema'aiyam miyo aruvin banta ano ana i akonaen aruvu'en Ayarafenu ni Kindomu bariyan mino. 13 Mino profeti va ro kayo ma uwanta'ein Joni ni taimi fimi e kipaghen mino. 14 Ma'aughanti ma mai baiya barano vare,be'i profet Ilaisa erintemino. 15 Iye ataren daken nafino,a'esin be'i va inino. 16 Na'ina dana kayo ma nanin banta fin tigheri onuno?Beti ma'ami ughene iyampon kayo ma magheti barura ma i'u teini iyane,iye kumamen na beraran aren onobe enobe iyan. 17 na tiyan,'teti ma e-i mana musiki o ma ida danisi inte e.Teti ma arunan ure ifida ma e'i ida dante e. 18 Mai damu Joni eren be'i ida eman bareti nen waini ida niyaimpin beti ma'asighane,"Be'i namu aunan dan bamino.' 19 Banta Anin ma erigha'eine,dunan nen non niyan mino,ink'a beti ten,'Onano be'i koghon ta naren tipaki in banta ino,be'i takisi baran banta va ume banta kayo arona ino.'ma'aughan inka kama avu ava i kama inin aupinke ere iyamino." 20 Ma'aughan Tepuro akona ra banta kaiyo van tighane naumu avu ava ampino vare kakan tauni fin para vara seyo beti ida tirun oe tighane betin i ume vare,be'i ma kakan dana si iyane. 21 "E'i Korasini tirun oe,e'i Betsaida tirun oe.Ma'aiyan ma kakan dana Taire va Sidoniva ma dako intie,mai ma e'impin dako ugha'ein danase mai beti tirun oe siyan pain ona iren ira kasi perantemino. 22 Ayarafenun i ko pin Taire va Sidoni va tana'a kama intemino,ink'a ida ireti ba manai intemino. 23 E'i Kapeniami kayo o e,e'i ma iniyauna beti e'in avi dani intin inarufa o'intenafino?Ida ino,beti e'in danti barara aravinono.Ma'aughama Sodomi ma kakan dana kaiyo ma e'im pin dako ugha eine,mai manai en ban eriyan tare e kanai intemino. 24 Ma'augha e'inan ma'asere ma Sodomi kaiyo i barafin isi intene Ayarafenu ni kakan ko tin damu se ,inka e'i ida ino. 25 Mai damu Tepuro ma'asighane."Te'i e'in Tifo'en avi dani iyare,inaru va bara i Kakan ne para vara seyo e'i kama ine ine kaiyo aupasi ugha ono afova banta fine ma'auren man amasi ughane arara kaiyo anden afova ida ba-in banta fine. 26 Eyo Tifo'e oe main en aura kama ughane. 27 Mino dana ten Tifo'e anon ten timighene,ma'aughan ida mana banta ano be anin afova ugheneTifo'e ana i ben afova in inka ida mana ano be Afo'en afova ughene,be anin mano ana afova uren iyen na beyanta maki ughanafi be anin mano ani'ene. 28 Banasi ano ma ati dorari e ma kakan uman bariyauna kaiyo te vain ereno,te'i iretin avikan amentere. 29 Tesi da unkama'an mare te'in bakurono para varaseyo teyan bararasi ure bempake ba'e iyare,ma'aughanti ireti kanai'e avi baranono. 30 Para varaseyo e'i kanai'en ma bararen dana i te'i e'in amiyare. EVANGELICAL LUTHERAN CHURCH OF PAPUA NEW GUINEA KAINANTU SIOS DISTRICT, ONA SEKET ESE PARISH YUTH KANSOL No,2 PROGRAM 1.sing along ......................................Youth 2.tok well come ...............................Congregation/YUTH office 3.Lituzy..............................................Parish office Koria 4.worship song................................Yuth 5.1st prayer ...................................Division 1/Bans(YUTH President) 6.tok bilip(part 2)............................olgeta 7.sermon ..........................................Pastor Usuru 8.last prayer......................................Division 2 mating 9.Lord's prayer..................................olgeta 10.blessing........................................koria 11.YUTH No.2 COUNCIL OFFICIAL OPENING .............kosi Ampis. 12.introduction 13.2minutes break ******************************END********************************
Chapter 15

1 Mana'a Farisi banta kaiyo va Ro uwaran banta kaiyo Jerusalemi ke erighane Tepuro ma baiya tintone.Beti ma'a sighane, 2 " Na'i vara e-i eyo keka ano ida tetisi tumpuna i Ro aranausi iyan nafino?Beti ida aiyan aniyan nafino dunan nan damu se." 3 Tepuro everen betin ma'asen tiamikane,"Na'i vara ireti Ayarafenun ni Ro iyiya ya e-i tumpuna avu ava bakuriya fono? 4 Ayarafenun ni Ro ano ma'asighene,'Ireti eno'e ma efo'e ma aranausi ono.'Inka moekanta ma'asighene,'Banta ano ma beno'e ma befo'e namu baiya sintene,be'i va purino.' 5 Ma'augha ireti te,'Banta ano ma beno'e afo'e ma ma'asinene,"Na'i dana sa iretin ameno tigha rafu mai te'i Ayarafenun ofa ma ameini ere."' 6 Ma'a banta ida va befo'en aranausi ino,bei tumpuna i ro ana ma daghafintene,be'i Ayarafenun ni baiya aman para dana an diyane. 7 Ireti kampuntin banta kaiyo ono.Aisaiya ni baiya kamaen purasen dako ughene,be'i ma mai porofeti baiya iretimpin teine. 8 Ma keka ofo an i mono te'in ta tiyan mifo,betin ara nenta i bane. 9 Beti paran kampun tiyane ten ta ma mono tine,para varaseyo banta ano beyan uwa'en kaein Ro ma'en aman maifo banta anasi aviren oriyan ten ta mono tin andiyane. 10 Tepuro beyanta mai nanin banta aran be vainta erin ma'asen betin tiamikane,"Ma baiya ini'e kamae barano. 11 Banta ano ma na'an ma ofen o'iyain dana kaiyo e,ida aman banta paini e iyan mino.Ma'aughan banta ano ma ben ofente tian barufa karudiyain dana ano i banta paini e iyamino." 12 Ma'auran eyo keka ano ma'asen Tepuron tiamikane,"E'i afova'eya ma'ase mai baiya tigha fono Farisi kaiyo ma ara uman den e'in nan aran kagha'eine? 13 Tepuro everen ma'asen betin i baya ra ma'asighane,"Mino da ma Tifo'e inarufa bain mano ma ida dokeine,beti mino bara pakaghein ma i dointene. 14 A'esin mai Farisi kaiyo a-u mukino.Ma'aughantin mana a-u namghein banta ano ma ena a-u namughein banta aviren ma orintene,mikam mano i eraven masipin adintene." 15 Pita mai baiya ini'en Tepuron ma'asen tiamikane,"kana tetin kamae tisiminte fono mai kanina baiya i ana e,'banta ano ma ofen na'an araviyain mano ma banta ida paini iyane ma siyauna e."' 16 Ma'aughan Tepuro tiaken,"Ma'augha ireti dere mai kanina baiya ida afova ughe fono? 17 Ireti sa ma'ae afova ono,na'i danas sa ofen o'e iyanafino,mai ara pin aravuben pipiya ma orein ni e iyamino. 18 Namu baiya ma ofen te eriyaine mai punta'en banta ara pinte i ere iyane.Mai ma'a baiya kaiyo ano i aman banta paini e iyane. 19 Ara ano ma'a avu ava i dako'e iyamino,namu inin baran,banta arintin purin avu ava,mareti nanin ma namu pasini'i ma,ena koghona namu avu ava ba,umoyan avu ava ba,kot timpin kampun avu ava baiya ti ma,namu baiya fo ena namuin avu ava ba. 20 Mai dana kaiyo ano i banta aman paini e iyane.Ma'aughantin ida ma haiyan anaren dunan nan avu ava ano i,ida aman banta paini e iyane." 21 Mairake Tepuro me mai baru ampiren orighamino kakan tuani kani distariki fine Saia ba Sidoni ba se. 22 Mai barurake Kenani kaiyo finte mana arinta ano eren eman Tepuron akona ra aren ma'a sighane,"Kakan oe Devitin agha' ten nan avaba si'ono,namu aunan mano tesi arinta iyampon a-i amiyane." 23 Ma'aughan Tepuro mana baiya ida everen tigha mino.Bei eyo keka ano ma'asen Tepuron tiamika mino,"ma arinta ano para kakanta ovarian tetin daghfen eriyan mino,kana e'i mai arinta tesin teti me ampiren nenta orinten nafino. 24 Tepuro everen ma'asen betin tiyamikane,"Isareri kaiyo everen avirano van Tiyarafenu tisinta erighere.Beti sipsipi ma auyorein ni ughare." 25 Ma'a ughan mai arinta ano Tepuron aufa eman aron durafuriyan ma'a tighane,"Kakan oe,te'in tiya ono." 26 Tepuro everen ma'asen be'in nan tighane,"Ida kama ughaseiyo iyampon kaiyo i bareti ma tato iyan ma amin ne." 27 Mai arinta ano ma'a tighane,"Kana ino Kakan oe,mai pura ifo,tato iyan kaiyo ano va'i befo'e ni teibori rake ma antan dunan eraviyain ne'iyamino." 28 Mai arinta van Tepuro everen ma'asen tighane,"Arinta oe,purase e'i akona mumunan mi daka ono,ma'a ughantin eni iyampon everen kanai intemino."Ese' mai damu i namu a-unan mano mai nanin agha me ampiren orivin everen mai iyampon kama ugha mino. 29 Tepuro mai baru me ampiren Galili non ade origha ne.Ade mana tato anuyompin be'i uman kumanten bamino. 30 Maira kakan nanin banta be vain erighan ne.Beti banta anasi arantan ma namughein kaiyo va a-u namughein ma oh pasi ughein ma au namughein ma koghona ena ai bain kaiyo va aviren erigha mino.Beti aviren mai kaiyo Tepuro vainta erin aya ugha mino. 31 Mai damu banta anasi ano onama oh pasi ughein mano ma baiya sin,inka au namughein banta kaiyo ma aufa kamain,inka arantan namughein banta kaiyo ma kamaen orin,inka a-u namughein kaiyo ma everen kamaen oniyan maen ne.Beti maen Isareri kaiyo i Tiyarafenun avi dani ughamino. 32 Tepuro bei eyo keka aran erin ma'a tighane,"Te'i ma nanin banta vami purase tirun nan iyare,para varaseyi beti ida dunan nam ma tarifara damu te'i ma bain ne.Dunan ma ida niyain nan te'i ida tiyantan orintemino,inka ma'aiyan arafanan aiyanafa beti eraven ankaminae." 33 Bei eiyo keka Tepuron ma'asen tiamikane,"Ma'afase ida ma banta ade bapase,teti ida kanai'e mai nanin banta ma amin dunan dosente uno. 34 Tepuro sen na'ima'a bareti sa banafino tin,bei eyo keka ano sen,"Seveni bareti va mana'a noyana va ino." 35 Tepuro mai nanin banta van barara kumaninovan inaukane. 36 Mai seveni bareti va mana'a noyana va ma'en Tepuro vain tusu tigha ne,ma'auren mai bareti ki'aren bei eyo keka amighane.Ma'auran bei eyo keka ano bantanasi amighane. 37 Mino nanin banta ano naran purasen amu kuntamino.Mai ayompake antan antan dunan kaiyo everen ai'an seveni basketi bikagha mino. 38 Mai dunan ma nein banta i nampa maen 4-tauseni ifo ida anasi va iyampon ma dankakene. 39 Tepuro ma tiantan banasi bei barufa orivin,mairake botifin kumamen mesan ufa orighane Magadani kaiyo i distriki fine.
Chapter 16

1 Farisi Sadusi ankan mano Tepuro eman aghen oka ugha mi,beti eman mana ani dana ani inti ayonta onano ba ina ughami. 2 everen ma'asen tiamiaken a'antemi,inupasi ma iyanti ma ayompin ma narare iyakamae,ireti ma'ami te'iyao,kama damu i inuran dako'intene. 3 Inka akurasi ma ughan,ireti ma'ami te'iya ono 'a' dan tene,para vara seiyo ayompin narere si ein mano konan barara makaka ein ma ano eh.Ireti aiyompin oniyake afova' inuran inte'a damu sa dako inten nafi,para vara tare ma dako iyain dana i oman tape tiyara mema ma erinain baiya man dako ama'o. 4 Namu avu ava i puntakein avu ava ma bariyain nanin banta,mana'a ani' dana ani intin onano vami dosiyan,Fo maen ida ani dana dako intin onan tene,Jona ni ani dana anan dako intin onan tene.Tepuro betin me ampiren oren. 5 Bei eyo keka ma ena ufa *mmaen, A'hu'e ida bareti bara ori gha. 6 Tepuro beti tiya mia dafikeva ono ma'a iya Sadyusi Farisi Anna ni pame kakani'i isi bara nae. 7 Eyo keka betin aubante beti yan everen ma'a tigha mi, Ida ma bareti ma bare ere unavami be'i ma tighe. 8 Ma'a ughan Tepuro pe betini baiya afova ure ma'a se, ireti tato mumunan desim ba mi. Na'i bara iretiya everen ma'a tighe fono, Tepuro ma baiya ma te'i Ida ma bareti bare erigha ena varafui no. 9 Ida ireti afova iyaono te'i ma da manapa bareti ma da manapa tauseni nani banta ma ame una'e, ma'a ugha na'i ma'a doki ana antan dune moenafi. 10 Inka da' manapa afapa ken unmade bareti ba ka'mi ka'mi tauseni banta, inka na'i ma'a doki ireti antan duna uferenafi. 11 Na'i sa ugha ireti ida afova iyafono te'i bareti saratiya ra'ano. Oniake dafia akona ano Sadyusi Farisi ankani pame kakani i'isi bare. 12 Ma'a ugha mae bei Eyo keka kamae baiya ma bariake mae mei ra'i afova ugha mi ma'ae (yis) pame kakani in dana ma bareti pin ma kain dana sara tino ten afova ugha mino, Ma'a ughanti betiva dafian akona ino Sadyusi farisisi ankani afova ami baiya rase. 13 Mai damu ma Tepuro ma ade barura ma sisiria ba Filipai ade baru kayo fima erian, bei eyo keka ina iyaken ma'a tighami, Banta nasi ma banta ani ma oniya, beti ma ini yain iyenet tiyanafi. 14 Eyo keka ano tiyan, mana kayo tiyan non ami banta Joni ino tiyan, mana'a ano tiyan Elaisa ino tiyan inka ena kaiyo tiya Jeremaia fi mana'a (parofeti) anka mino tiyan mino. 15 Tepuro beti ma'a se tigha mi, ma'a ugha ireti iyene te tenan iniya fo. 16 Ma'a ugha Saimon Pita ben avaya ra everen ma'a sen tigha mi, e'i aviran banta, Ayarafenun ani aun pa'van pa oria ban banta ani mono. 17 Tepuro everen ben ma tirein ta ma'a tigha mi, sain moni donan ani, e'i va amusin na ono, para vara seo banta ano va ma baiya e'i tiyami va tiya baono. Ten tifo'e ma inarufin bain mano mai yana ma dako uhan ei'i pin dene. 18 Ma'a ugha tei ena mi ma'a sere e'i Pita, tei mei on daro i tesi mono namun uwarantere. Purin akona ano ida kanai'e mahan barara si intene. 19 Te'i inarufinte Kindomu ra ma ba-in ki amen tere. Ma'a ughanti ma inte a yanasa ma barafin damuante fo, Ayarafenun va i inaru damu anten, inte a yana sa ma barara utufintenu, Ayarafenu deren inarufin utufintene. 20 Tepuro bei eyo keka tiamiake ma'a sentiamia be'i mae Jerusalemi orontere tigha mi, ma'a ughanti be'iva ko non uma bara a'no banta ayanta ba kakan afova bain banta kaiyo va inka do kaiyo tisa kaiyo va, ano be'i arinti purintene, be'i kanu manu damu ma orianti everen aun baren eh mantante. 21 Ma'a ugha mai damu Tepuro arai en beni eyo keka ma'a sentiamia be'i mae Jerusalemi orentere tigha mi' ma'a ughanti be'iva ko non uma bara a'no banta ayanta ba kakan afova bain banta kayo va inka do kayoi tisa kaiyo va, ano bei arinti purintene, be'i kanu manu damu ma orianti everenaun baren e mantante. 22 Pita avi'an aghepa daren akona baiya foke be'in asiaken ten, baiyan a'esina nentasi e'in pin ino, Kakan. baiyan idava everen e'in pin erino" 23 Fo Tepuro do be,en Pita nan tiaken, Toyampa en tavono, Satan. E'i va mae te'in pin erin danaka iyanka ono, ida e'i Ayarafenun i'na dana ka ini kae iya ono, para vara se banta i'na dana ka ano ini kae iya ono." 24 Tepuro bei eyo kekara tiyaken, iye te'in daghafintenafi, mino dana sa me apiren na bei maripo maren te'in daghafino. 25 Iyen bei aunan (laip) (sevi) oh no va intenafi, auyorapim mana bante, inka iye bei aunan (laip) tesi dorampi na auyoran tenafi everen aunan (laip) baren ten. 26 Inte'a kama dana sa erintenafi mana no ma bei akona na ma, ma barara ma karu daren ida bei laipi banama inite. 27 Ayarafenu Anin befo eni kama avu ava pi bei ankero kaiyo va erinte. Eriyaken maen, mino kaiyo inte'a danaka sa kama iya intenafi, maira i sia kama dana amitene. 28 Pura van enan tiya, mana'a ano ma mara mata gheuna ida puri auna'i ba Ayarafenu Anin ma bei Kingdomu fi ma erinain onanono.
Chapter 17

1 Afapake mana'u ughadan damu entafubi, Tepuro Pita aviren, Jemisi ma Joni Jemisi ankan ava'e, beti ankan mana dan uro bain anuyonta odikamino. 2 Tepuro be au bukafa aman henara suron ukan mino. Ben aufenke maen mi ha'u ano ma panu sein an davin, bei honara ke Khakha mano panu seini ukamino. 3 Ma'anuka maemi Mosesi ma Ilaisa ma afoka uwe mi Tepuro ma Baiya sika mino. 4 Pita mai ona aren mi Tepuro ma'asen tiyamen, Kakan noe mai kama uron uken mino teti ankan ma mara barunae mantukantima eima anu nuesi maei te'i kanu mana'u iyon baran namu uwarantere, mana eina'i, mana Mosesi mi, mana Ilaisa mi. 5 Pita baiya siyan maen, mana khonan mano moekanta eren me beti anka dararen, mai khona aupinke mano ova, ano tiyan ma tesikaino tei maen moekhanta benanmi tinunu iyare, para vara seo be'i maen mi tenti tinunu daghfe iyane. Ma antu khanti mae va tireti anka beni baiya ana va ineno. 6 Bei eyo keka mai baiya ma iniyan maen beti anka purasen khakhan perari uren beti au'na dan barara suran heraven. 7 Ma'an tuka Tepuro eman avian mantaren beti hanka hamen, ireti ankan iva perano. 8 Ma'an tuka maen beti ankan aiyompi onen heuken mifo ida mana banta one mifo, Tepuro beya ana baren mino.
Chapter 25

1 Inaru kindomi ma'ami ughene,dampara teni nanin mano ma damu maren mareti in banta vain oreini ughene. 2 Betin pinte paipi nanin mano ida kama inima ban inka paipi nanin mano kama inima barene. 3 Paipi nanin ma ida kama inin bain kaiyo betisi damu ana baren orighane,ida beti mana'a oili va baren orighane. 4 Ena paipi nanin ma kama inin bain kaiyo ano mana'a oili potore va betisi damu va baren orighane. 5 ma'aughan mareti'in banta ma ida ainen erine,mai nanin kaiyo aunan arin baghane. 6 Inuran auban mana ova ano ma'asighane,onano mareti ono masigha-ein banta eriyane!orive asake u'ma ono. 7 Mai dampara nanin ma'a ano anudiyan mantaven betini damu avobe ughane. 8 Ida ma kama inin bain nanin kaiyo ano kama inin bain nanin kaiyo tiayamikane,mana'a oili tetin timeno,para varaseyo tetisi damu inka dusimono van iyare. 9 Ma'aughan kama inin ma bain nanin kaiyo ano everen betin tiyamikane,tare ida koghon oili dakere tetin ma irema ma kanai ine,ma'aughanti ireti orive va iretini oili biyani ono. 10 Beti ma oili baranta origheinte e,mareti ono ma sighein banta erighane.Deri ma ugha-ein nanin kaiyo ano bema mareti dunan nampin orighne,orivin ona munkene. 11 I'naimpake maima'a paipi dampara nanin mano eman ma'asighane,kakan oe tetisi ona divono. 12 Everen betin tiyamikane,purase iretin tiyamere,ida iretin afova ughere. 13 Ma'aughanti va kamae dafiseno,ida ireti afova ughaono damu ba auwa vase. 14 Mai ma'ami ughene,mana banta ano ena kantari fa orono van iyan.Bei doran boin kaiyo araren bei kama dana amighane. 15 Mana banta paipi silva unan moni amighane,ena kan silva unan moni amighane,ena mana silva unan moni amighane.Mana mana ano bei doran ta i tiyan mantane,ma'auren nenta barufa orighane. 16 Banta ano ma paipi silva unan moni ma barein mano oman bisinisi uren everen paipi silva unan moni mantane. 17 Manai avu ava ka tiyan,banta ano ma kan silva unan moni ma barein mano oman bisinisi uren everen kan silva unan moni mantane. 18 Inka banta ano ma mana silva unan moni ma barein mano oman barafin u'en aupa kaukane. 19 Mana'a aiya damu orivine,aiyafa ano eman bei doran boin kaiyo fin seki ughane beti ma dan bain silva moni ripoti vare. 20 Banta ano ma paipi silva unan moni ma mantaein mano ena paipi silva unan moni ba erighane.Be'i ma'asighane,"ayafa oe, e'i ma paipi silva unan moni ma timighaeunae.Onano te'i ena paipi silva unan moni wini'e ere'uno". 21 Aiyafa ano ben tiamikane,"purase kamae ono,e'i tesi kama doran boim mono.E'i kama dafisiri tato dana euna maen e'in da koghon dana dafisinono.Erive tema amusin ono." 22 Kan silva unan moni ma mantaein mano eriven tighane,"aiyafa oe,e'i ma kan silva unan moni ma timighaeuna e.Onano,te'i ena kan silva unan moni wini'e ere'uno. 23 Bei aiyafa ano be'in tiyamikane,"purase kamae ono,e'i tesi kama doran boin mono,e'i kama dafisiri tato dana ka euna e'in da koghon danaka dafisinono.Erive tema amusin ono." 24 Mana silva unan moni ma manta'ein mano eman ma'asighane,ayafa oe te'i ma'amise afova ughare e'i akona banta ono.Ida ma e'i dokeuna dunan manafini e iyaono inka ida ma ayun karudagha'euna e'i dare'iya ono. 25 Te'i namu perari ure ei silva moni unan barafin dekun bane.Onano masina ei moni ino. 26 Bei ayafa ano everen tighane,tesi avesara doran boimi ba ida kama dorari e ono,e'i te'in afova ughaono,te'i ida ma doka'euna danan manafini e,inka ida ma ayun karudagha euna dunan darin inta uno. 27 Ma'aughanti tesi moni sa beinki fima doriyain kaiyo ameno,ma'augha'esi ma evere te'i erente eman tesi moni mare wini moni ba barano. 28 Ma'aughanti mai mana silva moni unan ma beina bain ma'e teni silva moni unan ma dakein inta ameno. 29 Iyen banta ano koghon dakenafino mai mana'ava amentere.Ma'aughanti iyen banta ano mana'a dana dakefono mai dafian koghon dana ma dakein inta amintene. 30 Mai avesara doran boin karudesin na autifa dunteimpin orumban ifidiyan na bano. 31 Banta Anin ma bei panu akona va bei mino ankero ma'ma erinain damuse,bei akona kaghan kin sia ra ma kumamene. 32 Be'i ma ma barara erintene mana mana banta daimintene,sipsipi ra ma dafisin banta ano ma sipsipi va meme ba ma daimeini intene. 33 Be'i sipsipi aiyan amapa den inka memen aiyan kurompa den intene. 34 Mai ayompake Kin mano aiyan ampa ma bain kaiyo tiamintene,ereno Tifo'e iretin avaba ughene,be'i bei Kindomu deri ughene iretinina e ma bara i arai'intase. 35 Te'i ma tirafanan eke ireti dunan timiya ono,te'i ma nonan tiri ireti non timiya ono,te'i enafa banta bake tivire mapin oriya ono. 36 Te'i ida ona deken ba ireti ona timiya ono,te'in ti'iya ireti dafisiya ono,te'i karavusi fin bake ireti esonta ono. 37 Puntakein nanin banta ano everen ma'asen tiamintene,Kakan oe ite damu e'i arafanan iyasi o'e sa dunan amighe rafuno?inka amen darai ira non amigherafu? 38 Inte damusa e'in oneke enafa banta vasi ra avire mapin origha rafu?Inka ida ei ona bara amigherafu? 39 Inka inte damusa e'i ausiki namum ba inka karavusefin basira onterafu? 40 Everen Kin mano ma'asen tiamintene,"purase iretin tiamentere,na'i danasa te'in tifativanta iyafono mai te'in mi ma'aiya ono. 41 I'naimpake be'i ma'asen aiyan kurompa ma bain kaiyo tiamintene,ireti te'in tura tifo ono,ireti ida dusimin ira daghampin orinono.Tatam ma bei ankeron kaiyo ina ma uwama'einmpine. 42 Na'ivara te'i ma tirafan bake ida dunan timigha fono,nonan tiriya ida non timigha fono. 43 Te'i enafa banta umpo na'ivara ida tiviresi mapin origharafuno,ida ona danan ba ida ona timighafono,ti'iya bake ompo ida eman dafika fono. 44 I'naimpake beti everen ma'asintene,Kakan oe inte damu sa e'i arafanan iyasi onterafuno,inka nonan iyasi,inka ona ida dakesi,inka enafake basi,inka ai'iyasi,inka karavusefin basi ida onterafuno? 45 I'naimpake everen betini baiya ma'asen tiyamintene,"purase iretin tiyamentere,avi ivan kaiyofin ma ida mai danasi eunae mai te'in mi ida ma'aeono. 46 Mai ireti ida dusimin irafin oresin maen inka puntakein keka para a-un baren oriyan ban barufa orintemino."

Mark

Chapter 1

1 Tiyarafenu anin yisasi karaisini arai'in mono baya. 2 Sakanampa vanta Aisaya fef'a uvantaremi, Onano, Baya varen orin banta se'i sianteku e'in an uanten oriyain eni aa maman puntarate mino. 3 K'ama barafa m'aasen ovaremi, Bafani aa uvide v'a bema orinainta maman puntarano. 4 Ara beren ume abasen, non baran mono bay Yoni sen ka'ma barafinte eremino. 5 Mino Yudia barafinte nanin ua Yerisaremi nanin banta va umevan tirunoe, sere Yodeni non mamate mino. 6 Yoni,ma ukvaein ayofo uvara iYon afuin en ka'o aufo uvaran amuanan en, inka afa tumen ma panoma nain mino. 7 Yoni maasemi tein tinain ma eriain bantai akona ano te'inti akonava ida manai ukhenmino Tei' ida bein aura khamante uno. 8 Tei nonpoke peantiyaumpo bei kanta aunan poke i noupeantantemino. 9 Mai yana afoka ikan Yisasi Nasareti barufin Kariri, orikan , Yoni ano Yodani mono non peantemino. 10 Yisasi ma mono non peantadan ayonpake 11 ,Inarufake Kanta aunan mono kukofa nun anden,ayompa doman nene' Inaruke ma'a sen ovaren mi', mai tentanin mino,tei tinunu iyauno. 12 Khanta aunan mano be' inpin bikavikhan kama'a barafa ore mino. 13 Khama barafa,foti (40) bayama' inuran baken,bananon mano bein akhen noka ikan,Danbanta i ansori ano bein aya emino. 14 Yoni paken orivikan ma'en Yisasin arai'ein Kerari nanin bantafin Tiyarafenu i mino baya tiya me'mino. 15 Tikha'rein dana inka afokasi emino Tiyarafenu yafisin inkha ade ene arabede mono baya ineno. 16 Be'in ma Karari non ankhi'nafa' ma' oriyaken mai' Saimoni ma, Enduru ma' benavasan noyana base karu diam baren' mino. 17 Yisasi' betin tiyamemi, tein' tivaku'resi noyana' arin' ani' ono. 18 Mai ayompake mai' yana sinta' me' ka'en bein baku ren' mino. 19 Yisasi ma' bei arara afo'e bain oriyan Yemisi, Sebedi beani ma', Yoni be ava'ema base puntariyan ban meren be'in bakuren mino. 20 Yisasi ma'asen onakan, maikan be afoe ma' be'i doran banta khayo va' me ampiren bein bakure mino. 21 Kapenamu beti ori kha'ren mino. Oyadamu erikhan Yisasi beti mono namun pin umban mono baya sikhan mino. 22 Yisasi ma un'mantaven mono baya tikhan maifin ma bare'ein nanin banta ano mai baya van anuduren kharen mino. 23 Mai'finte mana' namu'aunan' bain' banta' ano' baden ma'a semi. 24 Mai seti naisa onterafuno, Nasaretike Yisasi 'oe te'i en afovai ukhe'uno, e'i mae Tiyarafenu khantasi' ukheonna ono. 25 Ma'asikhan Yisasi semi' afasi'ureya ve'in aupinte' bananon domaman tiya ono. 26 Mai namu aunan mano mai banta ankamadan bariyainma' namu aunan be'in me ampen oren mino. 27 Mino ano anuden orera iyan be'inan temi' be'i iye baken ma'a mono baiya sian inka namu aunan siantaden be;in avaya 'iniden meampen oriyanafino. 28 Be'ini kama baya ano minopa Karari barafa orera emino. 29 Mono ayonpake', Yisasi ma' Yemisi ma' Yoni ma'avi'aren Saimoni ma' Anduru ma' ino. 30 Saimoni beanan nanin aipin bakan Yisasin tian amen mino. 31 Maira be'i orein oma ayan pakaren aiyanodan emanten aidana meampen everen betini dunan taren mino. 32 Inupasi ikhan be'i bain aikayo va' namu aunan bain kayo va' eren mino. 33 Mana baru kheka ano mai onara' ana eman ataru emi. 34 Be'i kokhon aidana kipantian inka' dampo namu auna kayo oo fasi uriyan tiyantan ore mino. Ve para varaino namu aunan mano i'da vei'n tiyan pa'man ino van mino. 35 Peinura emanten ona'kan pa sitipa ukhan, be ma amukiyaipa' oman amuken mino. 36 Saimoni m' bei eyo iyanporinta va' ben nan dosen mino. 37 Bei'nan dosen oman onan ma'a semi', kokhon kayo ano enan dosiyan mino. 38 Yisasi ma'asen tiamemi', eri ade' baru kayofa oman mono baya seno, maivan mi tei' mara erikhe uno. 39 Bei' mino Kariri barafa oriven mono namun khayofin mono baya sian miyan namu auna dovarene. 40 Namon bain banta ano eman aronkan durafuden ma'asenmi, eni anunura' te'i e'inan aruse se'uno. 41 Arakusin ma', avababa' Yisasi ano bein amanina ayan kaudaren ma'asenmi ei ume arume umpo arakusin masa orono. 42 Ma'an ma'ikan ai' dana' ese' ana kipe mino. 43 44 Yisasi akona vaya siyamiden tiyan ten mino. Yisasi ma'asemi, maima afoka' ein dana' ida va' ena siyame, aru' banta keka' eni au ani iyaken me Ayarafenu muse' tiyantano. Pema Mosesi ma tikha' eini' sa' ono, inka afoka' emino. 45 Mai ayonpake Yisasi ma' araien mono baya siyaken ade anufa ena barukeka pin orono van emi. Ma'an iyakan ena ba

Chapter 2

1 Mana'a damu ayon pake ma Yisasi ma Kapenaumu ke ovaren ma eri ma'en be' ama' evane sin ine. 2 Kokhon mano mai namun ovikavin afokhan ida in onara dere vikavin Yisasi maifin mono baya semi. 3 no Mono baya siyakan aiayan pukein banta mana'a banta kayo ano aviren erenmi' kamikami banta ano mai aiayan pukein banta aviren erenmi. 4 Aviren e'onan banasi bikakhan ben ade ida oririma ma'an iyainpin manapa ma'a amonata oiven Yisasi ma bain bobo nara kapoden mai banta ma bakein kanana kain aravan. 5 Kain ma aravika maen 'beui mumuna oniyaken ' Yisasi mai aiayan pukein banta van siya miyaken 'tani no'e ei ume arun me'uno. 6 Ma'an ma siyakan mai damu mana'a man baya afovai ukhein banta intava mafin kumanta mino. 7 Ma banta ano intesa u'akena ma baya siyan nafino? Bei Ayarafenu ayonpa baya siyane, ida khanai ena ano ume arunmin temifo Ayarafenu beya ino? 8 Ma'an ma siya kan mai o'avena pake beu'i inin afovai iyakan tiyan mai keka tiyanmen ma'asen paravara tireti aupin maina inin bari yafono. 9 Ma aiayan pukein banta van inte'esa kasae' tinafi. Eni ume arun mene tinafi a'a orun mante ei kanana amare orinfi. 10 Ma'an tukantin e'iva ovare meva ineno.Banta anin ma'en ume arunmin akon navai ma barafin erikene . Ten Yisasi aiayan pukhein banta siyan memi. E'in tiyame yare orun mante 11 ' E'i kanana mamare ei ma orono. 12 Orun mantiyan ese ana, bei' kanana da'dan pakaren , mai namun me ampen mino aura barufa oriyan one taka iyan Ayarafenu kakhan bi ami yaken temi ida oni yae' una avu ava ino. 13 Bei non akhen pa evaren orikan' kokhon nanin vanta be vaipa erin mono baya siya memi. 14 Alfiasin anin Levi takisi baran tentifin kuman tan Yisasi esantiyaken e'one siyame. Te'in daka fono sikhan orun manten bein dakhafen oremi. 15 Levin amapin Yisasi dunan mo niyaken kokhon takisi baran kayo va' inka ume nanin banta va' bei 'eyo iyampon kayo va' dunan manafin nemi,kokhon mano be'in dakaven mino. 16 Ma'an baya afovai ukein kayo ano ma' un Farasisi ma' ukein kayo ano Yisasi ona kan ume nanin banta va' ,takisi baran kayo va' dunan niyakan oden Yisasini eyo iyampon kayo siya miyan. Paravara be'i takisi baran kayo va' ume nanin banta va dunan niyan nafino. 17 Ai' nanin banta ano ayofan banta van dosin nopo , ida ai' banain mano betisan inono. Punta kein nanin banta vara eri kerauno.Ume nanin banta vare. 18 Yonini eyo iyampon kayo va' Farasisi kayo va' yunan au'raren amukiya kan ,mana nanin banta ano one me Yisasin tiyamiyan ,Nai ana vara ei' eyo iyampon kayo ida dunan aura ren amukiyan nafino. Yonini eyo iyampon kayo va' Farasisi kekha dunan aura ren amu kiya nafino. 19 Yisasi be;ankan siyamiyan ten anasi iman amin banta ma mafin bantin kana maima onanton erinain nanin banta ano dunan auraren amukin ten nafin no. Anasi ma iman amin banta ma be'anka ma bantin ida kanai en dunan auranten . 20 Damu eriyain maima anasi iman amin nain banta ma be,ankan pinke ma avi' arantin ma'en , mai damui yunan auraren amukan ten mino. 21 Ida kanai en mana ano auyen yavarae kana'en peyantera den amu ino.Para vara seyo auyen yavara ano peyante ofaken kana sinte ne. 22 Peyante uaini aufin ida kanaie mana ano auyen uaini kaino. Para va ra seyo auyen uaini ano peyante ausiren pasavinpa era vin ten. Auyen uaini aufin auyena ka'o. 23 Mana Sabati Yisasi uviti aran intein aban oriyankan bei' eyo iyampon kayo ano ara'en mai aran ku'iya'kan. 24 Farasisi kayo ano Yisasin tiyame yaken ten.Oniya fono nai vara Sabatira airo anani ukein dana bari yana fino? 25 Ma'an ma sin ma'en Yisasi evaren tiyamiyan .E'ankan ida dankade ontefono Deviti ma' bema ma no'en banta kayo va' ma' arafan purima , 26 Ayarafenu amapin unpeben Abiata ma mono anon bantai ukein damu ,airo anani ukein, mono anon banta kayo ano ana neyain bereti ma neyaken bema ma no'ein ma'a ame ine. 27 Yisasi siyan ,banta ano va Sabati dafiseno, ida va Sabati ano banta dafisino. 28 Ma'an ukhan pasen banta anin ma bain Sabati Kakan mino.

Chapter 3

1 Yoni mono namun pin evarena'en Yisasi oo onemino, mafin ayan namu ukein banta bare' mino . 2 Yisasi mana' banta ano purepure emino, Sabati damu inte ena mai ai banta aya inte nafi siraken one mi, ma'a inti oden bein ni namu paka novane. 3 Ayan namu ukein banta van Yisasi ma'asen mi mino auban orun manta no. 4 Banasifin bei' ma'ase mino, Sabati damu kanai'sa ukhe nafino, kama dana ma baren aruven namu ukhen nafi. Arinafi aa' ayain nafi, ma'ama sin ma'en mai avenapake mino ano khofen oren mino. 5 Yisasi be'ankan aran bokan onen euken, mano banta i ini onan ma akona ma ukhein ma'en oniyan arunan uvantiyan mai banta van ma'asen' ayan aman puntarano,ma'an ma siyain avena pake ayan puntaran oren mi . 6 Ma'an ma uren in mai ayonpake Farasisi ankan Yisasin bare'in avu ava baya Erotin mo siyan men. 7 Yisasi ma bei eyo iyampon kayo va unon pa ore mino, Yudia keva Kariri keva kokhon nanin banta kayo dakafen . 8 Yerusaremi keva Idumia keva Yodani akhempa kayo va Yisasin ma ore'in baya ma inen mai be va'in kokhon nanin banta eren mino. 9 Yisasi bei eyo iyampon kayo sia mikan boti aman puntare mi,' onan kokhon nanin banta bein e'ukein pin mino, ma'an intin ida bein avekano vare. 10 Kokhon mai damuai banta kayo ayofan ma'en, bein aruvon no van banasi ma aipin ba'en kayo emino. 11 Ma'an iyakan bein namu auna mano ma oniyaken ma'en ,Yisasin aufa aronkon durafuden ifidiyanken ,tiyan e'i Ayarafenu anin mono. 12 Bei akona en tiyanten iva tein maman afoka ono. 13 Anufa Yisasi oriven, bema aran niyain kayo aran be bain eren, 14 Ma'ama ma'en kayo be vain ere mino. 15 Tuarafu aviden mai ankan na (aposorine sen avi amen mino) ma'a urakan tin mono baya sin no vare, akona bantin banano dere siyan tano vare. 16 Ma'.anka mi aviren mino Saimoni na Pita ne sen, 17 Yemisi Yebedin anin ,Yemisi avae Yoni ,mai Boamesin ne sen ,mai ano ma'a siken; afayu akhase tikhemi; 18 Endaru,Piripi,Bataromio,Matu,u, Tomasi, Arafiasin anin Yemisi, Tadiasi,namu inin bain banta Saimoni, 19 Inka Judasi Iskarioti,Yisasin ma arinain banta. 20 Ma'an ma uren ma'en barufa oren mino,banasi bei vain ovaren ere ere ikan , ida bereti nari en mino. 21 Ma'an ma iyan bei antun iniyaken be'in dosen mi. Be'ini inin ida kamaen kuman neri emi. 22 Bopon taran banta kayo Yerusaremi ke ere in kayo ano sen, bei Namu aunan kayo i anan banta ino, Banano akona fo'i namu aunan tiyan te' iyan mino . 23 Yisasi mai keka aran kauden overan baya finte tiya miyan ten, intesa uvaken na Banano mano Banano tiyatan ten nafino? 24 Mana dafisin ma daimin ten ida kanai en manta ten mi. 25 Ma'an uken tin mana ma' auban ma durafu rinten ma'en ida kanai en mantan ten mino. 26 Ma'an ukan tin Banano ma beraran daimin te ma'en ida kanai en mantan ten mino, maan ma inte ma'en bei' akhen pa'i erinte mi. 27 Ma'an tukantin mana ano ida kanai en akona banta amapin pasavi un peben be'a dana baran nono, nara bein damuan kauden mi baran temi. 28 Puran isen te'uno, mano ume kasa en arun miten mifo, 29 Kanta Aunan ma oyan pa' baya ma sin ume ida uran mi min temino. 30 Be'ankan Yisasin na ida kama aunan ma banta e siran mi ma' sen mino. 32 Ma'an ma sen mai keka siyan miyan be anoe'ma be afa avae'yan kuron pa manta khen ave uken ban ., 31 Mana' kayo siyan miyan Yisasin tiyan meno sen , enoe'ma e' afa avae'yan kuron pa' ban ave ukene se si yan meno. 33 Maan ,ma sin maen be'ankan siyan mian ten ,eye eye nara tesino ene tifa tivaen siya fono , 34 Ona no mama iyen e ukukain mai tesinoe tifa tivae ino. 35 Eyen nanin banta ano Ayarafenu arana baren iyan nafino mai kayo ten tinoe, tifativae, tiyofi ino.

