Wara: Bible for 1 Corinthians, 1 John, 1 Peter, 1 Thessalonians, 1 Timothy, 2 Corinthians, 2 John, 2 Peter, 2 Thessalonians, 2 Timothy, 3 John, Acts, Colossians, Ephesians, Galatians, Hebrews, James, John, Jude, Luke, Mark, Matthew, Philemon, Philippians, Revelation, Romans, Titus

Formatted for Translators

©2022 Wycliffe Associates
Released under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Bible Text: The English Unlocked Literal Bible (ULB)
©2017 Wycliffe Associates
Available at https://bibleineverylanguage.org/translations
The English Unlocked Literal Bible is based on the unfoldingWord® Literal Text, CC BY-SA 4.0. The original work of the unfoldingWord® Literal Text is available at https://unfoldingword.bible/ult/.
The ULB is licensed under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Notes: English ULB Translation Notes
©2017 Wycliffe Associates
Available at https://bibleineverylanguage.org/translations
The English ULB Translation Notes is based on the unfoldingWord translationNotes, under CC BY-SA 4.0. The original unfoldingWord work is available at https://unfoldingword.bible/utn.
The ULB Notes is licensed under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
To view a copy of the CC BY-SA 4.0 license visit http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/
Below is a human-readable summary of (and not a substitute for) the license.
You are free to:
The licensor cannot revoke these freedoms as long as you follow the license terms.
Under the following conditions:
Notices:
You do not have to comply with the license for elements of the material in the public domain or where your use is permitted by an applicable exception or limitation.
No warranties are given. The license may not give you all of the permissions necessary for your intended use. For example, other rights such as publicity, privacy, or moral rights may limit how you use the material.

Matthew

Chapter 1

1Kenni nka Yesu Krista yinli lana u sermina. Yesu yinni dawuda tukoni u sini, Dawuda yinni Ibrayima tukoni u sini. 2lbrayima ke nkumu Isaka. Isaka ke nkumu Yakuba. Yakuba ke kumu Juda ii fema. 3Yuda ke nkumu Perez i Zara. Tamar ke ye ncaba u kwena. Perez ke nkumu Esiron. Esiron ke nkumu Aram.44Aram ke nkumu Aminadab. Aminadab ke nkumu Nason. Nason ke nkumu Salmon. 5Salmon ke nkumu Bowaz. Bowaz ke nkumu Obed. Ruti ke ye pikwe nna. Obed ke nkumu Isayi. 6lsayi ke nkumu Yosube Dawuda. Yosube Dawuda ke nkumu Solomani. Nkwe i kwe nna yeni uri ciya tin ntiyan.7Solomani ke nkumu Robowam. Robowam ke nkumu Abiya. Abiya ke nkumu Azaf. 8Azaf ke nkumu Jozafat. Jozafat kumu Joram. Joram ke nkumu Oziyasi.9Oziyasi ke nkumu Jowatam. Jowatam ke nkumu Akaz. Akaz ke nkumu Nkumu Ezekiyasi. 10Ezekiyasi ke nkumu Manase. Manase ke nkumu Amon. Amon ke nkumu Joziyasi. 11Joziyasi ke nkumu Jekoniyasi ii fema. Nko u lese nke Babiloni caba uyan fagana Israyel caba u kun nni pi pripe pi taa i pe pininaki.12Ncaba u liba u praa u sɔrɔ pata Babilonɛ, nka Jekoniyasi kumu Salatiyɛl. Salatiyɛl kɛ nkumu Zorobabɛl. 13Zorobabɛl kɛ nkumu Abiyudi. Abiyudi kɛ nkumu Azɔr. 14Azɔr kɛ nkumu Sadɔk. Sadɔk kɛ nkumu Akim. Akim kɛ nkumu Eliyudi.15Eliyudi kɛ nkumu Eleyazar. Eleyazar kɛ nkumu Matan. Matan kɛ nkumu Yakuba. 16Yakuba kɛ nkumu Yusufu. Yusufu kɛ Mariyama puwɔɔ. Yesu na nkwɛ awala isee a Krista ni Mariyama kɛ nkumu. 17Nusa pise u wasitu yibɛ nkan san inasuna nka nfɛɛ Ibrayima yɛ siniki i Dawuda. Nkɔ usɔrɔ nusa pise u wasitu yibɛ nkan san i nasuna nka nfɛɛ Dawuda yɛ siniki i Israyɛl pisee u pri nlese apata ipɛ Babilonɛ. Nusa pise u wasitu yibɛ nkan san i nasuna nka nfɛɛ nkuma nlese nsiniki i Krista kumuni lese.18Cee Yesu Krista kumuni fagana i kwɛ nna Mariyama klee utuguye. 19Yusufu yeni nikammiyan, i ye usi ɛ pa yɛsɛ Mariyamu yinnanbɔ liba u yinkebɔ. Nkafi, nka imɔnɔ iyi Mariyamu liya apuwɛ usummanebɔ.20U yinu nka ubɔka nki, kunni i mɛlɛkɛnan nwunan tuku ukɔye woyeni upa mɔnɔn ise :" Dawuda kobe Yusufu, i mi yini npa nansi npalɛ Mariyamu belesibɔ, ikinkabɔ Ceni uniinkammiyan nka wan kuso iyi. 21Ipe kobe i kumuni, wan iyannan a Yesu, ikinkabɔ, isɛkɛ peliba ukɔka ipa fe pɛyɛ pi weyemini. "22Nkumman ntoni uyammini yani nkafini, tumunitaya i manan kununi nkwɛ kwinnan, nkumman npafi npa yisini. I mɔnɔn yeni. "Cipe nkwɛ puwɛ kɔmini ise iyanyibɔni ipe kusso u loni, ipa kumu kobe nkwɛribɛ. 23Kobeni i yinan kɛpeta a Emanuwɛli, nka u ko nkakɛ a Ceni ki sini nkini."24Yusufu yɛ n cemi lese nkuman yeni, kununi i mɛlɛkɛ nan umanan ye nka ise wɔrɔmani, nka iyammu yani. Nka i bele Mariyama si. 25I kinkabɔ, Yusufu kɔmini isebɔ fɔ ipapa ipa kumu kobe. Yusufu wan kobeni yinanni a Yesu.