Chapter 4

1 Non ankinafa be'i arai'en afova vaya tikharen mino, ma'antin kakan nanin banta be'in ma'en eukakharemi' evare'ne be'i kadusen nompin bain bokefin oden mino, maira be'i un kumanen mino. Ma'antin mino nanin banta ano non ankinafa iyen eukuven bei baya inemino. 2 Be'i kokhon tian inantin bayakhayo tikharen mino,bei bayafin ma'ami sikharemi'. 3 "Ineno!" mana dunan doran banta ano ayun dana' dokaren mino. 4 Be'i ma doriyakan mana'a ayun dana' asa' eravin nun kaiyo ano nen mino. 5 Ena ayun dana ona'mana'bain barafin eravubin, namu bara bainpin, eampamaren kasete ukharen mino. 6 Ma'an temifo, a'au edavin i'da aru' orera ikan mai ayun dana ano i'da kama kirisi bain pin kafuren mino. 7 Ma'an tin mana'a ayun dana' ayankuni' ukhein katafin eravukharen mino. Ayankun naman mano eanoni'en dararan, mai ayun dana ano ida aran aren mino. 8 Ma'antemifo ena ayun dana' ma kama barafin eravu'ben aran ima'demi,' mana'a ano teti iran, mana'a ano sixti iremi'. Ma'antemifo mana'a ano mana antareti iren mino. 9 Ma'antukhan be'i semi', iyen a'arena' bantenafi a'esina' inino! 10 Yisasi veya ana uvin, be'in tian mikan mifo kanka'nan eiyo iyanpon ma' maira' ma ba'ein kayo ano be'ini' tian intanin baya ana van inaemi'. 11 Be'i ma'asen tiamemi', sireti' maen tiyarafenui yafisin pintena aupa baya vareompo beti ima afovai ukhein kaiyoi' baya mai tiama inta'nin baya bamino. 12 Ma'an tukhantin beti' ma onanain mai onantemifo ikhanai uren onante mino, ma'a manante inin mana inintemifo ikhanai' uren afova' inten mino. Ma'an tiaren tiyarafenu vain erintin beti'i ume aruminaina mino. 13 'Inaipa' be'i vetin tiame ma'asemi', sireti' ida ma vaya afovai' iya ono ma'an tia sireti'i'da oman afo va' ena tian intanin baya inae. 14 Mai duna doran banta ano ma mai dunan ayun dorein, be'i ma'an avu' avaka' anasen be'i Tiyarafenuni vaya dokaren mino. 15 Mai dunan ayun ma aa akinafa' eravukha' ein ma'amin tukhen mino, mai baya beti' iniyan mifo namu aunan mano aubante' doma'dan ida beti'i ininta kumaman ava'ba' emino. 16 Mai dunan ayun ma ona'mana' barafin eravukha'ein mano ma'amin tukhen mino, amusita' ana mai vaya banasi ano varen mino. 17 Mai vaya ano i'da banta auka' kumaman amasan emino. Ma'antukhare'in uman nafi, akhen noka erein damu' mai nanin banta ainanen eraven ankame' ian mino. 18 Ena maemi, dunan ayun ayankun namanpin ma, eravukha'ein, mai beti' Tiyarafenuni baya mantare'ein mino. 19 Ma'an tukharen mifo, ma bararake' uma ma' mavarake dana ma anunu uantan ma' au' anunu ma ima' ano Tiyarafenui baya dararan ida aran iren mino. 20 'Inaimpa' ma duna ayun kama barafin eravein, ma'amin tukhen mino. Mai Tiyarafenuni baya ma beti' iniren barein mino, ma'an tein mano betisi dunan afokasi' ukharen mino.Mana'a ma irein mai teti ino, mana'a maen sixti ino, ma'amtemifo mana'a ano mana antareti iren ino. mai beti' ma doka'einta'i sen ma'a irari' emino. 21 Yisasi beti' ankan tian amen ma'asemi', sireti' ma kakhan bare mun kurafina de'iya vaompo dan tkhoka'i dakenan mino kakhan te'iyan mino. 22 Mai pafi, mino aura' ida mana yana aupa ba'ian mino' Ma'an mananten i'da mana yana'aupasi' uresin aupa' banten mino. 23 Ma'an tulhan inte'a khaioyo atarena' bantin inintenafi, maikhayo ano va' inino. 24 Be'i vetin tian amen ma'a semi', ataren kaude ineno. Mai inte'a anidanasa' barantefo, mai ani'dana'i betin moeken ani' inten mino. 25 Mai pafi, iye kanai' ukhenafi mai moe ken aminten mifo oafadakhenafi mai be'i nina dovaranten mino 26 Inka ma'amana semi tiarafenui yafisini' ukhen mino, mana vanta ano ma dunan ayun ma barafin dorein ami dakhe mino. 27 Be'i maen inupasi' imi bakharen akurasi' imi orun mate' iyan mino. mai i'da afovai ukhen mino,inte'a asake sa' eampame' iyanafino. 28 Bara ano mai beyami dunan a fokai iyamifo,ese' maen, ana va' duna ma' iman dian naino. ma'anturen tasoremi dunan mo kara' iyan mino. 29 Ma'antukhan dunan ma afukhakha imae, dunan doran banta ano maen mai dunan una'an de'iyan mino.Mai dunan ma afukhavin. 30 Ma'a siren everen semi',mai inte'a yana posa' Tiyarafenui' yafisin ani'intefo? Mai inta'a tian intanin baya fosa' Tiyarafenui' yafisin aman ani' intefono. 31 Ma'a manante mana arara' duna ma dorein amanan dakhen mino,mai dunan maen sato turanmi dunan aifin ba'iyan mino. 32 Ma'an tukhen mifomai yunan ayun ma do'an baren eampamaren mino mai yunan aifinte danasinta me fauremi ode'iyan mino.Ma'an tuven kakan ayan dan orera uvin kasaen nun kayo ano nani' maira e'iyan mino. 33 Mai yampo kanina' baya fo'i siyakan mino' ano afovai' iyan mino. 34 Mino baya betin tiamemi', dampo kanina baya bamifo be'i ma bei eyo iyanpo kayo va' ma, bain damu'i be'i mino aupa baya khayo pa'ma nen tian me' iyan mino. 35 Mai' damu'i inupasi'in betin tiamemi', eresi' seti non ekhade ena ufa orono. 36 Ma'asiren, bei eyo iyanpokaio va' mai nanin banta khaiyo meampiren oren mino. Ma'antian Yisasi pefa' bokefin kumantaren mino.Mana'a dampo boke va'i orikharen mino. 37 Ma'antin inain pasuron, mana kakan uva erikan non karanto imano bokefin orun intiken mino. 38 Ma'antin Yisasi bokefin pefa' bakhare'in beni' eyo iyanponkaio ano avoren ma'asemi', "Aru'soe", ida' afovai iya fono ma seti' inka puronteku ono. 39 Be'i orun manta ven uva va' non ma' asen ma'asemi', "kayona ono!" mai oyan pake' ana mai uva kipavin inka' mai non bempake' emino. 40 Mai oiyan pake' bei eyo iyanpon kayo siamen ma'asemi',nasa ukhaya sireti' periya barafono,mai sireti' ida mumunan desin banafino. 41 Bei eyo iyanpon kayo khakan akhokho fin baken beti' aubana ten oreraen ma'asemi', "Be'i iye' urona fino", uva va' non ma' ano ma ainan uranten beni' avaya ma iniyaine.
Chapter 5

1 Beti' ankan un non e khaden ena ufa' Kerosenesi' barafa' oren mino. 2 Oriven Yisasi ma boti me ampiren araviyain ma' anan namu aunan bain banta ano furin banta khayoi masi' pimpake' e una'en be vainta' eren mino. 3 Mai vanta ano furin banta khayoi masi' pimpa'i variyami'. Mana vanta ano ida khanai'en be'in pakaan akonaen nafi seni anampo safi yamua'daren iyaremi'. 4 Be'in kokhon dada'i akona anampo safi seni anampo safi yamiyaren mifo mai seni anan dere anta'den akona anan dere anta' anta' uan karu'diyami'. Ma'an tiyan mana ano ida khanai'en be'in pakaan akona uren maman bara aseriyaren mino. 5 Banta masi' kayo fimpa safi anuyon pimpa safi bayan ma' inuran ma, ba'diyaken bata ukhein ona'mana' kayo foke' be au vukhafa sika saka iyaren mino. 6 Be'i ma nentake' Yisasin oniyaken tavaen oren ben anafin o matimemi'. 7 O matimen be'i khakani'en oovararen temi', Yisasi oe, Yan Bain Ayarafenu anin mompo e'in na'i nasa' maman tiyaku fono. Ayarafenui avika'i e'in tutpiya' umpo ida va' te'in uman timeno. 8 Mai fara va ve'i ma'a senai'. Mai vanta aupinke' eravino van Yisasi namu aunan do siantiya'i mi'. 9 Yisasi ve'in inaemi', E avi' iye fino. Ina ikan be'i evera'nen tiamemi', Te sivi' maen ida yankaforen muno. Para vara seyo, seti khokhona suromi va' uno. 10 Mai namu aunan mano ida mai finke me ampire' orono van evara'na'en tutu'piyami'. 11 Mai akhempa' maen kokhona' pon kayo sito' anuyompin aviniyaremi'. 12 Aviniyan maen namu aunan mano Yisasi vaipa' tutupiyan temi', tetin tisintesi' pon kayo aupin un perano. A'esira' betin aupin un perano. 13 Ma'a sikan mai namu aunan kayo a'in eravuaren pon kayo aupin un peremi'. Un periyain ma' mai fon kayo ano amen tavaen aravuaren un nompin orun peren mino. Kankan tauseni fon anefa'i un nompin ufuren mino. 14 Ufuriyain ma' maima fon aviniya'ein keka' ano savaen oren kakan barufin ma' mai akhempa' ma vain baru khayofin ma' ma vain nanin banta mo siamikan maima afoka'ein danasinta onano van oren mino. 15 Oriven Yisasi vainta' o onakan maima i yankaforen namu aunan mano fakakha'ein banta varemi'. Beni ine ine ano mo khama uvin aui'dana' uren kumantare'in onen akhokhovan en mino. 16 Namu aunan mano fakakha'ein banta ma kama uatiyan pursen onein keka' ano maima erein nanin banta siamemi'. Inka' pon kayo va' dere ano ma un nompin ufurein ma' dere siamen mino. 17 Ma'a sin iniren Yisasin nan beti'i vara me ampiren orino van arai'en tutupen mino. 18 Ma'a sikan Yisasi ma voti fin un kumaniyan maen namu aunan ma fakakha'ein banta ano vema' orono van iyani'en mino. 19 Iyani' ikan mifo Yisasi ve'in tiamemi', Te'in ma' ida erin nompo ei varufin orive va' maima Bafan mano e'inan arunan uren aya uren na' kama uantein baya va' ei vanasi mo siameno. 20 Ma'a sikan mai vanta ano oriyaken Dekaporisi' ma Yisasi ano vein kama yana' mamantein nan e siamen oriyakan mino ano sakhaen mino. 21 Yisasi ma evara'nen botifin non e khaden ena ufa' oriaren un non akhempa orin maen kakan nanin banta ano ve vainta' o iyen eukemi'. 22 Iyukha'in Yairusi ne sin Yuda khayoi ayafa kheka' pinte vanta ano ma Yisasin oniyaken ben arantampin o matimemi'. 23 O matimen temi', Te siraun arara' mai inka furin ade' oriya' umpo erikhe mo ayan a'nonta' kaesin na' evara'nen e afirin ino sen Yisasin avar'ana'en tutupen mino. 24 Ma'a sikan be'in ma' oriyan maen kakan nanin banta khayo ano ven au kharaka' oriyami'. 25 Oriyan maifin para tuerufu (12) oranara' nare oriyan ban ai' dana' pakakhein nanin ma' oriyaremi'. 26 Be'in aya inovan bei khokhon danasinta afe uren ayofan banta khayo o oniyaren mifo mai ai' dana' ano ida khipari'en purasen moeken kakani suron en mino. 27 Mai umanpin baken Yisasi ma o varen eriyain avu'ava' baya inen maen ben oyampa' oriaren beni aya' davara'e mo aruven mino. 28 Para vaino, ve'i ma inein Yisasini yavara'e ma aruvonte' anan ti'dana' kipanten mino sen inikhami'. 29 Inikharen ma veni aya' davara'e ma aruviyain m'a anan nare ma yiya'ein mo khipemi'. Kipan ma av'du'an onan ben aufa' ma uman diya'ein mo khipen mino. 30 Ma'an ma ein mano Yisasini akona orivin pasen ainen afova' en mino. Afova' iyaken do vae'aren mai nanin banta fin temi', Iye ano' tenti sui'dana' tiruviya fono. 31 Ma'a sen ina ikan bei eyo iyampon kayo ano semi', Ma nanin banta ano ma en au kharaka' makaka' uven oriyain oniyaya' iye ano' tiruviyan nafino siya fono. 32 Ma'a siyan mifo maima aruvukein onano van Yisasi onen auken mino. 33 Mai nanin mano maima ven aura' afoka'ein danasan akhokhofen avinantan iyan Yisasin anafin eriven ben aura' ma vakan eriya'in ma me khipein danasan purasen tiamen mino. 34 Tiamikan be'i mai nanin tiamemi', Tiraun oe, ei mumunan manon e'in kama uanten mifo kusin ma' oriyasin na' ei ai'dana' kipano. 35 Ma'a siyan maen Yuda khayoi ayafa vantai mapinke' mana'a kheka' ano erein mai ayafa me siamemi', E araun puken mifo ida va' aru' evara'ne uman amiya vano. 36 Ma'a siyain ma' Yisasi veti ma siyain baya khayo inen maen Yuda khayoi ayafa vanta siamemi' Ida va' akhokho van iyake mumunan mana va' ono. 37 Ma'a sen tiamiden mino' me ayopa' uren Pita ma' Yemisi ma' be afa' Yoni ma' ana avi'aren oren mino. 38 Oriyaren Yuda khayoi ayafa vanta amapin oriven inikan banasi ano sisuvo siyan inka kakani' uren ifi' diyaren mino. 39 Ifi' diya' ikan mapin un peben betin tiamemi', Na'i vara' ida amusin baka' bakeya na'i vara' ifi' diyara' bara fono. Mai iyampon maen paran aumi vakhen ida fuken mino. 40 Ma'a sikan be'in nan intiyan mifo maima fukein iyampon ano'en ma' be afo'en ma' aviriyan maima vema' ma orikha'ein kayo va' avi'aren mino' nanin banta siantan barufa' araven mino. Aravuvin maima fukan dan bainta' o'den mino. 41 O'diven mai iyampon ayan bana fakaaren temi', Tarita Kaum. Mai vaya ma yo vaede ininte, Arinta oe, e'in tiamiya' umpo mantanon tikhen mino. 42 Ma'a siyain ma' anan mai iyampon mai iyampon mano orun mantaven oren mino. (tuerufu orana orikhein arintan baremi') Ma'an tiyain ma' anan beti' ankan kakan anoma' iniyaken takhaen mino. 43 Ma'an tiyan maima afoka'ein dana san ida mana ano afova' ino van beti' ankan akonaen tiamemi'. Tiamiden mai arinta yunan amino van beti tiamen mino.
Chapter 6

1 Maira' me ampen bei varura' everen orikan, mai vei eiyo varan iyampon kayo va' ano vakuren oremi'. 2 Sinakoki Sabati yamu bantanasi Mono Baya siamin mai nanimanta ano iniren takha emi'. "Ma afova khayo intefake barenafino, semi'. Ma na'i khama inin na be'in amikhen nafino." Ma na'isa urena' enara'ukhein avu ava kasaen be ayampoke barian nafi. 3 "Ma i'da ma' uvaran banta Marian anin, Yemisi ma' Yosesi ma' Yudasi ma' inka Saimoni ma' ava'e fi. Inka i'da be aun kayo setima' banafi. Mai Yisasi ma varen aruven ein dana sinta ano vetisi ininta' i'da khama emi'. 4 Ma'an ikan Yisasi ma'asen betin tiamen mi', "Sakhanampa vanta mino' barufake'i ve'in amosian mifo overen be amapima vain danasinta va', be antuma' bei varuva' ano ida khamaen onene. 5 "I'da khanai'en akona yoran bararen in, ai' nanimbanta ana a'nonta ayan kauden amukuantan ai' kipemi'. 6 Ma'a iyaken mai nanimantai amino in danasan kakanta takharen barufimpa' eukian mono baya semi'. 7 Tiren maira bei tuerifi eyo iyampon kayo o aran kauden, takhanta' namu yana ma yo sianta'an karudan akona amiren, 8 inka' danka ana va' pakiyan, idava' dunan nafi, unan nafi, inka' idava' moni be amu'anan unan pin ba'ena' 9 arantan anamun kasaen ena' inka' i'dava' kankanan afuin iranovan temi' 10 "Inte namumpina' ese' umperantefo, maifin manava' bava' punta'e maifinke' me ampeno. 11 Inte'a varuano' en ofen i'da inena' i'da aviranten nafi, mai varu me ampia va' arantan take me fupa' tirana' mai nanimanta va' mairasa' afova varano." 12 Ma'a sikan iniren mai khayo orera en bantanasi fin mono baya siamian inka ume yana me ampen ara' beran baya siaken'. 13 Inka' ai' nanimanta amukuanta'den uveri fe'antan ese' ai' kipian inka' takhanta' ma au' peka'in dosianta'an karuden emi. 14 Yisasin avi' maman dakosi' ikan, Kin Erotin a'arenta' oremi'. Mana'a ano sen,"Non mamantan Yoni ma fuka'eimi everen mana'da orun mantakhan pasen be'impin i'da vain akona yorian mino." 15 Inka' mana'a khayo sian,"Be'i Iraisa ino," sikan inka' moeken kokhon mano sian,"Be'i sakhanampa vanta an mi dakhene." 16 Ma sikan Eroti ese mai vaya inian temi',"Mai ma se'i a'non ku'deruna Yonin everen orun mantakhen mino." 17 Paravara ma'asenai', pefa' Eroti ano (be ava'e Piripin ana') Erodiasin manta'ein umanta' tikan aruvin banta khayo ano Yonin pakaan karavusei' eimi', 18 Mai Yoni ano Erotin tiamiaken,"Eava'en ana' ma varan ida are ukhaya' kasae varia fono." 19 Mai ano Erodiasin aran e'avin Yonin arono van emifo i'da khanai' emi', 20 paravarai' Erotimpin Yoninan perandana' ban pasemi; Eroti afova' ukhen Yoni ma vain punta'kein banta, Yambanta a'de' ban ben ta' kava ukhan mai vema siain baya amusin en inian manapake' i'da ara' kusin baren mi'. 21 Maira' Erotini khain damu' erikama yunan ta'den bei vompon doran banta khayo va', aruvin banta khayo ayafa va' inka Kareri' barui yafisin banta khayo va' aran ma e iyein mano mai ve'in arin aai' emi'. 22 Eroti ma' bei inupa' dunan nan arona khayo va' aufa' Erodiasin araun mano kama von den amusin amiran, mai Khin mano mai arinta siamiaken ten,"Inte yana sara' te vain inantintefo, sareanan e'in amentere." 23 Ma'a siren everen akona en temi',"Inte yanasara' te vain inantinte fono, mama se'i yafikeru'na vara' au'ban daimino tintefo, mairake' ma aravukhein danasinta faran amente' uno." 24 Ma'a siaimpin mai arinta ano everen be ano'en mo siamen, Na'i yana sa' inantenuno." sikan be ano'e siyan,"Non mamantan Yonin a'non neva' teno." 25 Ma siaima' evere'nen ainen Kin bainta' oren mo sian,"Tare ana e'i yayokifin Non manantan Yonin a'non ku'duan timeno." 26 Siaima' Kin aupin arun eren mifo mai i'da khanai'en be avayama vei arona khayo va' mino avora' ba' ma sikha'ein durafuriri' in pasen, 27 Kin mano veyanta' ma yafisin aruvin banta Yonin a'non ku'en me aminovan tiantan orein karavuse finke a'non o khu'emi. 28 Mai a'non ku'duan dokifin kauden baren mai arinta me amikan do varen be ano'en mo amemi'. 29 Mai vei eyo varan iyampon kayo ano inen beni au e aman mo masien mi'. 30 Yisasini eyo varan iyampon kayo overen be vain eren beti' ma varen aruven ein baya me siamen mi'. 31 Maira' be'i vetin tiamiaken,"Sireti ma'a ana eresi' bantama ivan akhempa' tana' ara' oman tivika' ifano," semi'. Mai faravarai', kokhon mano fa e onen oren iyan i'da aviken ma yunan nan afokhan amimi'. 32 Maira' beti ana mana votifin ka'osiven banta ivan akhempa' oremi'. 33 Oriaima' kokhon mano onen mino' barufake' barara' tavaen mai ma orinain barura pe ovami i'nain beti oremi'. 34 Mai nanin banta fe mai ankinafa' ba'in ma oniaken arun nan uantemi', paravarai' sipisipi khayo ma vetin ta' dafisin banta i'da vama yosein an dian pasemi'. Maira' moeken mono' baya siamen mi'. 35 Siamiakan inupasi' ma iyaima' bei eyo iyampon kayo ano me siamiaken,"Mainka inupasi' iyan banta ivanta'i va' ife' umpo, 36 ma nanin banta siantesina' ade' barufimpa' oreraen dunan miani' uren nano." 37 Ma'a sikan Yisasi everen betin tiamen,"E'i va betin dunan amesin nano." Sikan mai khayo ano everen tiaken,"Mai khana' kan antareti siriva moni poke' bereti miani' uan me amekun nanten nafino." 38 Sikan Yisasi vetin ina iyan,"Na'i ma'a vereti' denan ban nafi? Oria ona." Ma'a sikan o onen me siame,"Kan noya'ba dan manapa' bereti va' anan bane." 39 Sikan maira' banasi daima'an kama khatara' iyuru' iyuru' en kumanemi'. Masiman uan kumanen mi'. 40 Mai mana mana masiman pin, mana antareti ano khumanian inka' fiti ano khumanian uru' emi'. 41 Mikan noya' ba' dan manapa' bereti va' ka' inarufa' kakhaben amukuren maira' ki'a khi'a uan bei eyo iyampon kayo ra' kain mai nanin banta fin masiman ikan, 42 Mino' ano khanai' en nen mi'. 43 Niaken ma antan bereti va' noyana va' ma oeke eeke ikan tuerifi samako viken mi'. 44 Dan manapa' tauseni vanta khayo ano mai vereti nen mi'. 45 Naren ma, mai nanin banta ma siantan oriakan mana manin bei eyo iyampon kayo nare siantan ena ufa', Betsaida oremi'. 46 Mai khayo ma orera uvin, anufin amukinta' o'emi'. 47 Beyaka' barara' pavan, un non auban bare vare mai voti ovakan inupasi'emi'. 48 Mai inupake' onakan maen kakan tisiva ano mai voti mo avekan mifin ma vain kayo tasu sasu iyan mi ve'i kami kami a'aufa' non daro' daru' daru' en oremi' betin esante, oronovan. 49 Mai khayo onakan ma ve'i non daro' ma yaru' daru' en erikan mai khayo ma inein ban mino siren ovaren mi'. 50 Paravarai' mai vema oniaken kakan perari' iyakan onian Yisasi vetin tiamen,"Akonae manta! Se'i umpo iva' perano!" Sen be'i mai khayo siamen. 51 Ma'a siama mai khayo va' botifin un kumania ima',mai sisiva mo khipemi'. Mai yana' ma mai khayo oniaken moeken takhen mi'. 52 Paravarai' beti' au' akona ukhan i'da khanai'en maima beretira' ma ani'ein oman ta'pe' tikhan pasemi'. 53 Maira' ena ankinafa' Yenasareti' barafin oren mo voti khau'den, 54 ka'usen ma varara' eriyaima', bantanasi ano ese' Yisasin oniyaken, 55 tavaen mai varufimpa' oreraen ai' nanimanta yuvasi' ba' dayo' uaren be'ima vainta' eremi'. 56 Mai vema orein barufimpa, bantanasi ano ai' nanimanta avi'an ataruin barura' kau'den maen bei ona aton aruvinovan ina iyami' mai vema aruvein kayo ai' kipaantemi'.
Chapter 7

1 Yerusaremi'ke' ma erein Farasisi khayo va mam baya afovai' ukhein kayo ve'in a'de' iyen mi'. 2 Mai Farisisi khayo ona kan Yisasini eyo iyampon kayo ayan i'da sese'in paima' bereti pakaren nakan 3 (Farasisi khayo va' Yiu nanin banta va' ayan naren anaren mi yunana ne'iyan mino, paravarai' betisi anafu ara'ompima ba'ein avu'ava pa fakakhen pasen. 4 Farisisi khayo ma makheti fimpake' ma overen mapin eren maen non naren me feden mi i'naimpa' dunan ne' iyan mi', inka beti mana'a kokhona' peyan avu'ava pa fakakhen pasemi'. Ma'an en kapi ma sese' inafi, kura fi, kopa khave va, dunan ma khauden nan dana sinta va') 5 Yisasin mai Farisisi khayo va' mambaya afova'ukhein banta khayo va' ano inaemi',"Paravara' ei eyo iyampon kayo i'da feyan avu'ava' bakurian na' ayan i sese'in bereti nian nafino?" 6 Yisasi ma'asen betin tiamen mi',"Tireti khampun kayo vami, Aisaia ano sakhanampai' ua'an baremi', 'Ma nanimanta ano ora' anan te'in timosian mifo vetin au' nenta' bami. 7 Mai i'da veni nena van mono'i veti siyaken inka' banta ano sia'an arevaya maman bei'na an daren dakhafian mi'. 8 E'i Ayarafenuni Arevaya me ampire ma vararake vantai feyan inin dakhafiao'. 9 Inka' ena vaya va' betin tiamen mi',"Inte' uake' Ayarafenuni Are vaya mo ifa' ureya' kasae siretisi feyan avu'ava dakhafintefo?" 10 Maivami Mosesi siaken, 'Tireti' ano'e afo'en ara'naosa' bano, inte'a nanin banta ano' be ano'e afo'en namu vaya se' asintefo mai furinono.' 11 Sikhen mifo e'i inte'a vanta ano eano'e afo'e nan tiya', "Inte aya' tempinke varan tefo mai 'Kobani' ino." (Mai 'Ayarafenun Amenen' tiyami'). 12 Ma'an ukha faseyai ida a'e nan be ano'e afo'eni yoran bare' iyan mino. 13 Sireti ma feyan avu'ava' pa fakare vama vare aruve iyaona' ano Ayarafenuni akona Arevaya mo anai'iyan mino. Inka kokhon dana' asuse iya ono." 14 Maira' be'i everen kokhon nanin banta aran kau'den ma'asen tiyame,"Ineno, mino' ano sen tivaya va' dai'de ineno. 15 Inte yana sinta maman ara'pin kaintefo, mai yana ano i'da khanaien banta maman paini' intemifo, inte yanasa' orum beren ara'pinke e'iyan nafi, mai yana' anon banta faini'e'iyane. 16 A'intina ataren ma vanain nanin banta ano va' inino." 17 Tiren Yisasi mai nanin banta me ampen ma'naun pin o'ivikan, bei eyo iyampon kayo ano, mai ma sian baeran baya ma sein nan ina ikan, 18 Yisasi sen,"Sireti' ba' pa amino ukhe fono? Banta ara'pima mama'an araviyain dana' ano ida mai vanta faini'e'iyane vaya i'da ontefo, 19 mai ma na'an araviain danasinta i'da khanai'en au'pin o feranten mifo, ara'pimi aravuaren arafa' oriten mi'." Mai vaya ra' mantaven mino' dunan maman kama yunani emi'. 20 Ma'a uren ten,"Inte yanasa' orum beren ara'pinke' e'iyanafi, mai anon banta maman paini' iyan mi'. 21 Banta au'pinke'i vanta aruan purin avu'ava', umoyan avu'ava', pamuku avu'ava' safi, namu inin nafi, 22 ena ana' ena avafun ma famuku' en non avu'ava, ena ina yana' ma aran nan, baya i'da inin dana', ena makasin dana, inin arin dana, oyampa' baya sin dana', ena makasin avu'ava', beyan maman dani'in avu'ava' ba kampun tin dana' ba' eriyan mi'. 23 Mino' namu yana' ma eriyain mai au'pinke'i eriyan pasen mai yana' kayo anon banta maman paini' iyan mi'. 24 Mairake' e manten Taia' ba' Sidoni' ba' barafin orein mana namum pin, i'da vantanasi ano onano siren ovan mifo i'da khanai' en au'maniri'emi'. 25 Maira' mana namu yana' au'pekein arinta ano'e ano ese' Yisasi evane vaya ma inian, eren be'in arantam pin e ankame mi'. 26 Mai nanin mai Kiriki' varafin Fonesia' anan pinke'i'. Be araun au'pinke namu aunan do sianta'an karu'dano siren me inaikan, 27 Be'i everen mai nanin tiamiaken,"A'esina iyampon kayo va' ese' dunana' nano. Mai iyampon kayoi vereti ma yo maman iyan amin i'da khama ukhen mino." 28 Ma'a sikan mai nanin mano everen tiamen,"Kakanoe, fura siaono, iyampon mano ma sakhoka' kumamen nia kama ayam pinke' ma antan kakhufen eraveimi iyan mano ai'den ne'iya mino." 29 Ma'asikan Yisasi mai nanin tiamen,"Ema ma'aseona vami siante' umpo khasaeva' orono. Mai namu aunan ma earaun au' peka'ein pe me ampen mino." 30 Ma sikan everen be ama' be araun o onakan mai yana' ano me ampen orivin baran pin bakhami'. 31 Maira' Taia barafinke' everen Saidoni' oriaren, Kariri' Un non pa' ono'ben, Dekaporisi' barafin o'en mi'. 32 Mana a' kontan i'da vaya siain banta maira' kayo ano avi'an meren, ayan a'nonta' kau'den amu' kaantanovan inaemi'. 33 Mai nanimanta aurake aviren mai vanta akhempa' mo khau'den ayafo' atarempin iyuanta'en, akhare siren, i'naimpa' amafin aruviaken, 34 inarufa tana'ara' mun onian aun mamaren,"Efata!" sen tiamen mi',mai,"Divono!" temi'. 35 Ese' ana ataren divikan, amafin puntaran kasaen punta'den baya semi'. 36 Yisasi mai nanimanta van i'da va' ena siameno sen akonaen ma sikan, mai moeken mai vaya sen mi'. 37 Mai nanimanta ano moeken takha iyaken temi',"Mino' dana' be'i khamaen baren aruven iyan mino. Kasaen ataren ma khonta' ein mano iniyakan inka' baya ma i'da sia'eimano sia mino."
Chapter 8

1 Mai' damu' kokhon nanimanta evere'nen e ataru uvikan, beti' ma nan dana sinta i'da varemino. Maira' Yisasi vei eyo iyampon kayo m'asen tiyamemi. 2 Ma nanin manta van te'i sirunan iya' uno, paravara seyo se'ima'i kanu' manau' damu'i van i'da yunan bariyan mino. 3 Arafan ma siyan tekun ma veti everen ma mapin oriyaren maen au entave entave intin ayanafa' eraven ankaminten mino. Kokhon mano aa ayake'i erikha'iseyo. 4 Bei eyo iyampon mano ve'in evere'nen inaen mi, "Ma'anten ka'ma' barafin inte'fakesa' bereti ma'desa ma nanimanta amentera funo?" sikan. 5 "Sireti'ankan na'ima'a vereti' denan banafino," sen Yisasi veti' ankan inaikan, "Dan manapa'ifo khan kanan mino sen beti' everen be'in tiyamen mi. 6 Ma'an uren be'i vanasi tiyamin umbaren bara kumanen oremi'. Barara' kumanmin be'i yan manapa' ifo khankanan bereti Tiyarefun vain muse' tiren kisiren bei eyo iyampon kayo amikan banasi masiman uan amemi'. 7 Maira' bei eyo iyampon kayo fin mana'a noyana vare'in Yisasi ano Tiyarefunta' muse' tiren bei eyo iyampoin kayo tiyamin banta nasi masiman uren nano van amemi'. 8 Maira' beti' kanai' en naren antan oeke eeke ma ikan damanapa' ifo khan kanan unan bikan kaen mino. 9 Mai nanin banta ma yankafein mai khami'kami' tauseni nanimantan bami, Yisasi siyantan orera emino. 10 Ainen bei eyo iyampon kayo va botifin ka'dosiven Daramanuta baraafin oremi'. 11 I'nain pake' mono' a'non banta khayo ano oriven be'ima me asiven mi'.Ben kaseran mana inaru rakena khanina' baresira' onano sen be'i ina en mino. 12 Maira' Yisasi akona aunan amaren maen ma'asemi', "Paravara' mai' damuke nanin banta ano khanina' danasinta van iniyan nafino? Te'i funta'de' tireti'ankan tiyamiya' uno, "Ma' damu' kena nanin banta fin i'da mana khanina' dana' afoka' inten mino." 13 Mai oyanpake' mai nanin banta me ampiren botifin ka'dosiven un non e khaden ena ufa' o'demi'. 14 Mai eyo iyampon kayo ma vereti mana'ava' baran a'untan mifo, mana'a vereti anan botifin baren mi'. 15 Yisasi veti' ankan aman baya ma'asen tiyamen mi', "Sireti' ankan na' Erotinu' Farisisiu'i yisi vara, dafike va' ono. 16 Bei eyo iyampon kayo vetiyan baya sen ma'asen mi', "Be'i faravara ma'asen naino, mai seti' i'da vereti ye' tifekun bami'. 17 Beti ma siyain baya Yisasi fe afova' uren, "Paravara' beretima ivainan baya siya rafono? I'da ovare me iniya? I'da' afova' iyarafono? Siretin au' para akona ukhen nafino? 18 Au va ompo i'da oniyarafono? Ataren ba ompo i'da iniyarafono? I'da' ovare me iniyarafono? 19 Te'ima danmanapa' tauseni nanin banta fima, dam manapa' bereti ma khiseruna, mai na'i ma'a samako' ba'ua'e fono?" Sen inaikan, "Siyan mikan mifo khankan unan mino." sen beti ano ve'in tiyamen mi'. 20 "Inka' te'ima dan manapa' ifo khankanan bereti ma kiseruna, mai na'i ma'a samako' ba'uan dera fono." "Dan manapa' ifo khankan bereti ino." sen beti' ve'in tiyamen mi'. 21 "Inka' tireti yan i'da' afova' ukhera fono?" sen be'i vetin tiyamen mi'. 22 Betsaida' beti erikan, mai akhempake nanin banta khayo ano mana au yufu kukhein banta aviren meren, Yisasi aruvinovan me ina emino. 23 Me ina ikan Yisasi mai ma au yufuku khein banta avi' aren mai varu me ampiren oren be'in aufen akhare siren, ayan aura' kau'daren, be'in inaemi', "Kana' mana yana sinta oniya fono?" 24 Sikan be'i yan mun oniyaken temi', "Te'i khana vanta oniya umpo, ya ma orein an mi yian mi'." 25 Ma'asikan everen ayan aura' daran, mai vanta au khama in maira' kamaen oman puntaren mi'. 26 Yisasi mai vanta siyantan barufa' oriyan, "Iva' taunifin o'ono." sen tiyamen mi'. 27 Maira' Yisasi vei eyo iyampon kayo va' mino' Sisaria Piripai' baru fimpa' oren mi'. Oriyan bei eyo iyampon kayo ina iyaken', "Te'inan banasi ano iyene' tiyan nafino?" sikan 28 everen tiyamen, "Mana'a ano Non pe'antan Yoni ino siyakan inka mana'a ano Iraisa ino siyan inka ana'a ano kasanampa khayo finte mana ino semi'." 29 Be'i veti ankan inaemi', "De' tireti' ankan te'inan iye ino' te' tiyarafono?" sikan Pita everen ma'asen tiya miyan, "E'i Kraisi ono." semi'. 30 Beyan iye' banafi mai i'dava' ena siyan amino van akonaen beti'ankan tiyamen mi', 31 Banta Anin mano kokhon uman oyosinte mino sen, beti'ankan Yisasi ano tiyamen mi'. A'non banta va', inka' mono a'non banta va, inka' mambaya ma afova' ukhein banta khayo va' anon be'in arinte mino. Mifo ve'i khanu manau' damu' everen orun manatante mi'. 32 Be'i ma'asen tiyan ama' iyaken, i'naimpa' Pita ano Yisasin avi'an akhempa' moren asen mi'. 33 Mifo Yisasi do ve'aren bei eyo iyampon kayo oni yaken Pitan ma'asen asemi', "Ban anonoe, se'in toyampa' entavono, Tiyarafenuni inin i'da e'impim bamino, banta nasi ina yanasinta van manan iniya ono." 34 I'naimpake' bei eyo iyampon kayo va', banta nasi va' aran kau'den tiyamemi', "Te'ima yakhafono vama inain mano va', beyana' a'u'dena' bei daa inkamadan mamarena' te'in dakha fino. 35 Iye' bei van pakanovan inten nafino, mai o aiyoranten mino, inka' iye ano' ten tivika' ba' inka' amusin bayara sa' bei van ampinte nafino, mai vei van kama intemino. 36 Inte'a ayain na' banta ano varanten nafino, mavara rakena yanasinta ma mantare' intin ma mo namu en ma aiyoran tin maene. 37 Mai inte'a yana sa' amirena' bei van everen baranten nafino. 38 Mai' damu' inte'a nanin banta ano se'inan ayavevan urena' inka' te'inti vaya van ayavevan iyanti ma, sen oyan timiyan ma, namu avu'ava' baran naim nanin banta, mai Vanta Anin mano vetin nan ayave uan tantemino, mai' damu' ma ve afo'eni fanu akona va' kanta si' ukhein enisori khayo va' ma erinte maen."

Chapter 9

1 Be'i ma'a sen betin tiameni', pura uron tire' tiretin tiamiya' uno, mama mantakheona finte' ida fukeya Tiyarafenui yafisin ma vei akona va' erinain ona nono. 2 Afapa' mana unkadan damu' oyampa' Yisasi Pita Yemisi ma' Yoni ma' avi'aren beti yan ma'a anu yonta' oden mino. Un ban maen Yisasin au me veren beti' avora' enara'en mino. 3 Beni onarake' efanten ankara' uaren au kharin karin en mino. 4 5 6 Ma'a sikan ma Mosesi ma' Iraiya ma' afoka' uven Yisasin ma' baya sintin iyarmi'. Pita evera'nen Yisasin tiamemi', Pita' eva'ran

Chapter 10

1 Yisasi ma mai varu me ampiren Yudia' barafa ba' Yodeni' non akhempa' ba' ma orin maen banasi ano vanasi ano ve'i vainta' oren mino. Onobin bei avu'avasi'en evara'nen betin afove amen mino. 2 Afova amiyan Farasisi khayo ano ve'i vainta' eriven be'in akhenoka uan onano van temi', Kana' be avafu ano ve ana' tiantanten nafino, sen be'i inaemi'. 3 Ina ikan be'i evera'nen betin tiamemi', Na'iesa' ten Mosesi akonara' tiretin tiamikhen nafino. 4 Ma'a sikan bati semi', A'esin na' banta ano yurafurin bompon uvaman be ana' amiren na' tiantano sikhen mino. 5 Tiretin au' akona oniyaken mai vami Mosesi mai man baya uvaman tiretin amikhan mino, sen Yisasi vetin tiamemi'. 6 Ma'a sikan mifo mino' dana' ma arai'en uvareinta'i Ayarafenu ano vanta va' anasi va' uvanten mino. 7 Mai vara' banta ano ve ano'e afo'en me ampiren na' be ana' ba' manafin damukhen bano. 8 Baken mi mikan mano maman mana vukhafai' intemi'. 9 Ma'an tukhantin Ayarafenu ano ma asotu' uranain ida va' banta ano auban durafurono. 10 Ma'a siren ma'naumpin ma vare' ikan eyo iyampon kayo ano maima siamein baya khayo van be'in evara'nen inaemi'. 11 Ina ikan temi', Iye ano' be ana' me ifa' uren ena nanin baranten nafi mai ve'i mai nanin ma'i famuku avu'avasi'en mino. 12 Mai nanin mano ma ve avafun me ifa' uren ena vanta varanten maen maima varanain banta va'i famuku avu'avasi'en mino. 13 Ma'a siran beti' akhafana a'nonta' ayan kainovan be'i vainta' aviren erin mifo eyo iyampon kayo ano vetin ase mino. 14 Asin mifo Yisasi oman afova' iyaken ida amusin iyan betin tiamemi', Ma'an keka' inan Tiyarafenui yafisin ban mifo a'esin erino. 15 Ma fura vayan tiretin tiame' uno, iye ano' arara' iyampon anden na' Tiyarafenui yafisin ida varanten nafi, mai fura uronten ida o'dinten mino. 16 Ma'a siren arara' iyampon kayo avi'an ayampin daumaren a'nonta' ayan kaudiyan avu uanten mino. 17 Avu uanta'den ma me ampiren bei yoranta' oriyan maen mana vanta ano savaen ben anafin mun aron durafuriyan inaem'. Kama Aru soe, Na'i avu'ava' ma varante sa' para oriyan ban aunan barante rafuno. 18 Ma'asen ina ikan Yisasi semi', Para' te'inan kamae se' tariya fono. Ida mana ano kama ukhein mifo Tiyarafenu veyaka' ana ino. 19 Man baya khayo fova' ukha ono, I'da va' ena aruan purono, ida va' pamukui' ono, ida va' umoyan barano, ida va' kampun baya varen nono, ida va' ena ina yanasinta aranano, ano'e afo'eni vaya va' ineno. 20 Ma'a sikan mai vanta ano semi', Aru soe, Tesi fumarara' ma vake' mai yanasinta yakhake' uno. 21 Ma'a sikan Yisasi ma ve'in mo oniyaken be'in ava'ba' iyan tiamemi', e'i mana yanasan o afa' ukha ono. E'i ma yenan yanasinta sari' ure va' ona i van nanin banta amire mae inarufa' kama yanasinta yesin banten mino. Ma'an turante va' ere se'in dakha fono. 22 Ma'a sikan mifo mai vaya khayo iniyaken be'i khokhon ona yan ba'in pasen inin ariyan me ampiren oren mino. 23 25 Yisasi ma onen eukiyan bei eyo iyampon kayo siamemi', Kokhon ona ma yan bain keka' ano ma Tiyarafenui yafisimpin odin uman dakhen mino. 24 Ma'a sikan eyo iyampon kayo ano veni vaya khayo van anoma' iniyakan mifo Yisasi vetin evara'nen tiamemi', Iyampon kayo oe, Tiyarafenui yafisimpin ma odin uman dakhen mino. 25 Kameri ano ma ufi ankufin e yuvinin asamana ukhen mifo kokhon ona ma yantin ban nain keka' ano Tiyarafenui yafisimpin ma odin uman dakhen mino. 26 Ma'a sikan mai iye ano' ayun para van aunan barante'ina' tino sen anoma' iniyaken beraran ten orera emi'. 27 Ma'an tiyan Yisasi vetin oniyaken temi', Bantai ininta' uman dakhen mifo Tiyarafenui ana ida ino. Para vara seyo mino' dana' Tiyarafenui ininta' asamana ukhen mino. 28 Ma'a sin maen Pita arai'en be'in ma' baya semi', Mino' dana' me ampire' e'in dakhafe' no' umpo sonano. 29 Ma'a sikan Yisasi sami', E'in purase' tiame' uno, Ida mana ano sema' mono' baya varo sire e ama safi afa' ava'en nafi aunana fi ano'e afo'en nafi akhafana fi varafi, 30 Inka' ida mana ano ma varafin antareti yada' e santare miyan barano'. Inka' ida mana ano ma' ba' afa' ava'en ma' aun ana va' akhafana va' bara va' inka' uman baranona vasan tiyake i'naimpa' ma erinain barafin ida khipan aunan barante' uno sinono. 31 Ma'a sin nampo ese' ma va'in nain keka' ano i'naini' intin i'nain ma va'in nain keka' ano esesi' intin inten mino. 32 Beti ankan Yerusaremi' ma odin aasa' oriyakan Yisasi maen betin an uanten oriyaremi', Oriyakan eyo iyampon kayo ano sakha iyan maen maima vetin a'nain dakhafen oriya'ein keka' ano akhokhovan en mino. Maira' Yisasi tuerufu (12) eyo iyampon avi'an akhempa' mo khau'den maima ida ayaka' baken ma ven amanina' afoka' inain dansinta van arai'en betin tiamemi'. 33 Onano, Yerusaremi' odiya' tiferuna Vanta Anin Avi'an mono' a'non kheka' ba' man baya ma afova' ukhein kayo va' ayampin aminten mino. Amirantin beti' ankan be'in furin uman amiren ena anan nanin banta ayampin aminten mino. 34 Amirantin be'in maka' maaka' uren aufen akhare siyan dafiyo' anka'den be'in aruan purintemi'. Aruan pu'dantin maen kanu' manau' (3) damu' oyampake' be'i e mantanten mino. 35 Yebedin anin kan Yemisi nu' Yoni nu' ano ve'i vainta' edaven temi', Aru soe, seti ma mai avu'avasa' barano ma senuna yanasa' barano. 36 Ma'a sikan betin tiamemi', Na'i avu'avasa' tiretin nina mamantante rafuno. 37 Ma'a sikan beti semi', Ei khakhan ma vare erinona yamu' ema' bano van muno. Mana ano ei ayan opa' kumanekun ena ano ayan kurompa' kumanintin inovan muno. 38 Ma'a sikan mifo Yisasi evara'nen tiamemi', Tire' kanan ma ina iyaona yana' ida afova' ukha ono. Te'i ma nanuna non ma' mono' non ma feranuna va' kana' barante fono. 39 Ma'asen ina ikan beti' ankan be'in tiamemi', Teti khasae' barante' uno, sikan Yisasi vetin tiamemi', Maima nanuna non niyake inka' maima feranuna mono' non tiretin ma'i feran nono'. 40 Pera nompo iye ano' tiyan nopa' kumaninten nafi a'a siyan kurompa' kumaninten nafi mai ida sentina vanti' amente' uno. Ida amente' umpo inte'a kheka' ina uta iyanten nafi mai vetin nina ino. 41 Ma'a sikan tiyan mikan eyo iyampom kayo ano mai vaya iniyan Yemisin nu' Yoni nu san kakanta' aranan uanten mino. 42 Yisasi vetin o aran kauden temi', Tireti afova' enan ena anan nanin bantara' safiseno van kain baken a'nonta' ma vain keka' ano vetinta' dafise' iyan mino. 43 Ma'ante iyan mifo siretin aubana' idava' mai avu'ava' bano. Iye ano' tiretin aubanake' a'nonta' bano van inten nafi mai ano sireti'i yoran banta va' bano. 44 Inka' iya ano' tireti' aubanake' ese' an banto' uno siren ininten nafi mai ve'i sireti'i yoran banta va' bano. 45 Mai fara vara seyo veni yorari' ono vara Vanta Anin mano erikhen naifo ve'i ano sireti'i yorari' iyan inka' bei aunampo kokhon nanin banta miyani' ono vami erikhen mino. 46 Mai vaya khayo e siamen oriyan Yeriko' o unen mino. Yisasi ma vei eyo iyampon kayo va' kakan nanin banta va' mai varu me ampiyan maen Timaiusine sin Batamiusin anin mano au yufukukhan baken mana'a yanasan inan tiyain bare'in aa akhempa' kumantami'. 47 Baaren inikan Nasareti' banta Yisasi ino ma sin iniyan ovararen temi', Devitin Anin Yisasi oe, arunan usintano. 48 Ma'an ma sen oovaran maen bempake' bano van kokhona' ano au yufukukhein banta asemi'. Asin mifo ve'i moeken ba'diyan Devitin Anin oe, arunan usintano sen oovaren mino. 49 Oovaran Yisasi maira' o mantaven mai vanta van arantin be vainta' erino van temi', Ma'a sikan beti' ankan au yufukukhein banta van temi, E'in mi ariyan mifo akona vare mantano. 50 Ma'a sikan bei yante afuin me akhempa' karudiyan ainen e manten Yisasi vanta' eren mino. 51 Erikan Yisasi ve'in evara'nen tiamemi', Na'inasa' e'in mamantante rafuno. Ma'a sikan au yufukhein banta ano semi', Aru soe, Tu mabe' onano van muno. 52 Ma'a sikan Yisasi ve'in tiamemi', Ei mumunan mano e'in ayofen mifo orono. Ma'a ma siyain ma' anan kasaen oniyaken be'in dakhafen ayana oren mino.
Chapter 11

1 Yerusaremi' beti maira' eremi', Betfake ba' Betani' ade', Orivi' anura', maira' Yisasi kankan beni eyo varan banta kan orino van ma'asemi. 2 Seti' ma varuna ena akhempa barura orono. Maira ma orivinte onano , mana ida amanina kumamen orikhein donki bamino. Mai donki na' utufeya sevaipa avire ereno. 3 Mana ano ma, siyaken, para ma'antiya fono ma sintiya ma'a seva tiameno. Kakan mano yoran daken mi sikha uno va tesiameno. Tana'ara doran maden overe'nen siantan temino va teno. 4 Beti maira oman ona'kan donki ayanan kuadan ma' onafin barura barei'kan beti maira' utufem mino. 5 Mana'a khayo maira' mantakharen ma'asen maikan na tiyan nai'na sisa ire'kan ono vara mai donki utufiyanta fono. 6 Ma'a sikan bekan evare'ne Yisasi ma sein baya mai nani banta siamkan ifain aviren eremino. 7 Maira kan eyo varan banta donki baren Yisasi vaipa eriven be'tini ona mai donki amanina uvi'dan Yisasi un kumamen oremino. 8 Kokhon nanin banta beni ona asa uvisiyakan, inka', mana'a ano ya ana tikaren uvikaren mino. 9 Nare ma oriya'ein kayo va' inka bema ma oriyain kayo va' ano oriyaken ovaren ma'asemi. Avi dani' ono, avaba ino,Tiyarafenun avika' eriyan mino. 10 Avaba' ino, inaru yafisin setin tifo'e Devitin mi, ben avi' kakanta' aman dani ono. 11 Maira' Yisasi Yerusaremi odiven, inka' mono' namun oman mino' dana' onen eukukhare mino. Onan inupasi i'kan, beni siyan mikan mifo kankan eyo varan banta kayo va' beti' Betani orikharen mi'. 12 Ena' damu' Betani ke' beti evere'nen eriyai'kan be'in arafan pureinpin, 13 Onan mana'a entapa' fiki ya antun ba'kan bei' mira' a'de aran intan nainan oriven ona'kan ida inteinpin, 14 Bei' maivan ma'asemi', i'da manano empinte nan aran barantemino siyakan beni eyo varan banta khayo inen mino. 15 Maira beti' ankan Yerusaremi eriven bei' mono namunpin odi kharemi'. O'diven ona' kan maifin duna ma' urara ma' kaudiyan bariyan ma siya'ein kayo avakurin orera iyan inka' moni bain kara' ba 'nun ta'ma yafisin kayo i kumanin kara' do vanae mino. 16 Mira bei' ida'e si'kan mono namunpin ma amiyan baran tiya'ein avu'ava baren orera emino. 17 Bei' beankan ani' iyanken ma'asemi', bompom pin sama'dan baya ano sikhemino. Senti ma'aun ma vain miyo , mino bara ukhein kanai amu' makha namun, mifo sireti made ya mana umoyan namun andiya ono. 18 Maira' mono doran a'no banta khayo va', inka man baya uvaran banta khayo va' ano bei' ma siyai baya ini'den mai ve'in arin aa yosikharen mino. 19 Mira' inupasi i'kan beti' baru me ampen ore mino. 20 Beti ena akura' oriyan mai fiki ya ana ona'kan mino' ana rake' eraven anon kau va', inka' aru' ba' kafukare mino. 21 Pita ovaren ini yaken ma'asemi', Aru' soe [Rabbi], onano, ema sian namu eona ya ana khafu remino. 22 Yisasi everen betin tiamiyaken ma'asemi', Tiyarafenu tasa' mumunan ono. 23 Ma fura vaya sireti anka tian amenuno, iye ano tiyake' anuyon oe ee anka'bore unonpin orono, ma sesin bei' maira' ida khan arasi' intemifo bei' ma sikheini eya ma'aintene siyake mumunan ono, mai Tiyarafenu ma'ainte iseyo. 24 Ma'antukhein nami tei' siretin tiameruno, e'ma mino dana amukiya inantin tefono, mumunan na ono, inka manta ono, mai iyo enina ino. 25 Ema emantave amukiyan tefono, ena khayo va intesa ukha'in tefo ampian tano, mai anaiyo en afo'e inarufa ma vain mano siyaken eni ume aru'antan temino. [ 26 ] 27 Evere'nen beti' ankan Yerusaremi eriven, Yisasi mono namunpin ori'kan mono doran a'non banta khayo va', inka' man baya uvaran banta khayo va' ena mono banta khayo ano be vaipa' eremino. 28 Be'i nan ma'asen beti ankan mano semi, inte'a akona rasa' e'i ma'antiya fono. Iye ano mai akona amikha fono. 29 Yisasi veankan nan ma'a semi', sireti anka mana inain inaonte uno. Se'in tisime sira' inka' anona siretin tiameno, intea' akona rasa' ma'antiya rafuno. 30 Yonini nompe' antane, mai maen inarufake safino a'a banta ano fino, tisi meno. 31 Betiyan sen ine iyaken temi', seti ma siya' inarufake' ino ma sekun, be'i ma'ami sintemi', mai farae tire ya' i'da be'inta' mumunan iyafono. 32 Ifo, seti' ma siya' banta ano ino ma sekun beti' ankan banta nasi van peran kayo ino sintemi', mai farafi, kokhon nanin banta ma mumunan iyain Yoni mae mi mana sakhanampa vanta ino ten ini yami'. 33 Maira beanka Yisasi everen tiamiyaken ma'asemi, seti ida afova' ukheruno. Ma'a sikan Yisasi ma'asen betin evere'ne tiamemi', tei yere i'da sian amente uno iyeni akona rasa' ma'an tiya rakuno.
Chapter 12

1 Overen baya finte Yisasi benakan araein tiamen. Bei' sian uvaini ai mana banta ano emanten do'an kau'en, ai khaen eukuren uvaini kasin masi' u'an kauden maen dafisin ma' uvaren manira' ma yafisin kayo oyampa eman kaen mino. Ma'aen ma eukuan da aa ayaka barufa' oren mino. 2 Kama damu' uvain ra' dafisi yain kayo bein doran banta kayo sianten uvain aifinke mana uvaini aran baren erino van siantan oremino. 3 Mifo, mi anka mano be'in pakaren anka'den mana yana i'da amin oremino. 4 Everena'en ena doran banta beankan bain sianten, mai vanta ano ida kama ukharen, ariri iyan ayafen ame mino. 5 Enava' everen siantemino,mayin arin puren mino, kokhona' beti ankan ma'aen mino. Mana'a arin puriya mana'a kakhasi emino. 6 Bei' mana banta va' paa dan bain siantantene maima anunu iyain iyanpon. Be'in maen ma kipa vin ben ankan be'in siantante. Beankan mai iyanpon avenan pake' intene sen ini'den tianten mino. 7 Mifo manira' ma yafisin kayo ben tiamin siamin en, tiyan. Maa ano i'naimpa barantemifo eresi be'in arure maman vain teti barano. 8 Beankan be'in dakha'den pakaren aren mino. Aruren uvaini duna anafin dauman karu'de mino. 9 Ma'a mainti uvaini duna afo'e maira' na'iesa' inte nafino. Uvaini afo'e ma erinten mai kheka eman asusemase intemino. Uren maen maman ena khayo amin temino. 10 Ida mana'a bompon ana fin onte fono ma'a ma sikheine, ma'a uvaran banta khayo ma doe' kakha e'in onomana ano akhem pa ma'a aman pipin te'emino. 11 Ma'a ma'en kakhan pinkeino, tetin tura mo'kakein dana ino.Yisasine namu dosin ,mai keka pakano siraken , banasi van manapake periyaken 12 ,Yisasi ma beran baya sein mano mai keka pakein pin ma,en. Bein mai ankan me, ampen oren ne.
Chapter 13

1 Yisasi ma mono' namun me ampiren maen bei mana eyo iyampon mano ve'in tiamemi', Aru soe, kama ona'mana' koya va' kama namun kayo va' onano. 2 Ma'a sikan be'in tiamemi', Mama kakan namun kayo ma vain oniya fono. I'nain pake' mana ona'mana' ida ma'anten benta' benta' tupa' ukhen banten mino. Mino; un kauren eravinten mino. 3 Yisasi ma mono' namuni ena ufa' Orivi' anura' kumantare' ikan Pita Yemisi Yoni Anduru siren be'in aupake' inaemi'. 4 Tetin tisimeno, maima seona yana' inte yamusa' afoka' inten nafino. Mai yana' ma afoka' main mai inte'a ani' dana' ano' ani' iyan mai inka afoka' intene siyan tisa' afova' o'tifante rafuno. 5 Ma'asen inaikan Yisasi arai'en betin tiamemi', Mana'a ano aviren tavifa' orin nafo va' dafiseno. 6 Kokhona' ano se'in tivika' eriven tiyaken, Te'i ve'in ba' uno siren kokhona' aviren tavifa' orinten mino. 7 Tireti' ankan ma aruviyain baya khayo ma iniyake inka' kakan aruvin ban mino sema uva vaya khayo iniyake ida va' kokhon ineine ono. Mai yanasinta kasaen aoka' inten mifo ma vara ida akhen ukhen mino. 8 Para vara seyo mana varafin ma vain nanin banta ano ena varafin ma vain nanin banta va' mo aruvintin inka' mana yafisimpin ma vain keka' ano ena yafisimpin ma vain kekaba' mo aruvinten mino. Kokhona' baru khayofin bara khaya iyantin kakan arafan afoka' inten mi'. Mai yanasinta ano amu'ba nanin mano ma iyampon kaono van ai' doseini'i inten mino. 9 Eyana' dafi'an akona ono. Beti' ankan mano e'in pakaan kanisori khayo mo amintin banasi ataru uvinaimpin ankaminten mino. Te'in naro siren avi'an kakan banta khayo va' kin kayo kaudanti senti vaya sian ama' inono. 10 Ma'an tukhen mifo a'intin na' mono' baya siadantin mino' barafa' orera uvintin na' mai yanasinta afoka' ino. 11 Tiretin ma fakaren aviren moranti sireti ma sinona vaya khayo van ida va' kokhon ine ine ono. Para vara seyo mai auvara' anan mai ma sinona vaya ineine fin aminten mino. E'i ano va vaya sinono. Kanta' Aunan manon tinten mino. 12 Arintin purino van be afa' ava'e ano ve afa' ava'en amintin inka' be afo'e ano ve anin avi'an amintin inten mino. Inka iyampon mano ve ano'e afo'en arintin purino van duvun inten mino. 13 Ten tivi' ma saran nona van mino' ano khakhirun arinten mino. Ma'an tiyantin ma iye ano' akonaen mantakhare' inten nafi mai ano fara vanten mino. 14 Onesin uman maman afoka'in namu yana' ano ma ida mantaren barura' mantakhanti (a'in dankafin banta ano va' beni ana afova'i) maima Yudia' bare' inain keka' ano anu yon pimpasa' karan orera ino. 15 Ma' amonta' ma un ba'in nain keka ano ida va' mapin un peran novan iniyan inka' ma'naun pinke mana'a yana' un baran novan ino. 16 Inka' dunan anafa' ma o va'in nain mano ida va' evara'nen dante afuin o varan novan ino. 17 Ma'an tinten mifo ma'an damu' kayo ma afoka' inaimpin amuba' nain kayo va' arara' iyampon ma nan kuvin nain nanin kayo va sami sirunan uantiya' uno. 18 Iyon uaren ma yokhe'do inain damu' mai yanasinta ida afoka inovan muno sire va' amukono. 19 Maima Ayarafenu ano ma vara uvanta'ein take' ma eriya'ein ma'an uman kayo ida afoka ukhan mino. Ida afoka' ukhan mi mai damu' afoka uaren i'naimpake' ida uron mi evara'nen afoka' inten mino. 20 Ayarafenu ano ma ma'an damu' kayo ida maman asikai' intin kokhon nanin banta ano o aiyoranten mino. Ma'an tinten mifo maima fara van oriyan ban aunan baran novan Ayarafenu ano ani' uran bain nanin banta vami iniyan ma'an damu' kayo maman asikai' inten mino. 21 Ma'an tiyantin mana'a kheka' ano siyaken, Onano, masi Karaisi van mino' tinten nafi a'a mesanti van mifo onano' tinten nafi ida va' mumunan ono. 22 Mai fara vara seyo fara van oriyan ban aunan barano van Ayarafenu ano ani' uran bain keka'i mai khanai' ma ukhantin kampun Karaisi khayo va' kampun sakhanampa khayo va' ano afoka' uven ani' dana' kayo va' enara' ukhein dana' kayo va' uvaren dararen iyaken aviranten mino. 23 Pe o utu'be' mai yanasinta khayo vami siamiya' uno. 24 Ma'an tukhen mifo mai uman kayo ma afoka' uvintin a'au ano mo sitipa intin biyon mano ida fanu sinten mino. 25 Ofu khayo ano ayompinte' un kararen eraviyantin inka' inaru ayompin ma vain akona khayo ano antu antu inten mino. 26 Ma'an tuvintin Banta Anin mano vei khakan akona va' kakhan ma' ba' eriyantin beti' ankan onanten mino. 27 Oniyantin bei enisori khayo siantantin ma varai khami' kami' akhen mano ma inarura' mo khanai' ukheinta' oriven para van aunan baran novan ani' uran bain keka' o avi'an manafin ataru inten mino. 28 Fiki yaa anafinke va' afova' varano. Arai'en auyen ana ma ayanta' kain orera iya mae mai inka a' kanten mino seya afova' e'iya ono. 29 Ma'an manan emi maima afoka' inain danasinta khayo ano ani' inti oniyake mae mai inka Yisasi erikhen onara' ban mino seya afova' inono. 30 Ma fura vayan tiretin tiamiya' uno. Mama vaona nanin banta fa vasin mi mai yanasinta afoka' inten mino. 31 Inaru va' bara va' kipanten mifo senti vaya khayo ida uron mi khipanten mino. 32 Ma'an tukhantin maen Yisasi ma erin nain damu safi a'a mai a'au fi ida mana ano fi inka' inarufa' ma vain enisori khayo va' be Anin ma' ano fi ida afova'in maen be afo'e anan afova' ukhen mino. 33 Maima afoka' inain damu' e'i ida afova' ukha ompo yafi'an na' akona ono. 34 Mana vanta ano ma aya' aipa' oriyan ma ve amaka' dafisin novan bei yoran banta khekaka' me yafi'antein an mi yakhemi'. Mana mana yoran me yaiman amidu' iyaken maima onara' dafisin banta van au sape' tikhe va' bano sen akonaen tiamen mino. 35 Ma'an tukhein nara' dafi'an akona ono. Para vara seyo ma' afo'e ma avara'nen barufa' erinain damu' ida mana ano afova' ukha ono. Ma'anten inupake safi inuran au'bana safi kukaro safi a'a akura safi mai erinten mino. 36 Be'i ma uimpin erinten maen ida va' aun bakhe vare' esin e onano. 37 Inte yanasa' tiretin tiamiya' dafiseno siya rafu mai mino sami siya' uno.
Chapter 14

1 Avo uantan Oma', I'da Yisi khain Bereti ma nan inka khan damu' ana ukhan. Mono' doran banta khayoi a'non banta va' mambaya afova' ukhein keka' ba' ano iyuven Yisasin ma faken arin nain bayai' emi'. 2 Mai khayo siyaken, "I'dava' oma' au'bana' be'in paka, mai i'dava a'esin banasi ara' arino." 3 Maira' betani' arantan ayan pamin ai' bain banta Saimonin amapin takhoka'ma khumanten ba'in, mana nanin mano khakan moni'ka' bain Natie sin parava'po uvaran, aunka uveri Arabasta anan pin baren e'ein mano mun duvaren Be'in a'nonpim banaemi'. 4 Banaikan mana'a khayo ano aranan uren beraran kakan baya sen, "Inte ana rasa' ma yana' pa'savifa' me inkaman afe iyan nafino? 5 Ma aunka uveri ma khanu'manau' dankara' sari' uren, mai moni' ona ivan kayo ma ameren mino." Ma'a sen mai nanin asen mi'. 6 Ma'asen asiya ima' Yisasi sen, "Kama yana'i senta' baren aruven ukhen mifo, Maira' ampeno. Fara' uman amiya' bafo? 7 Ona ivan kayo ena ena ema'i vanti khama avu'ava' ani' inompo, se'in ida sireti'ba' ayaka' bante'u'. 8 Bema khanai' en bararen afake'i sen tuu ma varafin masi'inain mi avu iyan mino. 9 Ma funta'e'i siya'u', Ma vara amupa' anafa' intefasa' mono' baya sintenafi, mai ma nanin mano ma varen aruven ein avu'ava' ba deren tiren inintemi'." 10 Mai tuerifi eyo iyampon kayo finke, Yudas Iskareti, mono' dorani a'non banta khayo vaipa' oremi',Yisasin avian betin amenovan. 11 Mai mono' dorani a'non banta khayo khakan amusin iyaken maira' avi'ama amirantin moni' amenovan temi'. Ma'asiran mairake' arai'en bema avi'an amin aa van dosemi'. 12 Maira' i'da yisi kain bereti nan, ese' damusi'ma i'kan, Avo uantan damu'kake sipisipi ma aruren ikun uan amiyakan, bei eyo iyampon kayo ano inaemi', "Teno, intefasa' mo setiyan utaresa', Avo unatan dunan na' ifanu?" 13 Sikan bei eyo iyampon kayo finke khankanan tiantemi', "Ma varufin orono, oriya onesin maen mana vanta khavefin non da'aren orintemi'. Mai vanta va avakure oro. 14 Inte namumpina' be'i um perantenafi, maifin o'iveva' ma' afo'en mum ma'aseva inao, 'Aru' ano sian, "Intesi' tesi afokhan e-ama'pin baina' tesi eyo iyampon kayo va' tetiyan Avo uantan dunan me nanuno." 15 Ma'an ma sesin be'i ve ama'pin dante mana kharafaran pe funta'an dan bain ani' intemi'. Maifina' tetisina utao." 16 Ma'asin iniren mai eyo varan banta kan barufin oremi'. Oriakan mai ma sikha'ein tikha'ein ikan onen mo mai namumpin Avo uantan dunan utaemi'. 17 Inupasi'ma ikan bei tuerifi eyo iyampon kayo va' eremi'. 18 Erein mai namumpin takhoka' kumanen eukukhema yunan nia kan Yisasi semi, "Ma fura vayan tiretin tiyamiya'u', Mama yunan tema' niaona khayo finke' mana ano se'in tivi'an namuro ayampin kainono." 19 Ma'ama sikan mino' ano ve'inan arunan iyaken, mana mana ano ve'in tiyame, "Purase' i'da se'i ma'an onte'uno." siru' emi'. 20 Ma'asikan Yisasi everen betin tiyamen ma'asen, "Mama tuerifi eyo iyampon kayo ma vaona finke' mana anon mai avu'ava' inono, mama sare'a senama' mana yokifin bereti yaren niaimanoi'. 21 Banta Anin nama fe siya'an ba'eimi afoka' inte mifo, inte'a vanta ano Banta Anin avi'an namuro amintenafi, mai vanta vami sirunan ese. I'da ma ve'in ma varara' kaintin afoka'oremi'." 22 Tirama yunan nampinke' Yisasi vereti ma'den amu'kuren, ki'akhi'a uan betin amiren temi', "Ma se'in tuu ifo ma'e nano." 23 Mai oyampake kapi orun pakaren, tusu siren, betin amikan maifinke niya kan, 24 ma'asen tiyame, "Ma senti mumun in narema, mino' nanimanta vama vanaein mi'. 25 Purase' i'da ma uvaini ya aran anu sireti'ba' nan ba'i, savosi' uvinti' mana' damu' Ayarafenuni inaruvarufimi nante'u'." 26 Ma'a sirakama maira' i'daan kipian, mai khayo Orivsi' Anuyompa' oremi'. 27 Maira' Yisasi vetin tiamiaken, "'Sipisipira' ma yafisin banta arureken maen sipisipi asuse intene,' siren pefa'i uvama'an bain pase mino' ano kharan orinono. 28 Tema fu'ka' orumantare, te naren Kariri' ovantere." 29 Sikan Pita siyaken, "Mireini en mino' ano kharan orera iyanti' te i'da orontere." 30 Sikan Yisasi everen be'in tiamen, "Ma funta'e'i e'in tiamiyau', Tare ma inuran kanu'manau' dada te'inan i'da afova' ukhere siasimi khan dada' kokore asintemi'." 31 Ma'a sikan Pita sian, "I'da se'i e'in makasente', emasa' te'i o furono." sikan mino ano manai' baya ana sen orera emi'. 32 Maira'ke' Ketsemanise ma siyain barura' eriven maira' bei eyo iyampon kayo siamen, "Mara' kumantesisa' te'i simu'kono." 33 Arai'en au'pin umanden inin amako' iyakan, Pita, Yemisi, Yoni siren aviremi'. 34 Avi'an mo khau'den ma'asen tiyamen, "Mara' ba yafiseno, umamano furonunai' en tu'pin i'da khama iya' umpo." 35 Tirema Yisasi vetin me ampen ma sana'a orian akhakhen barara' orun ankamen, kanai' ma ukhantin mai uman do maman tanovan amuken. 36 Ma'asemi', "Tifo'e oe, mino' dana' e'impin asamana e'iyan mino. Ei anunura' ma khapi yo mantintano." 37 Mai oyampa'ke' e onakan mai khanu' manau' aun bakha'in, Pitan me avoriyaken ten, "Saimoni, aumbare vae? I'da' tana a'aura' dafike' onante fono? 38 Dafike amukia va' ban anoni akhenokain danasinta akhakhano, inin mano mantakhen baranovan iyamifo, au ano avesara iyane." 39 Everen mo amukian ese' ma sein baya khayo ana everen tiayan amukemi'. 40 Overema e onakan, aunan aiyin pasen baren orera ukhan orun mantaren baya van dosemi'. 41 Overen tipa' kanu'manau' da'dasi'en e oniyaken tiyame, "Aumbakhe ya' avikiya vafo? Inkae! A'aui' ene, mantave onano! Mainka Vanta Anin avi'an ume khayo amene. 42 Inka se'ima sivi'an namuro ayam pin amin banta a'de' eriyan mifo orun mantave oniyake eri' orono." 43 Mai vaya siakan avenampake' Yudasi, mai tuerifi eyo iyampon kayo finke mana ano, mono doran a'non banta khayo, mambaya afova'ukhein banta khayo va' mono' ayafa khayo va' ano ma Yisasin pakanovama siantein kayo avi'aren, dambanka, bainati va' mamaren eren mi'. 44 mai khayo ma ani' inaipake siamen mi', "Inte'a anon na' o fakare' amo'nanterafu, mai va' pakareva' akona yafisiri' ure va' avire orono." 45 Maira' Yisasi vainta' ma Yudasi eno'ben, "Arusoe," sian mo amo'ma niyaima' 46 onen ese be'in paken mi'. 47 Pakiyaima' mana ano a'de baren ese bainati orun mamaren mono a'non banta i yoran iyampon a'taren do sikan karudan eraviyaima'. 48 Yisasi mai khayo siyamiaken, "Sireti se'ina' umoyan banta ma fakanovan eini'eya', dambankan, bainati utaare' erefono? 49 Sema mino' damu ema mono' namumpin mono baya siyaku i'da fakan bare ompo sare ma variyao'na avu'ava' ano a'esina' pe ma sia'an ba'ein bayava' purai'ino." semi'. 50 Maira' ma vema' ba'ein kayo ven me ampiren karan oreraikan'. 51 Maifin mana fumara ano yavara'e ana ya'den Yisasin bakuren no'ikan, mai vanta khayo ano ma ve'in e fakiyaima' 52 mai yavara'e me yavama'en avapa kharan oremi'. 53 Mai khayo ano Yisasin do faken mono a'nonta' bain banta vain orikan, maifin mono ka' ma yafikein kayo va, aufen karentein banta khayo va, mambaya afova' ukhein banta khayo va' bami'. 54 Maifin Pita ma' dakhafen nomifo, mana'a nenta' mai mono a'non bantai khotin namun ankinafake' en noren. Aruvin banta khayo va' manafin e khumamen ira khanemi'. 55 Maira' mono dafisin banta khayo va' mai Yiu yafisin kayo va' ano Yisasin ma anai' uren aruan purinain baya van dosen mifo i'da khanai' en mana yosemi'. 56 Kokhon mano khampum baya ven amanina' uvaremifo mai yere i'da khanai'emi'. 57 Mana'a ano orumantave kampun baya ven aufinke' iyan ma'asemi', 58 "Seti inekun be'i siyan, 'Te'i mama ayampo' uvaran mono namun do varakuan karu'dare' mae' kanu manau' damu' pimana ena i'da ayampo' uvaran namun uvarante'uno.' semino." 59 Mai vaya yere i'da khanai' emi'. 60 Mono' a'non banta ano mai au'banake' orun mantaven Yisasin inaemi', I'da e'impin mana'a vaya van nafino? Inte' ma ukheo'na vara' ma khayo e'in oyampa' baya sian nafino?" 61 Ma'asen inaikan mifo ida' ve'i mana vaya sikan inka' everen inaiyaken temi', "E'i Khraisi, maima Avu ukhein Anin na fono?" 62 Ma'asikan Yisasi sen, "Mai se'i uno; mana' damu' onesin Banta Anin ma ve afo'eni ayan karu'dapa' bei akona va' kumamintin inaru khonan mano aviren erinten mino." 63 Mai mono' a'non banta ano mai prisi ona ma ukha'ein dakiyaken ten, "Ena na'i yana sarafono? 64 Mino anon iniyanami Ayarafenun aufen baya siyamino. Maira na'ie' tintefono?" Mino' ano ve'in aruan purino ana semi'. 65 Mana'a khayo ano arai'en be'in aufen akhare siyan inka' aura' iyaden anka'en inaiyan, "Sakhanampai' ono!" sian, mai aruvin banta khayo ano ankame mi'. 66 Ankamiyakan barapa' ko'barura' Pita va'ikan, mana mono' a'non bantai yoran arinta ano ve vainta' eremi'. 67 Ira ankinafa' mantakhen kaniyan ba'ikan mai arinta ano a'de eriven me aufen pure fure en o'den, "E'ima' derei Nasareti vanta, Yisasin ma' nore ono." sikan. 68 Beyan maman aupasi' iyan, "I'da onte', i'da afova' ukheruna vayai e'i siya ono." siaken mai kho' namun akhempake' eunen ko' barura' oremi'. 69 Orikan mai arinta ano everen onen maira'ma mantakha'ein kayo siyamemi, "Ma vanta yere mai vei kheka'i vamino!" 70 sikan everen i'da afova' ukhere semi'. Inka' tana'ara ban maira' ma mantakhein kayo ano Pitan tiyamiyan, "Purase e'i Khariri' banta vakeya, veu'pinke mana ono." 71 Ma'asikan maman tipa' akonaen umeriyan, "I'da afova' ukheru'na vanta vami siya ono." 72 Siyaima' ese' ana khan da'dasi' en kokore asemi'. Asikan Pitani inin diviyai ma' ovaren Yisasi ma ve'in tiyamika'ein baya khayo inen mi': "Kanu' manau' da'da' ma sen i'da afova' ukhere ma siresimi, kokore khan da'da' asinten mino," ma sikhaein baya iniyan barara' aravuven ifi'demi'.

Chapter 15

1 Peakura' mono anon bantakhayo va' yudan kaminin ma a'noni'ukhein banta khaiyo va' ataruem mino, ataruan damuren Yisasin dofaken Pairoti vain orikhan mino. 2 Pairoti ano inaem ma'a semi', e'i yutan kayoi kina fono sikan Yisasi everenen be'in tiamemi', mainka e'i siaono. 3 Mono anon banta kaio ano Yisasi ma manta'en avu ava kayo mino tian pamanen mino. 4 Pailati ano evarenen inaemi', e'i ida baya siyana' uno, ma e'ini' dampo baya ana me khain bamino. 5 Ma'asin Yisasi i'da mana baya siainpin Pailoti maira anoma' inemino. 6 Mana khakan damu' ma afoka' ein damu' maen Pailoti ano banasi ininta diantan mana karabusi vanta ore'i ya mino. 7 Mai karabusefin mana kamanin ma namuroi' iyain banta va'i bamino', ben avi' Barabasi ino. 8 Kokhon nanin banta ano Pailoti vaipa eriven inaen ma'asemi', maima pe variauna avu' avaka ana orinte fono. 9 Maira' Pailoti ma'asen inaemi', sareda e'in deku' yutan kayoi' kin baipa' orinte fono. 10 Pailati ano afovai ukhen bei umanta'i mono' anon banta khayo ano pakadan bamino. 11 Ma'asemifo, mono anon banta khayo ano banasi duvuni'kan aren ma'asemi', a'esin Barabasi setimpin erino. 12 Ma'a sikan mifo Pailati ano evarenen ba banasi inaen nasasa' Yudan kayoi kin ta' onuno. 13 Ma'a sin everen banasi ano ovaren ma'asemi', "dara' kayo' ono!" 14 Pailati ano banasi inaen ma'a semi', be'i inte'a umana' mantena fino sikan banasi moeken ovaren ma'asemi' "be'in dara' arono". 15 Banasi moeken ariainpin Pailoti ano Barabasin siantan banasi vaipa' ore mino, ma'an tuvin Yisasi dara' arino van aruvin vanta khayo ayanpini emino. 16 Mai aruvin banta khaiyo ano Yisasin aviren kamanini barura oriven mino' anoni' ukhein aruvin banta khayo aran eataru emino. 17 Maira maikhayo pepori ona Yisasin uantaden maira ayankun namanpo atasi' uren anompin emino. 18 Mairake' be'in arai'en barenton iyan inka saruti' uantian ma'asemi', "ma ve'i Yutan kaiyoi' kin mino!" 19 Be'in a'non kantampo akamiyan inka aufen akhare semino, ma'antiaken beaufa oman aron konkon uven kampunten monosi' emino. 20 Maira' be'in ma'en barenton uren doman mai onama uantaka' ein kauden maira' maman bei ona inante mino, ma'anturen aviren dara ariran oren mino. 21 Mana vanta sairini ke eriya'in aruvin banta khayo ano duvunen barano siyainpin ayaen mai daukamadan baren mino, mai vanta avi' Saimoni ino be'i Alesanda ma' Rufusi ma' afo'e ino. 22 Mai aruvin banta khaiyo Yisasin aviren korkota' anura' odikhami' ( banta anon damparasen tikhen mino). 23 Maikhayo ita waini namu non ma' tanimani' uren amikan mifo Yisasi i'da nemino. 24 Maira be'in dara' arem mino, aruan daren bei' ona kanu'kanu' ka' dan orivin maira' uvini' ma inain mano baranovan kati semino. 25 Nain kiroki' ma iyan mi Yisasin dara' aren mino. 26 Maima arua'an anonta' bompon uvaman kaen ma'asemi', "mamaen Yutan kaiyo i' kin mino". 27 Yisasin auban aruan daren tefa tefa kan umoyan bantakan aren mino. 28 Ma'a mantein mano everen kasanampai ma uadan ba'ei mi kanai' emino, ma'a mi sikharen mino, be'ima' iyo' namu avu ava si'in kayo fin eyanka'an danten mino. 29 Dara' aruadan ban maira' ma omantaven oniyain kayo ano pirai'en ma'asemi' "Aha!" e'ima semae kanu' manau' damu'i mono namun varakure' evere' uvaranteren tikhaompo ma'antono. 30 Eyan ayaure, daunkamadan meampire erano. 31 Mono anon banta khayoi' ani'ukhein banta ano va' maima varenton iyaini' en beraran ma'a semi', be'i ena khaiyo anan ayaiya mifo a'esin beyan ayaino. 32 A'esin be'i Tiyarafenun anin mifo darake meampen erano, ma'a ma inti mae mai mino' anoi monosi' uantante' uno, inka mai ma bema dara' bai kayoe. 33 Bayan auban a'au tuerufu iyakan ma vara sitipa ukhen ban inupa' kanu manau' a'au oriyan everen panu semino. 34 Inupasi' ma iyakan Yisasi ovararen ma'asemi', Tesi Khakan oe, Tesi Khakan oe, para vara se'in mee ampiya fono. 35 Ma'ama siyakan maira' mana'ano manta kharen ma'asemi, onano Iraiya mi ariya mino. 36 Ma'ama sin mana ano isopi yankara ita iyain u'vaini sponisi kauden, mataresi kana'anta kauden nano van' amemino. 37 Iyakan mana vanta ano siyaken' eresi ba onano Iraiya eman avirantin eravinte nafino. Ma'ain Yisasi khakanta ovariyan evaren puren mino. 38 Ma'a ma en puriyainama' mono namunma ba'ein davara'e aubana' dante araven anara' morun kipen mino. 39 Aruvin banta khayio ra'ma dafikein banta ano Yisasi ma puriyain oniyan ma'a semi', "pura uran tiren ma vanta maen anutun anin mino". 40 Mana'a nanin kaiyo va' derei entake mai furin onen mino, maikhaiyo aubana maen Mekdalini kena maria ma' Maria ma' inka (jemisi ni' ena ano'e Josesin ava'e) ma' Salome veti' ino. 41 Be'i ma pefa' karari' barafa' ma van maikhayo avakuren noken mono baiya iniyan mino. inka dampo ena nanin kaiyo va'i Yerusaremu' edakhan mino. 42 Avi' damu' kakena ma utaen deri' in damu' inupasi' emino, mai avi' damu' aufa' ma bai damu' ino. 43 Aramatia Yosesi erei mano, be'i maen mana mono' anon banta ino, be'i pailati vaipa' Yisasi nan inauka mino be'i maen Tiyarafenuni' avi' baru van aveukhen bain banta ino. 44 Pailoti ano khakanta anudukharen mino Yisasini purin baiya van, ma'antian everen aruvin banta khaiyoi ra' ma dafikein bantara'inaen mino. 45 Pailoti ano ma aruvin bantai dafisin pintenama mai afova ma varian mana Yisasin tianten mino. 46 Yosesi maira' aya' korosi maden be'in uman da unkamadan take' erafubin maifin uken mino. Ukuren baren mo be ma boradan ba'ein oon masipin kaen mino, kauden maira' kakan ona'mana avekan mai masi' ooyi iyaren mino. 47 Mekdalini' Maria ma' Josesin ano'en Maria veti,i onemino maima Yisasin masi' ukhein.
Chapter 16

1 Sabati damu ankinafa si ikan, Medarini, ma Maria, ma Yemisi be anoe ma, Sarome, ano auna veri mamare Yisasin aura pe'antanto ore mino. 2 Sante damu si ikhan maikayo ano akura ematen masika' orikhare mino. 3 Mai khayo ma'asemi, iye' mai onomana masi oyirake dointe nafino. 4 Ma'a siren mun ona'kan pe masi oyirake domanta mino. 5 Mai masipin uman ona'kan mana efan bui'dana' ukhein banta ano ayan amapa' kuman ta'in one mino. 6 Anseri ano ma'asemi i'da va' perano Nasaretik'e Yisasi ma dara arukhaein mai furen emantakhe mino, be'ima kauka'ein pin ida bamino. 7 Ma'a ukhantin oreva' bei eyo iyamporinta va' Pita masa' mosiame, be'i evere'nen Kariri oremifo mairasa oriveva onano. 8 Ma'asin meampiren tavaen eman akhokho van iya'ken i'da ena khayo tiyamemi. 9 Sante damu si ikhan, ema takhaein damu erikh madarake Meri Madarin ma damanapa ifo afapa kan orun kadan dada ma namu aunan ma domatein nanin aura dakoe mi. 10 Maan tura tavaen oman beni eyoyampon kayo oman ona kan aruna iyaikan tiyamemi , idava aruna iya va bano bei everene orun matake mino. 11 Bei ona khan emanta khan in tiamin mifo ida maira mumuna ukhan mino. 12 Mai ayompake, khan banta ayanafa oriyakan afokasi in mifo ida maikhanan afovai ukhan mino. 13 Maan uran oman bei eyo yamporita kayo tiyamidan ida maira mumu nan ukharen mino. 14 Yisasi bei doran Iyamporita aubana afokha iyaima maima tiren iniyaein baya meuren akhokho van emi. Onakan eman maasemi para akhokho van iyafono, ida sireti mumuna mano akona ukhe mino. Paravara tena ida orun mantakhene tiyarafono. 15 Maira bei doran banta kayo tiyame maasemi, orive manopa mono baya mino nanin banta puren emantan baya tiya meno. 16 Iye mai vayara mumu nan ure non barante nafi maikhayo ano ayun paravan aunan barante mino. Mifo ida ma mumu nan inain kaiyo ida ayun para van aunan barante mino. 17 Maan ukhantin, iye tenta mumu nan intenafi maikhayo fimi ma anidana bantin kasaen namu aunan tiyanten inka oyan amite mino. 18 Mai kaiyo ano kasaen osafede paken inkha namu non nantin mai ano ida beti arinte mino, maan intin beti ma ayan enain banta anota ma khain tin ai kipante mino. 19 Yisasi ma beti ankhan tiyamiden, betin meampiren Inarufa ode mino. Oden befoen ayan kurompa un kumane mino. 20 Bei eyo yamporinta maira me ampiren mono baya manopa tikhan kakhan mano beupin dora kan mono baya minopa orerae mino.

Acts

Chapter 1

1 Tiopilus, pefa tei doanafin bompon uwantare,m tei pefai tiyan ame . Tepuro ma dorema anih inaipake , 2 kanaie ema maidamu ma Ayarafenu aviren ointen. Mai dana enadamu dakoen akonabaya va kanta' aun akona bei doram banta fin orin inka kipen. 3 Inain pake bei puripike emantaven, bei kekapin beyan dagan maman aniukaren. 40 damu maen, beyan dagan maman beupoin orunmante, inarafake Ayarafenun avaya tigaren. 4 Mai damu ma beuba ataruwen tiyan amen iava Jerusalem ampeno, mauke mifo tifoeni tiyan bayava avei, mai bei ma'asen, "Iretimaen tepinten ineonai, 5 ma'aukan Jon i nopoi nonmanten, maukemifo ereti Kanta'aunan poi nonbarano mana'a damu ma orivinti." 6 Mai damu minoano ataruren bei inaen, Kakanoe mai inka a auien ei everene Israel i kingdom i orun avian manta?" 7 Bei beu ma'asen tiyan amen, ' Ea erenina dana ino erema mai damu ba mai a aumadakoinan. Be anon afovaiuke. 8 Maukemifo iretin evere akona barano, mai damu ma kanta aunan ma erempi ma eranti, maukanti ereti maen teti darari Jerusalemi, mino akinafa Juda ba Samaria ore mino ma baraffin mino mokipaken. 9 Mai a'aufim Tepuro mai baya kayo tiyan amide oen, mino ano onan mana konan mano bei aupasi uran ia bein everenonta. 10 Everen bema oreipa beu kagake bami, ainuwaken kan banta efan onauren beu ade mantagen bami. 11 Bekan masen, " Ireti Galili banta kayo, paravara mantage Inarufa kagake bafo no? Mai Tepuro Ayarafenu aviren everen Inarufa oen. Bei overenmanai oriri Inarura inten. 12 Mo'aukan beu mana damu eren Olivi anura me ampire Jerusalem, i erikaren, Oliv anu maen Jerusalem i ade ivami. 13 Manada afoka uwen, beu everen dan domufin mobainpin everen oen. Beu avih, Pita, Jon,Jems, Andru, Filip, Tomas, Batolomyu, Matyu, Jems Alfus ini afo iyampon inka Saimon bei Salot keka banta inka Judas i Jems ini afon iyampon. 14 Mino ano manafin ataruwen kogonta amuken, anasi kayova Tepuro be anoe ema be afa avaeyam. 15 Mai damu Pita maen mumunan batan kayo auban mantakaren, beu i nampa maen 120 bei ma'asenten, 16 ereti tifativae mai kamaen, Ayarafenu ni doanafin bain bayaano tiyan afokasien, pefa kanta auna mano Devit oi in Judasin baya tiyan amikan bei ma'asen mai banta ano adafodoranti mai banta kayo afovaien mai Tepuro inoten. 17 Paravarase bei tetisi kekapasen teti ma dorerunaiya. 18 (Tare mai banta bei monipo bara miyanie bei namu danakake fo baren, Inain bei anopake eraven barara akamen, ben ara ano pautan barufa eraven. 19 Mino Jerusalem naninbanta ano maira afovaien, inka beu, barevaya rai afovaien, beu mai bara aviden Alkeldama beni ana baya anosen nare bain bara.") 20 Ma' aukan Ayarafenu avaya Buksong i fin ban, ain beni minodanasa kipa, iava aesi mana banta ba , Maukanti iava ena banta ano beni avuavaba beni dorama bara. 21 21 Bei kama ugen ban, mana banta ena ena tetima baeyian, bei kakan Tepurio tetin auban baeyian, 22 maidamu Jon i nan man sen eren mai damuma Ayarafeun everen teti mama baen, everen aviren. 23 Bei everen tiyan bei emanta tiyan amainten, Beu ka banta anien, Josepeveren aren Basabas en ben avih Jastas ma Matias. 24 Inka beu amakuren ma'asen, Ei kakamo, Ei mino naninbanta arapin afovaiuge, Ei makampinke mana banta maman afokau eima aniukena finte. 25 Maukan beu Judas sin aravin aposel i dorarien orinte, Bei ampiren bei ma ampiren bema iniken barufa aronovan iniken." 26 Kainano siren beu dais i karuden b ekamapinte iye mana ano doran baren orint nafi mauvin beu Matias anien, be i doran banta kayofin oferen.

Chapter 2

1 Mana afin Penticost i damure mino ano barura ataruen beu maataruiyanta. 2 Beu inikan mana aravasen erin anude ma'aen ifimadeinien kakan uwa eren. 3 Beu ona tito danasinta dakoen ma'aen iranden mana mana naninbata fin ovaren. 4 Minopin Kanata Aunan intikan araien baya enen barebayafin keten, Kanta Aunan mano mai barevaya beu amen. 5 Tare mino ano Juda kayo Jerusalem ban, beu mono keka, maukan mino banta mino akinafa mabarafin ban 6 Beu ma mai avaya ma iniya kogon naninbanta e ataruen inen naivara sen, manaman banta ano baya beu i mana mana i barebay finketen. 7 Beu inien anudure peren,, beu ma'sen bayasen, " Pura ino, beu doran bantakayo anan ia Galili bayafinke anatigen? 8 Inte uresa beuma tisimiyan barevaya inenterafu tetima mara dakougare uno? 9 Beu Paita, Midia, Elam, inka Mesopotamia, Juda, Kapadosia, Pontas ma Esia, 10 Inka beu Frigia, pamfilia, Isip Libia ade Sairini inka bantanasi Rom mike, 11 Juda kayova ena kayova mono avuava dagafiyan mi beuina, beu krit iva Arabia, teti inekun beu baya akonaen tiyan Ayarafenu avava tetisi bare bayafinke tisimiyan." 12 Beu anudure anome inen, beu berarampin bayasen," Mai nainasafi?" 13 Mana ano beusan taroten ma'asen ," Beu kogo wain i non nagen." 14 Maukan Pita 11 doran bantava mantakaren, bei kakanien ovaren tiyan amigan, " Ireti Juda bantava mino naninbanta Jerusalem, ireti ine, tei irentin n amente nai danas afokaintenafi.; 15 Beu doran banta kayo ma ia wani nagein kayo ereti baya temainka 9 kilok i akuranten . 16 Mai baya doran banta Joel, baya pefa tiyamikare. 17 Tipa mokipan damu Ayarafenu masen, Tei si Spirit dekun batanasi orinten. Iren aca afon iyampon arinta iyampo profet i baya tinten, mauganti dampara bantakayo beu mana'a danasinta kain andacen onati ayokuwin kayo beu kain onaten. 18 Mai damu tisi Spirit banaekun doran banta va doran nanikyofin orintin profet baya tinten. 19 Tei ena damu dan Inarura aniekun onen mana'a dana barara mana'a avuava aniekun onatyen, nare, ira, va tokon kona ikun andacein. 20 Kacan mano doveren titipainten, biyon mano doveren nari inten, mauvintin mada sinta erivintin inoin kakan erinten. 21 Mai ma ukan iye banta kayano ovarenten bi kakamio tintenafi be pa oriyan ban aunan baranten. 22 Ireti Israel naninbanta, ireti ma baya ine, Mana damu Tepuro ma Nasaret iremma ban, Ayarafenu bein afokan ten bei tiantan eren, inka be ayapike, Ayarafenu kakan dorarien mana dorama iretin auban ukaren, ireya mana afove. 23 Ayarafenu mai bata iretin aya binkaen, bei ineine uren maoteuno tivan damen maonteuno. Namu banta bein arin puren inka beu bein daunka manta antoaren. 24 Maukan, Ayarafenunbein purimpike orunavan maten, ia bei aipin bami namufin purino tighan, paravarase purimano ia pakanten. 25 Devit bein ma'asen tiyan amen, Tei kakan oneku ade tema bami, paravarase bei dan karudapa tema bami mauka tei ia pere kayaonte. 26 Mauka ten tira'ano inka toano tiyanpaman Ayarafenu ni kamavan. Ma ukan, ten tu akonaen ban. 27 Ei ia kanaie tein aesi purin banta kayo i barufin bante, maukanti ai kanaie Holy ugein Iyampon masipin namuinten. 28 Ei a aniesi aun baran asapa oro, maukanti ei tein amusin teimpin intikaresi en aufaba. 29 Ireti tifativae, tei eretin tetisi tinau Devit i pake , tya ame, Bei pubin beu maman masiuken, beni masi teti ma ban ereyan tare paban. 30 Maukan bei doran banta bei afovaien Ayarafenu bein tiyan akona en ei mana anavasi iyamp[on eni kekapike aniesin bei i kini inten. 31 Bei mai oarenTepuron i mantapake ten bei iapamasipin ban ben au ia namuiten. 32 Mai Tepuro Ayarafenu avian mante, teti mino ano oare afovai'e. 33 Ma,aukan bei orun manta Ayarafenu ayan kurompa kumanen kanta Aunapike akona baren inka be Afoepike, inka bei banaen nainasa onen inen enafi. 34 Devit i ea inarufa orikami, inka bei masen, " Kakamano tesi kakan tiyanamen, tesi tiyan kurompa kumane, 35 kanaisa e tekun ei namurokayo eni arant arano bantenafi. 36 Maukan ain mino Israel i kayo afovai en Ayarafenu bei Tepuron anen bei kakan ban bei Krais, mai Tepuro ireti daunkamanta anto akameuna." 37 Mai damu ma banta anasi inien, beu araumanden Pita ma doram banta kayova baya tigan," Ireti tifative teti naisa oterfu? 38 Inka Pita beu tiyan amen, " Ara be'e nonbara, ireti manamana ano, Tepuron avika, irei ume apire inka ireti Kanta Auna i avaba bara. 39 Bei tiyan akona amien iretin amiare iren agafanava amente, entama bankayova, inka ena kekama be baima ovaranai." 40 Maiva kogon baya, bei amen pamaniovan, inka bei i masen, "ireyanta dafise maikea ia arabeken." 41 Inkaifo beu ben avaya inen, nonbaren inka maidamu beu i nampa,oen 3,000 ti nanibanta. 42 Beu pa maifin doranbanta kayo ma aniuren manafin ban monotiyan, inka beu amukuren breti kien. 43 Peramano mino nanibantafi biken, paravarase kogon afova danabay kogo dorankayo dorfan banta ayanpin afokaen. 44 Kogo naninbanta iyen benta mumunan iugefo minoan ataru uve mino ano manafin minodana daimo, 45 Mino dana beupin tariuren meama minodana ivankayho amen. 46 Manamana damu beu ataruen mino anoni inimano mono namunta ban, beu amapin bret i kien inka mai dunan amusimpike daimen, beyan barafinen kama araba ban, 47 beu Ayarafenu aviaman danien kama arasin ena naninbanta vaen, inka kakan mano beu i nampa ekanoen nauwamano manamana araberiyanafi.