Chapter 2

1Yesu kummu Bɛtilenɛmu, Zuda pɛra usi, nkumman nlese nne, Erɔdi kɛye nka upɛra u yɔsube, i kumu lesenkummanyeni, wensumman ncese yini kɔrɔnnan u pɛra usini, pa ta Zeruzalɛmu, 2Pa pi ita : « zuwifuw man u yɔsube nkwɛ kummu kɛrɛkɛni, kɛnan i ye? ti pa i basini nkafini ti yan i wusupi yini u yini tumuyɛ kɔrɔnnanke» 3Yɔsube Erɔdi yɛ nna nka u manne lesenkumman yeni, ise ipɛ Zeruzalɛmuni caba pitoni uliba pi wunuman ntapɛ tulan.4Erɔdi yile sarakanfeman u yinke caba ipɛ sariyan u karamuman pi toni u minikunni pa pi pɛ yɛ a Ceni u tuni nni isunkan i kummukɛ. 5Pi pukoki i seni :« isunkanni i kummu Bɛlihɛmu, Zude pɛra usi, ikinkabɔ tumunitaya nkwɛribɛ kɔn ye sɛmminannki : 6"Bɛlihɛmu nka Zude pɛra ubokose nka kwemi ntoni uka titinani nka yɔsube ipe faki, ipa waka i nifiyamman ncɛyɛ Isirayɛli cabani"».7Nka userebenke, Erɔdi yile wesummama miye nkini, ipa pi pɛyɛ :« a yan wusupiyeni lese wemi ye?» 8Nka u serebenke i nan wunkura pi kleni ipa mɔnɔn pɛyɛ :« a ta Betihɛmu a pa ta apa wɛ pitiyanni, sahuu. A ta a yɔnyi apuke apa mɔnɔn be, nkafini npafi npa ta i yanyi npa nan pawunan ikle.»9Yɔsube i kwisi lese nkumman i kwinnan u manni, nka pi tuku wunkura. U yini pɛyɛ ciyanki, pi yanye wusu piye nka yi upa yini pɛyɛ kɔrɔnnankeni, pi yɔnyi pi yinke boni. Kobe piye ye tiyenka yeni, wusupiye ufɛ pi yinke upa ta ypa yini nka u tiye ukuni. 10Pi yan lesenkumman yeni, pi wunuman nkammi ncaki.11Pi yile kunni, pi yan piti liyɛnan yi i kwɛnan Mariyamu. Pi kurukuni pi nanfe kobe ikle. Nka userebenke pi kwa pi sɔmanni, pi nan sanunanni ipɛ wusulanan ipɛ wi yanka lemini kammini kobe ikleni. 12Ceni u mɔnɔn kwinsummanni upe, woyeni api puke yini nka u wunkura upo pa fɛ Erɔdi yebo. Nka uwunnanki, pi lo wunkura nwunnan pa ta pi bokonki.13We summan u fa userebenke, kununi i mɛlɛkɛnan nwunan tiki ukɔ yusufu ye wo yeni. I mɔnɔn yusufu yeni :« ɛ i wunso i ta i kobe ipɛ kwɛnan ɛzipiti bokonki, ikinkabɔ, Erɔdi pe kobe i tiye uwiyani, a yi liyeni. ɛ wakanka utiyenki fɔ i pa lesenkumman ye i manan ise. 14Yusufu wunso utulanki i ta i kobe ipɛ kwɛnan Ezipiti boko nki. 15Pi waka yan yeni fɔ Erɔdi pa pa i pa ku. Nka u yammini yani nkafini kununi i manan ye kwinnan nkani, nka u pafi upa yisini. I mɔnɔn yeni :« Nyile nkobe Ezipiti bokonkini »16Erɔdi summan lesenkumman ye a wensumman u tulu i kankeboni, isummu u kani ucaki. I tumu i kɔsɔkɔ yamman Bɛtilehɛmuni ipɛ u minannki nbokose to, li pise ncɛyɛ yɛman nku yɛ bomi nkunbɔni pi tototoni, ikinkabɔ ipuwoni yeni a pitiyan ku nkumman nkunnibɔ, upa sini i we summan u manni kwinne.17Nkumman nlesenne, tumunitaya Zeremi manan ye kwinne nkummanni, nkumman nyisini, i mɔnɔn yeni : 18« Fani miyan nwunan yini Arama. Yasa miyan ipɛ kwin fiyamman nmiyan npɛkɛ. Arasɛlikɛ yaka, nkafini ipise utoni pi kunni. Yi upo ɛ pa fulo i nanbɔ nkafini i pise u kunni.19Erɔdi kwa userebenke, u yini Yusufu Ezipiti, kununi i mɛlɛkɛnan nwunnan tiki ukɔ ise woyeni. 20Upa mɔnɔn ise : ɛ wunso i lo kobe ipɛ i kwɛnan pa puke Isiriyayɛli boko nki, nkafini ncɛyɛ ye usi a pa li kobeni, pi toni u kwisi kwani to. 21Nkakɛ i wunso i ta i kobe Isirayɛli boko nki.22Ikinkabɔ i nu i nanka a Arikelayusi wasini Zudenan u yɔsube, i kwɛsi Erɔdi tiyenkini, i nansini, i tulu apa ta ipa tɔni nka utiyenkibɔ. Ceni u mɔnɔn yusufu ye woyeni a yita Galile pɛra usi. Nkabɛ, ita nka utiyenki. 23Ipa ta nwunan ye, nka yinnan a Nazayɛti. Nka u yammini yani, nkafini, tummunitaman u mannan ye kwinne nkummanni nkummanni, npafi npa yisini. Pi mɔnɔn yeni : « pi pe i yileni a Nazarɛtini»