Chapter 3

1 Mai 3kilok i inupa Pita nu Jon i mono barufa amuki damu oren. 2 Maukan beu mana banta aranta ayan pukein aviren mono namun onara mokaen beu ma'asen kamaen, beu bein mara kaintin moni ba manadanba mono namum ma dunperein kayovaninanten. 3 Beima Pita ma Jon i onan mono namun oiyan, bei monisan bekan bai inaten. 4 Pita nu Jon i ben aufen kaga ben tiyan amen, " Berasan tona". 5 Mai banta arantan ayan buken mano Pita nu Jon nin onen be kan mana'a dana amintemino tigan. 6 Ma'a ukan Pita ma'asen, " silva va goli ia dekun ban nainasa dekun banafi maidan i ein anente. 7 Pita beni ayan karudapa pakaren orun avian bein manten. Ma'a uran mino ben arantan ayampa akonaen. 8 Mai banta aranta ayan ma namu ukaein emanten ainen oren, inka bei Pita ma Jon i ma mono nomun oren, inka bei manten me kaosi, kaosi en Ayarafenu avi amandanien. 9 Mino nanibanta mai banta ano oriyan Ayarafenu avi aman danien. 10 Beu bein afovaien mai banta mono namun onara kumani yaein beu ma'asen kamaune sen moni san mana'a danaba san intanttiyan, inka beu anuduren ma'asen nainasa mai bantafin dakoiyan nafi. 11 Bei ma Pita ma Jon i ban, mino naninbanta manta anudure tavaen onara beu ma beitya oriven ten kakan amusin na Solomon nina o. 12 Pita ma maiyana oniyan, bei ma'asen bantanasi tiyanamen, " Ireti Israel naninbanta, baravara ireti anudiyafa? Paravara uru akonae toni mono pin orinovan. 13 Abraham, Aisak i ma Jekoip ini Ayarafenu i, inka Ayarafenu bei tetin tifoen ofoei, bei kakan bi bei doran banta amen, bei Tepuro. Bei ana ireti ayon amie avire Pailat tin oufa oreo, maira ben ampiran tin orinoan ikami. 14 Ireyantai ayon Holi, en puntakein banta ia uman bain, inka ireti beu inae banta ma arima puriyan ampesin na ori. 15 Ireti aun amin banta areo, Ayarafenu bein purinpin ten avian manten, ma teti oman aubaini maidana sintae. 16 Maukemifo ben avika mumnan o bei ma mai banta uwantein akonen teri ba ireti bein onya afovai iya. Bei purai, bei ma Tepuron tama munan eintai ben du kamaen eren aura minano oneo. 17 Ma'auka tifativae, tei afovai ugeu ireti ia afovai uge ma avuava sie, Iretini anonon banta kayo anodere maen. 18 Maukan mino danama Ayarafenu tiyan doran bantafin pefa amigan, maukan Tepuro uman baranten, mai tare dakoen. 19 Maukanti ireti arabe e va ume ayon ame, Ayarafenu ereni ume aruminten, Ma'aukan tin kakamano irempin eriven iren akona aminten. 20 Inka bei kakan tiyan tanten, bei ireninae tigan bei Tepuro. 21 Bei mana inaru ano everen avien pakaren ayaka oriyan Ayarafenu bei tin minodana oruman ayenien. Mai danaka, Ayarafenu pe tiyan beu ofen amigami, pefa punta kein doran bantafin. 22 Moses i ma'asen pesen, Ayarafenu kakan bei doran banta afoka kainten mai tei irenpik afonkayo aubanake. Ireti kama ureva baya ma minodana pake tinan ine. 23 Bei itimpin abanbataien inten, Iya mai doran banta avaya inema dagafinte ei uman barano. 24 Pura tere, mino doran banta Samuel damu eren tarema evain, iye beu ayompa afokauge nafi, beu manio baya ana tigen, minoano manai baya anaten nainasa tare afokain tenafi. 25 Ire anan doran banta agafana banan Ayarafenu erema baya tiyan damen bei kontrak ima, iren anavasin pin banten, Abfraham ma uwanten, Ein agafanafinn mino mabarara ke nanibata mai avaba baranten. 26 Inain Ayarafenu bei doran banta aman afokaen, bei tiyan tan irevain orien eren eretin avabaen inka iretiva arabe e mino namu dano ireti me ampe."

Chapter 4

1 Pita nu Jon i ninu ma manasifin bay tiyan ban, beu i doran banta va ayafava mono namun eren inka Sadusi kay beu bai eren. 2 Beu kakan uman bare parava rasi, Pita nu Jon i banta nasi doran anien inka Tepuro ni emantapake ten iye e pukanafi. 3 Beu bekan pakare karavusi namun kain ena damu o afokaen, nai varase mai adeanata duniten. 4 Ma'aukan kogo nanibanta iye mai baya inenafi, beu mumunan en, inka nampa oen maen 5 000 . 5 Inka enadamu, mino dafisin kayova anon banta va afova banta kayo Lo uvaran kayo beu Jerusalem i o ataruen. 6 Anon banta Anas, bemaban, Kaiapas ima Jon, inka Aleksenda ma mino bekea ba anobanta va manafin ban. 7 Beu ma Pita nu Jon i beu aubankaen, beu bekan inaen, " Inte akonarasa, iye avikasa mai dana aruavasi en?" 8 Inka Pita pin Kanta Aunan intiken, bei ma'sen beu tiyan amen, "Ireti dafise kayova bantanasi anon banta kayo, 9 inka ma damu, beu tetin inaen inte kama dora mai aibanta fin dakoen, nai anavara mai banta kamaen, 10 Ireti mino ano ma mino naninbanta ireti afovai ino Tepuro ni avika Nasaret tike, iye ireti bein daukamanta arenafi, mae mifo Ayarafenu beni masipike orun avianmanten, bei mai bika anai mai banta iye iren aura mantakanafi bei kanaien. 11 Tepuro bei mai on ireti batakayo ma uvarankayo bei ayon ameo, ma'aukemifo bei mano akona on. 12 Ia ena aviano Ayarafenu avi ba manaiuken banasima everen aviranain, paravarase, ia ena avi inaru Ayarafenu ayompa ban bei mai banta anoma tetima tivirani. 13 Ma'aukan beu ma Pita nu Jon i ma dambain akona oniya, beu afovai en bekan baravaitaino tigan, inka bekan i tiguru tig beu anudugan, beu afovai en Pita ma Jon i pefa Tepuro ma baren. 14 Inka beu ia maidana sintara bayatigan, para varase, beu mai banta onan kama uven manafin beuba ban. 15 Maukan inain beu masen tiyan kan doran banta tiyan amen mai kansori ataru ampire oro, beu berarapin baya sen. 16 Beu ma'asen, " Teti maikan bantafin naisa onterafu? Bekan mirikori in mino nanin banta ma Jerusalem mi ma baen kayo onen, ia teti mai dana aupasionte. 17 Ma'aukanti ma'a onomasinte mae baya ai kogon nanin banta fin origen, tetiva akona baya tiya amekun mai bika iava bayasi. 18 Beu Pita ma Jon i aran manaun oen, inka beu akonaen bekan tiyan amen iava baya banasi baya tiyan ameva inka iava mana'a danasi Tepuron avikao. 19 Ma'aukan Pita nu Jon i ma'asen everen tiyan amen, I reyanti daimeo, Mai kanai ukantisa Ayarafenu aura ifrent avaya dagafon terafo ah a Ayarafenu avaya dagafonu. 20 Teti ia bayasipin to damure bantye barava rase teti mai danasinta ontepasi teti inka inige. 21 Inain mana'a dana tiyan paman Pita nu Jon i beu bakan ampin oren. Beu iava mana uman beka pinte dosen beka ma uman aminain, paravarase mino nanibanta Ayarafenu avi amadanien mana dana bei dakougain. 22 Mai banta ma ayain barein, beni orana 40 esantagen. 23 Inain Pita nu Jon i ampintim ma orintein, bekan everen bekani banasifin oriven mino danama baya kakan doranbantava anon doran banta va ma tiyan amigaen mo tiyan amen. 24 Beu ma maibayo inien, beu ataruen Ayarafenu vain ovaragan, " Kakan oe, eianan uareo inaru va bara va siva, mino dana maifin ma bain. 25 Inka Kanta Aunan i akonara, ei eidoranbanta oven tiyan ame Devit i bei tetin tifoe, paravarase afokampin bankayo aran en, inka banasi namudana saman ininen? 26 Ei ma'ase, bein mabararake king mano beu danta eataru anonbanta ba baya fo aruviren Kakan nan beni ayinan en. 27 Pura uran tein, Heroti ma Pontius Pailoti ma afokampin ban Israel, beu kakan banfin eataru uven Tepuro namuroien, eni puntakein doranbanta, iye benetiganafi. 28 Beu manafin eataru mino danasi ono van tigaeno mai dana afokainten, Eni akonara eni anunura afokainten. 29 Inkaino, Kakan oe, ei inka beui dafisin baya ma tein ineo, inka tiyanameo doranbanta kayo van baya akonaen beu tinovan. 30 Ei ayar tesin orinti ai bantakaiyo ayaure inka mana'o dorarima ukeuna va mana'a dorama dokeuna puntakein doranbanta avika bei Tepuro. 31 Beu ma amukin mo kipiyan, mai baru ma beunataruwen amakiya einta burunin inka mino kekapin Kanta Aunan intiken, inka beu Ayarafenu avaya akonava ten. 32 Kogon keka nanibanta iye mumunan mamandakoen mana arasien inin ma araba mino ano en. Ia mana beupike ten nainasa beimpin banafi mai benina, maukan b eu minodana manafin daien baren. 33 Manafin mino akon baren, beu doran banta kayo tiyan afoka mana dana ma beu onein beu Tepuro Kakan min ten onen, inka beni kaka avaba mino amanino. 34 Ia mana banta fi anasi beu aubante ten mana dana ea matese tinten, paravarase mino banta iye beu tito dana ba barafi masafi amien moni bare 35 inka doran banta arantapin mekaen inka beu ma moni daimen manamana mumunan nanibanta fin oren beu ma i kanai ugeintatiyan. 36 Josep bei mana banta mana barurake Saiprus Livai i kekapike, iye beu doranbanta ben avi Banabas,(Mai avi aba ma'auken, mai iyamban banta i area akonointen, 37 Bei mana bara tariure moni maen doran banta kayo arantapin mogen.

Chapter 5

1 Mana banta ben avi Ananias, ben ana, va Sapira, beu mana'a bara monika amighen 2 bei aubana dai'en mei moni evarenen bakeran (be ana ano afovaen) ma'a moni ana baren aposoli kaiyo arantanpin moden. 3 Meivan Pita Ma'asen, "Anannias, naivara bananon mano ein arapin bikavi ya kanta aunan makatefo. Barake moni ma aubana ma durafue evarene ma pake ona'e? 4 Ei ida ma moni kama amighenan men, ida eni dafisinfin baren mino, ei nai vara mei inin mae ya e arapin aupa defono? E'i ida banta makate ompo, Ayarafenui makateono. 5 Mei baiya ma iniyan men Ananias eraven bei kipan aun nankuen puren. Banta anasi ano ma mei baiya inein mano kakan peran mantaren. 6 Pumara banta ben ade eriven davaraefin ukuren, baren araven barufa mo masien. 7 Kanu manau aua ayompake, be ana dun peren, bei mei dana ma dako ughen ida afovai ugharen. 8 Pita ano bei tiyan amen, "tein tisimeno, ireti mei bara mama'a moni kasa ame onanafi idafi. "Bei ma'asen eyo'e ma'a moni ka'i amikhere." 9 Pita bein tiamen, "naiva irekan inin damureya kakani aunan makate fono? Onano, en avafu ma masi ughen banta kaiyo aranta mino, pe onara mantakene, ei aviren barufa aravinte. 10 Ainen mana ben arabtanpin eraven ankamen, bei kipan aun darinpen, puma banta bein duman onan. Pukan, beu ano bein aviren be avafun ade oman masien. 11 Mino mono namunpin peran mano eren, ma mino ano iye mei danasinta ma inikare ein mase. 12 Aposoli kaiyo ayan pinke mana'a ivain danasinta afoka banasi aubanaen. Mino ano Solomoni dafufin ma bain mono namunpin iyen. 13 Ida mana ano akona inin baren beu bakuronon tigaren, banta anasi ano beu afovai'en beu kama avu avasi uvanten. 14 Kokona mumunan nanin banta ano kakan bain eriyane kokonanin banta vase. 15 Meivan men Pita ma erinain asa men ai ban ta kaiyo aviren eman tauni asa kau'en baran uwein dan baven, benave ukhen ban, bei aman mano mana'a kayo amanina ave dano van. 16 Mana'a kakan nanin banta Jerusalem taunifin oman ataruen. 17 Meivan hetpris ano mantaven, iye ankan bema ma bare ein mano Sadusi keka baren namu inin ma bikene. 18 Beu ano aposoli kaiyo bakan, mino ano ma kuwiyainpin ka'in beu oren. 19 Inurampin men kakan i mana ayan ma banta ano pakan kwin namuni ona kaiyo diren beu aviren barufa morun kau en, ma'asen 20 Ore va mono namunpin mantave anasi bantafin ma tare damui aun na tiyan ameno." 21 Mei baya ma beu ma ininti beu ade ma bain mono namunoin kakan adesi iyan oman beu ani uwantene. Hetpris ano erin bema bare ein kaiyo, ano mino kakan banta kaiyo aran eman ataruen, inka mino Isreli kaiyo i anon banta kaiyoano va, beu ano tiyantan kuwin namun pinke beu o aviren erino vane. 22 Doran banta kaiyo ano ovikhen, ida beu kuwin namun ban mo dosen, evaren beu eman ma'asen tiyan amen, 23 teti dose una men kuwin namunona men kama en munkukhan dafisin banta kaiyo anora dafikaren teti ma dive unde, ida teti mana banta dosekun meifin baren" 24 Mai, baiya ma mono namun pinke i kepten ma bikpris kaiyo ma inin ne, beu anoma inen naina danasa beupin afoka intenafi. 25 Mana banta ana eman ma'asen tiamen, banta kaiyo ma e'i kuwin namunpin ma dakare ona men mono namupin beu mantaknen banasi aviren anien iyan bane." 26 Meivan men kepten ma doran bantakaiyo vo arikan, o aviren beu evarenen eren, ida beu aman namuen mino, nai varaino, beu pe kare mino anasi banta ano beu on ankaminain vane. 27 Beu ma aviren ma erin, kansoli aura beu eman manten. Hetpris ano beu inaen, 28 ma'asen, " ida va mei avi paman ono ma are erunae, ireti Jerusalem irei inin amin danapo mino inte ono ma mei bantai nare bare tetin timanina me kaono vamono." 29 Pita ma aposoli kaiyo ma evarenen ten,"teti ida va banta bakuruno Ayarafenu na bakurono." 30 Tetinti tinau yani Ayarafenu ano Tepuro avian mante, iye bein ireti ano are onae, mei damu ma da unkama'anta kae onae. 31 Ayarafenu ano avian aiyan opa kauen kini ureva aiyain bantai ono, Isreli kaiyo ara beran a amino va ume amoin base. 32 Mei dana teti ma i afovai ughere, kanta aunan mase, Ayarafenu ma ben ma dakafiyian kaiyo ma amikheine." 33 Kansoli kayo ano ataru uren ma mei baiya ma iniyan, arankan aposeli kayo aronon ukharen. 34 Mana Farasi ben avi Gamaliel ano, man baiya i aru ino, mino nanin banta ano ben ara''nau baine, bei mantaven akona baiya aposeli kayonvan ten barufasa tana'ara aravukesiso. 35 Bei beu tiyan amen, " Isreli banta kaiyo kamae ineno ireti ma nai inin damure ma banasi ra ma inona danasintae. 36 Mana'a damu esavedavin, Teodiasi emantaven ma'asentei mana kaini banta uno, kokona banta ano bein bakuren, 400 adesi iyain nanin banta ano bein ma tupaen.Beu bein aruren, iyen bein bakuntare ein mano, beu karan orera uran ida mana danasi en. 37 Mei banta ayonpakemen, Judas kalilike ano banta ma dankafin damupin mantaven bei mana'a banta bein ma bakuri nain aviren. Beima pu bin, mino kayo ma bein ma bakun tare ein kayo karan orera ene. 38 Tare tei irevain teuno, mei banta kaiyo va ampire nenetasa bano. Purae, mei inin nafi doran nafi banta finke ma erikhantin, eraven ankamen nanu intene. 39 Mei Ayarafenu finke ma erikhanti, ireti ida kasae evare ankamino, Ireti Ayarafenu ma i aruviyare tire dosi onanono meivan mino ano mana arasien. 40 Ma'an uran aposeli kayo aran eavin beu ankaen, beu tiyamen ida va Tepuro avikasa baiya senono tiren, beu ampin oren. 41 Beu mei ataru amusin ma ampiren oren mei mana'a kaiyo mei avika aibarene. 42 Mei ayomake, mino damupin, beu pa betin arien inin amiyan inka tiyan pamanen Tepuro men bantai aviran banta ino tenb mino naun pin ma mono nanun kaiyo vase.

Chapter 6

1 Mei damu kayo pimpa men, disaiple kaiyo ano mo kokonasi'in asivin baiya ano eaven Juda kaiyofin ori aren Griki kaiyofin eriaren men hibru kaiyofin oren, du nan daiminan damuse, hibru kaiyo ano kokona disaipeli kaiyo ido kento nanin kaiyo dunan amen. 2 Aposel kaiyo ano kokona disaipeli kaiyo aran erivin, ma'asen, "Ida kama ughe mino teti ma kakani baiya ida banasi tiyamie ma dunan ma damiya unge. 3 Tiyoma kayo, kasae ireti yan pinke 7 ni banta dantefo, kama avi ma dakein bantankaiyo, aunpin bikaven ma kama inin onan ma bain, iye teti ma doranta ma dan nunde. 4 Tetinpin men, teti mino ano amukinpin ba Ayarafenu baiya tiyan amin avu'avapin bantere. 5 Mino kaiya ano beu ma mei baiya ma teinta amusinen Stepen mi kaen, mei banta ma akona mumunan dan ban ma aunan ma bempin bikagheine ma Filipi, Prokorusi, Nikano, Timon, Pamenas va Nikolasi, mana banta ma Antiokike ma au bereine. 6 Mumunan banta kaiyo ano mei banta kaiyo aviren Aposeli kaiyo aura me den. Beu ano kanaien ayan meikayo daro kauren amukuwan ta'en na mei doran amintin baranavane. 7 Meivan Ayarafenui baya ano mo kakanien, disaipeli kaiyo ano mo kokonasi'in me Jurusalemi dere dampoi in meivan kokona prisi ano eman mumunan a bakuren . 8 Meivan Stefen avabapin ma akonafin bikaven bei enana doran ma mirakeli anasi banta aubana en. 9 Mana'a nanin banta iye Juda kaiyoi kakan mono nanunpike no, beuyan mi aren ida mana dana ano be 'bakakein banta kaiyouno. Kakan tauni Sairini va Aleksendria, va mana'a Silisia kaiya va Esia beu orun mantene. Mei banta kaiyo ano ma Stiveni va ma asuvi kare'ein kayoe. 10 Beu ida kasaen Steveni ma mantaven asivintene mino Aunan mano ben ma inin aminma tiyain baiya'e. 11 Meivan beu aupa ban banta kaiyo tiyanten oren omah ma'asen,.Tetin inekun Stiven ni ano Mosesi ma tiyain Ayarafenu masan tiren inrene" 12 Be ano banasi aman aran amene, kakoy banta kaiyo va mam baiya afovai ughein banta kaiyo beu stiveni baken kansol ayampin aviren moden. 13 Beu ano kampun banta aviren orin oman ma'asen, ma banta ano ida no munkurein kantasi ughen barufin ma mam baiya vase asivin baiya sigarein. 14 Pura ino teti ben inekun bei ma'asen Nasareti ni Tepuro ano ma baru intanurei men tetisi tinan yan ma pefa ma iyareein danasinta ma tetin timien eman enafini intene." 15 Mino ano ma kansoli ama ma kumuntare ein mano ben aunapin mana beu au karudan oen, ben auna onan men ensoli aunasi ben auna ano aman en.

Chapter 7

1 Anon banta betin inaen, " Mai dana sinta purafino?" 2 Stiveni beu tiyamen, " Tifa tivae ma tifoe yama, ateren kau'e ma bayama senuna ineno, Ayarafenn i kagan mano tetin tifoe Abrahami pin me afoka emi Mesopotamia ma bamaen inain Arani orintein, 3 Ayarafenu bein tiya miyaken ten, " Ei barava ei keka ba ampire mana barama ani onuna ra orono." 4 Mai bei kaldia kayoi bara ampiren Arani o baremi, maira mai ayom bake be afoe puremi, bei mai barara overen eremi tare ma teti barunara. 5 Ayarafenu ida mana bara ami gami, ida ino, ma'a ugan ida kanai en bei arantan mai ra danten. Kana ifo, bei pe poromasi beinta uran baremi, puraino Abrahami ida iyam pon ida kaim bami, mai Ayarafenu aminten mai bara Abrahami ma be arao nia kayova ino sinten. 6 Ayarafenu bema baya sen tiyaken ein ana vasin ena barura ovanten mino mana'a damu mai barura banta nasi maen aman kalabusi andan maen beu 400 ti oranara uman aman namu inten. 7 Inkaifo tei mai kantri kotian tante mai Israli keka ma bei dorari uwan tiyainta,'' Ayaraufenu tiyaken,'' Inain beu maen ampiren teinta me mono tinte mino ma barura,'' 8 Inain Ayarafenu Abrahamin au sikan doran amemi, ma'a ugen Abrahamin Aisakin afoe nian Aisakin a'u siken mi nampa 8 bayan damu. Aisaki maem Jeikopin afoe ni'in maen Jeikopi 12 anon banta afoe eni emi. 9 Ma'a ugan mai anon banta kayo Josepina aran karen maen.Isipi monika sali in miyani uren aviren oremi, Ayarafenu bein ma baremi. 10 Mai mino umanpin bein ayaemi. Bei Josepin anunu emaen kama inin Josepin amiga mi Feroni barura, Bei Isipi i king mi bei Josepin aman Isipi Gavanai en mino Feroni kela ba defisemi. 11 Tare mana kakan arafan mino Isipi ba kenani barafin eremi, kakan uman afoka emi, ma'a ugan tetiin tifoe ni dunan baran 'a' ida bami. 12 Ma'a ugan Jeikopi inin dunan Isipi bam maen, Tetin tifoe yan tiyantan nam pa wan damu Isipi duna dosin ta oremi. 13 Nampa 2 damu sien tetin tifoe dunan dosinta origemi, Josepi beyan dagan afoka en be afa ava eyan aura imaen Fero dere Josepin afa avae yan oman afoka en. 14 Josepin be afa avae yan tiyantan be afoen Jeikop in mo tiyan amin Isipi eremi, mino bei keka ba eremi, beu i nampa maen 75 keka i. 15 Ma'a ugan Jekopi Isipi aravemi, bema be agafana ba maira ofuremi. 16 Jekopi ma be agafana i bodi baren sekem oremaen mat mati fin mo kaemi Abrahami Silva moni po miyani ugami Sekemi barafin Amoni agafana. 17 Ma'a ugan mai damu ma afoka imaen ade anan ta ma mai poromasi ma afoka iri iyan maen, mai poromasi mean Ayarafenu Abrahami tiyan mikami, Isipi maen Israeli nani banta mo kogoni ugami. 18 Orem maen mana king afoka emi Isipi dafisen maen mai king Josepin ida ofova ugami. 19 Mai king maen tetisi banta nasi kampun ten mean tetin tifoe yan akona baya ten maen arara iyampon afoka avire ereno ida beui laifi banova. 20 Mai damu ana Mosesi afoka emi bei maen Ayarafenui aura avoru iyampon ba maen tarifara biyonta be afoen ama dan baremi. 21 Bein avian barufa kain maen, Feron araun bein avien dafisim maen anonien bein agasien. 22 Mosesi tigurusen Isipi kayoi save barem maen akonava baya sen maen beni doram ma akona emi. 23 Bei ma 40 ti oranai maen bein ara mantan be afa avae o'onano banb emi, ma Israeli kekai. 24 Bei onam maen mana Israeli banta uman dosemi mana Isipi banta ayanta bei maen mai Israeli banta mo aya emaen Isipi banta aruan puremi. 25 Mosesi ini yaken ten be afa avae afovae ten Ayarafenu be ayampo everen beu aviren mino, puraino beu ida oman afovai en. 26 Ena bayan ayompake, bei Israeli keka pin oren onan maen beu auban beraran asivim maen beu auban ara kusin bayan baren oren tiyaken temi, banta kayowe ire mana keka ono, para ire auban uman dosiya fono? 27 Ma'a ugan mai banta ano be arona banta uman amen, Mosesin avekan nenta orin ma'a semi iye ein maki iya ayafai 'e Jasi'e tetin pin onobarafono? 28 Ei tein tinono barafono inuran ei mana Israeli banta ma aruga e'onai ono barafono? 29 Mosesi ma mai baya inen maen karan oren enafa bantai emi, Midia kayoi barafin oremi, maira maen kan iyambon afoeni mo emi. 30 40 orana ma esan tavin maen, mana ensoro maen 'e' afoka ugami pasavi afo gampion sanai anura mana dara ira gemi. 31 Mai Mosesi ma ira oniyaken, bei kakanta anudemi mai dana oniyaken, ma'a iyama bei onanovan ade ori yam maen, mana kakan ova kakan pimke eri yaken ma'asen, 32 Tei iren afoen Ayarafenu uno, Abrahami, Aiseki, ma Jekoipi ni ayarafenu uno. Mai Mosesi ma mai baya ini yaken, nbei kakan ta agogo van en ida everen onemi. 33 Kakan maen everen Mosesin tiya men, sendioli aran tan take ayu fono, paravaraseyo, mai ma mantage ona bara maen holi ugein bara ino. 34 Tei one uno tenti banta nasi ma kakan uman pima Isipi bain, mai tei beui ifi ine mae beu avirano van umbare ere uno, tare ei ereno, tiyanter ku tara evere Isipi orinono." 35 Mosesin beu oyan amigein mino, beu tiyaken iyeein makim ayafa ono jasi on tige nafi? Mai Mosesi ana inp, mai Ayarafenu bein ayafa banta en Isipi kalabusi finke avirano van. Ayarafenuansoro ayampion tiyantan eremi iye Mosesim pin afoka enafi mai kata fin. 36 Mosesi beu Isipike aviren eremi, inain mai ayonpake kogon mirakoli emiu mai maki kayo Isipi anien maen Red sea solwarabfimi, mai para bara afogapim 40 oranara. 37 Mai Mosesi ana Israeli keka tiyami yanken ten, Ayarafenu maen mana profeti banta avian mantan temino ireti tifa tivae aubanake profeti tein andagein. 38 Bei mai banta iye ansoro ba ataru uganafi para afogam pin ansoro ano Sanai anura baya sigan nafi, Mai banta tetin tifo ema bare ein mino bei mai banta laifi bain baya baren tetin me simein mino. 39 Mai banta tetin tifo yan ida beini baya inein mino, beu bein tiyan tan nenta orafubin beu everenen Isipi ini gami. 40 Mai damiu beu Eroni tiyan miyan ken, mana gotin maki esina bei tetin tiviren orino. Mai paravara seyo, mai banta Mosesi iye tetin tiviren Isipi bara finke erein mino, teti ida afova uge uno mai banta fin nai na dana sa afoka ugena fino. 41 Ma'a uga mana tito kaoi pikisa uwa man kau en amusin en ofa baren mai pikisa ra baren me amen, paravara seyo mai dana beu ayampo uwaman kaukein mino. 42 Puraino, Ayarafenu beu oyan amen ain ofura beu mono temino profeti kayo tiga, ein mai baya fin beu oren mino. Israeli banta nasi, ireti afa uraran po tein ofa time onafino mana dana ivan baru finke ma 40 orama ma origein' ne a? 43 Ireti mana arasi ure Molecki kayo i mono namun bare mae Refani kayoi ofun goti kayo ba pikisa kayo uwae ireti mairai mono tiya ono, ma'a uga iretin avire ayaga Babiloni esan tante uno. 44 Tetin tifoe yani oeri mono namun para afogampin bamino, ma'a ugemino Ayarafenu Mosesi akona baya teimino, ma'a ugan manai ugen maki pikiosa ba uwarano. 45 Tetin tifoe mai ceri namun beu ina baren erigen mino. Mai dana sintava baren beu ba Canani Josua o'emino. Tetin tifoe yan aura, mino mai dana sinta kayo Ayarafenu dovaren beui barurake ba bararake tiyan ten mi mai keka ma mai barara bain, mai bara tetin tifoe yan beu ina'e siren amemi. Mai ceri namun tetin tifoe yama baren oriyan Davitini afoka impin pa baremi. 46 Mai bei Ayarafenui anu nu dosen Ayarfenu inaen kana tei mana baru dosere kuna Jekopini Ayarafenu maira ban tenafi. 47 Puraino, Solomoni bei Ayarafenui ama uwanta ein banta ino. 48 Puraino, kakan Ayarafenu bei dan bain mini ida bei ma barara mapin baim mino banta ayapo ma uwantein mapin, ma'a ugan profeti kayo ma tigain. 49 Kakan mano tiyaken inaru tenti sia King mino ma bara tesi tirantan kain baru ino. Nai na namun ireti tein tina uwarono bara fono? Intea barura tei tivi kantera fono? 50 Te siyampo ida mino mai dana sinta uwanta uno? 51 Ireti baya do avekan keka onmo au ara pinke ida 52 Intea profeti kayo tetin tifoe yan ida namu ugan nafi? Iretin afoe yan profeti kayo aruganafi iye esesian puntaken banta ra essesian ori ganafi, ma'o ugan tare a ireti ma dere banta namura ayampin kain keka ono ma'a ugan ireti ma dere bein arin keka ono, 53 Ireti ensoro ano ma kau kein lo mante onmo puraino irete mai lo ida paka geo no. 54 Inain kansoro kayo mai baya kayo inim maen, mai baya kayo ono beui ara manten ara uman amin maen Stiveni na aran kemi. 55 Puraino, Stiveni aupin Kaunta Auna mano inti kaga maen inarufa mun onemi Ayarafenui kagan inti kagan, maen Tepuron onan Ayarafenui ayan karu apa manta gami. 56 Stiveni tiyaken, " onano, tei onekun inaru ona divin afon iyampo manta gemi Ayarafenui ayan karu dapa. 57 Mai kansoro keka ayan aterenta iyaen kakanta ovaran mino ano tavaen Stiveni bain oremi. 58 Mino ano Stiveni darifen barufa kakan taunifin ara vemi mino ano on ankamin maen mino banta nasi bein onami, mino ano beui saket ayuen mana pumara arantam pin kaemi, ben avi Soli i. 59 On ma Stivenin ankjami yamaen, kakan bain ovaren ma'a semi, "Kakan Tepuro teinti Aun barano. 60 Bei aronkon iyarem kakanta ovaren ma'a sen, "Kakan o'e, idava beui ara uman pakano, " bei ma'ama tiyan kipem, puremi.

Chapter 8

3 1 Soli mana arasi ughami Stiven nini pueinan. Mai damu Soli araien Jerusalemi bain mono nanin banta namu uantemi ma' a iya maen mumu nan nanin banta karan orera Juda fin Sameria fin emi. mono dorant kaiyo maira para bare mi. 2 Ayarafenu ni baya anunu ma da'a afi banta kaiyo oman Stiven i dosiren kakan arun baren ifi dantemi. Soli ma'an turen mono nanin banta mo namu uantiya maen. Bei mana mana namun unpeben banta nasi un darifan damuren dafufin kaemi. 4 Mumuna naninbanta mino barufa ma karan ma orera ughaein maifa mono bayo mo tiamen orera emi. 5 Pilip i kakan barufin Sameria aravuven Tepuro ni mono baya moran tiame orera emi. 6 Mai damu kogon naninbanta inen one mi Tepuro ni akona avuava ma Pilipi ma ani iyain mino ano ataren kauren kama en inen orera em. 7 Mai damu kogon naninbanta aupinte namu aunan enta ven mi mai iye iye pin na mai namu auran bare nafi, mai namu aunan danu ano kakan bodiyan karan antave mi. Ma'an tiyan maen kogon naninbanta, arantan ayan ma namuen puren orera ma ughein everen puntaren kama en onora emi. 8 Ma'an tiya maen mai barufin kakan amusin en orera emi no. 9 Maira mana banta baremi ben avi Saimon, bei araien asate uvare mi. Mai asafe fo Sameria naninbanta kakan akogo yana amin baren orera emi, maivan bei temi tei kakan banta uno iniyafono. 10 Mino Sameria naninbanta o'e, kakan take ma arera ma aravu geona mae ataren amire beni baya ineno, ma'a semi, mai banta maen Ayarafenu ni akona ma emi ughe mino, mai vamaen beu aviden kakan an dageimino temi. 11 Ben avaya mino ano dag'ga fiya mi. Para vara sei beni asafe ano mino agogo yana amiya mi. 12 Mai damu maen Pilipi ni mono bayara mumu nan iya maen Ayarafenu ni avuava baya tiamiyan Tepuro avi man dako emi, ma'an tiya maen mono non baren orera em. 13 Saimon ni bema mono baya iniya mumuna iya maen non bare mi. Ma'a ma iyan mino damu Pilipi ade dagafen nore mi, non omemi Pilipi ma akona mono kasanapai mai yain doriyain. 14 Jerusalem mi ma bain mono banta kaiyo inemi baya inka Sameria kayo Ayarafenu ni baya bare mino; ma'an tiya maen Pita nu Jon inu tiantan beu bain oremi. 15 Mikam maira ara vuven, mikam ma no amuku antemi Jerusalem mi nanibanta Kanta Aunan bara no vam. 16 Mai damu maen, Tepuro avi ka non bare mi fo ida Kanta Aunan manten mi ida mana mana fin erikami. 17 Oriyam mae Pita nu Jon ni nu ayan kau'en amukuanta a maen mai Kanta Aunan maikayo baren orera em. 18 Bariya maen Saimon one mi mono banta kayo ma ayan mana mana banta anon tama ayan kaure amuku ra maen Kanta Aunan bare orera ma iyan, bei ma en emate karero amemi mai doran banta kayo. 19 Mai bei ma'a sem; tein mai akona timesi bantanasi anonta tiyan kauan taeken Kanta Aunan bara no. 20 Ma'an tiya maen Pita e mante tiamem , ema eni karero va, eni inni ma ida kani e Ayarafenu ni na yana, miya ni inono kare ro fo se. 21 Ei mana yana ba eni dora ma mafin i bamino, para bara guno eni anunu ano ida Ayarafenu ma kana i ugemino. 22 Ma'a tuge mifo ei anunu va en namu inin ma bain amukure sin, ein kakan mano auyen inin ona ami nu, peyante inin doma esin no. 23 Para bara guno, tei one gun kakan namufin bana uno en namu arra ano; kakan ume dafufin bana uno. 24 Saimon eve ren temi, ''Amu kusintano kakan bai; mai ma tiya'ona yana ida teinpin dako ino.'' 25 Maira kakan ni mono bay tiam amira maen. Pita nu Jon ni nu kama mono baya tiamen mino Sameria agenpa tiame everene Jerusalemi odemi . 26 Kakani aya ma bain Tifaru ano Pilip tiame mi mante mae Jerusalemi ayana ori are Gasa aravono (Mai a ma bain kama ayana ino) 27 Bei e mante oria maen mana Itiopia nani ni kava banta oma one mi, mai banta Jerusalem mono si kakan uantanno van mai banta kakan dora ma abiba mante imi, Jerusalem anonta kavain nanini doran banta ino ika ikare roro ra dafisin banta inno. 28 Bei anon karisi mane daro kuma mima en darifen Itiopia oria maen bonpon dankafe onen ore mi, mai Aisaia matigein bonpon. 29 Kakan ni auna mano Pilipi tiame, ma'a semi, mema ma aris meme ano darife ma oriyain ade oman tupa uve oro no. 30 Pilipi tava en ade oriven inemi, mai Itopia banta ano Aisaia ni tia'an banpo dankafen oria maen , ma'asemi, Ei ma bayai ana ini keya dankafi ya fono ida fino? 31 Itiopia banta ano temi, "intesa ure ma baya ana afova onte rafuno,iye ano tisimi te nafino? "Mai Pilipi tiame mi eafuve tema kuma neno tima en Pilipi uma bema kuma nemi. 32 Itiopia banta ano Ayarafenu tito ara baya dankafemi, "Ma'a semi aru sipisipi are ra ma bempake ma bama anondo ma kavein enne in maen mai ida o'o davoen mana baya tigami. 33 Bein ma barara kaure namu avu ava po damua e mi iye me akafana keka fin tiamin tena fino paravara se, ma barara finke ben auna domanta seyo. 34 Itiopia banta ano Pilipi inaem tiamei, " Tei ein inaiya re, mai kasanapa banta ano beya nara tigenafi no a'a ena banta bara tigenafi no, 35 Pilipi i araen baya temi, araiem Ayarafenu ni baya fo tiamem mi, Araen kama baya. Tepuro ni baya tiame mi. 36 Ayanafa ma oriam mae, mana non bain ade ma orian ma Itopia banta ano temi " Onano masi non bamino, nai yana ano tein iyara tenafi non bara nova muno. 37 (Undefined) 38 Paka no tima en maima darifem karis oriya en maira o mantemi. Mi kamano erave mimaen non eravi yainta ore maen ma Pilip mae Itiopia banta mono non peantemi. 39 Mikam mano non pinke ma eaviya ma, kaka ni Aumano avire Pilip oremi oriam maen Itiopia banta ano ida bein enava onemi, ma'ama tiyama en mai ayana kakan ta amusin iyan maen oremi. 40 Pilip ma Asotus oma dako iya maen mino agenpa orirera iya maen oren mino kakan baru gayo fin mono baya tiame oreipa Sisaria oman onen oremi.

Chapter 9

1 Soli akona ra baya tiyami paravara gu kakani doran banta kayo aruna purino vani, Inka bei ano oma pris onemi. 2 Bei oma inaem kanae mana bonpon uvaman timesi ma'ayen baya ma dgafi yain, kakani mono baya ma ini yain kayo ma Damaskas bain, pakare avire Jerusalem no vamuno. 3 Ma'an tiren ma Damaskas ade ma oriya maen mana kagan mano eremi, mai akona kagan inaru fake eremi beinauban den eukuga mi. 4 Bei evaran ma barara ankante maen inemi mano o'o ano ma'a semi tiaemi, Soli o'e Soli o'e para tein mamu usin tiya fono? 5 Everen maen Soli tiame mi ei iyefono, Ei kakan na fono? Ma'a semi, tei Tepuro ano ei ma tein namu usin tiya onae. 6 Ei e mate kagan barufin aravono, oriyasi mae baya tiamen teuno intesa onterafuno. 7 Soi mama origaen banta kayo omata gamifo i mana baya tigami banta amen avaya ini yamifo ida mana banta onemi. 8 Soli barara baga ma orun mante mifo ida kanai en au onari imaen ayan orun pakare aviren damaskasi ore mi no. 9 Kanu'u manau damu ida kanai en onari em mion; ida kanai en dunan nari emino, non dere ida nemino. 10 Mana mono doran banta Damaskas bare mi, ben avi maen Ananias; kakan mano bein mana kain pin tiame mi.Ananias oe ma tiyan, "Eve ren temi kakan oe masi bare". 11 Kakan mano everen ten tiame; mai ma orinona ae; mai puntakein ae mairama orinte man banta bami Judas mai ben tasa inao; mana banta banafino ben avi sol bei amukiyan banafino. 12 Beim mana kain onen bainta mana banta e'emi mai Ananias mai manaun edemi mun ayan anonta ma kauren amuku antaamaen marake bain au onen kama intemi. 13 Ananias everen tiamen ma'a temi; kakan oe; tei mai banta avi ineken dana namu ugein banta ino mino puntakein nanibanta namu uantakei mino mai Jarusalom kenae. 14 Bei kanae sin bonpon manta mi prist banta finke mino pakanouan iye iye en avi daren ma mono si iyain kayo. 15 Inkaifo kakan mano ma'a semr, "Orono,tei bein pakarekun bamino te'ti dorani banta i ino vare; tein tivi baren orino vare enaena banasi fine orino vare mai king mapin inka Israel iyanpon kayo fine. 16 Mai tei anie mae ara ara umanpi oria ma tenti dora ma ten tivi ka be baran te mi no 17 Ma'an tiren Anaias ora mai namunpi oferian maen mo ayan anonta kauren, maa'temi, Tetivae oe, soli; Kakan Tepuru ma ei eria namaen ayana fama ma dakoe ke toneone ino.Bei i tisinta evain eriyare ein au kawa inti oniya mae Kanta Aunan barano vare. 18 Mai anien soli aufente noyana ataro ma eini ugein dana ano eravemi eraviyan maen au kama imaen onemi mairake emate mono non bare mi. 19 Marake ematen dunan nen akona bare mi, mara mono doran banta kayo va mana'a damu baremi. 20 Ain uro en tepuro avi man dago emi, Juda kayo i mono namun. Mai bei ma semi mai Ayarafenu aga suro mono. 21 Mino naninbanta ano iye iye inenafi mai kakan anuden agogo dana mantami,"Beu temi mai banta ano ana kakan avi ma diyake maen; bei banasi namu uantiya mi Jarusalem mi bain keka, bei tetin kampun tire tivire pirs mo ameno va iyami no tire agogo mantami. 22 Ma'a tiyan maen Soli moekan akona bariyan kakan ni mono baya ma tiamiya maen mafin ma bain Juda kayo ara uman briya maen moekan Tepuro avi daniemi. 23 Man'a damu Judakayo baya damuren bein aruuan puro no van iya mino . 24 Intea baya damiya nafi Soli pe afova ugami .Beu mai mai Baru onara inuran bayan dafi siyami bei arono van. 25 Beni doran banta kayo tesen ku fin kufeden ananta dan avenu ven kara oremi mai inura mana. 26 Jarusalem ma oman dako uve ma mono banta kayo va ma oman.Kuma men dorano vama iya. Beu bena kakan perari ugami, ida bei nan mumu na ugomi benan ida mono banta ino semi. 27 Ma'a timaen Barnabas bein aviren avo aposol kayo bain oremi, mo siamen ma'asem mi Soli maen bei Kankan ayanafa onemi beina Kakan mano baya tigami, ma'an tiya maen Poli ita peka mi akonara mono baya tiyami Tepuro avika Danaskas barufin. 28 Ma'a iyan bue ba o tipaen kumane mi ma Jarusalem mi eno ben oremi, Bei ida peren agogo baremi marake ematen akonara. Tepuro avika Damaskas barufin . 29 Beimaen ematen arviri ugami Juda kayo ma gir kema dunbain; maikayo emate bein aruan puro nova iyami. 30 Bai ma afova mai i yan oniya maen aviren Sisaria onoben tiantan aravem mi Tarsus. 31 Mai yana ma dakoiyan ma oniya Judia mono pin, Galili ba Sameria kayo va ara kusin ma akona va baremi; Marake ma oriya maen akona ra kakan na pekami marake Kanta Aunan mano beupin boreya kama iyan. 32 Mai damu maen Pita ma mino agepa dore eukiya bei eremi nan nanin bata onano van Lida barufin ma barn kayo. 33 Maira ma arave mana banta onemi ben avi Ainias bei tagopin paona bagen bare mi ayan manpa ifo kami mani orana paravara kuno bein aubaugafa mino pukan baremi . 34 Pita ma'a semi,"Ainias,oe; Tepuro ein kama uantan temin ei emata va ei tago puntarno ma'a tiya maen bei orun ainenmantemi. 35 Mino Lida ke Saron ni ke naninbanta ma mai banta ma oniya maen mino ano ara baeren kakan pin ere mino. 36 Jopa mana mono nanin baremi ben avi Tabita; mai abi ana maen ( "Dokas" (Grik baya finke.) mai nanin maen kama avuava bein pin bikaka,ma'a tuga maen ida ma ona; danan; ma ban banasi ayaiya mi. 37 Mai damu bei ai baren purin maen non pean taen dan namun purin bugafa kaem mi. 38 Lida maen Jopa ade bamaen mono banta kayo ine mi Pita na maifa bamin na tigema iniya maen kanka banta tian oren oma tiame mi."Aine urona mante tati bain na ereno". 39 Pita emante anen beu ba oremi maira ma euniyan mai kay ben avire dan namun oemi. Unpeden anasi kayo onemi be avafuna ma pukein kayo bama en kakan arun baren ifi diyam oniya maen bei ma uvariya ein unan kafina va iyon afui ma bein one pama ba'ma uvata en. 40 Ma'an tiya ma oniya mino tiantan barufa aravemi , maira bei aron kon iyaren amake mi, amukure maen dovean purin nanin kaga ben ma'a semi, "Tibita oe, orun monta no" ma'a siya maen orin mantaven Pita oniya mema kuma nemi. 41 Pita ayano an kuma nan temi, maira mumu na nanin bant kayo ariya moen inka beu avafuna ma pukein kento kayo va ma aran ediya maen mai nani everen beu ame mi. 42 Kakan ta mai baya ano Jopa agen pa orera iyan maen kogon nanibanta akona mumuna emi mai kakanani. 43 Saimon ni ma Pita mana'a damu baremi Jopa, uraran ayofo Saimon unan kafina uvaran bantai.

Chapter 10

1 Tarea mana banta bamino kakan taunifin Sisaria bein avi'i Konilias mai bei kapteni ino 100 soldiara dafike mino kakan tauni Itali amira. 2 Bei Ayarafenuta monotin banta be ama ba mino bema bain kayova, bei kogon nanin banta moni aya'e e iyan iye ida ona dakenafi ma'a iyan bei ena ena Ayarafenuta amuke'e iyuan. 3 3 kilok inupa bayan, bei Ayarafenui ansori onan beivain kainpin eremi. Ansori bein aremi, "Konilias!" 4 Konilias ansori oniyaken ago' gofaren tiyaken, " Ei nai na sara fono, kakan banta? " Ansori everfen beintiya miyaken, "Ei amukima e'i tusu dana ma ona ivam banta kayo ma amiyake ona, mai inarufa oin maen Ayarafenu inemi kama avu ava ma bariya'e ona. 5 Tarea mana'a banta tiyantan kakan tauni Jopa oremi mana banta aviranta bein avi Saimoni ena avi Pitai. 6 Bei maen mana bantava bamino bein avi saimoni, bei maen kae aufo ona amuin banta ben ama maen nampisi ankinafa bamino. 7 Mai ensori bema baya tiyain ampiren orin maem, Koniliasi bei kan doram banta aren mana soldia iye mono beu aubanake tiyana beni dorari iyan nafi. 8 Konilias intea danasa afoka en nafi beu tiyamien beu tiyantan Jopa oremi. 9 Ena bayam 12 kiloki, beu ayana oriyan kakan tauni ade ounim maen, Pita ma amonta oemi amukita. 10 Inain bei arafan purim maen dunan nanovan emi inain banta kayo onan mana'a dunan bamaen, Pita mana kain onemi. 11 Mai bei onan inaru ona divin maen mana kakan davarave antuken eremi ma barara, mai 4 fara kona bain mi. 12 Mai davara vefin ara'ara abusi bami 4 fara arantanta orin dana kayo mana'a amupake orin dana sinta ban amaran ura ran kayo bami. 13 Inain mana ova tei bain eremi, " Pita mantave ma'uraran kayo arure nano. 14 Mai Pita tiyaken, Kaka o'e, idaino, mai paravara seyo tei ida namuen pani ugein dunan niya runaino. 15 Mai 'o' Ayarafenu aru'an kama enafi, ei ida ba tiyake mai namu an pani eminova teno. 16 Mai 3 fara dada afokasi en inain mai davarave amunen inarufa o'en. 17 Inain Pita ma mai kain o'arema beni anavan anoima iniyan bamaen, inkaifa Koniliasi tiyanta ma erein banta kayo onara 'e' man temi, beu avan inau'en ma haun oremi. 18 Beu ovaren inaemi saimoni ena avi Pita, m,aira banafino. 19 Mai Pita ma mai danasama anoma iniyam mai kain ta ma bamaen, Kanta Aunan mano bein tiyami yaken, " Onano, 3 fara banta ein nan dosia mino. 20 mante arave beu ba orono. E'i idava avesarae beu ba orono, mai tei tiyanta nan beu eriyan. 21 Ma'a ugan Pita mai banta kayo bain aravem ma'a semi, " Tei ma banta uno tein nama dosiya'e ona. Naivara ireti erefono? 22 Beu tiyaken, " mana amio ofisa, beni avi konilias, bei mana puntakein bantai Ayarafenu ta mono tin banta bam maen Juda kayo bem bayai e'e iyami, Ayarafenui Holi ensori ano mai banta baya tiyami maen tetin tisinta ein aviranta ere uno ein avire bein ama orekun en ofenke baya inenovan. 23 Ma'ain Pita aviren be ama oin bema obaremi. Ena akura mante maen beuba oremi, mana'a afa avae Jopake bemaoremi. 24 Ena bayam maen Sisaria eremi. Konilias beu ave ugen bami, bei maen bei femali ba ade bain arona va ataru uren bami, Konilias beu ave ugen bami. 25 Bei maen bei femali ba ade bain arona va ataru uren bami. Pita ma naun dum periya maen, Konilias aron iyaren Pitan ta mono tiyan tano van emi. 26 Pita bein ayano an mantiyakenten, Mantano! Tei ein andage runa banta uno. 27 Pita bema baya tirem maen, inain manaun o'emaen onan kogon nani banta ataru ugami. 28 Bei beu tiya miyaken, " Ireti yanta afova uge ono Juda kayoi lo ano sen ida va ena nani banta vasa bake beuba baya seno, Purain Ayarafenu tein ani iyaken idava mana banta namu geona 'o' puta uge ono. 29 Mai anara tei ireti bain ere uno, tei ida anane uno irema baya denama orein, ma'a uga tarea tei iretin inae uno nai anavara baya denan orenafino tei bain. 30 Koniliasi tioyaken 3 fara damu orafubin ma'a a'aura, tei tesima timuke 3kiloki inupa a'aura, tei mana banta onekun efen onava kakan kagan ma tein tufa emantemi. 31 Bei tiyaken, Ayarafenu eini amukin inemino mai avuavasi ma iyae ona. 32 Ma'a ugan mana'a banta tiyante sina Jopa oren inaino mana banta ben avi Saimoni ino ena avi maen Pita ino. Bei mana banta ama bamino ka'o aufo ona amuin banta bein avi Saimon bei nampisi snkinafa bamino. 33 Ma'a uga amune banta kayo tiyantekun ein o aviren eremino. Kanavan e'i ere ono. Tarea, teti mino ono Ayarafenu aura mante uno tarea eini baya ine novan kaka manoma ein amigein ei tetin tisimeno. 34 Inain, Pita osafe en ma'a semi, " Puraino, Ayarafenu ida mana keka nani banta saitifa ore'e iyami. 35 Mai mino ma bararake banta nasi iye bei mana monotena puntakein avu avaba banafi puraino Terupo mai banta anu nu ugemino. 36 Ireti baya afova uge ono bei ma tiya'an Israel banta nasifima erein, beima arakusim mono bayama tiyan amaein Tepuro bei banta nasi kakan mino. 37 Ireti afova uge ono mino kakan dana sinta ma afuka ugein mai mino Judia akinafa afoka ugemino, galili arai ugemino, mana danasinta Jonin ayombake afoka ugemi tiyan ama'en baptasi emi, 38 Ma danasinta ma afoka inein ma Tepuro ni nasareti ke'i, intea asapakesa Ayarafenu Tepuro oili ena Kanta Aunan ma akonava. Bei oren kama avu ava mo emi ai'i dovaremi mino banta nasifinke iye bananan mano da'daganafi, mai Ayarafenu bema bami. 39 Teti one afovai 'e' uno, Tepuiro ma barein, Juda ba Jerusalemi kantrifin. Bei aruren diwai krosi dara dia emi, 40 Ayarafenu Tepuron nampa 3 damu avian mantemi mai bei ma'a emi beu mai danasinta ona novan, 41 Ida kogon banta bein onemio, mai mino ano bein onan afova emi Ayarafenu pefa maki ugami tei mai keka bema kumame dunan ne non ne uno inain ma bein purim pinke emantein. 42 Bei tetin baya timi'en banta nasi mo tiya miyake te Ayarafenu tein maki emi mai Jasi uwen banta nasi daimin novan pavain banta nasi ya pukein banta nasi va. 43 Mino profeti kayo beini bayai ana ten ore raen,ma'a ugan iye beinta mumunan enafi, Ayarafenu beini ume Tepuron avika aru mitan. 44 Mai Pita ma baya tiyan mai dana kayora bam maen , Kanta Aunan eren banta nasi amanina ekuman nemi iye beini baya ini yan nafi bema tiyain baya. 45 Banta nasi au tikanta mumunan e'e iyanafi, mai Pitama erigein keka ano anuden ore'raen, maen onan Kanta Aunani akona ano ida Judan Kekapin inti kaga mi. 46 Paravara seyo beuma inein ida Judan Kake ano baya temaen ena bare baya finke Ayarafenui avi aman tani emi. Mai Pita,beui baya everen tigami, 47 ''mana'a keka ano tiyaken ida non barano tiyafo?Ma keka maen Kanta Aunan baremino mai tetima manta eruna anden?'' 48 Inain bei non baran baya beu tiyamemi Kakan Tepuron avika. Inain beu bein inaemi kana tetima bante fono mana'a damu

Chapter 11

1 Tare beu doran banta kayo va ena mumuna nanibanta iyeiye Judia ban ma'asen iniganafi, ena nanibanta va Ayarafenu avayara mumunan iyanafi. 2 Inka Pita ma Jerusalem i erein, iyeiye au kaganafi Pita aufinte en. 3 Beu ma'asen, " Ei beu ba ataru uve ida ma au kakein kayova ataru uve dunan neiyao. 4 Ma'aughan Pita ma'asen minodana ma dako ukaepake beu tiyan amen, inka bei ma'asen. 5 Tei kakan tauni fi Jopa timukiya, tei mana kain one, mai kaimpin onekun mana dana dokifin inarufake eren, beti 4 fara konafin davarae ma pakein uren ampia'an tema baunara erakane. 6 Tei oare mai danasinta van anoma ine, tei ma bararake uraran ma afa uraran ma, osafaeva mana'a nun ma ayonta noin ontere. 7 Inain tei ineku mana ova ano tein tisimen, "Pita, mantaven mai danakayo arure na! 8 Inkan tei ma'ase, Kakan oe, tei iavaruromi aranuna iya danaba paini uken dana nage. 9 Maukemifo kan dadasi en inarufake o ano masen tisimen, " Nai nasa Ayarafenu tiyan amen nano tenafi, iava te iae." 10 Mai dana 3 fara dada dakain mai danakayo everen inarufa oen, 11 Amunen tarafira banta teti ma baruna onara mantagen bami, beu tiyan tan Sisaria ke maigayo tevain eren. 12 Maka Kanta Aunan mano tein tisimen beu basa oro, inka aiva tei ma'ase beu enui 6-si tifativae tema ori mai banta ama ore. 13 Mai banta ano tetin tisimen mana ensel riano mantaken ben ama ban masen, " Tiyantesin mai batakayo Jopa orive Saimon beu ben aren Pita ove ere. 14 Bei iren aya in bayan tiyan aminten, inka ema ei bantanasi ereti mino namu dana me ampire kama a dagafo. 15 Tarema tei araie baya ma beu pin tiyan ame, Kanta Aunan beupin eren manai avuava ga tiyan tetimpi ma ese damuma ugaeini en. 16 Inka tei einiya kakan avaya kae, bei ma'asen ten, "Jon i nompo i nonamigan, ma'auke mifo ireti Kanta Aunan poi nonbarano. 17 Ma'a uganti Ayarafenu ma avaba Kanta Aunan ma beu amien manai anon en tetin ma timiga enien teti ma kakan ta Tepuro mumunan ugaeku, tei iye bara Ayarafenu ni baya iyarante rafu? 18 Inka beu ma maidana ma inyaken, beu ia mana baya tigan, maukan beu Ayarafenu avi anan ama daniuren inka ma'asen, Ayarafenu ana tirunoe umerama tin ma pavan oriyaban aunan ena nanibantavai baren. 19 Inain ma Stiven i ma beu namui inka ari puriyan, beu mumunan bantakayo peren karan oren en Fonisiaore, Saiprus ma Antiok, beu monobaya Tepuro avika ten Juda kakapin oren. 20 Maukan mana'a mumunan banta kayo Saiprus i keba Sairin eren Antiok eman kama auyen baya Kakan Tepuro pake ten Grik ki fin oren. 21 Kakani ayan beuba bamaen inka koko nanibanta mumunan bayara uve Kakan bain eren. 22 Mai damuma Jerusalem mono ano mai baya orin inien, beu Banabas i tiyan tan Antiok i oren. 23 Bei ma eren Ayarafenu ni avaba beu pike eonen, bei amusin iyan akona beu uwanten kaka maban ben tya mumunan mino arakake inovanten. 24 Banabas i bei kama banta, bei pin Kanta Aunan ika akona mumunan ma bami, ma auka koko nanibanta ano kakan ta mumunan ugami. 25 Inain Banabas i Tarsus Pol in dosiran origan. 26 Mai damu Sol ima o dosiren avere overen Antiok eren. Mai mana oranafin bekan beu ba ataru uven bantanasi monopi Tepuron pake beu tiyan amen. Mai damu Antiok, ese damuma monokeka i ma ten aviamiyan mai doran banta vami. 27 Mai damu mana'a doranbanta Jerusalem me ampiren Antiok i eren. 28 Mana beupike avi bei Agabus, Kanta Aunan be pin ban bei dorabaya te inaima kakan arafan mino akinafa mabarafin afoka inte. Mai afova baya inka afokaen mai damuma Klaudias i ma anonbanta i ma Rom i ugan. 29 Beu ma Agabus avaya iniren, beu doran banta kayo moni ataru uren mumunan nanibanta Juda ayaukan, beu ma bainta tiyanamen. 30 Beu Banabas i ma Sol i moni amiren mova mono pike anobata ame Juda ke.

Chapter 12

1 Tare ma damu pin, Kin Herot i ano iye ma mono auuava pin ma mumunan'e mei bei ano arian, meivan bei mei kaiyo aman namu iyan. 2 Mai be'i Jems'i aren, mei bei Jon'in ava'e tope'fo aren'e. 3 Inainfa bei onan Juda'n kaiyo ano mei avu'avu san amusin en, meivan men bei Pita nan dosiren aman bein dafufin munkuvvai'an non. Mei aiv ava ma dako'en men ida ma pamin dana bain dunan ma nan damuse. 4 Inain Kin herot i ano Pita bakan bein dafufin mukuwa ano,mei bei fofara dafisin ayan ta Pita kau aren mi beu sara kamae banta dafiseno. Pita aviren barufa me banasi ameno wan kini ano ini yane, do esavedar dunam ma inian ayompase. 5 Mei Pita ma dafufin ma muku'an ma baim pimpa se, mumunan nanin banta ano Ayarafe un'ta akona amukivi'en. 6 Mai inupapin Herot ano ida Pita avrven barafa eran'e. Be'in kankahan ananpo damuwa'an ban, meiva Pita kankanan difisin banta aunbanan ba'vin. Mai ena anta ma bain onara ma difisian dafisin kaiyo ano wa banta dafisene dafu ma munkuwa'ane. 7 Inainpa, kakani aiyan ma banta ano bevain eriven mei dafu munkuwa'an na eren. Pita aruen avo raren tiyan,"Aine manta no," ainen mana anan ma aiyanta ma bare'ein utufene. 8 Ma aiyan ma bain banta ano tiyan amen ma'asen, "ei ona kaiyo va ei aranta ta in ma ka ono". Inka Pita ma'anen.Inainpa Aiyan ma banta ano tiyan miyaken," Ei mino akona ona va kaue va tein bakuro". 9 Maivian Pita aiyan ma banta bakuren barufa avavono vane. Bei ida iniyaken mei ma aiyan ma banta ano banta uwarein mi ida pura dana ino.Bei ano ma inein mano pa kain mino ino. 10 Mei kanan ma a'nta ban difisin meira ma bain difisin ma e'anten, bekanan onara eren kakan barufa ma oriyain asa se, Mai ona ano beyanta divin bekanan'nan barufa araven.Mei kanan ma barufa ara vuben ma ma oren Ainen mana Aiyan ma banta ano Pita ampiren oren. 11 Mai ma pita kama inin ma baren; bei ma'a sen,''Pura ino tare tei afovaie, kakan mano bei aiyan ma banta tiyanta tein me siya'en herot in ayan pinke ba Juda nanina banta avu ava ma teinta ma inain tase." 12 Maira ma bema meidana ma faova'en;Maria am'a pin oren, Jon i ano'e, beu Mark'i aran mino nanin banta ma iye ghen ma amukiyare einta. 13 Bema onara ma emantaven ma ona ankan ankan ma iyan, mana doran nanin, benavi Roda, bei'ni ona diantanta eren. 14 Bema Pita amen ma iniyaken, bei kakan amusin inyan ido ona diven; idae bei tava'en ma pin oiven mei kaiyo ma'asen tiyamen.Pita onara i manta ghen ban. 15 Ma'anen beu bentiya miyata,"ei Pol'i ona ka'nono," Ma'anin bei tia'ken tei puran tiya uno.Mei beu ano ma'a sen," ei beni ban mi onta nono: 16 Mei Pita men pa ona anka miyan beu oman ona diven. Mai ma beu ona diven, beu Pita'n o'aren namu anudene bema oneine. 17 Pita ma ma'pin ma o'eine, be aiyan aman ora Kau'en mi beu nan ora damo, bei ano beu tiyan miyan Kakan ma ben dafu munkuwa'an pinke ma aviren barufa erein.Ma beu ma tiyan miyaken '''Jems' i ma tesi tifa tiva na tenta ma ein dana sinta va tiyan ame.'' Inainpa beu ampiren ena barufa oren. 18 Ena akuras'in, ida mana dana dafisin kaiyo aubana afoka'en meivan ma Pita ta ma afoka'eine. 19 Inainpa Kin herot ano beinan dosen mifo ida onen'e. Meivan bei beu san ina'en, dafu munkuwa'an dafisin kaiyo va aru'ran purino. Inainpa bei Judia ampiren siseria o meifa ban'e. 20 Tare Kin herot ano aia ba Saicloni nanin banta van namu aran dosiyan.Mino ano bevain oriyan.Beu ano akona'en tiyaken kin i anta akona banta Blastus,i beu aya'ino van'e.Inain beu ara kusin avu'ava san ina'en, para'vara seiyo beu ni baru ano kini barurake oman dunan bariyane. 21 Mai damu ma tikare'ein Herot'i kini ona i'en kumanten kini ma kuman iyan ban; mana'a baiya banasi aura uwariane. 22 Mino nanin banta ano ba'duvaken ma'a sen, ma men mana kampun ayarafeun'i amen nafi "banta i amen naino!" 23 Ainen mana Ayarafenu'i aiyan ma banta ano eraven bein arene mei ma, bei ano ma ida Ayarafenun avi dani'en; ma'ghin mano ben naran do furen. 24 Mei Ayarafenu'i baiya ano mino pimpo ore'raen mo akona en. 25 Inainpa Banabas'i ma sol'i ano bekan'i mono doranrintaren Jon'i Vain eve'renen eren, beu ano Mak'i aren'e.

Chapter 13

1 Bare Antiok'i mono namun Kaiyofin, mana'a profet kaiyo va tisa'n kaiyo va ban. Beu avi men; Banabas, simon (iye Nigane ma Siyaine), Iusius Sairin'Ke, Manaen (Herot'i avae ma beu ma ma'en avinteing, mai Herot men 4-fara provinsi dafiken) ma sol. 2 Mei ma dunan ampiren kakan banta ma mono tiyantian, Kanta Aunan beu Tiyamiyan ma'asen, "Banabas'i un sol'i hus sa ka'o,meivan bekan mano te ma are kun ma inain doran mi inten." 3 Inainpa ma dunan ampiren, bu ayan be kanan ta daren mei kananta amukuren tiyanta be kanan oren. 4 Maivan men Banabas nu pol Kanta Aunah mano ma sein baiya bakuren Seliusia oren; Meira men bekanan sipifin kansiven siaiprus'in*ailanifin oren'e. 5 Beu ma salami ni kakan barufin ma bare'ein, beu ano kakan banta i baiya Juda kaiyo i mono namunpin mo san. Mei ka'nan mano Jon Mak avi'an bekani ayaini'en. 6 Mei beu ma Pafos *ailani auban ma oriven, beu ano mana* glas'i banta dosen, bei mana kampun Juda'n kain banta (profeti), ben avi i Ba Tepuro. 7 Mei*glasi banta ano *gavana va'i tupa ughen,Segius Polus, bei mana* save banta.Mei bei pol'i ma Banabasi aran bein me onano van, mai bei i baiya inenon van'e. 8 Ma Elimas'i ano (mai Elimasi bi anaglas'i banta e sighin)ida beu anunu uren,ida Gavana van Ayarafenu'i baiya inirena mumunan ino van. 9 Ma'an ughan sol'i ma pol'i ma arigain mano,bei kanta Aunan pin bika'ghen, mei glasi banta ankona onari'en. 10 Bein tiyan miyaken, ei bananon agha ono, ei mino kampun ma namu avu avupin bika'ghe ono.Ekama avu'ava i namuro ono.Eidakanai'e kanai kama avuava munki'nono,ei kaina ughe'fo?" 11 Tare onano, kakani aran mano evain erehe,mei ei au namuin andan ono.Ei ida kaina'e a'au mana damu onan no."Ailnen mana mana kanan ma titipa ano Elimasin amannina eren; mei bei arai'en barasi van ben aiyan barkaren a ani'inp van dosen. 12 Inainpa*gavana ano mai dana ma afokaein onen,bei mumunan''eh, naivara bei kakani inin amin baiya kaiyo ra anuden. 13 Tare ol'i ma bei kaka ano pafosi ampiren sipifin kausen pega ma pafilifin oren.Jobei'i beu ampiren Jerusalemi ampiren eve renen oren. 14 Poli ma bei keka ano peka amprien Antioki pisidiafi eren meira beu*sabbath mono namun pin oi'ven kumanen. 15 Inainpa ma* kain banta i baiya va mam baiya mariti uren mono namunpin ma kakani ughein mano baoya pol ma bei keka pin olan oren ma'a sen,"tifa tiva'e kaiyo, ida mana'a baiya mana'ra ke banasi akona'in baiya dakefo'i iretikasa tino." 16 Meivan poli mantaven aiyan dani uren mai baiya akono ino van ma'a sen,"Isreli banta kaiyo iye ma Ayarafenui baya ma inie ma bakuriya ona,ireti ineno. 17 Teti Isreli kaiyo i Ayarafenu ano tetin tifoen aman,banta anasi i mampaaman kokonasien mei ma lsipi ma bre'ein mai ba Ayan dana uren beu lsipi aviren barufa eren. 18 40 orana ade'sien,Mosesi ma beu ma'ma ida mana dana banta ma uman barein. 19 Inainpa bei 7 kenani kautri aman namu uren ,bei kenani bara aman tetinti keka amiren beu nina anden. 20 Mei mino dana ma afoka ein men 450 oranapin mino.mai mino dana ayonpa'ai, Ayarafene isieli anon banta amen mei ma Profet Samuel. 21 Ma en,Inainpa banasi ano man kin nan ina'en, Ayarafenu soli amen kisi anin,Benjanmin anan banta finke, 40 orana kini ino van. 22 Ayarafenu ma Soli maikin baru rake ma doen,Ayarafenu Devitin avian Isreli kaiyon i kini ino van den. MeiDevitinan Ayarafenu ma'asen,Tei inka dosere Deviti Jesi anin bei tesi inin ma tira ba bakuriyaine, bei mino dana sinta ma te ma barano ma sighe una bariyane. 23 Mei beni anan banta ra i Ayarafenu mana banta ma eva renen lsreli kaiyo aviran lsreli eren, bei Tepuro, bema per tigare'eine anden. 24 Mei arai'en afokaen, Tepuro ma i erikare'ein, Jon ano ma lsreli naniu banta ma tiyan amen au sa be'en na*baptais barano. 25 Joni ma bei daran ma intan non, bei beu ma'asen ina'en, ''lreti tenan iyefino tiyafo?Tei mei banta vauno. Lneno, mana ma tiyonpa ma erinain, tei ida kana'e ben arantan pinke in do'onte uno. 26 Tifa tiva'e,Abrahan agha fana finke, ma iren aubana iye Ayarafenun ta mono tiya ona, tetinpin mana mei evaren banta aviran baiya eren. 27 Mai ma Jerusalemi bain kaiyo, bue ma Ayafa i ughen kaiyo va, bein ida afovai'en, bue ano *profet ma sighen baiya ra i bakuren beni dunan afokasien mei ma mino *Sabati ma riti uren ma ka aviran ma aviranain damu se. 28 Beni mana namu doseir benan purino van in, bue Piailati nan ina uren beinar arino van. 29 Beu ma mino danasinta ma *profet nao ma Banasi ano ma benta ma inain ma en , beu ano bei da unkamanta do'uren aman masipin ka'en. 30 Ayarafenu ano be'in purin bamta i barurake evaren avian manten. 31 Ben kokona damu i bue ano onen, mei bananasi ma bama ma Galili ke ma eriven ma lsreli ma oriken kaiyo. Mai manin banta iye ben onen, beu ano bein aman pamanen ena nanin banta ra. 32 Meivan teti ano ireti ma kama baiya tiyanme, Ayarafenu ma tetinti tinafu tira'o fin ma tiyami kare'eine,. 33 Bema itgare'en danasinta tetinpin dan me afokaen beu agha'fana fine, bema tepuro ma ma'si pinke ma avian ma manteine, i'dan bukufin ma uniantare'ein andan:'Ei tein tigha'fana, mei damu ma ein afoeni e'unae! 34 Pura ma'asen,Ayarafenu men Tepuro purin pinke evern avi'an manten banta va beni bukofa ano ida namu inten, mei asa ma Ayarafenu ma tikare eine:' tei iren mei ma kantasi ughen avaba ma Deviti ma tiyan mikare una'. 35 Mei ana ra ena i'dan *buku fin ma bei ti'gheine .Ida ei ei'ni puntakein banta a'esin bei bukara namu inten. 36 Devit ma Ayarafenu i mino aranta ma barafin ma ughare'ein beini damu pine purin,beni bukafa aman mas'i be afoe'yan ma ka'en ,beini bukafa ano puta'en. 37 Mei banta iye ma Ayarafenu ma avi'an evaren ma mantein mano,bei ida kanai'en namu inten. 38 Ma'an ughanti ireti tifa tivae ano afovai'e, mei banta ra ano ume anipinavu'ava me afoka'en. 39 Beinta ano ana , iyen nanin banta ano ma mumunau intefo e'i puntake'in nanin banta'i ino .Mosesini mamkaiyo ano ida e'in man puntakein bantai ino . 40 Meivan men, ireti sa kama'e va dafiseiti ma sigha re'ein dana sinta va ida va iretimpin afoka ino. 41 'Onano, ireti kampun baiya uniaran kaiyo ono,anu duen inainpa mino ano afeyorano ,nai vanen,tei ireni damupin doran barere.Mana doran ma ireti ida kanai'e ma mumunan inona'e,ifa'ano mana'a kaiyo ma ein ma tiyanmiyariti. 42 Poli'nu banabasi ma orin ne, banabasi ano bekan ino iyaken mei baiya ana evarenei ena *sabati sino van. 43 Mono ataru maintan,kokona Juda nauinbanta va au yeh mumunan kaiyo ua i poli nu Banabasi nu bakuren,beu tiya mi en ma ina'en ma'asen beu sa Ayarafenui kama vasa or'ino. 44 Ena*Sabati men, mino nanin banta kakan barufin man beu ma ataru upen beu ba Ayarafenu'i baiya ineno van. 45 Juda kaiyo ma kokona nanin banta ma onen, beu ano ara namu'en, beu evarenen poli ma sigha re'ein baiya siren bein aman namu'en. 46 Meivan poli nu Banabasi ano beu ni baiya evarenen punta'en tiyan amen, ma'a sen,"ma'a va ino,Ayarafenu i baiya ano va ireti Juda kaiyo fin nare va erino.Ireti mai avekan nerta dare ya mei avu'ava ka'se ireti ma'ase ireti ida kamaughe aunan ayaka bain bara no,, era'an mi be'an ena nauinbantafin ka'e kun orinten. 47 Manai ughen Ayarafenu ma dafisin baiya ma seine,'teiein ka'ghan anden ena nanin bantfin ka'e, na'i vara'ino ei Ayarafenui baiya tiyan miya ma bantaavire ona,mino aghenmpa oren. 48 Ena nanin banta ma'ma inen, beu amusin iyan kakani avi aman dani'en.kokona ano kakanta mumunan uren ayaka ma bain aunsh baren. 49 Ayarafenu i baiyo ano mei barufin mino a'ghenmpa ore ra'en. 50 Juda kaiyo ano ank kona'en ten Anasi kaiyo ma kakan avi ma dukeinan ma beu ni mono mape ma kakan barufake ma eriyainainan.Mei ano kakan uman Poli nu Banabasi amaninan kau'an beu ano bekan kakan barufake karu'dan barufa eren. 51 Poli nu Banabasi ano bekan arantan pinke beu ra kaiyo do'en.Inainpa bekan Ikonium ni kakan barura oren. 52 Disaipel kaiyo ano kanta aunan pin bika'ghen ban kakan amusinpin ban.

Chapter 14

1 Mai yana Ikonium dakoen Poli nu Banabasi nu.Juda kayo i mono namumpin kakani baya mo se.Ma'ai Juda ba Griki nanin banta ano kakani bayara mumunane. 2 Baya ma ida inikein Juda kayo, emante anasi banta inin ami be afa ava'e namuroie. 3 Ayaka i maifa bekan bami, kakani akonafi. Ifera ba bakan bayasen. Maudamu ana, kaka mano ayai bekan mirakoli en beni avaba ba. Poli nu Banabasi nu kaka mano dorau ame mirakoli ono se 4 Mai baru winte i nani'n banta kanpinta daime.Mana'a kayo daime Juda ba ori mana'a kayo daime doran banta va oren. 5 Ena nanin banta kayo vaJuda ba ano beu'i a'non banta arapini en. Poli nu Barabasin nu on anka mona se. 6 Bekan afora en karan Likonia, Listra barufa oren. 7 Ade baru Debi maifa.Tepuro ni kam baya sen. 8 Listra barufi mana banta kumanten ban. Arantampi i akona van.Bei i aranta daren oirkan. 9 Mai Banta ano inin Poli bayasen. Poli au kain orin mai banta oren. Bei mumunan en ti'kipante ne sen ine. 10 Poli avaren ben tiamen. E arantan ta orun manta"mai banta orun manten oren. 11 Kakan nanin banta ano onan Poli ma danasi en, Likonai bare baya fo ava ren akonaen ten."Banta ma ereini tetin pin ayarafu kayo ukene." 12 Mai kayo ano a'vi aren, "seua" Bananaoas "emes" Poli nan ten.Para vaina bei bayafin an'i in banta ino. 13 Seusini doran banta, kakan baru ayopa bei mono namum ban kakan nanin banta va ikun uan amero va bulmakao ba kama flawa ba ma'iaren kakan baru i onara oren. 14 Poli nu Banabasin nu ma mai baya iniya, bekan ona dakan, amune bekan koko banasivin mo ovaren. 15 "Ma'a sen, Banta kayo oe, nai vara ma avu ara iya fono? Ireti an berasan dake uno. Ireti ma bari yao'na inin ma avuava ba, berasan bare e iya uno. Berasan kama baya bare eriya uno, ireti inire kama baya namu avu ava ampere kakampin ere ayaka ban tifoe. Ayarafenie, Inaru bara uvaran benafo, mino dana solwarafim ma bai ma. 16 Pefa ifai banasi beui anunura i nore mino. 17 Beyan i afoka uka ren ena ano i ren onta.Ma'ai kama avu avasi'en inarafinte a'amin mino damu kama duna ame, Ireti amusima nena amukuren ma'aukan. 18 Poli nu banabasi nu ibaya ano i'a ayon aminte mino banasi ano ofa amenon e. 19 Antioki ke Juda ba Ikonlumi kakan nanin banta inin ona darifam baya sen. Polin on ankame, darifen bein kakan baru ampiren avire ara ven. Beu'ma inei bei pukemino siren. 20 Doran banta kayo ben ma'an aubanasi mantakan, orun manten kakan barufin o'en.Ena damu, bei Barabasi ma Debe oren. 21 Bekan kakan bar ufiin mono baya sin koko banasi au beren kakani batai en. 22 Bekan banasi tiame, Tiyarafenu i panu barufim ma o'in, teti sa koko umapin ma bara. 23 Bekan emante ano banta kayo mono namu Kayofin ei ei va bano ten .Beu doun ampiren amuken kakan ayampin beken anon banta kayo ampen.Bekam ma mumuna iyaintase. 24 Inai pake bakan Pisidia enoben pamfilia e afoka'en. 25 Bekan mono baya page me san Atalia araven. 26 Mafaka sipivin kausiven Antioki oren,bekan au mai barunai Ayarafanu amiren beni dorari en . 27 Antioki ma bekan o afokaen, bekan miro mono ata ru`uren, inte doran na kakama dokan nafi mai fake ten.Inte ona fake sa Ayarafenu ena nanin bantai mumuna ona diven. 28 Doran banta kayo va bekan ayakai ban.

Chapter 15

1 Judia ke mana'a banta Antiok aravuben mo be afa avaen doran anien, ma'asen,"ireti ida ma au tikare Mosesi ni akana man baya ma bakuria fono, Ayarafenu ida iretin kanaien evarenen aviranten." 2 Mei anoin mei banta kayo va Poli nu Banabasi nu asivin aruvin baiya sen. Poli ma Banabasi nu ba mana'a beu pinke banta kayo ba tiyantan Jerusalemi oren oman ataruen aposeli kayo va beuni a'non banta va mei inain pake baiya sino van. 3 Meivan mono ano beu tiyantan Fonisia ba sameria va baya mo tiy an amen, ena keka Ayarafenunpin ma ere mino. Mei baiya ano tifa tivaenpin kakan amusin baren eren. 4 Beu ma Jerusalemi ma mo afoka eni, mono pinte kayo ano, aposeli kaiyo va a'non banta kayo ano beu amusin ma aviren. Poli nu banabasi nu mino baiya tiamen Ayarafenu mabekan ma kakan danasi ma ugheine. 5 Mai ifo mana'a Farisi mumunan banta kayo , emantaven ma'asen," beu tiamen au va ikare va Mosesi ni mam baiya va bakurono." 6 Meivan aposeli kayo va a'non banta kayo va ataru uren mei dana ka baiya seno van. 7 Kokon aruvin baiya ayonpare, Pita orun mantaven beu ma'asen tiyan amen, "tifa tivaeyan, ireti afovai ughe ano mana'a damu esave dakhan, Ayarafenu mana a iretin aubana kauen, mei baiya mate ma tiya unae, ena nanin banta ano kanaien kama baiya fake inien, mumunan ino van. 8 Ayaerafenu, iye arapin a fovai ukheine, beyami beu tiyamien kanta aunan beu amen tetin ma eini ene; 9 bei ida daimin avu'avu ten ma benaubana en. Beu ara aman kamaene mumunan avu'avu pokese. 10 Tare, naivara Ayarafenu Kaseriya fono, ireti nai vara aposeli kayo mei uman amenpin dantiya fono teti ma tifoyan ma ida kanai'e bararen uman mino. 11 Mumunan teti iyare Ayarafenu tetin Tepuro ni avaba poka evarenen tivirantene, beu ba i manai intene. 12 Mino nanin banta bempake ban Poli nu Banabasi ma Ayarafenu ma aya ukha re'ein pake inen inka bekan ma ivain danasi ma ena nanin banta fin ma ukha re'eine. 13 Tasoren ma beuni baiya ma intanain, Jemsi evarenen ma'asen," tifa fivaeyan, tein ineno. 14 Simoni ma fein pake Ayarafennu ma anta ma bei avaba ani en ma ena nanin banta ma aya eine mana'a nanin banta ma ben avika ma aviranaine. 15 Profeti kayoi baiya ano pe ma uwama'an baiya va mana arasiene. 16 Mei dana kayo ayompake, tei orare erive Deviti ni tarara namun uwamantan tere, mei ma eravu khare ein, mino dana ma nama kare ein tei evarene puntae kaontere. 17 Maivan men tito ma'a banta ano kakanan dosinten mai ten tivika ma arake una ena nanin bantae base. 18 Mai nai fino kakan mano ma'asen, iye mai danasinta uwantanafi teti pefa afovai ukhare. 19 Meivan tesi inin mano ma'a ukhen, teti idara ena nanin ban ta iye Ayarafenupin ma eriyain ara uman ameno. 20 Ma'aukanti, tetisa bompon uwama'an beu bain orine, beu tiame, ireti nentasa bano ida va paini ughen danasa arue ma'anen kampum ayarafenu kayoe, va arara banasi'in avu ava ba, pukein uraran ma bei aun baranta ma iyaran ma pukein ma nan avu'ava, inka nare va ma nan avu'ava base. 21 Para varaino, Mosesi ni mam baiya mino kakan taunifin pefa ma baren oren va mino mono namunpin ma oya damu ma eriyaine." 22 Mei kanaien aposeli kayo va a'non banta kayo ano va mono kayo va Juda avian kaen bue Barsabasi e ma siren ariyaine, Sailasi ma, bekan mono i aviren orin banta i uren Poli nu Banabasi bakuren Antioki oren. 23 Beu bompon ma'a uren uwaren, "ma bompon man aposeli kayo va anon banta finke i erikheng mai ireti afa avaeyan mino, va ireti tetin tifa tivae ena keka ma Antoki ba Siria va Silisia ma baine; beu ma'a sen ireti kama damu ino! 24 Teti inekun mana'a banta tetin aubana ke barufa aravan, tetinta ida iniren, beu eman mana'a inin amin baiya siren iren ara uman amene. 25 Meiran teti baiya damure ireti vain vain ma tiyantan banta kayo kaue ma kankanan kama tifa tivae Poli nu Banabasie tiantekun orinten, 26 Bekan kakan banta Tepuro ariran banta avika purinan ida pekene. 27 Judasi nu sailasi nu teti meivan mi tiyantekun erene, manai baiya bekan ofenke tinti ineno van. 28 Mai kama ukhemi kanta Aunan ma tetinpi mase, ida va kakan uman dana ireti anera da. 29 Ireti kampun ayarafenu ma amiyain danasa ayon ame, nare nan avu'ava ba aunta ma iyaen arein uraran ma nia ona va banasi'in avu'ava kayo'e. Ireti ma mei avu'avapin ma nenta bantefo, ireti kamae bano, ireti kama damu ino." 30 Beu ma ataru inten Antioki araven, mino nanin banta ataru uren bekan mei bompon beu amen. 31 Beu ma mei bompon ma onen, beu kakan amusin ukharen mai baiya ano beu aya eine. 32 Judasi nu Sailasi nu bekan ma profeti ino, ma'a ukhan bekan mano kokon baiya foke akona be afa avae uwante. 33 I'nain pake beu ma mana'a damu ma meifa ban, afa avae kayo ano beu avaren tiyantan ara kusin ma tiyan ta kare'eni kayo fin oren. 34 Ida pasavi en Sailasi ano meira banan aranden. 35 Poli nu Banabasi nu Antioki ban ena nanin banta anien kakani baiya tiyane. 36 Mana'a damu ayompake, Poli Banabasi ma'asen tiyamen; erasan na mino kakan barufa tifa tivaeyan ma mo onano mei ma kakani baiya ma tiyan ame una kayoe, beu onana inte'a bari tare ukhenafi." 37 Banabasi men Jon i makine ma sin banta ano bekan ma orino van tikharen. 38 Poli ma inein maki ida kanaien beu ma aviren orinten, nai varaino, bei bekan Pamfika ampiren bekan ma barein doran ida oman en. 39 I'nainpa, bekan meivan asivuen auban daimen, ma'anin Banabasi Maki avraren Sipifin kausen Saiaprusi oren. 40 Poli ano Sailasi kauren me ampen be afa avaeyan ma orein bakuren kakan avaba'in doranpin oren. 41 Mei be siria ba Sisilra oman meifake mono kayo aman akonaen.

Chapter 16

1 Inka Pol i ma Sailas i beka kakan baru Deb ba Listra oren, mai nakinafa man doran banta bami ben avi Timoti, bei mana Juda nanin agai iye inen be afoe Grik i banta. 2 Mai banta iye ben afovaye Listra ba Ikonum ke ben afovaien kama baya bena ten. 3 Pol i Timoti na anunu en bema orinoa inen, ma,aukan bein aviren ben au mo tiken, paravarase beu Juda kayo iye mai barufin banafi, mino ano afovai en be afoe Grik i banta. 4 Beu mai damu kakan baru auban oren, beu baya mono kayo amen inain kama auava ba baya va dagafi nosiren, mai beu doran banta va anobanta kayo Jerusalem ke beu uvaren. 5 Ma'a avin mai mono kayo mantan akona beu i mumunapi ma bantanasi nampa kogoni manamana damuen. 6 Pol i ma iye iye ben dagafen orenafi, beu oren auban baru Frikia ba Galatia mifa o afokaen, inka Kanta Aunan mano beu o muken paravarase beu ia Ayarafenu avayo Esia barufin tinovan. 7 Beu ma Misia ade ma orin, beu maen Bitinia o onovan inigan, ma uganAyarafenu auna mano beu iyuaren. 8 Maukan beu Misia esantave, beu kakatauni fin Troas i eren. 9 Pol i mana dana kain andagein dana inura onen, inka mana banta Masidoniake bei mesapan mantgan, inka overen tiyan ame, " Masidonia erive tetin tiyao." 10 Pol i mai danasinta kaima onenien, manada ano teti e mante Masidonia ore,, paravarase teti te ine mase Ayarafenu tetin tararen ten ten beu pina kama bayamo tiyan ame. 11 Teti bouti fin kaosive kakatau ni me apire Troas ke Samotrais i oren, inka enadamu teti Neapolis i oafokae. 12 Inain teti Flipai ore, bei mana kaka taun Masidonia ke, be i kakani kakataun i ke distrik inka beu kogon nanibanta maira afovai ure ban, inka teti kaka taun nifi mana damu ba. 13 Sabat i damu teti barufa arave tauni onara non akinafa, maifa teti ma ineruna mana amuki baru banase. Teti anasi kayo ba kumame bayase iyeiye amukinta eriga. 14 Mana nani ben avi Lidia, bei kama korosi kayo Tiatiro taunifin tarieiyan, be mana nanin Ayarafenu mono tiayamaen tetin tivaya iniyan. Kakan mano ben ara diran Pol i ma tei baya ine. 15 Mai ayompak Pol ma Salia i nu be ama mabaen kayo noname, " Bei teti ma;asen tisime, Ireti ma ine tena puntake kaka ma ban, tenti ma eriveba. inka mai nanin tetin tira eman beyampa kaen. 16 Inka ena damu teti amukin barura ore, inka teiti mana dampara arinta va o foke iye bei namu spirit i bainafi. Bei maen banta nasi tiyan ame naina danasinta inain afokauwin tis kogon moni mae beni dafisin banta ameterafu. 17 Mai nanin dagafen Pol i ma tetin oriven ma'asen, Magayo beu Ayarafenu ni doran banta iya men ta dan banafi, Beu Ayarafenu ni afake tiyan amae bei ma banta everen avirana pake. 18 Bei mai baya kogon damu ten. Mauka Pol i ia manavasi en, mauvin bei mai nanin oaren tiyan mai spirit i tiyan amen, " Tei Tepuro avika tiyan ame bei ampe. " Manada ano mai spirit i bei me ampire ore. 19 Mai beni dafisi kayo ma oniya moni baran avu ava bepike me apen, beu aranan uren Pol i ma Sailas i darife mino aura mageti fion lo anobanta vain oren. 20 Mara beu ma bekan aviren anon banta vain orin, beu ma'asen, Mai kan Juda banta kan nasi asuse tesi taunifin en. 21 Beu tiyan paman en Rom i kayo ma iya ontein ma dagafiyian. 22 Mauka mino naninbanta orun mantaven areuviri bayafo Pol nu Sailas ba en, beu anonbanta kayo bekanio ona do ayuden tiyan soldia gayo ame dakafosa bekan akamo. 23 Bekan ma soldia kayo kogo ai amien, beu bekan karabusi fin kaen, beu karabus i ramadafisi kayo tiyan ame dafiana bekata akona esin iava karan ori. 24 Inain ma be i mai bay iniyan, mai dafisin banta bekan dan karabus i fin bekan arantan damure menapa mapin dan oen. 25 Tnuran auba Pol i nu Sailas i amuken inka Ayarafenu vain iden, ena karabusi banta kayo beka ine. 26 Manada ano bara burunen simenti namupin, antuantu in amunen mino ona diven oreraem anama aratan ayama damu gaein utufen oreraemi. 27 Mai karabusi ra, ma dafisin banta bagaein pinke emanten onan mino karabusi namunte ona dugami, mai bei bainati maen beyante beyan aronovan emi, mai bei ma inein mino karabusi banta karan ore mino tiren. 28 Mai Poli maen kakanta ovaren ma'a semi, "Idava eyanta uman doseno, mai teti mino ano pava uno. 29 Mai karabusi rama dafisin banta maen ovare laitivan dosemi mai iye pavanafi ona novan, kakan perama, mai Poli nu Sailas nu arantampin e ankame mi, 30 mai bei maen aviren mikana barufa erafube inaemi, " Ayafa kayova, mai tei naisa ekuna Ayarafenu tein tiviran tenafi no?" 31 Mikan tiyaken,Ema e'iu kekaba iye ein ama banten nafino mumuna na ono kakan Tepuronta esimaen Ayarafenu iretin avirantemino. 32 Mikanan maen kakani mono baya bein tiyamemi iye beima ben ama ba'e iyanafi. 33 Inain karabusi dafisin banta maen mai damu ana mikani namon amunen teseemi, mai ma'a uren amunen bema mino bema ma bain kayova non baremi. 34 Inain Poli nu Sailas nu aviren be ama oem maen dunan amin mikan nemi, beima iye bema beama benafi kakan amusin emi mai bei Ayarafenu unta mumunan emi. 35 Inain a'au ma eavim, a'non banta kayo maen baya dan eremi karabusira dafisin banta kayo tiya miyaken, "Fri emifo aesina mikan orino. 36 Inain karabusira dafinsin banta Polin tiyamyan ken tenmi "Anon banta baya dan eren tiyaken aesina mikan orino , ma'a ugan irekan erafube arakusim ma orono. 37 Poli bein tiyami yaken, " Teti Romi ke bakun mino banta nasi aura tinka'en karabusifin kaemi, mai para tetin aupake tisin tano bara fino? Ida ino! Aesina mai Jasi kayo beu dantesa esiviren karabusifinkesa barufa orino. 38 Karabusira ma dafisin banta kayo maem mai baya baren oremi Jasi kayo mo tiyamemi, inain ini maen Poli nu Sailasi nu Rom ke ma bamaen kakan agogofin bami. 39 Mai Jasi kaya ma me tirunoe ma mikan ta tire maen mikan karabusi finke abire barufa eremi mikan enaiyaken kana ireka ma kakan tauni ampire orin tefono. 40 Ma'augan Poli nu Sailas nu karabusi ampire barufa ere maen Lidia ama oremi. Poli nu Sailas nu ma ena mumuna banta nasi ma oniya ken, mikan beu akona ami emae mai kakan tauni ampire oremi.

Chapter 17

1 Poli bei mana doran banta kayovo kankanan kakan tauni Amfipolis ma Apolonia auban origami inain ena kakan tauni Tesalonaika mai Juda kayai mono namu bainta origami. 2 Pol Juda kayoi mono namun origami enaina oriyainta bai oremi, mai tarifara sabati damu Ayarafenu baya beuba daimemi. 3 PolinTepuroma umam baraneim baya tiga mi, mai beni purim bayava beni mantan bayavatigaremi, mai Tepuro ni baya ma ireti ma tiya mika eruna mai kaka mino. 4 Judan keka maen Polin ni bayava mumunan ugaremi, beu maen Poli nu Sailas ma ataru emino, mai Griki kakan mumunan nanin banta ba avi bain nanin kago Polin bakuntami. 5 Mai Juda nanin banta ma baya seinta ida mumunan ugaren, beu ara uman dagami, Mai Juda ma Griki nanin banta Poli ni bayara mumunan ugami. Ma'augam maen beu i mageti barufin ora fuben namu banta kayo ara avoran kakan tauni fin kaka baya sen ore raemi, mai Juda nanin banta va ena nanibanta tavaen Jeseni ni ma onara tavaen oren, mai Poli nu Sailas avitren banta nasi ayam pin me kaono. 6 Oren onan Poli nu Sailas nu ida bamaen, Jeseni ma be afa avae ma Poli ni bayava nununan ugain darifen oren, Aviren oren tauni anon banta ayanpim mogaen, mogauan tiyan amen, mai banta kayo mino barufin uman barenon, tare mara ere mino. 7 Mai banta kayo Jeseni mai aviren be ama ma moram baein, beu maen ida Sisa i baya bakuria mi, beu maen ma'asiyankan, ena King bamino, bein avi Tepuro ino. 8 Mai bantya nasi va kansol kayo va kakan taun nifin ma kakan baya ma iniyaken, mino ano aranamu ugami. 9 Inain kakan hauni a'ano banta kayo ano Jeseni ma mumunan banta kayo ban tiyaken moni miyani uresi, ampeke orono. 10 Mai inuram mana be afa avae Poli nu Sailas nu tiyantan Beria oremi. Mikama mai barurama o uniyaken maen, mikana Juda kayoiu mono namun o'emi. 11 Kogon Juda nanin banta ma Tesalonaika bain ida Ayarafenui baya ida amusin nen ida ine'e iyami, ma'a ugam maen iyen Juda Beria banafi amusinen baya bare'e iyami, kama ini ma kama ara ba, ena ena damu, beu Ayarafenu baya dai men ine'eiyami ma baya purafi kampunafi. 12 Ma'a ugam maen kogon Juda nanin banta, mana'a Griki nanin, iye avi bain kayo mai kakan taunifin banafi, mana'a banta kayoba maifin banafi, mai Tepuronta mumuna ugemi. 13 Mai Juda kayo ma Tesalonaika ma bain kayo ini ma Ayarafenui baya ma Beria tiya maen, emanten maen Beria banta nasi ara manten, banta nasi ara namu emi. 14 Inkai tiyan beafa, avae Polin tiyantan nampisi barufa oremi, Sailas nu Timoti nu mikan Beria bam mi. 15 Iyan banta kayo Pol in aviren origa renafi, aviren nenta kakan taunifin Atens aviren moremi. Aviren mokauen, overen erenovan imaen, Poli beu tiya miken Sailas nu Timoti nu tiyan tesina ainen teivan overen erino. 16 Mai Poli ma Sailas nu Timoti nu ba'ma Atens baken, bei onan maen kogon kampun Goti kayo ma taunifim inti kagan maen, bein ara maen kakanta uman demi. 17 Ma'a ugam maen everen Juda kayoi mono namu n' o kumamen baya daimemi, mai mana'a Ayarafenu ra'ma mumunan iyain kayo va iyen banta nasi maira ataru ugan nafi mai kayo va baya daimemi. 18 Mana'a Epikurian ba Stoik save banta kayo eman bema ataru emi. mana'a ano tiyaken, " Ma kampum banta ino, bei nai esa teno barafino? Ena kayo tiyaken, bei maen ma banta banasi aviren ena goti bakurino van, mai bei maen Tepuro ni mantan baya tiya mino. 19 Beu Pol in aviren Areopagusi oremi, mai maen mino a'no banta kayo maen mai barurai o atam 'e'n, bei nan tiyaken, " Ei kana'e tetin oyen baya kayo tisi mintefo, Ema tiya ona e?" 20 Mai teti ini yauno ara ara bayama tetin ta'tarempin ma eri yain. Ma'a uga mai teti afova onovam muno, mai baya beni ana nai esa tige nafi? 21 Mino banta nasi Atens sike ba ena banta nasi mai barura ma bain kayo ba, beu i kakan inin onan kau en baya iniya, o'en baya inen novan. 22 Poli maen Atens si manta van mino a'no banta kayo aura tiyan, " Ireti Atens si banta kayo'e, tei oneku ma'e ireti mono banta kayo ono mino puntakein avu ava pin. 23 Ese tei ore, mae one uno ireti mono ma tiya ona, tei mana bonpon uwan tein alta one mae riti e'uno, Mai alta maen ida teti mono tiyan tiya una goti ino". Ma'a ugan mai goti ireti ida afova uge ona ino, ireti maira mono tiyan tiya baono, mai tei tiyan amae uno iretimpin. 24 Mai Ayarafenu iye ma bara uvarena mino dana kain ban nafi, bei inaruva barai kakan mino, bei ida banta ayampo ma uwan tein mono namunpin ba'e iyamino. 25 Ayarafenu banta nasi ida bein aya inovan e e iyami no beu ayampo, bei ida banta aya inovan ini gemi, mai paravara seyo be yanta laifi amen, aunan amen, mai mino dana banta amigen. 26 Mana bantara ano, bei mino bangta nasi uwa ma'an mino pimpa bami, ma barara, pefa maen beui ban damu dan baremi, beui barara maki dan baremi. 27 Mai beu Ayarafenu dosen maen avan dosen be bain maen orinten, mai Ayarafenu ida tetin ampiren nenta bamino. 28 Beimpin teti laifi bake, noke ma barara bauno, ma'a ugan manano iretim pinke tiyaken, teti mino ano Ayarafenun aga fana uno. 29 Ma'a uga maen mai anara teti Ayarafenun aga fana uno, idava teti tiyake, Ayarafenu maen kori anda gemino se mae, o silva ino se, o omino se, o mino danai pikisa ino se, banta kayo beui inipo uwan tein. 30 Ma'a ugan Ayarafenu bantai avu ava san ida anunu ugami, mai peifo dare madamu maen, bei akona baya banta mino pantiyami yaken ausa berano. 31 Bei mana damu pe maki ugemi, mino nani banta ma barara ma dai minain bei puntakein avu avaba, mai banta pe Ayarafenu maki ugemi pe ani ugemino bei purim pinke oruman avian mante mino. 32 Atensi banta kayo inin ma Poli Tepuroni purima mantan bayava tiyakan, mana'a banta beini baya van inti gami. Ma'a iyam maem mana'a ano tiyaken, " Evere inen no bamuno Poli ma tiyain baya. 33 Mai ayonpake, Poli beu ampiren oremi. 34 Mana'a banta kayo Polini bayara mumuna emi Dionisius Areo pagite baru rake, ba mana nanin, bein avi Damaris, ma mana'a keka iye beu ba bare nafi.

Chapter 18

1 Mai da na sinta ayom pake, Poli Atensi me am pe korini o re mi. 2 Mai a kem pake, Ma na Juda ban ta mo o ne mi, Mai banta avi Akuilai,Pontusi ni a nam pinte bantai,Be a na Prisila ma Itali me am peu ore mino. Klaudiusi mi no Juda ka yo ban Romi am pe no se mi. Poli mai ka yo mo one mi no. 3 Para ba ra ku no, Mai kayo ma dori yain do ra ri bei do ri yai mi no. Mai kayo va be ken o na amui do ra ri iya ba mi. 4 Poli mi no sabati mono na mu pin baken Juda va Griki kayoi ini ama an ama sien. 5 Sailasi ma Timoti nu Masedonia am pire ma e rein damu, kaka ni kanta auna mano Poli ako nae tian a mi ya ken Tepuro bei kaka mi ba mi no se te mi. 6 Juda kayo ano ida ma na ara sie bei na mu ba ya sen asi ka,Poli beti au kan aufen bei on na ra ke kau ti pu ap ti re ma a si ya ke, "Ire ni na re a no i re ni a nom pi na pe ra no. Tare tepin ida ma na uman ban te mi no. Ta re ra ke ,Te i e na na ni banta fi mi o ron te u no." 7 Mai a yom pa ke, Be i me am pi ren Taitrusi ma Jastusi nu a ma pin ore mi, Ayarafenu ma mo no ti an ti yai ban tai. Ben ama mono na mu ade bakan. 8 Krispai, mo no na mun pin te do ram pin mo a ni u kei banta ka kam pin be ma be a ma pi ma bai nani bau ta ba ano mumu na u ka re mi. Korini nani banta kayo ano Poli ni ba ya ra mumu na u ren non pe re mi. 9 Ka ka ma no i nu ran ka in pin Poli ma a sen me ti an a me mi.E i ida va pe re va no. 10 Tei e ima bante uno, Ida ma na banta ano e in te mino, Pa ra va ra se yo kakan barufin koko na ni ban ta de ku mi ba mi no," 11 Poli ma na ora na da ma na pa un ka da (1 year, 6 months) bi you ta ba ken Ayarafenu ni ba ya bau ta na sitian ame. 12 Galio ma Akaia ni a non ban tai mae in damu, Juda kayo anno Poli asi ren avi reu ko barufin ere mino. 13 Be ti au ka ma no ti ya ke," Ma banta ano banta nasi ka pun ti ran ida mono i are baya da ka fe Ayarafenu me am pe ta vi fin ore mi no. 14 Poli ba ya se no va ika, Galio Juda ka ya ti an a mi ya ken,Juda ka yo oe,Pu ra ino, a re ba ya ma a 'ta ka re mai ya a na ida ka ma a vu a va i fo te ma sa punta ra no. 15 Mai i na i kayo ba,E ni kakan bi ba are ba ya ba i ti kei mi no, i re yan ta sa pun ta ra no. Te i ida mai u man da i mi banta u no. 16 Galio ma a sen tian a mi kan ko ba ru am pi ren ore mi. 17 Sostenisi pa ka are, mo no na mu pin te a non ban ta ba i ko ba ru fin ka an ka me mi no.Galio mai avu avu si ma i yai na i da ano ma i ne mi. 18 Poli aya mai fa bau a you pake, be afa a va en me am pen Prisila nu Acuila ma a vi a ren Senkria oren.Be tin a vi ka ti ya ken a non do ti ke mi. 19 Efesasi ma o ren, Poli ma en Prisila ma Akuila nu mai fa me afa e mi.Be ya ka mo no na mu pin Juda ka yo ba mo ba yai e mi. 20 Poli na ma na are be ti ma ba no ti ka, i da e te mi. 21 Be ti an ka ma me am pi na in a you pa ke, be ti an kan ma a sen tian ame mi, Ayarafenu nu ra ma ban ti, eve re tei i re bai e ren te u."Mai ayom pa ke si ba ren Efesesi me am pen ore mi no. 22 Poli Siseria ma o riven, Jerusalemi ma bai mo nu na mu pin o en, ka ma da mu ino mu mu na na ni ban ta ban trie Antioki a re ven mi no. 23 Mai fa be i ma na ara ba ma en,be ti an ka me afa en Galesia ba Frigia do ran ban ta ka yo mo a ko na u an te mi no. 24 Ma an Juda ban ta, ben avi Apolosi i Aleksandra ke Efesesi e re mi ka ma en ba ya sin ban ta baken Ayarafenu ni ba ya a fo bai u ka re mi no. 25 Apolosi ka ka ka ma a fo va ba ka yo ba re mi. Au i yam po ma no a musine mi, Tepuron ava ya sin ara fanbem pin ban Tepuro ava ya ti an ban ta na si a me mi.Jonini non pe anta mi a fobai uka remi. 26 Apolosi mo no na mu pin ara, en ba ya si kan. Prisila nu Akuila nu ma i ni ya ken, ben a vi ren akem pa mo ran Ayarafenu ni ka ma a in da ka fin ba ya ti an a me mi. 27 Akaia ma oro no i kan, be afa a vae ka yo a no ka ma bo pon nva en Akaia ni do ran ban ta ka yo a mei ya ken be i na avi ra note mi. 28 Mi no a ko ua va, Apolosi Juda ka yo ka kan tepuro ni ba ya fo ke dan e rave mi no.

Chapter 19

1 Mai dana sinta ma afoka ein Apolosi Korini pavami, Poli mena ayo barufa doren kakan tauni Efesasi araven, mana'a disaipoli kayova mo ataruen. 2 Poli beau ina'en, "iretima mumunan e'ona, ireti Kanta Aunan pemante fono?" emanten beu tiyaken, "ida ino, teti ida Kanta Aunan afova uge uno". 3 "Poli beu inaen, "Ireti intesa'e non mante fono?" Beu tiyaken, Jon baptisi maen tetin non petinten mino". 4 Poli evaren tiyaken, "Joni ma banta nasi non pe'antein ara bae'na Ayarafenu bakurino". Emanten banta kayo tiyan miyan mumunana ono bante iye tein tiyonpa eriyan, Tepuron tasa mumunan na ono. 5 Mai damu banta nasi mai bayama iniyaken, Emanten ino ano Tepuron avika non baren. 6 Inain, Poli ma beu anontama ayan kaiyan maen, Kanta aunan beu pima erim maen ara ara bare baya tiya maen inain ma afoka inein bayava tigami. 7 Emanten 12 keka ano non baremi. 8 Poli maen Juda gayoi mono namu mantan akona uwen mono baya banta nasi tiyami yaken Ayarafenui kingdomi van tarifara biyonta temi. 9 Juda kayoi ara ano akonai maen baya ida inen maen, namu baya ayarafenui baya bakurinan temino banta nasi a'ura. Ma 'a ugan Poli beu ampiran disaipol kayo avi aren oremi Tairanusi tigurufin mo Ayarafenui baya tinovan mo daini emino ena ena damu. 10 Bei kan oranara mai dorari emi, kanai en Esia bain nani banta beini baya ini 'an kamaen, mai Juda ma Griki kayo va. 11 Ayarafenu kogan kakan kama dorari Poli na aupim ugami, 12 tito davarave Poli ma pakaga'en barem maen aikayo amanina mokain maen ai'i kipa vin, namu spirit kayo maen karan are'ra en. 13 Mana'o kamu banta mai barufin ba maen banta kayofin namu spiriti dovare'e'iyan. Beu maen tepuron avika akona baren maen namu spiriti tiyan'ten, beu tiyaken, "Kakan tepuron avika Poli ma bei nama tiyain, tei akona va tia mai banta ampire orono." 14 Mai 7 ni banta iye ma'a avu aba bare'e'iyan nafi mai Juda a'ano banta aga fana, Bein avi Skiva. 15 Mana namu spirit beui baya everen tiyake, "Tei Tepuron afova'e, ma'e Polin afova uge uno, ireti iye fono?." 16 Namu spirit mai banta aupinke maen kaosen mai kamu banta fin oren, kaosen oferen maen beui akona arin eraven, maen beui ona kafa kafa'em maen ka ankamen, beu kakan uman barem maen mai namun ampiren oren. 17 Mino Juda va Griki kayo Efesasi ma baen kayo mai baya inemi. Beu kakanta peremi, emanten maen kakan Tepuron avi aman danian. 18 Kogon mumunan banta kayo erafu ben beui ume me tiya ama'en beui namu avu ava tiyan paman emi. 19 Kogon asafe uwaran banta kayo beui buku kayo baren me ira saremi banta nasi aura. Mai kakan moni 50,000 silva koin nira bain buku kayoi. 20 Ma'a ugan Ayarafenui baya ano akona ba mino pimpa ore raen. 21 Poli ma Efesasi mino doran ma kipen maen, kanta Aunan ni akona ra Masedonia orin inin baren Masedonia oren Akai ore maen Jerusalemi o'unemi. Bei tiyaken, "Inain ma tei Jerusalem ba'mae Romi dere oronteu". 22 Poli maen kan doran banta Timoti ma Erastua ma Masedonia tiyatan oremi, mai banta kanan maen bein duan aya e'e iyami. Bei everen Esia mana'a damu baremi. 23 Mai damu ma eren tarea ma bain, ida mana tito bayafi umanafi Efesas afoka en Tepuroni bakurin 'a' ida mukemi. 24 Mana banta bamino, bein avi Dimitris, bei maen silivafo kapun goti ate misi uvaen maen kakan moni bare'e' iyami bei maen mana'a' kapun gotini pikisa kayoba uwaen sari iyami. 25 Ma'a ugan bei mino banta ataruan iye kampun gotini pikisa uva'ena sari'e'e iyanafi, bei maen beu tiyami yaken," ireti afova uge ono teti kampun gotini pikisa uvae mae sari ure kogon moni bare'e iya." 26 Ireti inire onano Efesas ana baino, mai mina Esia ankinafa ino Poli maen banta nasi a'u beren ena asa aviren oriyan, bei tiyaken, ida ena goti bamino banta ma ayampo ma uvaran. 27 Teti ana ba mai pikisa mo ampire, moni barante rauno, kampun nani ni kakan mono namun Atemis ida beni akona bantin paradana andanten. Mai gotin avika Esia ba ma bararake banta nasi mono tiyan tiyain, umbaren eravinten. 28 Beuma mai baya iniyaken maen, aran ita in maen kakanta ovaremi," Efesasi kayoi Atemisi mai kakan mino." 29 Mino banta nasi mai kakan taunifin amino'en mino nanin banta tavaen mana kakan i'u'u namu o'en. Mai kam banta umpaken iye Masedonia ke Poli ma erigan nafi, mai Gaiusi nu Aristakusi nu'i. 30 Poli maifi o'onovan kaka banta na auban orim maen, disaipoli kayo ano ayopaen ida maifin oi'nono. 31 Mana'a kakan banta kayo mai barufima dafikein Esia mai Poli ni arona kayo baken akona baya dan oren Poli nan idava mai i'i'u namu o'i no. 32 Mana'a banta nasi ovaren ena danasin tin ena banta nasi ovaren ena danasin ten, maifin beu kakan iniri emi, kogon mano ida beni ana afova in maifin umbaremi. 33 Mana'a banta kayo Aleksendar tiyamen, mai banta kayo mai Judan banta ekam maen mino banta aura oremino ataru ugempin, ma'o ugan Aleksendar ayan dani en tiyan ama onovan Judan banta nasi ida beui mana ume ida bamino. 34 Puraino beu afovai en mai Judan banta keka ino, mai banta nasi kakanta ovarem maen, "Efesasi kayo i Atemisi kakan mini." Pa ovaren baden oriyan kan aua oremi. 35 Mai tauni a'anon banta ano sen maira pakano, bei beu tiyami yaken ireti Efesasi banta ono, mino banta nasi mino baru rake afova en Efesasi kayo i Atemisi goti nanini mono nam un mino, mai ofovai en kampun gotini pikisa ino inarufake eragen mino. 36 Ireti pe afova ugen ono mai dana sinta ma'a ugan ireti idava amune mana namu avu ava beuka ono. 37 Naivara mai banta kayo avire koka erefono, mi kana ida mono namun umoyani e'e iyamino, ida mikana mai goti nanin namu baya te'e iyan. 38 Ma'a ugan Dimitris ma pikisa uwaran banta kayo i baya ma bantin maen, ma'a ugan ko ona inka dive mino ko inin banta kayo pe masi bamino, a'esen beui uman mana mana ano tiyan ama ino. 39 Inkaifo ireti ma ena dana sinta rama baya tinte, kana ino oreva irei a'anon banta rasamo puntara no. 40 Puraino tetimpin baya bamino ma atarufim ma banta kayo aran bari yama me ataru ugen, ida beni ana bain ataru banti mae ida baya sente uno kamani ma ina inti. 41 Bei pe tiren mino banta nasi mai ataru finke tiyanten, beu ma baru ampiren orera emi.

Chapter 20

1 Uman ma kipavin maen, Poli baya dan oremino bei disaipoli kayovan eereva tonano, bei maen beu akona amemi me tiyan taen Masedonia oremi. 2 Bei minp mai barufin eukiyan mumunan banta nasi akona amien inain bei Grisi oremi. 3 Bei ma tarifara biyonta mai barura barein, Judan keka ano bein namura uwan tiyain pin emante Sipi baren Siria kanrifa orono van ini gami, ma'a ugan mairake bei inin tenisi uren evaren Masedonia origami. 4 Sopeta Pirasini anin beriake, Aristakas nu Sekondasa, Mikan Tesalonika mumuna bantai, Gaiusi Debikie, Timoti nu Tikikas, Trofimasi Esia banta evaren mikama Esia oremi. 5 Ma'a ugan mai banta kayo bue nara pe troas oren maira tetin o'tive ugami. 6 teti filipai ampire isti ivan breti damu eri mae bato bare paipi bayan o'une. Mairake troasi seveni bayan maira o'bau. 7 Ese bayan mana wiki, teti mino mano etaru ure breti kai anovan iya kumaen, poli mumunan nanin banta mono baya ten oriyan inuran auban nasiemi. Mia bei beu me ampiren ena bayan orinten pasin. 8 Mai dan bain dumufin etaru e'tifema wintuara kumamen aunke bagami. 9 Poli ma baya tiyan bamaen, mana pumara benavi Tikikasi ma wintuara kumamen aunka bagami. Poli ma baya ayaka dariffen oriyan maen, bei nampa tari titori namun pinkw eravan barara ankamen puremi. 10 Poli araven maen ben amanina o'baven dafa yoremi bei tiyaken, " Ireti idava ara uman barano, bei ida pukemino, bei pabamino. 11 Inain Poli dan mapin o'iven bereti kiaren naren, inain mono baya ten oriyan kagen, beu me ampiren maen bei oremi. 12 Beu kama ara ba amusima baken onan maen mai iyampon aunan baren asefa emi. 13 Mai rake teti Polin ampire mae teti nare Asosi ore'u, maira maen, Poli teti ma Sipi fin kao sintemi. Mai Poli ni inin mi no mai Paravara, bei barara orin inin mantami. 14 Mai damu bei teti ma'a Asosi o'ataru emi, teti ma Sipifin ka'ose Mitailenb oren. 15 Mai rake teti botifin kao sive, ena ba yan mae Kiosi aileni fin o'une'u. Inain ena bayan, teti mae Samosi aileni fin o'une'u, ena bayan, teti mae Miletus kakan taunifin o'une'u. 16 Poli maen botifin pa oriya banovan ini gami Efesasi me ampire bema oronovan, mai paravara, bei ida Esia banovan ini gami. Mai Paravara ino bema inigein, amunen Jerusalemi orive kakan Pentikosi damu onanovan. 17 Mai Miletiusike , bei banta kayo tiyantan oremi Efesesi mono a'ano banta kayo tiyan mintin bein e'onanovan. 18 Bei bain erin maen, beu tiyam miyaken, " ireti yanta afova uge'ono, ese damu mae tei Esia tirantan dare iretima bareuno. 19 Tei mae tesi inin bararasi ure tinufinke kakani dorari uga'uno, mai tei kakanuman kayo dosige uno mai paravara seiyo, Judan kayo baya damuren tein uman timeno ban. 20 Ireti yanta afova uga ono ida evere mana dana pakaga uno mai iretima tiya menu na mai kama dana sina iren ayain nami tente uno, nai esate ireni barufa tiyan miya manaun tiya mikara funo. 21 Ire afova uga ono Judan keka tiyan afoka ugare erunava Griki keka au be'e Ayarafenu bain orafube kakan Tepuronra mumunan ono. 22 Tarea onano, kanta auna mano kanta inti mae tei Jerusalemi orante uno, ida afova uge uno nai danasa teim pim mesapa afoka intenafino. 23 Mai kanta aunan mano tisime dafiseno, mai kakan tauifin ayaveva uman ma tive ugemino. 24 Tei ida tetusan ine unam mai kama dana ino ein oim, tei akona ugesa tesi tavain kipesa mai dorama kakan Tepuron pimke manteruna Ayarafenui kusin baya tiyan ame . 25 Tara anano, tei afova uge uno mino keka pin, tei Kingdom, baya tige uno, ireti ida evere tein tuna tona nono. 26 Ma'a ugan tare ma baya tiyann amae, Tein pim ida mana uman banti mana banta i nare ida tein pim banten mino bei ma auyorantin. 27 Mai paravara seyo, ida tei mana mino bei ma auyorantin. 28 Ma'a ugan ire yan tasa ireyanta dafiseno mai kanta aunan manoma ireninae ma siren amigein ireti beui dafisin mon. Ireti dafi ana ono akona ono mai sipisipi kayo ma Ayarafenui monopin ma bain, beu mai keka ino bei maen bei narefo miyanni ugein keka ino. 29 Tei afova uge teima orafube kun, afa iyan kayo iren auban eren ida sipisipi kayo ampinten mino. 30 Tei afova uge'uno iren aubanake maen ani me ara ara i puntakein baya tiyaken disaipoli kayo e'aviren beu bakurino van orinten. 31 Ma'a ugan ireti dafiana akona ono. Ireti dafiana akona ono inura ma bayama, mai tarifara oranara iretin tiyamipin ida tivi kagauno mino dana tinu vaino. 32 Tarea iretin evere Ayarafenui ayanpim kae uno beni arakusin bayava, mai ano kanaien iretin akona aminten bei kanaien mino dana aminten Ayarafenu ma bei'a ema tigein banta nasi. 33 Ida tei Silva ban tinu nu ugeuno, mai kolifi, mana banta i anovan. 34 Ireti afova uge ono ma tiyan mano doram bariyam mino tein tiyaimpim, mona'a keka ma tein ma bain. 35 Mai mino danaka, tei ma'e iren pikisa amige ani'e aya ono ima akona bain banta kayo dorama baranovan mai ini nono kakan Tepuroni baya, mai baya be yanta tigein baya ino. Amusin ono banta ano ma ena banta ona ma ami yake mai amusin esantage mino ena banta bai pake ma baran. 36 Bei ma mai baya ma mai avu ava kayo bama tiyaken, be auna barafin dan aravin beuka amukuan temi. 37 Beu Polin me dafa yoen umo niyaken ifi demi. 38 Beu kakan arun baremino inima bei baya tiya maen, beu maen ida bein auna'a onanten. Inain, beu bein aviren botifin mokain kaosen botifin o'a fuben oremi.

Chapter 21

1 Mai damu beu ma ampire mae, teti sipifin kao sibe kakan tauni Kosi oretife'u, ena bayan mae emanta kakan tauni Rodes oretifeu, Mairake emante mae kakan tauni Patara oretifeu. 2 Mairake mae mana sipi sipi dosetife mae ena ankinafa Foinisia oretifeu, mai Sipiofin kaosibe oretifeu. 3 Oriya mai Saiprus aileni nentake one tifeu, tetima bekoe dan karuapa ma ore mae mana kakan tauni Taia o'unetifeu, mai paravara seyo sipifin ma bain keka ano mana'a kago maira mo ka'onovan. 4 Inain maen, teti mana'a disaipoli kayommaen Polin ma'asen tiyami kami, Ayarsfeuni kanta aunan mano beu tiyami yaken Poli idava Jerusalemi orinovan tiyamemi. 5 Kogon damu maira bakuma kipa ma'e, teti ma mai baru meampire ayanafa ma oriya tetima oronoma tige runafa oretifeu, tetin tina tiga ba tetima kanai'e' mai kakan tauni me ampire eretifeu. Teti mae nambisi eyura tironkon me dafe'e 'e' mae, timuke tifeu. 6 Teti maira me ampe inkaino te oreme nae tetifeu,Inain teti sipifin kaosive tifekun beti beuibarufa ore'raemi. 7 Tetima arai'eya tavae ma Taia ore mae Tolemaisi o'uneifeu. Maira mae timusiniya mae tifa tivaen o'onetife mana bayam beu ba obaretifeu. 8 Ena bayam maira me ampire mae Siseria taunifin ounetifeu. Mairake teti Filipin ama oretife, bei mono baya sin banta ino, bei maen mana seveni banta finke ma maki uga ei mino, teti maira bema obaretifeu'u. 9 Tare mai banta maen pofara kafe arinta dam baremino ma profeti bay tin kayo ino ida beu banta kayoba bagerin kayo ino. 10 Teti maira ma mana'a bayam damu ma baketifekun, mana profeti ben avi Akabu bei Judia eremi. 11 Bei tetin bain eren polini belti evaremi. Bei ma belti emaen bei arantan ayan daruren tiyaken, " Kanta Aunan mano ma'semino, mino Judan keka Jerusalemi i ma bain kayo ano maen belti afoen damuren maen avian ena banta kayo ayampin kainten. 12 Teti mai baya ma iniyake, tetima mai barurake banta nasi ba Polin inaiyake tetife ida Jerusalemi oi nono setifeu. 13 Poli everen tiyaken, ireti, mai naisa iyafono, ireti tu'u kiena ifi diya uno? Puraino, tei deri uge uno teima dami nein mai tei Jerusalemi purinta deri uge uno kakan Tepuron avika." 14 Mai poli avesara emino tetima ben ayopa inan, ma'a uga teti ida bein evere inae mae tiyake", a'esin kakani anunu afokamino." 15 Inain mana'o damu orafubin, tetisi ona utare ma'e Jerusalemi o'unetifeu. 16 Mana'a disaipoli Sisareake tetima oremi. Beu maen mana Saiprusike banta aviremi, ben avi nason, pefa bei mana disaipoli ino, mai tetima eremino mai bei ma bante tifekun 17 Teti ere ma Jerusalemi e;unekum maen, maifake tifa tivae ano mana abara amusin baya tiyaken tiviren o'emi. 18 Ena damu mai Poli tetima oremi Jemsi bain, mai mino a'anon banta kayo maira bamino. 19 Bei ma amusin baya beu sama tiyaken, inain beu mana mana baya tiyan ama ' emi Ayarafenu ena banta kayo auban doriyaken bei dorari ugami. 20 Beuma mai baya iniyaken, Ayarafenu avi aman dani emi, mino ano bein tiyami yaken," Ei mino e' afa avaen onano, Nai ma'a tauseni Judan auban keka pinke mumunan iya nafino, mino ano akona iyamino Moses ini lora'a. 21 Mana'a banta kayo einan tiyaken, ei Juda nami banta ani iya ono, iye ena banta kayo aubana banafi beu ida Mosesini lo bakurian, emante beu tiyaken ei beu tiyamiake idava arara iyampo rinta a'u sikano, tiyake ireti idava peyante avu ava bakurono. 22 Mai teti naisa onterafu? Beu pe inen e'i nan mara erige ono. 23 Ma'a ugan e'i va tiyameno inte danasa ein ina onterafe, Teti porafa banta pe dekum ban baya sigemino. 24 Mai pofora banta aviresina ema oriyana puntakein avu ava irem aman amako kain kakan aura kain ti e'i va mai danasinta miyami ure mino kayo aunon do bagi ono. E'i ma ma'a urante, mai banta nasi afovai en inten danasara beu tigana fino mai bei temino. 25 Mai ena keka iye Tepuronta mumunan iyan nafi, teti bonpon uwa'e baya dekun oremi mai dana sinta ma kampun gotin ta ma mono tiyan tiyain, mai dana sinta kayo iva bare aru ono, idava nare ne mae mai abusi amen dopuanti ma purinain idava ne mae, idava ireti pamuku avuy avasa ono. 26 Mai ayom pake Poli pofara banta aviren, ena damu, bei be a'u tesein avu avapin oferen beu ba mono namu umperen nai ma'a damusa ofere teti tu tese''e ore mino ano tetisi ofa amesa kirini onte rafu. 27 Ade ananta 7-i bayan orafubin, mana'a Judan keka Provinsi Esiake, onan Poli mono namun bamaen beu banta nasi ara mante maira ataruan ayan kaemi Polin ta. 28 Mino ano ovaren tiyaken, " Israeli banta nasi, tetin tiya ono. Ma banta ioye bakena mino banta nasi afova ami yana fino mino ankin nafa ida'e ma sigen baya tetisi banta nasifin, ma baruva Mosesi ni lova. Mai bei Griki keka avi ren mai keka ida Judan keka ino aviren mono namun umperen maen paini emi." 29 Beu tiyaken mai fara pefa Trofimusi beu one na fino, kakan taunin Efesasi ba Jerusalem insaiti fin Poli ma, mai beu ma inein Poli bein aviren mono namun 'o' emi. 30 Mino banta nasi kakan taunifinke anuden ore raen emanten tavaen Poli ofaken. Darifen mono namunte barufa eren maen, ainen ona mukemi. 31 Beu ma bein arono van iya maen mai baya ano oren maen soldia kayoi kepteni ra o' unemi mai baya orim maen inen Jerusalemi nani banta kakan uman afoka emi. 32 Amunen bei soldia kayo aviren soldia ra dafisin banta kayova oremi, beu amune tavaen banta nasi atarufin oremi. Banta nasi kepteni ba soldia kayova oni yan, ida beu Polin ankamemi. 33 Inain kakan kepteni Poli bain eren eman Polin pakaren bei soldia kayo tiya men seni anan po damono. Bei Polin ina iyaken ei iye bakeya naina dorarisa iya fono. 34 Banta nasi ataru ugen aubanake mana ano mana dana san ovaremi mai mana'a kayo ena danasan ovaremi. Kogon ara'ara bayava tisiva kakani imaen kepteni ida mana baya inemi beu ma tiyain. Maain maen akona en soldia kayo baya tiyamen Polin aviren tesi dafufin tesima orono. 35 Polima maira o'unem maen detara oin maen, soldia kayo aviren, paravara seyo banta nasi bein arono banen. 36 Kakan banta nasi bein bakuren oriyaken, ma'asen ovaremi, " marake bein tiyan tano." 37 Mai soldia kayo aviren Polima kepten dafufin oi'an maen kakan keptenin tiyamen, " Kana mana baya ein tiyamen terafuno? " Mai kepteni tiyaken, "Ei Griki baya afova uge fono 'a'?" 38 Pura ei Isipi banta fono iye aruvin arai ure fo tauseni banta avire fono, iye kamanini baya do avekare pasavi barufin orefo a?" 39 Poli tiyaken, " tei mana Juda banta uno, tei kakan taun i Tarsus ba Cilicia uno. Tei mae baru ana banta uno avi bain kakan tauni finke uno. Tei ein ina iya uno, a'esi tei banta nasi ba baya seno." 40 Kepteni maen kana ino baya seno timaen, Poli deta ra mantaven ayan dani banta nasi fin uren kusen aravinti baya tenovan, Mino banta nasi puke gen ore rain maen, bei maen arai en Hibrew bare baya finke baya sen tiyanke. Inain bei tiyaken,

Chapter 22

1 ''Tifa tiva'e va tifo'e,ireti a'aren kau are te'in tivaya ineno, tei mei kaiyo ma teinpin baiyo osiya ein kaiyo fin teno van.'' 2 Barasi ma Poli ma inin Hibru bare vaiya finke ma a'me en, beu o munkuren benke ban bei tia'men. 3 ''tei Judabanta uno, te tino'e ano te'in Teses ni barufin ka'enSisilia kakan barufin ne. Tei mei kakan barufin Gamaliel sikuru sighe uno. Beu ano tein tetisi tinafu tira'o, tifoyam ni mam baiya bakurino van tini'en, ma'an ugha tei iren anden Ayarafenu bakuria ona ei tei Ayarafenu bakuria. 4 Maivan men tei mono nanin banta ariya uno, tei beu pa'kare avi'an ku'viya uno. 5 Het Pris kaiyo va Ano banta kaiyo ano kasa sen beu pin bompon mantere tei kasa'e Damaskas ma bain tiva'e yampin orive mei ma Jerusalem a bakureinma erighen bakare beu onante uno. 6 Ma'an u'gha ma te'i Damaskas aden ma ore kun ma baiyan aubani'i, mana'da ana inaru finke mana kakan mano me tein e'ukuwaen . 7 Tei barara era've ba've kun inaru finta mana bantai owa ine kun ma'asen, ''Sol, Sol na'i vara ei tein namu iya fono?' 8 Te'i bein aivaya ini'e eravene tiya miyaken , 'Ei iye fono, kakan nafo ?' bei tein tiya miyaken, 'Tei Nasaret ni Tepuro bake e'i tein namu usintiya on'o! 9 Banta kaiyo ma te'mabain mano mai ka'ghan onen mi, beu ano ida mei or ano tein ma tisimen baiya inen. 10 Ben avaya inise evarene tiame. Ma'a se, kakan e'i teinan naisa ino van inighe fono? Kakan mano tein tisimen ma'asen, 'E'i mante Damaskas orivesin meirake banta ano ei ma inona dana sinta tiyaminten. 11 Tei ida kanai'e evarene one uno, mai akona ka'ghan mano tein tu munken, ma'an u'ghan banta kaiyo ano te'ma oren , beu ano ten tiyan bakaren darimpen te'in Damaskas i oren. 12 Maira men mana banta ano eman tein tonen, be'in avi Ananiasi ino, mei banta ano ma beiyan da'ahan ma Ayarafenu pin ma dan eravu bin ma mino mam baiya ma bakuriyan. Bei kama bi Juda kaiyo maira ma bain kaiyo fin dan dan. 13 Bei te'in tid'e e'mantaven ten, tentiva'e Soli, ei kasa'e va evarena anona, 'meira men te'in tu divi bein one uno. 14 Bei ma'asen, 'Tetin tinafu tira'o ni Ayarafenu ano ein nan be'ini anunu bakurino van, mei van mi ein puntakein banta ani ura, be'in ofenke baiya ma ine ona. 15 Mei van ein nan ena nanin banta tian pamane e'i ma one ona danasinta va ine ono'e. 16 Meivan e'i. na'i vara aveiya fono? E'i mantave non ma'e va bein na avi araresin ano e'ini ume aru 'antano. 17 Inainpa tei Jerusalemi evarene ore me mana damu mono namunpin o'va amukiya bare mana da'na kain ma oneini e'uno, 18 Kakan mano, te'in tisimmiyaken, aine va. Jerusalem ampire orono, beu ano tei e'inta ma uhge una dana ida mumunan intene. 19 Tei ano ben tiyame, ' Kakan, beu yan ofova ughen mino te'i mino mono namunpin orive beu anka'e me' bakan kuviya uno enta ma mumnan iyain kaiyo'e. 20 Te'i beu ma bakun mei eini doran banta Steven nare ma eraveine, tei beu ni onara dafike me beu i'ya bein arinain kaiyo va mana ararsi urekun bein aren. Nai varaino, eini baiy ma tian paman en ma banasi ma tiyan ameine. 21 Ayarafenu ano tein tisime, e'i mante orono, ein ena nanin bantafin tiyanta orino. 22 Banasi ano bein a'in baiya tianpananen, bei ma mei baiya ma siyan beu ba'den ma'a sen, ''ma banta ma bara rake intano.'' Bei ida kanai en ma barafinpa bari ughan.'' 23 Beu ba'duren kaiyo ba beu ni ona va karudan dan inarufa o'en. 24 Aruvi banta kaiyo i ayafa ano beu tin Poli bakan aruvin banta kaiyo i dafufin ka'en. Beu ni ayafa ano tiyan beu amen ma'asen be'in na anan po sa intu tiyan ami'e va ina onae na'i ana vara Juda kaiyo benan ma'a akona da'denafi. 25 Ben ano ma be'in arantan ayan ma daniyan bein a'de ma bare ein aruvin banta inaen, amam bauya ano ma'a se'na na mana Rom i banta va bakaren ida be'in ko'pin ben avaya int'en pa bein ankamino tighen nafi? 26 Aruvin banta ano ma mei baya ma inen, bei oman aruvin banta kaiyo i ayafa tiyan amen ma'asen, " Ei ai'na danasi ono varafono, ma banta men Rom'i ke ino." 27 Aruvin banta kaiyo i ayafa ano meira Poli me inaen ma'asen, " Pura e'i Rom'i banta fono? Poli "eyo'e se." 28 Aruvin banta kaiyo ayafa ano ten, "Tei kakanbiyan Romi banta ono van ka'e una'e."Poli ma'asen, "Tei men te tino'e ano be'in ina ono van ka'ein mino. 29 Aruvin banta kaiyo ano be'in ina ono vaneren, beu mei baya ma inen ben ampiren beu oren, Aruvin banta kaiyo i ayafa ano ma mei Poli Romi banta ino bei peh kare mino nai vaino, bei ano Poli ananpo damu ghave ein. 30 Ena damu men, aruvin banta kaiyo i ayafa ano afovai ono van na'i vara Juda kaiyo Pol namu avu ava si uwanten. Meivan anom banta kaiyo va inin amin kaiyo va a'ran e ataru'en. Bei Poli avian beu au'bana me ka'en.

Chapter 23

1 Poli inin amin kaiyo au'fen o'aren ten,"tivae kaiyo,tei Ayarafenu aura puntake va kamainin ma ba pa'tare ba'uho. 2 Ananiasi anonbanta ano ben a'de ma bain kaiyo wan bein oh tani tian ameno ten. 3 Poli ano ben tiyan amen," ei dafu rake efan paint ano,Ayarafenu ano eni tani tian aminten."Ei mam bakuria ya baiya ida iniya fo, ei ma iniya ona ano tei mam ki'iya ku ei ten para tanitian timen no fono?" 4 Iye a'cle manta kare'ein kaiyo anon sen, nai vara ei Ayarafenui hetprisi namu baya tiyantiya fono? 5 Poli ma'asen, tivaeyan ti ida ofovaie bei hetpris ino.Ayarafenui bonpon pin ma'a sighen,ida ei va eini banasi lida va mamu vaiya va tiyanta ho.'' 6 poli ma kanse kaiyo dosian kamaen mano' ano men Sadusi va mana'a ano Farisi kaiyo, meivan bei ba'duren kansoli kaiyo tiyanmen ,'' tivaeyan, tei Sadusi kayo i'mana iyampon muno tei men Parisi uno.Tei kakan inin ohgen ma dake una men one kun punh banta kaiyo evaren mantano. Meivan tei ko'pin manta'ghe." 7 Be ma mai baiya ma tiyan, asivin baiya ano Sadusi va Parisi aubana e'aven aman aubana daima'en kan pintanien. 8 Meivan Sadusi kayo ano ma'asen, banta ma ida ayan ma banta bamino, Parisi kaiyo ano mino bane sen. 9 Meivan kakan asivin avaya meira e'avu karen Farisi kaiyo i kama inin iye mam ayova ughein banta kaiyo ano emanten akonaen ten ma'asen,"Teti ida ma banta i manu namu dose uno?" Mana ayan ma banta ano fi mana aunan mano ben baiya tighan tenafi?" 10 Aruvin banta kaiyo i anta bain ayafa ano ma mei asivin avaya ma iniyan, bei pe karemino Poli ma anka'en ma bein aman namuin nainwane, meivan bei aruvin banta kaiyo tiyantan oman kansol banta kayo aubanake aviren akona dafufin mokaen. 11 Ena inuran men kakan mano Poli a'de mantaven ten," Ei ida va perano, meivan ei va tesi vitnesi sa Romi sa ono." 12 Ena akura, mana'a Juda kaiyo aturu uren akona promisi beuyanta en ma'anen, beu ida dunan nen non nen inten beu ma Poli ma duren mana inten. 13 Ao banta esave daghen banta kaiyo ano mie akonaen mei baiya fian damughen. 14 Beu ano hetpris kayo va anon banta kaiyo fin oriven ma'asen," Tetiyan men mana akona baiya fin dare i Poli ma arure ana dunan nante'u. 15 Ma'an ughanti ireti kansol kaiyo va orive tesin Ayafa ano bein aviren ire vain erinti ma'ane ireti yan beni ko kama'e daimeno van. Teti ano mara puntae bare bain ma mara erinti aronte." 16 Poli ananoen anin mano inin beu kampuntiren ave ughen banten. Bei akona dafufin oiven Poli tiyanmen. 17 Poli ano mana aruvin banta aran me daren bei tiyan amen," avirei ma arera iyampon Ayafa vain mo daresin, bei mana daiya dan baimi bein tiyaminten." 18 Maivan men mei aruvin banta ano eman mei arera iyanpon aviren ayafa vain mo daren ma'asen, ku ghein banta Poli ano tein tarare ma'asen avire ma arara iyanpon evain erino van, bei mana'a baiya dan bain ein tiyan minten. 19 Ayafa ano ben ayan baken akempa mo daren bein inaen." Tisimeno na'i baiya tein tisimeno ra fono? 20 Arera iyampon mana ten,"Juda kaiyo ano baiya damuren ein inainti Poli aviren inun oruman kansoli kaiyo vain desin. Beu ano bei ko kamaen dosinovan. 21 Mei ifo beu avaya va ida va ineno. Mei vamen 40 esavedaghein banta ano aupa bein ava ughen banten. Beu yan akona bai yasen ida teti mana non ne dunan ne' Poli ma arure ana onte. Beu yan puntaen eniavaya ana ave ughen." 22 Ayafa ano iniren inain ma arera iyanpon ma tiyantantin ma orinain, bei dafisin baiya bein tiyan mikaren ma'asen, ida va mana banta va tiyan amue ma baya ma tein tisime ona." 23 Kanka'nan opisa aran bevain erivin beu tiyan amen," 200 aruvin banta punta'an daresin Siseria ma orinain ne, 70 aruvin banta ma hosi daro ma kumaniyain va 200 aruvin banta ma uwe ma bakiyain mase. Ierti a o'cloki inaran mi orino." 24 Beu tiyan maen Poli ma meyaro ma kuman ninain uraran masa puntarano. Eretisa bein kamae dafibe va avire gavana feliksi vain orono. 25 Bei mana bompon uware: 26 " Tei kiaudias Lisias ano tesi baiya dekun kakan anta bain gavana Feliksi fin oren. 27 Juda kaiyo ano ma banta bakaren bein aronovane. Tei ma tesi areuvin banta kaiyo ano ma bein meifin ma erive ma ayae unae. Tei ma afovia'e una men bei mana Romi ke banta ino. . 28 Tei afovai ono vare naivare bein aufinkesi iyanafi, meivan mi tei avire beu ni kansol bein ore. 29 Tei ma dosiyan kamae una me beu ano bei aufintesi iya n men beuyani mana'a mam baiya finke inaen. Mei ifo bakaren ma dafufin kaen ma banama parino ma seine. 30 Te ma ineruna men beu mana namu inin mei banta arinton danban ne, meivan te bein evain aine tiyantekun eren, tiyamesin mei bema aufini iyain banta kaiya en aufa emana bein ko tiyantano. Inkae." 31 Aruvin banta kaiyo ano beu in ayafa avaya inien inuran pinke Poli aviren Antipatris araven. 32 Ena akura men aruvin banta kaiyo ano Poli ma mana hosi yaro ma kumanian aruvin banta kaiyo tiyanten. beu yan evarenen beu ni akona dafufin evavene oren. Aruvin banta kaiyo ma hosi daro ma kamaniyain mano Poli ma oren. 33 Beu ma Siseria man oman afokasien, beu ano bompon Gavana amien ben aura Poli ma oman mantaen. 34 Gavana ano ma mei bompon ma oman ma intaren, bei Poli inaukaren, Ei intea Provins ke fono? Poli ma'asen, Tei Silisia ke uno. 35 Gavana ano bein tiyan amen," mei banta kaiyo iye ein ko ara kein kaiyo ma erivinti ereti minoi ko damente." Bei beu tiyan amen Poli na kamae dafiseno Kin Heroti ni kakan mapine.

Chapter 24

1 Inain 5 pi bayan, a'anon pristi Ananaias ena a'anon banta kayava 'o' banta kayava gavana Tetulusin bain mo kampun baya sen Polin koti yantemi. 2 Poli ma gavana aura o manta vi maen, Tetulusi kampun baya Poli nan gavana aura tiyaken, "ei gavananara mae, teti kama kumaniri "e" tira kusima bauno, ei mae kama dana ma kantrifim bare ere eno". 3 Kakan banta Feliks; mai anara ein tusu seuno, mai nai dana sa mantafo. 4 Ida evere ein uman amiya banova muno, ein ina ono vamuno kana tenti baya arakusima initefono. 5 Teti ma banta oman afova'e uno uman ma baren Judan auban ma erein, aruven asiven iyan baya dosakien mino Juda bara ankinafa. Mai banta iye Nasareti keka pin ani iyan nafi. 6 Mai ade ananta mono namun paini inten ma'a uga bein pakare koti yante tifeu. 7 8 Mai ireti Poli ma mino danasama inaiyake ireti ma dere afova inono nai anarasa bein koti yantia tiferavu. 9 Judan keka atarufima bain Polin kampum baya siyatemi, beu ma'asen, mai bayama Tutulus ma tigein mai pura baya ino. 10 Puraino, gavana ana Poli nan baya seno, "Poli everen tiyaken, tei oman afovai 'e' e'i ma kantri fin ayaka jasi baono. Ma'a uga tei timusunia tesi baya ein tiya amenovan. 11 E'i oman afovai'e' oman pamane ida 12fi bayani uga tei monoka Jerusalemi oreu. 12 Beu mono namu te tein dosen, ida tei mana bantavo tisivuka 'u, ida tei mana keka pin anie uman bare mono namun nafi kakan tauni fin nafi. 13 Tarea maen, beu ida witinisi dan bamino teima kampun baya sen kotisin tampin. 14 Puraino, tei punta'e' en tiyaname no vamuno, puraino tei ayarafenunta mono tiya uno tifoe yama pefa mono tiyan einta mai puraino tei mae Tepuroni baya baku riya mino dana puntae bakuriya uno mai lo bayava profeti kayoma uvama 'am ba 'einta. 15 Mai tei ayarafenunta akona mumunan uge uno, mai banta kayo ande uno iye purim bantai mantampin, mai puntakein bantavo namu bantava. 16 Mai asa tei kama ini bariya uno Ayarafenu ma banta auraba ma mino dana ma bariya runa. 17 Kogon orana ayombake, tesi barara ofa moni bare ere uno. 18 Teima ma'a iya mana'a banta Juda ke Esia tein mono namunte toneme, mai teima puntakein avu ava bama aya rafenun a' urama mono namu eriyakun, mai tei ida uman baran banta kayova bare uno. 19 Ma'a ugan mai banta kayo ein aurasa mantaven puntaena baya sino inte a baya rasa tein kotiyan nafi, mai beuma baya bantin. 20 Ima bantin, mai banta kayova puntaena tiyan amaino intea namu danasa teinpim banafi tei ma kansoro aura Judan kayoi atarufima mante runa. 21 Ima banti, mana dana bamino mai akonava tiyan ama'e' uno mai damu, mai teima beu aubana mantave. Mai purima mantam bayaino, maimai baya ana ino, tarea mai bayara tein kotemi no. 22 Gavana Feliksi baya sin'a' inka afova'en, ma'a ugam bei Judan kayo sin maen ave ugami. Gavana tiyaken, ina damusa komanda Lisias Jerusalemi eranten nafino, eman kotin'a' uvisinten mino. 23 Inain bei soldia kayo tiyan amiyaken Polin tasa dafiseno. Bei Polin tiyami yaken kana ino ida mana loano ein airo anani ugemino'e arona kayo ano kasaen 'e'onan temi'e' one maen na ayaino. 24 Inain mana'a damu Feliksi be ana Drusila ma eremi. Dusila bei mana Judan na nin mino. Bei baya dan Poli bain oremi, Poli eren maen Feliksi tiyamen mumunan ono kakan tepuronta. 25 Puain, Poli ma punkein avu ava sama baya tiya maen eaurasa dafiseno ayarafenui koka, Feliksi mai baya iniyaken kakanta perem maen Polin tiyanten maira ampire orono, inain mana'a' damu ein overene aran teuno. 26 Mai damu ana beima inigaein Poli mana'a' moni timintem mino ten inigan, ma'a ugan Polin kogon damu ariyami ma Polin ampirantin ma orinain. 27 Puraino, kan orana ayompake Posius Festus, Feliksi ni baru baren gavanai emi. Feliksi maen Juda kayoi ara darifano yan emi, ma'a' ugan bei Polin a'in bami soldia kayo anitifin soldia kayo dafikan baremi.

Chapter 25

1 Ma'a ugan Festusi provinsifin edun peremi, inain tarifara bayam Sisiriake Jerusalem o'emi. 2 Het Pristiva Judan kayo a'non banta Polin kampum baya tiyan ten akona inain Festus inaukami. 3 Beu maen bein inaemi no eyosintin Polin uman amenovan beima Jerusalem erinti, mai asa maen, bein aruan puronovami. 4 Festusi everen tiyaken, beu maen Polin pakaran Sisiria ida ayaken bami, beyanta everen maifa orinten. 5 Bei tiyaken, " ma'a ugan, mana'a kayo irema kanai uganten, tetima kana mesapa orino. Mai banta fima uman banti, kana ino iretiva bein Kotian tano." 6 Inain Festusi ida maira 8ti bayama 'o' 10ni bayama ida maira bami, bei maen Siseria ara bugami. Mai ena bayan, orem maen okumaen mi ko inenovan, bei beu tiyami yaken inkaifo Polin avire tei bain ereno. 7 Plima maira e'uniya maen, Judan keka Jerusalemi ke bein ade emmanta gami, beu maen kogon akona baya sigami, mai beu dante ida kanaien beni ana mai bayafin dosemi. 8 Poli everen tiyaken tesi baya akona ono vamu, ida tei mana Juda kayo i lo namu'uge uno, 'o' mono namu tasafi a'a sisan avikasafi." 9 Mai Festusi Judan kama ara barano van. ma'a ugan everene Polini baya tiyami yaken, kana ei Jerusalemi evere o'esisa mai danasintai ko inen tesa fono? 10 Poli tiyaken, " Tei sisan aurai mante uno, beu maen teinti kosa inino. Ei afova suron uge onol tei ida mana Judan banta aura namuge uno. 11 Puraino tei mana ume manta ekun mai mai umera ma tei purekum maen, puraino ida tein pin mana baya bamino. Purtaino beuma baya siyama tein tufinke anama iyante, mai puira baya baino, ida kanai en mana banta ano tein lo ayampin kainten, Tei sisan tiyan me teinti bayava ineno. 12 Inain Festusi kansoli kayova ma baya siren, bei everen tiyaken, "Ei sisan tiya miyake teinti bayava ineno, ma'a ugan ei Sisa baina everene orono 13 Mana'a damu orafubin mai ayompake, king Agripa nu Benais Sisaria oremi Festusin o'are amusin baya senovan. 14 Inain kogon bayam ma maira ma bei baken maen, Festus Polin kotiyantam baya King Tiyami'en, bei ma'a semi, " Feliksi mara mana banta me ampemino kalabusi anden. 15 Teima Jerusalemi bakun, het pristiva Judan a'anon banta kayo eren teinta mai banta me kotiyan temi, mai beu kopin ina emi, eyossesire ma banta uman ameno. 16 Tei beui baya evere tiyami yake, Romin avu ava saino mana banta avian amintin ma banta kayo aruan purin, bei bayasen bei baya akona onovan iyenbanta bein kotiyan tiyanafi. 17 Ma'a ugan, beuma mara tein ma e'ataru iyamae, ida tei ave ugauna, ena bayam mae tei Kotin barura okumane mae, tiyan ame mai banta avire e'onose. 18 Mai kayoma beintama kapun baya ma tigain emante bein kotiyan temi, teima inigae runa, idama baya kayofin ida beni uman bami. 19 Ma'a ugan beu maen mana'a uman baya tigami beui mono tin avu ava kayofin, tiyaken Tepuro pr fukemino tiyan maen, Polintiyaken bei pa laifinbamino. 20 Tei ida afova uge uno mai 'a' ana dosian afokain, tei bein inaiyake Jerusalemi orinte fono mai dana sinta i ko ininta. 21 Poli tein inaiyan kana tei kalabusi namun pa aveuge bakuna Sisa me teinti ko ininten nafino, tei beu tiyan amiyake kana bein pakaresin kalabusi namun pa banti mae tei tiyantan maen sisa bain orinte. 22 Agripa maen Festusi tiyan miyaken," Tei dere mai bantai i baya ineno bamuno," Festusi tiyaken", inuran beini baya inen teuno." 23 Ma'a ugan ena damu maen. Agripa nu Banaisi nu mai ataruin barura erin maen banta nasi kakan amusin en, beu ataruin barura dum peremi ami kayoi ofisa ba kakan tauni a'anon banta kayova. Festusi ma ovaram maen, beu Polin aviran bevain eremi. 24 Festusi tiyaken, " King Agripa, ma mino banta nasi iye tema mara bafo, ireti iye ma banta ontefoi, mai mino banta nasi Juda ke iye teima ma baya inigan nafi Jerusalemi ba maraba, teinta ovarian tare ana ma banta purinovan muno. 25 Tei one umpo ,a banta ida mana uman mante mino bema purinain bei sisan inaukamino bein ayan inovan, ma'a uga tei initauno bein tiyan tekun orinovan. 26 Ma'a uga teinpin ida kama baya bamino bompon ma uwama ekun sisa bain ma oronain. Mai paravara seiyo, mai inita maen, tei bein avire ebain ere uno, ein King agripa tei mae kogon dana baya dekum bain uwama ekum ma umanta orinte mino. 27 Paravara seiyo, ida puntake mino tei mana kalabusi banta tiyan tekum ma orinain ma'a ugan ida beni ana bain bayarai bein kotiyan tiya tife uno.

Chapter 26

1 Agripa Polin ma'asen tiyamemi, tarea e'i stori ono, mai Poli be ayan danien bei tiyake. 2 King Agripa, tei timusin iya uno tesi storima onuna punta kein baya ein tiya mente uno Judan kayoma tei nama kampun bayama tigain, mai paravara seyo, 3 E'i Juda kayoi avu ava ba inaim ma afova uge ono, ma'a uga ein inaiya uno kamae va teinti baya ineno. 4 Pura siauno mino Judan kayo tein afova ugemino tei pumarara ma tesi barura ma bama Jerusalemi ma tesi barura ma bama Jerusalemi ma baeruna. 5 Beu pefa tein afova uge mino ma'a ugen beu danta tiyan amainten mino mai tei ma mana Farisi ma bae runa mai beu mana akona keka ino tetisi mono timpin. 6 Tare mara mante kumi beu tein kotisin temi mai paravara seiyo tei aman afoka e'uno Ayarafenu ma teni tinaun pima tigain. 7 Mai anarai 12fi keka Israeli Ayarafenunta mono tiyami bayama inurama aveugen dosiyami mai danaka, king Agripa, mai anarai Judan kayo tein kotisi tiyami. 8 Mai para ireti anoma iniya fono Ayarafenu purim banta ida avian mantaa temino te iniyafo? 9 Mana'a damu orafubin,tei kogon inin manta uno namu dana bare tepuro Nasaretike bein avi namu onovan. 10 Het pristi kayo eyosi ma'e mai dorari e'mae mai avu ava Jerusalemi manta uno, tei kogon mumunan banta pakare kalabusi iya uno, emante eyo sekun maen beu arin puriyami no. 11 Tei mino mono namun mo namu uwan tiya namu baya se uman amiyau, beu san tei tiranka mae bakure ena ena kakan taunifin oriya'u. 12 Tei ma mai avu ava ma bakuri yakum maen, het pristi kayo eyosi mae mai dorari'e Damaskas origa uno, 13 mai teima oriyakum maen 'a' aubana me bero rasi in mae onekun mana akona laiti a'aui akona esantaren mai laiti ano inarufake eren tein ekuaren tema erigain banta kayova dademi. 14 Teti mino ano ereve barara tinkame orerae, iniyakum mana banta amen eren tiyaken Hibru bayafike bayasen maen ma'asemi, "Sol, Sol, mai ifara tein uman timiya fono?" E'i ida tein namu ino no. 15 Tei bein tiyamiyake, kakan no'e e'i iyefono? Kakan mono everen tiyaken, tei tepuro uno, e'i tein namu'e uman timi yaono. 16 E'i mante'e arantanta mantano, tei ei bain ereuno mai paravara seyo ein maki'e teinti doraro iya mae tian amae nai dana sinta teinpim oniyaso inain ena dana ani eku ona nono; 17 Tei banta nasi aubanake avire ena nanin banta finke dere avie tiyanteku orinono, 18 Beui au ona divintin maen kagan onemaen dunin ampinten, bana noni akona ampiren maen Ayarafenu bain erinten, Ayarafenu beui ume ampian tantin maen, tema'beu amenuna dana sinta barante mino teyanta ma pe maki uge runa banta kayo, mai intea banta nasi teinta mumunan ugenafi.' 19 Ma'a ugan king Agripa, tei mai baya kayo ida doaveke uno mai inarufake ma kain ma one runa; 20 tei banta nasi a'u beranovan baya tige uno beui avu ava ma baranain a'u beran kayo andano, tei baya Damaskas nare tire inain Jerusalemi te mae mino Judia ankinafa ena nanin banta fin dere. 21 Mai anara maen Juda kayo mono namunte tein pakaren beu tein tiruan puronovan emi. 22 Ayarafenu tiyaen eren tare dere pa tiya iyan mai tare avi ivan banta nasi auban mante avi bam banta nasi auban mantave baya tiame Mosesi ma profeti kayova tiyakenafo intemino ma tiga ain. 23 Mai ma'a ugemino Tepuro uman baren maen purin maen purim pinke emantan maen kagan ma banta nasi fima ori nain tiyan ama intemino kagan Judan nanin banta fin oren maen ena kekapin dere orinte. 24 Poli ma bei baya mo kipam maen, Festusi ovaren ten, " Poli e'i o'ani ugeono, e'i kogon tigurusen nan mai ono ein aman o'ani ugemino. 25 Poli everen tiyaken, " kakan banta Festus, tei o'an nauno, tei puntakein baya mana kakan danaka tiya uno. 26 King mano beyanta ma dana afova ugemino ma'a uga mai vami tiya uno, tei afova uge uno ida mana dana bein pin aupasi intemino, mai paravara seyo mai dana sinta kayo ida aupanbaremino mana ankinafa. 27 Poli everen inaemi, "King Agripa e'i profeti kayoi baya mumunan iyafono 'a'? Tei afova uge uno e'i mumunan iya ono. 28 Agripa everen Polin tiyami yaken ma asika damu e'i ma iniya ona tein aman Kristeni inte fono 'a'? 29 Poli everen tiyaken, tei Ayarafenun ta timu kiya uno, mai asika damu safi aya damu safi teima inige una e'i ma mino kayova iya iniyafo tei bayama tare tiya runa. 30 Kin ma, gavana va, Benisi ma, mino kayo iye beu ba kuman tanafi mantemi. 31 Beu ko namun ampiren barufa ma eriyaken beu ma baya sen tiyaken, " Ma banta maen ida mana ume mante mino bei ma karabusi on terafu a'an arekuna purin tenafi." 32 Agripa, Festusin tiyami yaken," Sisa ida bein kopin aren baintin, bei kana ume ivan banta orinte intem mino.

Chapter 27

1 Mai beu baya dmuen kanuwen miasen tetisa sipi bare Iyali ovono , beuaeno Poli ma ahu banta gaiyova a' vian esesi ma iyain tinko banta i doran banta benavi Juliasin hayan pili' e. 2 Teti mana sipi kause kakan barura Adramitiumi, dagave Esia non agen agen oronovan, maha'uga teti kakan nona arave'u. Aristakusi bei Tesalonika ba mesedonia tetima erighami. 3 Mai seti ena damu e'afokae kakan ife kakan bara Sidoni, mai donta Juliasi ano Poli Kama'uren a'in behiarona mo'onen ayahin be'u pinke baranovan. 4 Mai rake maen teti meape kakan non ori are tato bara saiprusi aghen euk paravaraseyo uwa anometetipin me'akono'e. 5 Mai damu teti ore kakan non aghen Silisia ba pomfilia ade,teti moafokasi'e Maria bei kakan barura lisia. 6 Maiama'en ahntasima iyain doran banta ano mana Sipi van dosen Aleksendria vain oren mai sipis fin O'hefife. 7 Mai damu tefi purase bempake bempake oreifeu kakan doran KohKohn damu mantaife maivan inainpa purase teti O'afokasi'e Snaidusi ade, uwa ano teti maihen asa iyaren ma'haugha teti Kriti aupa barura ore, ena aghen Salmoni. 8 Teti maien doran bare ore inaimpa avakure non aghen teti ohafokasi'e mana barura be avi Fea Heavensi, bei main kakan barura Lasea ade ban. 9 Teti maien aya damu mantaifeku Judiasi kayoi damu maien beu ivdeunaman iyesin mokipen, mai kakan non mano tare'a purase orin namuen. Ma'ah ughun Poli dafisis baya mahasen tiyamen, 10 "Banta ghaiyove, tei oneku ama tetima oro tifanafa,mai teti kokon namu oyose maiva o'ah yo ranteve uno, onava sipi varasyo, teti bantasi auna ma." 11 Ma'ahughan esesima ughen dora banta bei a'u mino amen mi sipi baren orin banta va sipi afoema ma'haure mi ida mumunan emi Poli ma Sighaem baya Kayora. 12 Paravara seyo sipi i ka'u ano uman dosemi kumanita uwa damu, ma'ahugan sipi baren orin banta kaiyo baya sen, mai teti ida kana'e oh kumanante, teti mai pava oria basa inaipa teti kanaiesi o' afokasi kakan barura Foniksi aveuka -ken uwa kipante. Bei mana Kriti sipi kaui, mai bei mo' onan ayan opa ba a' au e'avipa ba ayan mapake ba a'au e'avipa. 13 Maira maen uwa ayan mapake eren bempake bempake si'in sipi baren ovin banta kayo a inin dakafen be'u ayan namapake avakuren Kriti non aghen aghen oren. 14 Ma'ahughuan ida aya oriyan mana kakan uwa emi beu ayan opa ovaren, ere akonai tetisi tata baru aravo. 15 Mai damu sipi ano uman uwa va odose ida kanaien meape oriri'e, tetisa mana a'ra i uwa aveuke a'ekena sipi non daro ori. 16 Teti dakafe mana aupa baru tato bara ben avi Kaudai, mai uman abauna teti uman edose tato boti daminpin. 17 Mai damu tato boti orivin. Kama'en bei aufake anan damen. Beu pere tetima nopin kata daroma oro'navan, ma'ahughan beu sipi pakan dan ain kakan non anitifin arafubin non daro nome. 18 Uwa va a'ba ano metetin purasen tiveken a kona'en ma ain ena damu be'u a'rai en ona karuden nonpin. 19 Ma'a ukan kanu manu damu be'u sipifinke dana sinta karudan kakan non pin oren mi. 20 Ma'a ima a'au wa ofun ma i ma efokain ma dandaro kokon damu orin, uwa va a'ano tetin do tiveken, ma aughan akona inin tetiyan ayain ekipen, mana a'ana en mai tetima'en sipi ampire'sa'oro ni. 21 Ma'a in ia beu du nan nan a'ya ka o'en,Poli beu au'ba na manta van baya tiya ken,"banta kayowe, tema en iretin tiyami ya ke kriti bano,mi fo i a ten tivya i'nin eri ka tiveuno,ma a uhga i teti kakan namu e'dose au'yoran'te ife. 22 Ma a ugha i bare baya ame,ire ni akona i'nin cinie .Pa'ravarse iva mana auna na auyara tetin audana, ma'a in tin sipi ana va auyora. 23 Ayarafenu i'na te ma'do'tu sian tiya na, bei ayan ma banta tema manten. 24 Ma'a tiya ken, poli, eiva pera, e'va o'manta ayafa aura, ure ona, Ayarafenu be i a'run dana ani ema mi no na nin banta ma oriyain e'ma. 25 Ma aughan tiva eyan kayo, ire tiva mantan na akona'o, payarase temaen Ayarafenun ta mumu nan iya ma'a'en be maen a'foka be ma ten tisiman. 26 Maifo teti maeso ta va'o dandro ma bain danasint tato bara. 27 Ma a'ima teti ore'ha maen 14 ni inupai, uwa tega teti o'afoka kakan no pin e Adriatiki. Ma' a in inuran auban sipifin doran boin kayo inen a'de i afoka'e bara ma bai ta'e. 28 Ma ain be'u a'n an maen noni orin aravin o'nen ma' aen 40 ponta in'ka mana a'ra oriven kain aravu bin o'nan 30 ponta sien. 29 Ma a in be'u peren miaiyan sipi a'no on kayo kuwan ta nan.Ma a'in be'u ano 4 fara uku dan araven sipi i asika ure be'u a'muken a'inen na kaka no'van. 30 Sipi i doran banta kayo be'u sipi me am 'pin avan dosiren karan orin ton pasin'tin be'u tato sipi kayo dan araven nopin, uren be'u kampun mi'a sen'tiyan be'u uku karu dan aravin ten nonpin. 31 Ma aughan poli esesima iyan dora banta tiya miyan doran banta kayo'va mi a sen'tiyamiya,'' Ma ain tin ma banta kayo ma sipi fin ma pavanti, ireti i'a eyan ma'en ayau ke ino. 32 Ma a ughan mi tin ko banta kayo a'nan ikaranta sipi i na kayo uran mi mai oren non daro. 33 Ma ain kaka rimain, Poli mi no banta kayo inaen mana a dunan kayo baranovan. Be i ma'asen," Tarea ma'en 14 damu i teti ave'e pasi'i a dunan ne, teti i amana dunan neife. 34 Ma aughi iretin inaiya mana a dunan teti yan tiyaen pafan dunan baran. Ma' ia mana anon do ida darinten anon pin ke." 35 Ma'a uren be i ma'baya sian kipen, be i peran paren pasin Ayarafenu tu'su'sianten mi no kayo aura.Ma'a'uren peran am'piren a'ra'i en dunan nen. 36 I'nain pa mi no a'no akona baren be'u i arapin ma inin pin u'ren be u ba ma'en dunan nen. 37 Teti ma'en 276 banta i ba'u ma sipi aupin. 38 Ma'a uren ma be'u duna na ren akona baren, be u witi maen ka'ru'den non pin arawen mi ida sipi uman danovan. 39 Ma a'uren kakan afo kai in i a be'u bara o'nen a'fovai'en ma ughan ma'en be'u o'nen ma na tato bara a'ton,U'ren beu inin kau en mi a'sen, be'u kana sipi darifan dan daro o'in ten na'fi. 40 Ma aughan mi beu a'nan iken uku i na uren dan araven non pin.Ma auren beu ba anan ampin deta i na seri a'una ina uwa fa o'ren beu o'a'kona kakan nonaken pa en. 41 Ma aughan sipi o'paranen on daro kakan non aubana uren orin nan i maen kakan non manoekan be i arantan i yen. 42 Ma aughan dafisin au banta kayo baya bamen mi no au banta kayo arin bavara ma intin ida akosaden non pin orinova mi no karan. 43 Ma aughan mi ese doran banta polin aya o'novan,ma aughan mi bei ida esen beu i ininnan,uren bei baya banta kayo tiyamen i ye kanai e akosa inte be u nare va kausi nompin ure na ayan akosa den ori parafa. 44 Inka mino ena banta kayo kasa be'u dakafino,mana'ano kasa'e paran daro divino mana'ano kasa ena dana sinta sipi finke nafo.Ma asake i,mi no ano kama ma aske barave inono.

Chapter 28

1 Teti ma kamae ma aghempa erive me, teti afovaie mei ailani men Maita ne siren ariyaine. 2 Mei barurake nanin banta ano tetin ara timienbaiya tisintaen, ira taman tintaen, meira men kakan a'den baru iyoniuan mino. 3 Poli ma kaghein ira kaiyo ma aien ma taran, irai mumua anoinmeifinke mana osofae eravuben Poli ayan untaren. 4 Meirake banta Kaiyo ano onan ma osofae ma Poli ayanta ma dighan, beuyan beu aubana ten oreraen." Ma banta, bei banta arin purin banta ino, meivan bei ida sore non mano aren mino. Meivan men ida mam mano aintin pa bantene." 5 Bei osofae douwa'an irafin aravubin ida purene. 6 Anasi banta ano bein mana ma aveughantin ma bein ma au mumuintin ma eraven ma purinain na vane. Meivan bein ayakai Kaghaken baren mino, ida mana'a danasinta bein aura afokasi'in beu inin enafinien ma'asen, ma banta men mana ayarafenu hafino. 7 Meria ade,mana'a bara bamino,mei ailani anon banta i bara ino,ben avi pablius ino. Bei tetin tivien kama baiya tisintaen tetin ta tarifava damu kamaeh tetin dafsien. 8 Mei damu men pablisu afoe ano au mumuen are ai'in aidana danban.Poli ma ben daro ma mo ayan kauen ma bein ma amukuwanten, bei me kamaen oren. 9 Inainpa mei ailani finke manin banta iye ai baimano poli ta erin amukuanta'an me kamaen oren. 10 Teti ma orono van ma iyakunm banasi ano tetin kakan bi timen, beu teti ma ida ma dakue una danasinta timen. 11 Tarifara biyon ayonpake, teti mana Aleksendrai sipi mare orere. Mei sipi men iyonein damu men meria bara mino.Alexsendra sipi men anonta men kanka'nan kampun ayarafenui anua dan bamino. 12 Inainpa teti sirakus tounifin ere, Tarifara inuran mi teti meira bare. 13 Meirake teti sipi amare kakan tauni Reguimi ore. Mana damu ayompa men uwa tiyan amapake emanten eren . Kanka'nan damupin mana teti kakan tauni puteoli eman afaokae uno. 14 Meira men teti mana'a tifa tivaeyan dosirekun tetinan beu vasa sevenidamu sa bano esen .Mei asu men teti Romi eman afokasie uno. 15 Inaipa tifa tivaeyan mano, tetinti stori iniren tetin eman tonanon eren. Beu aipiuisi vain erene.Poli ma be afa avae ma onen bei kakan tusu Ayarafenun tiyanta'an mei ano ben ara man akonaen. 16 Teti ma Romi ma oreuna men, beuu poli mana a'in banta ma dafikave ein aruvin banta kaiyo va bane. 17 Tarifara damu ayompa,poli men Juda kaiyo aubana ke kaiyo aran eman ataruen.Beu ma eman ataruin,poli beu ma'asen tiyamen." tivaui an, pura ino ida tei mana namu tetisi kekapin ughe uno va tetisi tinauyan ni avu avu basa.Beu ano tein paasvi ma kuwin banta andren ma tivi ren Jerusalem ke me Romi kaiyo ayanpin den. 18 Inainpa ma ten ma inaonore, beu ano teian pa ampinti orino pigharen, beu ano ma ida ten tirint ene mei tei ida mana ume dakeuno. 19 Juda kaiyoi lida ano ma ida Romi kaiyo va mana arasiene, meivan tei Sisa inaure evarene tei ko tenovare,ma men ida tei tesi kantri evarene mana'a baiya tiyan tano varauno. 20 Nai inintsai tei ma ko evarene tiyarafu, tei e'in oare ema baiya teno vare,mei men Isreli kaiyoi mana mumunata i tein dafufin da barere. 21 Beu ano ben ma'asen tiyamen,teti ida mana bompon Judia ke erighein mantere,ena tifa fivae finke ida en aufinkes in baiya bare. 22 Teti ano en ofenke inenon vane ei na'i inin ei mei mumunanta dakefono,teti afovaie minopa ma baiyara i asivin baiya tiyane. 23 Beni damu kain,kokona nanin bante bema bare enita eren.Poli beu baiya tiyan amiyan inka Ayarafenui Kindomi fake tiyan amen.Tepuron nan kakan baiya sin va Mosesi ma profeti kaiyo i man baiya fake base,akura kake oren inupasi'en. 24 Mana'a ano Poli avaya inien mumunan en,mifo mana'a ano ida ben ayafafin mumunan en. 25 Beu ida beu aubana mana arasi ughen,Inainpa ma Poli ma mana baiya tiranti ma bein ampiren ma orera inaine.Me ma'aughen,"kanta aunan mano puntaen tetin tinauyanpin ten. 26 Bei ma'asen," Ei mei hanio banta fin orive ma'ase; Ei ininonpo, ida mei baiya ana afovai ino, ei onanonpo ida kanaie oman afovai ino." 27 Nai vaino, mei kaiyo ara munkughan beu a'aren mano baiya ininan afonkiyan beu au munkiyane, ida onano vare.Beu ano ma evarenen ma onen incno van ma inten, beu sa teinpin evarenen evivinti sa kama uwantano. 28 Mei anarasa ivetisa afovai ono, Ayarafenu ano evarenen banta aviren baiya ena banta kaiyo dan oren, beu ano kasaen inino van. 29 Bei ma mei baiya ma tiyan, Jiusi kaiyo ampiren oriven, beuyan aubana kakan asivin baiya e'aven. 30 Poli kan oranara beyan ma biyani ughen namunpin ban, bei din banasi bema banta eriyan. 31 Bei Ayarafenui kindomi fake tiyan mien me beu Tepuroni baiya fake ani uwanten uran ida mana banta kainaen bei eman ida barano tinten.

2 Thessalonians

Chapter 1

1 Poli, Sailasi ma Timoti ma bompon uwaman Tesalonaika mono kaiyofin dakane, Ayarafenu avikase, tetin tifo'e ma tepuro tetin tiviran banta vase. 2 A'esin arakusin avaba ma tetisi Tifo'e Ayarafenu ma kakan Tepuro tiviran banta iretim ma bano. 3 Teisa mino damu Ayarafenu nan tusu tiantano, ireti tifa tiva'e nare. Mai moekanta kamaugene, paraino iretini mumuna mano moekanta akonaugene, iretini anunu'ure ena ara amin avu'ava iretimpin bikagene. 4 Ma'auga purase teti timisin iyare ma baya ma ena nanin banta iye Ayarafenu ni mono pin agemp ma mai avu'ava ba ma bain. Teti betin tiame'iyare irentini mumuna mano moekante akonaugene, irtini bempake ban avu'avase, ena iretini mumuna mase ena ai ma dosiyaunavase. 5 Mai anon ani'e Ayarafenu ma puntakein baya tinono. Na'i danasa dako'inten nafino ma'ami ugene, ireti kani'e Ayarafenu ni barufin orinono, paravaraseyo ireti uman bare'ompo ida mumunan apinga'ono. 6 Ayarafenu be'i putaken avu'ava innten'e, be'i a'i uman betin'na ami'ten, i'yen banta ano a'i uman eri'tin am'i ghana'fi'no. 7 ma'a ughan'ti do a'i uman baran'tere i'yen banta ano tema uman bari'yafo. Be'i ma'i dana ka'yo ka'kan Tepuro ma erina'in damu'se be'i akona va ma ba'in an'keron kayo'va'se. 8 Ka'ghan ira'kia'in ma, Be'i eve'ren bet'ini namu avu'ava'ka ti'ain namu baiya ma'i nanin banta anin ten'e ima Ayarafenu afova'ughen kayo'va en'na i'ye i'da Tepuro'ni kama baiya ini'eva baku'ria'fo. 9 Ma'i keka pura'se i'da ka'kha ah'de ban'tene, be'i akona'va ka'kan biba. Ma'aure be'ti ka'kan para ori'an ban namu'fi ban'tene. 10 Be'i ma'i dana kayo a'man ma'i damu dako'inten, ma'i damu ma be'i erin'tin be'i banta'nasi ano pura'se ka'kan bi be'i amin'tene, mana'a mumu'nan kayo ano ma'i dana san ko'ghonta in'inten'ne. Para vara seyo, tetin tivu'tiva ba tetin tima'foma'a teti ma baiya iren'pin tiya'una, ma'i ire'ti mumu'na ugh'ono. 11 Ma'i ano van mino damu tetin'ti timu'pin ini'ante i'ya uno.Teti timu'ke ma onte're, tetin ti Ayarafenu anu uman afova'en, in'kha kama avu'ava ma ire'ti ma'pin ba'i i'en, ma'i beni ovaran'pin. teti eve're timu'ke ma'a sere, be'i kana'i e ire'ti mino ara man'ta ran'ti, ire'ti mino kama dana'si i'nono, be'i kana'i uwantan'ten ire'ni kama doran ma ire'ni i mumunan'ta ma bare on'na be'i akon'nara. 12 Teti me'i dana sin'ta vami timukia'seyo para vara seyo, i're tin'take i ka'kan Tepuro ka'kan bi baran'tene. Teti timuke ma'a se be'yam mi ka'kan bi po'ke iren'oman afova'i Ayarafenu'ni ava'ba teti'si ka'kan Tepuro avika'se.

Chapter 2

1 Tare ma Tepuro avuran banta ma erinain ne ma teti ma ben ma ataru ure ma bema ma banuna mei ire teti tifa tiva'e pin ka'e kun orene. 2 Mei ei ida va anude va anoma ine va peran no van'e, mei aunpin nafi, baiya ma eriyain pinafi, mei ma teti pinke ma uwama'an ma erinain baiyafin mase, meivan tetisi kakan ma erinain damu pe erighen. 3 Ida va ena kaiyo va a'esin maen ena asa maka tino ida mei erighanti eravin dana ma erintin men mi, ma namu avu ava ai'in banta ma aman amasi eine mei namu dana'si anin mino. 4 Iye ena kaiyo ma do uren beiyan daghan aman dani uren mino ma kama se ma siyain ma meira ma mono tiyain dana ida esen. Meivan men bei Ayarafenu mi mono namunpin kumanen uren beiyan da'ghan aman Ayarafenu pi anden. 5 Ida ei ina fono ei ma'ma ba ma tei ma danasinta ma e'in tiame una'e. 6 Mei iye bein bakiyan ei tare afovai'e ma'an ughanti bei mei ma afokasi ma inain dama ana afokasi inten. 7 Mai namu dana sinta ina dana sinta ano doriyan meira mana'a ano ana tare bein bakiyantin ma bein ma asake ma do'aman a'ghenpa den 8 Mei namu dana sinta va afoka'intin, be ofenke aunan poke ma Tepuro aviran banta ano mei beu arinaine. 9 Banan'non i doran mano namu banta kaiyo i erin afoka'en ma mino akona va kampun dana kaiyo va se. 10 Mino namu kaiyo ano mei ma auyoranain kayo kampuni ene. Meivan ma ida ma anunu ma puntakein dana pinke mantein meivan men anunu mantein pura finke ma kama'en banten. 11 Meivan Ayarafenu beu akona kampun dana ininpin amen'e meivan men beu kampun dana'san mumunan'e. 12 Iye ida ma puntakein avu ava mumunan'en mei beu kipanten mei beu ni anunu namu dana sintara'i kaen. 13 Meivara teti kakan na mino damu irenan'ra tifa tiva'eyan ma kakan banta ma anunu ein kaiyo meivan Ayarafenu iren ka ein. Mei Ayarafenu ein nara amaen be'ini kamae bampin dene, me aun ma puntakein dana ka mumunan'e. 14 Mei teti mono ma tiyaruna'ra i tirene, meivan ei Tepuro aviran banta ein kakan bi aminten. 15 Meivan tifa tiva'e ei akona'e va mantave va ei mumunan na bakano mei ma peyan avu ava ma tian mein ma baiya ra va bomponpin ma uware'inafi. 16 Iye tetima anunu uren aman tetin ayaka ma kama'en banta den mei kama'in dana beni kamafine. 17 Eyan na eyan ma dariyo onara safi ma ei baiya sinta sa dafibe va puntarano

Chapter 3

1 Ire'ti tifa tiva'e, amu'sa kusin ta, ma'a'e ka'kan ava'ya ai'nen hari'anti amdani'e afova'sa o be'i mino damu irema ban'te. 2 Ma'a seva amuko teti namu banta aumante erente're, namu avu'ava si in banta kayo. Nai'sa ughena, ko'ghon mano i'da mumuna avu'ava dam'bana'fi. 3 Ma'a ugha, mino damu Ayarafenu ire ahden bake iren akona uwanta'e dafia akona inte'en na mumunan banta va. 4 Teti ire'tini mumunan ka'kan pin deken ban'ne ma'aughan'ti ire'ti kasa ma'i dana'si ma'e kasa para bakure ori'a bano, Ma'i dana sami teti akona ara baiya irem'pin tiya're. 5 Ka'kan mano iren aya ughan'ti Ayarafenu'i anunu oma afova'i inono Tepuro ma teti'si ume baren'ne. 6 Ma'a ughanti tifa tivae'o tare iren'pin teti akona baiya teti'si ka'kan Tepuro avi'ka, tare ire'ni mino afa'avae ayona ame, i'ye i'da dora na i'da ini'e bakurinte'fo ire'ma teti pinte manta euh'na. 7 Ire'ti yami afovai'e teti'si mino avu'ava kama ughen, ire'tin bakurino. Teti iren auba baiya pasin'ti banta'nasi i'da barara be'i au anunu dan'eraven. 8 Teti i'da mana'a kayo i dunan mantare, i'da biyan ugha pasin'ti ma'a ughan teti akonara dorari inura baya'e, para vara seyo teti i'da mana iren'pinte uman amirare. 9 Teti'ma, ma'i avu'ava sima euna'e, i'da tetinpim ma'a kama ani dana ireti o'e teti'si kama avu'ava a'nain dagah'fo. 10 Teti ma ire'ma ba eu'na, akonara i baiya ti ma'e tigare mana banta i'da doran'te, kanaino be'i i'da va dunan nano. 11 Teti inekun iren aumante mana a'ano i'da doriyane iika mana a ano mana a dana ena bantai'na dana akha'ma namu'e. 12 Tare teti akona 'ra baiya tire ini'yama'e Tepuro'pi'mi ma'a banta keka bempake baken be'i imukanta nante. 13 Ma'a ughati ire tifa tiva'e, ireti i'da va avesara'o, na'i dana sa punta kenafi. 14 Ma'a ughanti ma'i mana banta no ma teti tifa tiva'e ma bompon pinte ma i'da bakurinte, ma'a ughanti erti oumana afova'sa'ure i'da'va bema manafi doresi aya veva ra'i. 15 ire'ti i'da va be'i oman mana namuro andia akonara'sa ma'a sia teti tifa tiva'e i'no. 16 Ayarafenu arakusin tifo'e, be'i kanai'e ire'ti arakusin amintene mino damu sa'fi, na'i doran na barantefo Ayarafenu be ire masa bano. 17 Te'i Pori, ma te'i oma afova ugheu'na bompon ire'ni na'e. Teti yam poke i'ma bompon uwama mante're. Ma'asake'i te'i uware iyare. 18 Teti'si ka'kan Tepuro'ni arakusi ireti mino kayo ba'sa ban'no.

Philemon

Chapter 1

1 Te'i mae Poli'u, Tepuro avika dafufi ba banta'u, tifa tiva'e Timoti ma ba, ma baiya Filemon e'i bai uwamae'eke orene, e'i mae tetisi kama tirona i ba'ono, 2 inka Apia teti tiyofi ma, Arkipusi tetisi aruvi banta ba, inka ore mino mono nani banta, emana mana namumpi na aturo. 3 Ayarafenu'i avaba ba, Tepuro ni ara kusi masa mino kayofi ba. 4 Ena'ena damu Ayarafenu nan tusu baiya se'mae inka enure iretina timukuan te iya'u, 5 para bara seo, Tepuro ta mae mumuna ma e'iyauna ini'e inka maira bei anunu ano mino kama nani bantafi bami. 6 Te'i timukuan ta'a mae ei mumuna mo akona inti ei kama ine ine va mo ekantin Tepuro pi mino dana desin bante. 7 Te'i mae kakanta timu sinia mae inka enure ei dafisi anunu va, para bara seo, Ayarafenu i banta nasi ma arapinte evere aman oyeni intene, tifa tiva'e. 8 Ma'a ughanti mae te'i Tepuro pinte akona ma'e mae, kasa'e tiyaku ma ovara evara ino'no, 9 para bara seo ei anunu ta, te'i e'i bain ina'ia, te'i Pol'i tino banta, tare Tepuro ni dafufi dora banta ughere. 10 Te'i e'i baipa ina' iare tentigha Omesimu na iniyake, te'i Tepuro ni dafufim ma ba' erunafimpa be'in ani'ani ughare. 11 Pe e'in aura namu ugha'i one' o, bare mai banta era'an tura mo kama'e. 12 Te' i evere e'i bain tian ta' anan ore fo mae tesi mafo mino. 13 Teyan iniyake, a'ekena ma banta tema bana e'i aya aya enaino, para bara seo te'i fa Tepuro ni dafufi pa bare. 14 Ida e'i eyo tighano' nara doran baira bana tifomi ghiane, ei kama abu ava sa dere tifomi ghiane, ida akona ughanti mae kama dana si'ana e'iyami. 15 Mai anara e'i me ape enafa aya'ka ovane, para bara seo evere a'esi tipa evanai'na. 16 Tare maen ida mana banta'i doran banta'i ontere, te'i moekanta dora banta esantaghere, tesi tinunu fo mae e'in pimae kakani ughemi, para bara seo teti si da bugha fara ba inka Tepuro. 17 Fo mae te'i ma ama e aronai ma inte'e, be'in an'de va tivira. 18 Mana dana ma empi ma me namuma ure inka evere maidana si'ono ma sinti, te'in pini'sa man'no. 19 Te'i Poli, teyan ten tiyan poke ma bompon uwarere. Te'ya mai dana oman tan'tere, i' evere tiake e'inan evere time'no eyanan isente uno. 20 Eyo tifa tivae a'esira mana'a aya'in e'i Tepuro pinte barano, te'i Tepuro pi tu aman oyeni'e. 21 Akona eva baiya ine'no, bompon e'i bain uwama' ana oriane. Teya ma ini yaruna kasa'e moekanta i tiya, mike'unara intene. 22 Mai a'aura, mana namu tesi punta a'esin na tesina ba, para bara seo teyan ma ini ya runa, ei amukinta evere e'i mi amentere. 23 Epapras simae Tepuron ni dafufin be ra'a manafi dore iyare, inka'e. 24 Fo mae Maki, Ariskatusi, Demasi ma inka Luki bei mana dora bara banta ba. 25 Tepuron ni avaba iremasa kasha'e bantene, Pura.

James

Chapter 1

1 Te'i Jems, Ayarafenu ma kakan Tepuro doranb banta, te'i ma bompo uwa ekun, ma barafin Israeli 12-i hanan bantafin oremi. Mino nano baya mino 2 Tifa tiva'e mino nano amusina ono huma ma nena nena damu eriyanti. 3 Mino hano hafovasa ono ma humam mano tetisi mumunan haman akona inten mino. 4 Mino hano mantana akona uweva umam barano, ma' ahure va manta akana'o, Ayarafenu avuava ida kipante. 5 Irepinte mana ono maen kama inin barano vamaen haesina be'i Ayarafenu inai, Ayarafenu mino dana hami en ida asinte iye bevain inanti tenafi. 6 Mai banta ano ma , Ayarafenu mana yanasama inao no vamaen mumunan huan akona hugen na iva kan araba bano mana banta ano ma kan araba banten. Be'i maen sore non emanteni intin maen huwa ano avekan more mere inten mio. 7 Mai banta ano iva tiyaken, Ayarafenu pinke mana yana baratehuno. 8 Ma'a banta kan inin ma bam, bema tigen baya anain ida dagafin. 9 Mumuna banta banti maen, ona ivan banta ano amusin nao no, Ayarafenu aura kakan biba bano no. 10 On bam banta ano amusin na ono, Ayarafenu ma ein avima aman dantin barafin eravintin paravaino beni mino dana a no kipantin. Be'i maen katama kafuren ni inte mino. 11 A akona en ken maen kata kafuren maen beni aran kagufe e iyan, ino behui awi auyore e'iyan, ma'a manan hugen mino on ban banta ano puren maen, be'i minp dana me ampe e' iyamino. 12 Intea banta ano uman pin matan akona enafi, Ayarafenu maen avaba he he iyan. Be'i ma hume fim mantan akona en, maen be'i maen mino damu ayaka ba aunan baranten, Ayarafenu ma tigaein iye bein anunu enafi aminten. 13 Uman manoma mana banta fima eriyantin, ida va tiyaken Ayarafenu dan eriyanmi parava ra sayo Ayarafenu ida namu avu ava idan ere'e iyan, Ida banta makasen namu avu ava baren eriyan. 14 Mana mana banta namu inin mano beuhi ara maka sem maen darifen ore'e iyan. 15 Namu inin arapin manten kakani-in maen mai ume afokasie e'iyan. 16 Ireti idaya ae sina mana banta ano eretin makasino, Teitin kama tifa tivae. 17 Mino kama puntaken danasinta maen Ayarafenu pinke eriyan. Mai danasinta kagan afoen pinke i ere e'iyan. Ayarafenu ida Amam bairem ae uwa mai mo kipaini intemi. 18 Ayarafenu tetin anien ayaka ban aunan time noven tetima bein ni bayarama mumunan uwan akona ekum maen, ma ama ekun bein ni eseh iyampon andante mino dana ma uwan teinpin. 19 Iretimae mava afo vasa ona, teinti kama tifa tivae, mino banta ano bayava inihan na kamao, beu iahya amune baya daga ni ino, iva ainen aran barano. 20 Paravara seyo aran ad de ban banta ano ida puntaken avu ava baranten Ayarafunema beima barano sen inigein dana. 21 Ireti mae mino namu avu avasa ampeno. Ireti maeva ireyagana barafini ureva Ayarafenui baya barano, beima iren arapinma dakein, mai ano maen iren ayainten. 22 Iretiva Ayarafenu bayava daga fono idava para ana ineno, iretima para anama ini yante ireyantai ire yami kampun tiya ono. 23 Mana banta anoma baya ana ma iniyaken idama baya dagafiyanti, be'i maen mana banta anomaen kamufin be auna ma oneini i yamino. 24 Mai banta ano beyan dagan ma oman beni urema orinein beiyan dagan maen me a u ninten. 25 Mai banta anoma puntaken bayama oni anten be'i arona banta ayaninten. Be'i ma'a ma iyanten ida para ano iniyaken me a u ninten. 26 Mana banta ano ma siyaken tei mono banta uno ma siyante idama bei oma dafisinten beyanta bei arai kampun tiyan, beih mono avuava ida akona banten. 27 Puntakein mono tifo Ayarafenu aura ma'a antugen puntakein avu avabasa aso iyam pon be anoe afoe ivainma anasima be avafu ma pukeinma umanpin bain,, ayava ono, ma barai namu avu avapin puntakein avu avabasa matan na akona ono.

Chapter 2

1 Tein tifa tiva'e Kakan Tepuro tasa iretiva mumuna ono, be'i maen kakan mino, inarui kama yanaka dafiken, idava avi bain bantara kamaiyake, ida avi ivan bantara, o oyan ameno. 2 Mana banta ano ma kori ringi i ema kama auwi urema e i ni mono namu oriyanti enavanta anoma dakagein paini ugein onava oi yantin. 3 E ima onesima mai banta kama awi bama oiyanti, kama banta ompo kumanita e kumane, e i paini ugein banta tiya miake, e i ankinafa manta tefo ah ah barara kumane. 4 Ireti ida afova ugefono ireti daimin banta ada geono ma'a uga maen ireti mae namu i nin ma dai mia ono. 5 Ineno, tein tifa tivae, pura ino Ayarafenu ida onavam mabarara banta ani ugenafino mumuna huan akona ure inaru barafin o-oro Bei pesiram bamino iye beinta ma anunu ugeona? 6 Pura ino ireti mae ayave ona ivam banta ame'e'ih yaono. Moni bam banta ano ireti namu uwan te'e iyam mino. Mai ma'a banta kayo ano ireti namu uwan termaen iretin kopin kae'e' iyamino. 7 Beuh puntae namu baya se'e iyamino tetisi kakan tepurona. 8 Iretima puntae ma Ayarafenui baya daga finte beini bompon pin bain bayo ano, ma'a sigen. Iretiva ena anunu ono. Eyama anunu iya nie enano nan anunu ono mai iretimae kama avu avai bakuria ono. 9 Pura ino, iretima manaha banta kayomanama anunu iyante, mai mae umei iya ono, baya ano iretin pe katian takemino ireti baya durafurin keka ono. 10 Iyan banta ano Ayarafenui baya bakuri antefa. Eih ma emante mana baya iyan tefo. Eih mai banta anoo mino bayan iye ono. 11 Ayarafenu siyoken idava namu avu ava aru ono, emanten tiyaken idava banta aruwan purono. Idama namu avu ava aru iyante, emante ma banta ma aruan puri iyante emante eih mae mino baya iyan banta ono. 12 Ma'a ugam maen iretiva mae va bayava avu ava basa kama baya arana nao sa bano. Ayarafenu ireni ma bayafo daiminten. Emanten umei akona iyan maen tetin aman ampinten. 13 Ayarafenu ma tetin daiminten ida banta nasi arunan uwan taten. Eih idama ena banta nasi arunan uwan tesin maen. Banta ano emante ma ena banta nasi ma aruna uwan tante eih mae emante kopin manta akona ino. 14 Tein tifa tivae mana banta emante tiyaken tei tepuronta mumuna ugeuno ma siyanten, eman tema uda kama dorari iyanten. Inka ino, beih nin mumunan mano intesa ena bein avi rante nafi. 15 Mana tivaefi mana tiyofi fi ima kama ona bantin ida ma mana mana damukena dunama bantin. 16 Mana iretin pinke ma tiyanken idava anoma ine no, ore eih ona dosiyake ano intesa ena bein ayain tenafi, Ikaifo ire yanta ida ona dose duna dosire amin tefo? 17 Ma'a hugemino beni mumuna avu avaba ma ima kama dorari intin, inkaifo beni mumuna maen ida akona banten. 18 inkaifo mana banta ano siyaken, eih mumuno iya onno tei kama avu ava anie iyauno. Ani ono eih mumuna ma ida kama dorari iya ono tei mae tesi kama mumuna ma kama dorama ani ontehuno. 19 Ineno eih mana puntakein Ayarafenu tai mumunan iya ono, Mai mumunan maen pura ino, Mai puraino, namu spiritinkayo ano dere mumunan e'e iyamino, beti dere kakanta anu de'e iyamino. 20 Eih ida kama inin ma baono. Eih ida afova huge ono, eih mumunan iyan ompo i ma kama avu avaba ma bante, eih mumunan maen ida akona van. 21 Ayarafenu maen tetin tinaun Abraham nan pun takein banta e'sen doram ma bei mantein nan bei emanten Aisak ma ikun uwan Ayarafenu ma amigeinan. 22 Eih afova sa'o, Abrahami mumuna uwen kama dorari ugen, ma'a ugan beini kama doramano beini mumuna ma akona ugen. 23 Ayarafenu baya ano ma'asigen, Abraham maen Ayarafenu ta mumunan ugan, Ayarafenu maen beinan puntakein banta e'e sen tigen.Ayarafenu maen tiyaken Abraham minan tentirona uram mino. 24 Tare eih onano, mai kama doram ma'ara maen Ayarafenu mana banta ariyaken puntakein bamnta esen. Mumunan ma'ara saino. 25 Ma'a ugan maen Ayarafenu Rehepinan ma asanon puntakein nanin bei kama doran mai banta kayova uren tiyantan ena asapake oren. 26 Ma'a ugan maen tufima timan ivantin mai tui pe fuken. Manai anan ugen mai banta mumuna ugen mifo idama kama dorari intgi maen inkaifo beni mumunan pe fuken.

Chapter 3

1 Tein tifa tivae ida kogon banta ano arusi inono Ayarafenui bayo tiyamimpin, tetin afova uge uno Ayarafenu maen arukayoi avuava nare daminte. Ena banta gayo bantin maen beni ko damu mai paravara seyo teti mae bantanasi dan banta i baya mae tiya me'e iya huno. 2 Teti mae kogon asa kogon ume bare'e iya huno mana banta anoma baya rama ida kampun tiya ken, bei maen Ayarafenu ma ini gein tai i ehavian, emanten maen bei auhva avu ava va dafisinte. 3 Teti mae mana aini hosin ofen kae'e iyauno tetisi inin bakurinovan, emante mae hosini ini nan mafa oro mafa ere sente tetin inin bakuri no van. 4 Sipi kayo van ovare ineno, sipi maen kakan dana ino kakan uwa ano aviren ore'e iyamino, sipi bareno banta ano maen tito sitia pakaraken beko iyamaen bema in9 geipa ore e iyamino. 5 Ma'a ugem mino amafimaen tetin tufin tito danai bamino ma'a ugan be amose'e iyamino. teti afova uge huno tito ira uruwa ekun maen kakan afan ke'e iyamino. 6 Amafin maen ira andagen mino, mana auino beinpim ara ara namu avu ava afoka e'e iyam, bei maen tetin ti tu ma-en namu e'eiyan. Ira tetin tufin atu dua e'e iyan. Mai ira maen namu ida kipan ira. 7 Banta gayo maen afa uraran kayo maen dafise'e iyamino beu i baya ini navan uraran kayo, mino afa urarama barama bainma nonpin ma baima. 8 Puraino amafim ida mana banta ano bein inin aminono eini baya dafino van, bei namu dana ino ida bein kanai e dafisente huno, bei namu dana bai intikage mino banta arinte mino. 9 Tetin timafima teti kakan Ayarafenui avi aman dani e'e iyauno, tetin timafima , teti mae banta nasi namu baya se'e iyahuno. Ayarafenu maen bei avu avaka ten uwantein wani banta. 10 Mai mana tetin tofenken ana Ayarafenui avi aman dani e mae ena banta namu baya se'e iyauno tifa tivae, Ma'a dana idava afokaino. 11 Ida mana masipin oin noma sore noma manafin banten. 12 Tein tifa tivae, kanai ena fiki da ano olivi aran iran tenafi'a? Kanai ena waini da ano fiki aran iran tenafi'a ma'an tuganti maen sore non mano ida oen noni inten. 13 Iye iren aubanake kama inima bae'e iyanafi? A'esin mai banta ano bei kama doran avu ava ani uren kama inima beyan dagan bararasi ino. 14 iretima ena anoma namu inin manan tiyake E'arasa manama ininte inkaifo siyake ida eyan dagan dani ure puntakein bayara kampunte. 15 Ma maen ida kama ini inarufake erigen. Ida ino, mai maen peyante inima araba bananoma namu spirit ba ino. 16 Banta gayo maen ena bantai onavan namu ara bare'e iyan, beui inin mano makasim maen namu inin kayo bare'e iyan mino. 17 Kama inin inarufake eriyan esesi ugen kamaen puntakein, mai maen kamaen ara iyoma, kama dunama, akonava puntaken. 18 Ara iyonin banta kayo maen puntakein kama dunan bei arapin doam bamino.

Chapter 4

1 Naivara ire auban asive aruve iyarafo? Puraino ma'a namu avu ava maen, iren ara anunu finke eriyamino ma'a ugan maen ireti ida mumunan banta nasi amusin ame'e iya ono. 2 Iretimae mana a dana sintavan anunu iya opon ida bare'e iya ono. Ma'a ugamae ireti ena bantai ona van anunu ure arono van iya ono, ireti ida kanai 'e' baranono ireti avise aruve inono. Ireti ida kanai 'e' mana dana baranono para vara seyo ireti ida inante 'e' iya ono. 3 Ireti inan tinopo ida mana dana baranona paravara seyo ireti namu inin ma baono. Paravara seyo, ireti ma mano'a dano ma barante mae, mai namu avu ava i baranono irei ara'a anunu rai.` 4 Ireti mae asa non nanin anda geono, ireti ida afova uge fono Ayarafenu ma'an ida anunu ugen mino banta nasi ma, ma bararake avu ava ma bakuriain. ma'a ugan maen intea nani banta ano ma bararake dana bakuriafo Ayarafenui namuro ono. 5 Ireti mae ini geona Ayarafenui baya ano pa ma'a sige mino te'e ini yafo, Ayarafenui kanta auna tetimpim bain ara'a uman de'e iyamino? 6 Ayrafenu moekanta anunu ugen, ma'o ugan maen Ayrafenui bayo ano ma'asigen , Intea banta ano be avii dani iyam nafi Ayarafenu avenkan era ve'e iyami. Ma'a ugen , intea banta ano be avi barafini e'e iyanafi ,beni ara'a iyon mai bantava bae'e iyam. 7 Ma'a ugen mifo Ayarafenui ara'a naosabano. Ireti ban anon na doaveke sina karan orino. 8 Ireti Ayarafenu adesa ereno, bei dere iren de'eerinten. Ireti ume aruin Keka ono ireti va ire ayana tese ono, iye kan inima bafo, ire arasa tese ono. 9 Ireti ano masa ineva, arun bareva, arei ume vara ifi dano. Ireti idava inteno, ireti aruna barano. Ireti idava amusin ono, Ireti irei ume vara arunan ono. 10 Kakan aran tampina arave sina, bei va orun avi a mantano. 11 Tifa tivae, idava ire yampin na namu baya se. Banta iye be afa avae yan namu baya sen nafi inkaifa tiyan ena banta dai men nafi, mai banta ano lora namu baya sen lo dai men. Ei lo daimin banta mabante, inkaifo tiya e'i i dai lo bakuria ono. Ma'a uga mae e'i kotin banta anda geono. 12 Ayarafenu beya ana lo amien bei ana kotin banta anda gemino. bei ana banta kama ein bei ana banta uman aminten. Kana ino, ireti iye fo, ireti ena bantai avu ava daimin banta gayo ono ? 13 In neno, ireti ma'a se'e iya ono,tarefi inuran nafi kakan tauni fin oronte uno, Mana oran nara maifa o bante tife uno, maifa doriya aman moni barante. 14 Iye afova ugefo nai danasa inun afoka inten nafi, Iye ei pa aunan bariya bantefo? Eni aunan maen tito konan anden e ataru uwaren maen mo kipan ten mino. 15 Puraino ireti ma'a na teno, kakani anunura, teti bake mae kakani anunura bare arue onte uno. 16 Puraino tarea ire avi aman dani iya ono doram barano ban ini geon nara. Ire avi aman dani in avuava ka, Ma ido kama uge mino. 17 Ma'a ugan maen mana banta ano ma kama avuava ma afova ugan maen, ida ma kama avuava ma afokasi inten maen, puraino, mai banta maen umei emino.

Chapter 5

1 Tei ireti banta nasi i baya dekumba, ireti ba badureva ifi dano, parava seyo namu dana ano irempi dako inten. 2 Ireti ni bisinisi pe puta ugan magin mano ireni ona naman intagen. 3 Ireni Koliva Silva pe karo karon inten. Mai karoka ron kayo maen iretini witinisi inte Ayarafenui damin damu. Mai karokaron maen ireni au ira anoma keini inten. Irei onava ataru ono kipan damu Ayarafenu iretin daimiten. 4 Iretiva iniana kama ono nai nasa bariya intenfo, doram bantai miyan ova ano pe Ayarafenu bain origen. Ireti ida doram bantai miyan amige ono iye irei dunampin duna atarfu ugen nafi, Doram bantai i ifi ano pe kakan Ayarafenui atrenpin pe origen bei kakan keka i ami ino. 5 Ma barara ire kama amusimpim baono. Irei amu ino riaono kogon dunan nuyake, irema arinti puri nona damu inka erigen mino. 6 Ireti kampun baya tiyake puntakein banta aruan puriya ono. Ma'a ugan ida mai banta kayo ano ida eni baya do aveken maen ida ei ma kogon baya se'e iyan. 7 Ma'a ugan tifa tivae, tasore bake kakani erin damu ave ono. onano duma dokein banta ano kama dunan ave;e iyan. Ave ugan maen duna mano ese kama a'a ba kipan a'a ba maen dunan karain maen mai unafe'e iyan. 8 Iretiva tasore bake ire arasa akona o, mai paravara seyo kakani erin damu maen ade ugen mino. 9 Tifa tivae idava ire auban kogon baya tiya bano mai kakan mano iretin ida kotian tanten. Onano kakan bei dasi andagen tetin damin ten bei pe onara mantage mino. 10 Tifa ivae, iniana inneno, peyan doram banta kakan uman mantan mino kakani baya ma baren ori gaen, ma'a iyam maen bem pake i bam mino. 11 Onano, teti afova uge uno Ayarafenu banta nasi avaba e'e iyam mino iye beim pion mantan akona uwen uman bare'e iyan nafi, ireti Jopin afova ugeono, bei kogon uman bariyam mifo bem pake bam maen kakan mano bein avaba en. Teti afova uge uno, kakan Ayarafenu bei aruma ara iyon ma bam banta ino. 12 Tein tifa tivae, kakan dana ma ami ugen mino, ireti idava inaru avide bara avida no mai pura baya sinta ireti idava purai no seno ena dana sinta ra dere. Ireti ma baya tiya, eyo ma tiyante 'Eyo' ain baya bano, eyo. ireti ma tiyama , "Ida ino, mai tiyante, ida ino seno". Iretima ma'amatiyake mae ida ireti Ayarafenui kopin manta no'no. 13 mana iretim pinke ma kakan uman ma'ma bakem mae, Inkaifo Ayarafenu baina amukin tin maen na aya ino. Puraino iretin auban nake ma mana no ma amusin iyante, bei amusin i'i diyaken Ayarafenu avi aman dani ino. 14 mana iretin pinke ma ai' i ma banti maen, Inkaifo beiva mono a'ano banta kayo va arantina beuka meva amukino. Meva masaven au rasa pean tena amukintin maen na kakan Ayarafenu ai' i do manan tano. 15 Mumuna banta kayo amukin maen ai' i banta kayo kana asefa inten, kakan mano beni ai' i do varantin maen asefa inten. Puraino bei ume ma aman pamaninti, Ayarafenu beni ume aru miten. 16 Ma' a ugantin mae ireti mana mana ano irei umeya aman paman eva beu basa mana fin amu kesin maen Ayarafenu iretin asefa inten. Puntakein bantai amukin mano banta asefa inten mino. 17 Ilaija tetin andagein banta ino. Puraino bei akona amukiri en a'a idaya dano simaen a'a 3 fara orana 6 biyonta ida a'a demino. 18 Eva renen Ilaija amuken maen Ayarafenu a'a dan eren, Ayarafenu a'a dan eren maen duna ana eva ren kama en potemino. 19 Tifa tivae, mana iren aubanake ma Ayarafenui puntakein baya ma afeyo rantin, mana tifa tivae anoma eva ren ma avi ren erin tin maen, 20 iretiva afovasa ono mai tifa tivae maen doriam mino mai ume banta aya iyam mino ida purin novan Ayarafenu beni kogon ume ampian tanten.

1 John

Chapter 1

1 Ma baiya pe baren, tei ini'e teti tu ano one ma'a ugha i teti arure i ona'are, ma auna bam baiya ino. 2 Ma'a ugha aunan dako'en teti tian pama'ne. Tetin ireti aunan pa baren ba baiya tiame, Ayarafenu ma sa ba, teti pimi dako ughe'ne. 3 Para vara seyo, teti oniake i inia i ireti tia mere. Ma'a ughanti ire masa teti'ma ataruo teti si ataru ma'e Ayarafenu ma be anin Tepuro avi kase. 4 Na'i baraseyo, tetin uvaman amusin dana ireti'pi dere, ma'a ughanti teti'si timu'sin kanai inten'e. 5 Ma'i baiya ma tetin ini'kha euna i irenti tiamia, Ayarafenu ka'ghan mino, i'da duni be'impin bamino. 6 Ma'a ughati ma teti'sia, bema i bare sirema dunin avuava pima no'runa, ma'i tetin kampu mi sire ipuntakein avuava baria'uno. 7 Ma'a ughanti ma tetin ma ka'ghan asa ma oriante ma'a benandein ka'ghan i ba'ono, ena nanin banta va ma ataruiante, Ayarafenu Anin Tepuro ni nare ano tetisi i mino ume do tese'en mino. 8 Ma'a ughanti ma tia ida ume bane ma sinte, ma'i teti yami kampun tiya uno, ma'a iya kumi pura baiya ida tetin'pin bamino. 9 Teti'si ume ma tian pa'man onte, be'i ni putakein avuava pok'e teti'si ume do arumen, namu ine'ine avuava do tese inte'ne. 10 Teti'ma tiya, teti ida ume ugha're ma ten'te, tetin yami tiya kampun bante're, ma'a ten'te kun pura baiya ida tetin pi ban'ten.

Chapter 2

1 Tenti'gha fana te'i ma i'renan i'niake i, ma bompon u'ware u'mpo, i'va umei'o. Ida ma i'nin mano ume'i sa intena'fi Ayarafenu'i au'pha banta Tepuro kama avu'ava pinte e'veren a'viran banta. 2 A'viran Banta be'i auna ami'e teti'si ume'ra mari'po dara puh'bin ma'e Ayarafenu eve'ren tetin ti'viren'fo ma'en i'da teti ana'u, mi'no nanin banta barara ma ba'in. 3 Ma'i asa ma'e mino'ano afova'ughen ono, mino'ano ma be'i man baiya ma ini'e ma bakurin'te. 5 4 Be'ma mana anoma mai baiya ma siake,tei Ayarafenu afovai ughe uno,ma'a ma sire ma;ida ma Ayarafenu mam baiya ma avakurinte,be'i kampun banta'i, ida be'impin pura baiya bami. v5 Fo ma'i i'ye Ayarafenu'i baiya ini'e ma avakurin'te, Ayarafenu'i kama avuava ma'i banta ani'in banten. Ma'i asa ma'e mino ano afovai'e bema'i ba'o. 6 Be'ma mana banta tia'kema, te'i Ayarafenu ma'i tupa'ughe ba're ma sin'te Tepuro ma oren'ni sa 'i. 7 Ti'fa tiva'e te'i o'yen are baiya ba uwari'ya ra'uno. I'da i'no, ma peyan'te are baiya pe afova'ughe'o. Pefake'na are baiya ini'e afova'ughe ono. 8 Fo ma'e ta're oyen are baiya bompon'pin i'retin i'nan uwa'ria Aviran Banta ba'i pake ma baiya eri'are mino nanin banta'fin ori'ghe, ma'a mi'ughe, dunin orivi'kha ka'ghan ere'mi. 9 Mana banta si'akema, te'i ka'ghan ta dako ba'eya'umpo, e'i tifa tiva'e dunim'pin mi ba'eao, kasa ma'a sino i'ma afa ava'e mana namu'roi in'te, namuro'i ma afa ava'e mana in'te, e'i fa dunim'pin mi ba'ono. 10 Mana banta ma be'afa anunu ma'e, ma'i dako banti i'da mana dana ano un aru a'anti ume avuava'pim erain'ten. 11 Ma'a ughan'ti banta ano ma i'da ma be afa ava'e ma anunu ma in'te dunin'pin para ba'ke dunim'pi pa non'te, dunim mano aura iya'ka be'i inte'fasa oriana'fi i'da afova'ughe. 12 Te'i ma baiya ire'tin iyampon pi uwama'ere, Ayarafenu Tepuro avika iren'i ume empik'e. 13 Te'i ma baiya uwaman ire'ti tifo'e yampi dere, para varase'o ire'ti afova'ugha ono i'yen pe var'arena'fi. Te'i ma baiya pe uwama ire'ti banta pumara'fin deku ban' para'vara'se'o ire'ti banan'no esata'gha'ono, te'i evere ma baiya uwama ire'ti ara'ra iyam'po kaiyo'fi mi dere, para vai'no ire'ti in'ka Ayarafenu oman afova.'ugha'ono 14 Te'i eve're ma baiya uwama ire'ti tifo'e e'yampi dere, para varase'o ire'ti afova'ugha ono mai banta ma pe ba'an in'kha ma baiya uwaman ire'ti pumara banta'fi dere, para vara'se ire'ti akona'e ughe'si Ayarafenu baiya kasa ire'ti ma ban'te, in'kha ire'ti ban'nano esan'te ono. 15 Ire'ti i'va ma barara'ke dana'sa anunu'o. Mana banta anoma ma barara'ke dana sama anunu ma'i in'te, ma'i i'da Ayarafenu anunu be'im'pin bam'i. 16 Mino dana'ma ma bara'ma ba, ma'a mi'ughen'e ara man'ta avu'ava ba, ara'nama, auwi'in avu'ava i'da Ayarafenu pin'te eri'khe. fo ma bara'rake avu'ava. 17 Ma bara'ke namu avu'ava ba aran dana kipan'ten'e. I'ye'ano Ayarafenu a'nai bakurin'tena'fi be'i aya'ka banten. 18 Ten'ti'ghafa'na tare ma baruna arafa damupin'mi ire'ti Tepuro'ni namuro'ra ma mumu nama i'yau'na in'kha erin'ten.Tare main'ka evamino, para vara'seyo, main'ka afovai'eo arafa damupi'mi. 19 Be'ti ma tetin ampi'ren orena'fi, teti'si keka'sai, de'ma mai'kayo teti'si inin kekha'si main'ti, teti ma'i ban'te.De'ma meren ma orin'ti, ma'i i'da teti'si keka anda'ghen. 20 Ire'ti in'kha pe Kanta Auna Ayarafenu pin'te manta ono, in'kha ire'ti pura baiya ini'ga'o. 21 Te'i ire'tin'i bopon na uwa'era sia'ke, ire'ti i'da pura baiya ini'gha ono. Para vara'se'o, ire'ti afova'ugha ono i'da ma'e kampun baiya pura baiya'fi ba'iya'mi. 22 Kampun'ti banta enai'na tia'ken Tepuro Ayarafenu ani'nai'no ma'i banta Tepuro ni namuro ino, ma'a ugha'ti ma'en, ma'i banta ma'en kampun'tin banta, Ayarafenu ma Tepuro ta kampun'te. 23 Mino nanin banta Tepuro Ayarafenu ani, o'yen ami'e, Tepuro na ti'ake i'da Ayarafenu afova'ugha ono. I'ye a'no tia'ke Tepuro Ayarafenu Ani mi, be'i ma'e pura baiya afova'ughe.

24 Ire'ti pe baiya ini'gha'o a'esina mai baiya akona'e arapin na ba ma'i baiya ma pe ini'esi'ma, arapi'ma akona ema banti, ire'ti ma'e Tepuro Ayarafenu Tifo'e ma munta'gha'o. 25 I'naim'pa ini antan aun baiya timi'en, enure ayaka ban aun'an ma a'men. 26 Ma biaya uwaman ire'tin ami'a ba akona ma'i pin'te sa bara, prara bara se'o, namu banta bami'no, Tepuro ta ma mumuna ma i'yau'na ma'en namu in'ten. 27 Ire'ti in'kha Ayarafenu pin'te Kanta Aun'na man'ta ono, ire'ti auka i bami'no, ma'a ughan'ti i'da mana banta i aya'i na ini'nono, para bara se'o Kanta Aun'na mino dana pi punta'e aya'ure i kampu tin'te, ma'a ugha'ti Tepuro ma'sa mun'ta. 28 Ma'a ughan'ti iyampo, Tepuro ma'sa munta've akona'e manta veva i'va be'i erim'pi nan ayave'o. 29 Ire'ti ma afova'e kama banta'e masin'te, mino ano'va afova'o, mino nanin banta ma kama avu'ava sa inten'nafi, Ayarafenu anin i'nono.
Chapter 3

1 Inte'a anunu tifoe tetim'pim timi'ghenafi, tetin Ayarafenu agha'a, ma'i tetin ben agha'a. Ma'i anara ma bara tetin i'da afova'ughen, maivami bein i'da afaova'ughan 2 Be'i anunu tare teti Ayarafenu agha'a. Ima afoka'uganti teti intesa afoka onte teti afova'e Aviran Banta eren, teti benandan'te teti be'ino ten'te 3 Mino nanin banta i'ye mumuna'na benan i'yan ma'i bean mi kamaen puntaken benada'ghen. 4 Mino nanin banta i'ye ume i'yan ma'i mam baiya durafuriyan, ume maen mam baiya durafuriyan. 5 E'i afova'ie ma'i Aviran Banta i afoka'en ume arumen, i'da beim'pin ume ban. 6 I'ye bep'pin tupa intefo i'da umei'nono. I'ye i'da ume'intefo ben one afovai ino. 8 7 Iyanpon kaiyo, i'ava ae'sin mana banta aviren enafa orino. I'ye puntakefo ma'i putaka'o, Aviran Banta benada'ghen puntake'o. v 8 I'ye ume i'yafo, mai namu aun nina'o, namu aun ume arainta mantan eni ma'i anara Ayarafenu Be'anin afo'kha, be'i intanen namu aun'ni doran. 9 I'ye Ayarafenu kha'en i'da evere ume'ino, maivan Ayarafenu dan'ayun be'impin ban. Bei i'da aviren ume inten ma'ivan Ayarafenu ben khe'mi. 10 Ma'ivan Ayarafenu agha'fan'na va namu aun afokasi'en, iye i'da kama avuava'si inte'fo Ayarafenu i'na vauno, e'i i'ye e'fa ava'e i'da anunu inte'fo. 11 Ma'i baiya ma'en arain'ta inenan, teti ma'esa ena nanin banta va anunu ono. 12 Tetin ma'en i'ava Kein anda, be'i ma'en namu aun nina ban bea'fa aren, be'i na'i anara'se arena'fi. Para'vara be'i doran namu aun nina i'ma'en ben bea'fa kama avuava ba'i bami. 13 E'va anu'do, tenti'fa ti'vae, ma'a vara enan'ma afokha'ti. 14 Teti afo'vai'e teti e'ake tife purinpinke e'akghe aun barapin, ma'i anara teti tifa tiva'en na anunu'o. I'ye i'ma anunu'en mai'ano be'fa puken. 15 I'ye banta i'da ben afa'ava'e anunu i'yana'fi mai be'i banta arin banta. E'afo'vai'e i'yen banta arin banta'fo i'da be'impin bamino. 16 Ma'va ma'en teti anunu afo'vai'ughe, prara'vara'se Aviran Banta be au tetin timen. Teti mas'a teti'si tun tifa tiva'e na ame. 17 I'yen banta ma bararak'e dana denan bana'fi, e'mante be'i ama'fon muku'ghen arunanin beva'enan, Ayarafenu anunu bema i banten. 18 Ten tikgha'fana, teti i'da'va anunu bayara ana ani'o ma ama'fin'ta, ma'iva ei'avuava ba kama ara. 19 ma'iv'ami tetin afo'vai'e teti puntaken aunin ni'na, mai'van teti puntake tim'afon Ayarafenu aura 20 Ma'i teti tim'afon mano ma tetin namu'en, Ayarafenu aun tetin tima'fom'pin kakani'e, ma'i be'i mino dana afo'vau'ghen. 21 Tesi ti'nunu kaiyo, ma'i tetin ti'mafon ma'no tetin i'da a'man namu'en, teti akona mumunan Ayarafenu'pin ban. 22 In'te'a dana teti ma ina'en ma'i Ayarafenu'i pin'ke baran'te, prara'vara teti beni akona man baiya baku're ma ben aura kama dana si'sa ono. 23 Ma'i be'ini akona man baiya, ma'i teti'sa ben ak'gha avika mumuna'no Tepuro Aiviran Banta va ben anunu'in baran, mai'van be'i tetin akona man baiya timen. 24 I'yen banta Ayarafenu i akona man baiya baka're ma'i ben'pin ban. Ma'i Ayarafenu ben'pin ban. Mai'van be'i tetin'pin ban, ma'i aun ma tetin ti'men.

Chapter 4

1 Tesi tinunu kaiyo iva mumunan mino aunanta'o.Maivan dai'e ona aun mai beu Ayarafenu ni'na,na'i vara kampun kain banta mino barafa non. 2 Mai avu'ava pake i afovai ino Ayarafenu i Aun,mai mino aun mano ten be anin Tepuro, Ayarafenun pinke eri'ghen 3 Mino aun ima Tepurone avi den Ayarafenun anin ne ma tinti.Mai aun be'ikampun aviran banta ino,e'i ma inenan be'i erinten,bare'a be'i inka ma barara bamino., 4 E'i Ayarafenu nina,aka esanta ke'o,para'varase banta en'pin moekan'ta kakan'i ughen ma barara ma banta banafi. 5 Mai beu ma bararake banta ino,ma'a ughan mi beu ma barara'ke baya ti'an,mai bara ano beu avaya iniyan. 6 Teti Ayarafenu'i banasi uno.Mino nanin banta Ayarafenu onten tetin avaya ininten.Iye i'a Ayarafenu i keka iya tetin'ti baya ini'a.Mai asa'ke i teti afovai'e pura aun ma kampun aun mino sete'iyan. 7 8 /v 7 Tesi tinunu kaiyo,teti ena anunu ono.Pavarase anunu Ayarafenu pin'ke erighen mino,mai iyen banta anunu dan banafi afoka Ayarafenun afovai'en. /v 8 Iyen banta i'a anunu iyafo i'a Ayarafenu ughe'fo,Ayarafenu bei anunu ino. 9 Anunu avu'ava asa'mi Ayarafenu tetin pin me afoka'en,Ayarafenu dan eren be'in mana iyanpon beyaka ma barara eren ema tema san kasa bei aun bara. 10 Ma anunu van,iya teti Ayarafenu anunu'e'u,mai tetin maen anunuen mai be agha dan eren tetisi ume baren. 11 Tesi anunu kaiyo,ma'aen Ayarafenu moeken tetin anunu iyan mai tetin masa ena anunu ono. 12 Ida mana banta Ayarafenu onen.Teti ma enama anunu ma on ,Ayarafenu tetima bami ,bei anunu tetin'pin puntaren ban. 13 Maivan maen mino ano afovai'e bempintupae bei tetinpin ban,naivara be'maen ban mana aun tetin timen. 14 Mai teti o'e teti tiyan paman'e,Ayarafenu be anin dan eren mino nanin banta me aya ono van. 15 Iyen nanin banta tiyan paman iyan Tepuro be'i Ayarafenu agha,bei Ayarafenu'pin ban anona ben'pin ban. 16 Mai teti afova ughe mumunan bei anunu Ayarafenu teti ughe mino.Ayarafenu bei anunu,iyen banta be'i anunura banafi,Ayarafenu bema bamino. 17 Mai anara'i mai anunu e'afoka puntaren teti auban .Ma'a ughanma teti deken,akona inin uman puntaran damu ban'e, maivami be'i bamino,maivami teti mabara ba. 18 I'a peran ban anunufin.maivan puntakan anunu peran dovaren,mava maen peran uman baren eriyan ,maivan iyen banta perante ma be'i i'a akona inten anunufin. 19 Teti na'i vara anunu iya Ayarafenu tetin anunu anta ughen. 20 Ba intin mana banta ma sen,Ayarafenu nan iyain,mifo i'a be ava'e anunu iyan,mai be'ami kampun tiyan mi ba'intin mana banta ma be ava'e ima anunu ma inti,iye be'i onen ,i'a Ayarafenu anunu inten iye bei onanten. 21 Mai ma'en,mani akona mam baiya tetima bareno bempinte.Iye anunu Ayarafenu be ava'e na i.

Chapter 5

1 Iye ano Tepuro ta mumunan'e tiviran banata'e tintefo, mai ma Ayarafenu ano kae'ine.Mai iye tifo'en anunu iyafo mai be agha ba anunuen mai ma benta ka'ein. 2 Mai ana vama'en teti afova'e Ayarafenun aghafana tinunu'e,mai teti ano Ayarafenun anunu ure va be'i ni akona mam baiya daghafono. 3 Mai maen Ayarafenu ni anunu ino teti sa beni akona mam baiya dafise.Mai beni akona mam baiya fin ida uman bamino. 4 Mino ano iye Ayarafenun pim ma ka'ein mano ei ma bara esanta keona .mei ano ma bara e'antaghen mai tetisi mumunan ma ano. 5 Iye bei ma bara rake akona e'antan tenafi? iye bei nan mumunan en Tepuro nan Ayarafenun agha ino. 6 mei be'i ana ano ma nonpin ma narefin ma e'afokaein .Tepuro tiviran banta bei nonpin mana va afokaen naino,mei bei non ma narefin ma ino. 7 Mai meira men kan'u mana'u dana ano tiyan paman'en. 8 mai aun ma non ma nare va .Mai beu kan'u mana'u ano mana ara kasi'en. 9 Mai teti banta vaya ma vare,mai Ayarafenu baiya ano mo ek'en mino.Mai men Ayarafenu i baiya ino mei bei ben aninta ma osi'ghein. 10 Iye Ayarafenun anin'ta ma mumunan intefo,mei baiya bempin ban.Iye ankan Ayarafenun'ta ma ida mununan inte'fo mei be'in man kampun'pin dano.Para'vara seiyo bei ida Ayarafenun aninta ma osi'ghen baiya mumunan'en. 11 Mai mei baiya ano ma'asen Ayarafenu ayaka ban aunan timen,mei aunan mano ben aninpin ban. 12 Iye ano ben anin denan bantenafi mei aunan dake ono.Iye ano ben anin ida denan banten nafi mei ida aunan dake ono. 15 13 Tei empin ma dana sinta i bompon uwa ma'ekun erinti afovai mai e'i ayaka ban aunan den nan ban,mai e'i bain iye ano Ayarafenu anin avika mumunan intefo. 14 Mai teti ma ben a'de afovae ,mai teti ma mino dana ma beni ininta ma ina'e,bei tetin in'inten. Mai'van teti benan tetin ini'ya mino te'i, nai dana sa ben ma ina'e, ma'i teti afovai'e teti ben bain intan'te uh'na dana se. 16 I'ye ano be ava'e ume'i intena'fi i'da ma purin'pin origen, be'i va amukin'no, ma'i Ayarafenu aun amin'ten. Te'i ma'i kayo ma ume'i uwema i'da ma purin'pin origen. Mai'ra mana purin ume van mino te'i mai'van be'inan amukono'va se. 17 Mino namu avu'avai ume i'no, ma'a ughanti mai'era mana ume i'da purin'pin origen'ne. 18 Teti afovai'e i'ye Ayarafenu pin'ke ma kaien i'da ume'i inte. I'ye Ayarafenu pinke ma kaien be'in kama'en danti ba'sin i'da namu dana ano en arinten. 19 Teti afovai'e teti Ayarafenu pin'ke uno ma'a teti afovai'e ma'a mino bara ma'en namu dana i akona'fi ban. 20 Ma'van teti afovai'ughe Ayarafenu Ani ma'i eri'ven tetin kama in'in onan timin tisa ben afova'i ono i''ye bena'fi. Ma'i teti ma bem'pin bakun i'ye pura ino, ma'i ben Anin'pin Tepuro Aviren Banta. Ma ma'en be'i pura Ayarafenu ma'a ayaka ban Aun. 21 Iyanpon kayo iya'na kampun ayarafenu kayo pina kau'ono

2 John

Chapter 1

1 Kakan banta finke ma anasi ben akafana fin araven iye tei putakem dana pin tinunue mai tei ana vauno mai mana'a kayo va iye purasen puhtaken dana afova uken mai kaiyo vase. 2 Mai van ma tentipin ma bain puntakein dana bain mai amo teti ma ayaka banten. 3 Ayarafenu i kama va arun dana va ara kusin mano va tetimpin bano. Ayarafenupim ma tepuro tivira banta. Tifoe aka pin kama dana ba anunuin ba. 4 Tei kakan ta timusin iya uno ein akafana ma dose una'e kama dana pin oriyain ma'ane ma teti ano ayarafemu pinke ma mam baiya bare uno 5 Tare tei enana timisin iya uno anasi ida man'ane teie ein arai inta ma bare ein maivan teti sa ben anunuin maran ano. 6 Maivan anunu esen mifo teti sa beni mam amin baiyafin na nono ma men man baiya ino mima arai inta ma ini kare ona mai van ei maifin na nono. 7 Mai kokona kampun banta ano ma barafin orera uken mei beu ano ida man amakisien tepuro mana erene mai kapun banta kayova kampun aviran banta. 8 Eyan na oare va ida va ma dana sinta miva tenti ma kakan dorari eruna mai van ei mino miyan barano. 9 Iye ben nare orintenfi ida ma tiviran banta i inin amin bayafin ma bare ein ida tiyarafenu dan ban, Iye inin amin bayafin ma bare ein mai bei tifoe ma be anin ma dan bain. 10 Iye evain erian na ida inin amin baiya va eren ida va e'ama avire oreva ida va ebn kama baiya sianta. 11 Iye bem kama baiya siantan tefo i mai beni namu avu ava pin bema ban. 12 Tei kokona dana dekun bain bompon uwama, ampin vam tifonkian mai van ini'e evain tei erinto, u mai en auna ona, are baiya seno mai ano timusin titimpim bikantena. 13 Ein ananoen akafana ano ein kama baiya siante.

3 John

Chapter 1

1 Te'i Joni hanon banta ano bompon uwama'anan kama tifa tiva'e bain orene Gaiusi baine, te'i ma moekanta tinunu iyaunae. 2 Kama tifa tiva'eoe' te'i timuke ma'asere e'i mino dana pin kamae banono ida ai bare inka eni aunma kamaen bantene. 3 Purase te'i timusin ere, efa ava'e ma ema tian paman eni putakein avu'ava, ma'augha e'i putakein avuavaka'i oriyaono. 4 Te'in timusin ida manai ena timusin ma ughene, te'i ma ineken tentighafana ma purasighein avu'ava ma bakuriare. 5 Kama tifativa'eoe, e'i maen ara amire dore'iyaono efa' ava'en auban ma ena nanu banta vase 6 Iye eni kama avu'ava tian paman'enafino enama mono pinte anunuine. Mai e'i purase kama avu'ava 'ie banasi tianta'au Ayarafenu aranaghein asa'i diyaono 7 paravara seyo, beti ma kakan avi ka ma orivene ida manadana barantene idama Judan kekama bantene. 8 Ma'aughanti tetimasa manai avu'ava sisa mai nanin banta fin ono. 9 Te'i ma bompon uwaman mono nanim banta firi dere. Ma'aughan Diotrepasi, mai be'i mai banta ana ani' ono vari'ughane, ida teiti tivirano van ughane. 10 Ma'aughanti ma te'i ere-e, te'i kamae i onantere mino avu'ava ma be'i manta'ein, ma ena 'ena namu bay a ma tetin nan tigha' enine. Be'i ida mai avu'ava bane, maivan ida befa'ava'en avi'en kama iyen. Ena inka be'i idae iyan enama avirampin, ma'aure mono pinte tianten. 11 Kama tifa tiva, e'i ida va namu, ava'ava bakurono, e'i kama avu'ava sa bakurono. Banta ano ma kama avu'ava si'intefo, mai be'i Ayarafenu nina'ino, banta ano ma namu avu'ava si'intefo, mai be'i ida Ayarafenu afova'inono. 12 Mino mumunan anin banta ano kama baya tiyane Demetriasina mai beti tian paman'ne ma'ase, mai be'i kama banta ino pura baya timpine. Tetim'a oman pamaneke e'i afova'e tetima pura siane. 13 Te'i kaghon dana deken bane e'impin bompon uwama'an erinovare ma'aughanti te'i ida mino bompompin uwama'anfore. 14 Mai te'i e'in onan damu asikaugene, te'i kanai'e e'in anuna onia ema baya tintore. 15 Kakani arakusin em'a bantene. Efa'avan keka enan kama damuse tene. Ma baya tesin ena tifativa'en pim'masa orino.

Jude

Chapter 1

1 Juti tepuroni dora banta va Iemisin avae, mei kayo wamaen tifoe Ayarafenumpin Anunu kayo ono, ma Tepuero aviran banta ivan ma dafiantein. 2 Maiva arun dana va ara kusi ma ano va ein pin moeka. 3 Tinunu kaiya tei ima akak0na dorari'e evain bompon uwama-an erino maivan men tetisi evarenen aviran mani ughem. Tei iren vain uwamaekun erinti v afovaie akona va mei mumunao mei ma dekun bain mei mai mana damu ma Ayarafenu ma bei mumunan keka amighein. 4 Mana-a banta ano aupake ire timpim dofeken. Mai men mei banta kaiyo ma namufindo man kaen. Mei kaiyo men kama kaiyo wai no, iye teti Fierafenui kama man men ma bughafa kaen, mai beu ida sen tepuro auran banta tetisi kakan mino 5 Tare tei en tiyanminto mai ma pe m ofava ughantefo mei ma Ayarafenu ma beu ma Ijipi baru rake ayaen aviren barufa erein, mai mana'a damu esantvin mei ma benta ma ima mumunan iyain kaiyo aman namuen. 6 Ankeron kaiyo va iye ida ma beu i diran ma intenafi, mai van iye kama baru ma ampein. Ayarafenu beu akona ananta kaem, mei ma bema beu ni kama va namu va dosinain kakan damu. 7 Mai Sodomi va Gomora va ma meira ma kakan baru bain kaiyo beyan daghan namu ava pin amen ma mei namu avu ava uvaren bakuren. Beu ayaen ayaka bain irafin ma oriyain kaiyo i ani in mi anden ne. 8 Mai avu ava ka ma mai kaiyo ma kain ma onane beu yan aman namuiyane. Beu baiya ida bakurene, mei beu bein man namu bi amen. 9 Maiva Mikora ankeron mase, bei ma namu dana ba ma asivuen ima akonaen baiya seine. Mosesini bughafa wan maen, ida bempin namu baiya tianta no vane. Ma-ainain bei ma asen kaka mano ana ein puntaranten ne. 10 Ma-a ughanti ma kaiyo men ima afova ughein dana man namufin diane, mai ima afova ughein dans se,cmai ida kama ughein uraran ma namufin den mino. 11 Beu nara teno keini ma orighein asa i bakurian ma maen Balamin anden bianta baku riaine. Mai men ben korani aruvin danapin anyoken. 12 Ma kaiyo men ida kama kayo eni kama amusin in damu pine, ei ma dunan ida ayavefinken niane. Beu ma-anen konan ma ida ma ha di-ain ma uwa ano ma e-aveken ma orein. 13 Beu ma namu non ma o-kien ma erein anden beu ni ayave e-aman dakoen mai bempin ma kakan dunin bain ma dantin ma ayaka banain. 14 Inoki Adamini anan pinke ma ben va ma siaken, onano Ayarafenu ma kokona bei ume idavan banta kaiyo va ma eriyain. 15 Bei eriven mi namu dana aman ani ono vain beu ni mino doran ma namu asa ma uwantein va mana namu vaya ma namu banta kaiyo benta tigha re-ein. 16 Mai beu ba-duren ma ifidem ma meivan ma kokons baya siain kayo beu ni namu arandon ma bakuriaino. Beu oh ano beu aman beuyan amosen mai beu yan beu ni kama van nimo, mai beu ena kaiyo amusin amen. 17 Tesi tinunu kaiyo ei va pe'ma sighare ein baya'va ineno, Tepuro aviran banta i bakurin kayo beu pin'e. 18 Imtan damusi intin maen ena ayompa siren intiyain banta ano beyan beu'ni namu avu ava bakuriyan. 19 Mai beni ano ai usiyan mei men beu ma bara ina ban ida aun dan ban. 20 Maivan tesi tinunu kaiyo, eyan na kamae meman ma puntakein tasa ka'ure va kanta aunanpin na amukono. 21 Eyana Ayarafenuni anunufin eyan na kaufe'va Tepuro tiviran bantai kamain avu ava sa ave ono. Mei ma ein ayaka ban aunan avian amein. 22 E'i va mei kaiyo ma ida ma afova u'hein na kama ono. 23 Ena kaiyofina peran pinke sa kama dana ani ono, ida va au namuin ona kayo va anunu'o. 24 Ma men iye ano ein ma ida eraven ankami na van ma difisian monan'ta i'oren. Mei ei man beni ka'ghan bi ma ida afun bainta mai ma kakan amusin bainta i kaen. 25 Mei kakan bi va akona va dafisin ako, mino damu va tare va pa vanten. Pura.