Chapter 3

1Nkumman nlese nne, zan i senan nkwɛ i ye liba u batise tiyenka sibe, ipɛ nimi yebɔni, Zude pɛra usi. 2I ye umanne liba upeni : « a puke serebe nke a yini awe yemi ye, nkafini wala usi nyɔsuye nnese ntakani,» 3Tumunitaya Ezayi manan ye puwɛ nkwɛ kwinnanni : « Puwɛ nkwɛribɛ fanneni tiyenka nimi ipɛ sibe niye nka utiyenkibɔni : a Bele kununi i wunkurasi, a yini a cini fakanan u kammi, Zan kɛ nmanan nka yani».4Zan birimi ni ye ni yɔgɔmɛnan u fa, pu yinannan ufa nka ye ikɔ pukone ika, tintɛman ipɛ tuwan npɛ ye i wannikuman. 5Liba ye yina Zurubɛn kuuwannkini ipɛ Zeruzalɛmu ipɛ Zude pɛra tibe ntoni nki pa ta Zan ye. 6Pi tuko ye pi niyeyeni, nka u serebenke Zan pa summan pi batizemi Zurudɛn kuwa unimi.7Zan yan farizinyɛman nka fiyan man ipɛ sadusenyɛman u ka fi yaman pa ye pi kɔ batizeni, i mɔnɔn pɛyeni : « a yakupise, yɛlɛ mɔnɔn amɛyɛ a kwasa Ceni u pi ye nka peni uyinke? 8A wenkamman nyamman, a tikike a puke serebenkeni a la a weyemi nsi. 9A wɔn a wunanki a Ceni ki pe a kɔkɔnibɔ ikinkabɔ Ibrayima kɛ a kwɛsi. Ni u manni amɛyeni, Ceni ki fiyan taabɛi nwasine Ibrayima pise.10Zende bele i kɔni nkafi, npafi i pa ku sibe. Siye wo siye ki pi kamman nwanbɔ, nkumman ntoni nipe kuwoni npa wan wanki, 11« ni a batizeni i nimini, npa tikike a la a wemi nsi a pa puke a serebenke, ikinkabɔ puwenkwɛ pe nserebe nkeni, i yɔsuye nsi nkumman nneni. Npatɔ i fabɛ nfe i pammanni, nsanani npatɔ i ka u yamman. Ipe ti batizeni ipɛ i niinkammiyan ipɛ waan bɛni. 12I wannikuman ntamman suwa ki klemini. I pe i bileman nyan yeni ipa lo npise ipa wanni i taabanki, ipa yanan nkumman nkambɔni i waan nka ki kwisabɔni.»13Nkumman nlesenne, Yesu yini Galileni pɛra usini ipa ta Zan ye Zurudɛn kuwanki, ipa wa ise ɛ batizo. 14Zan ye usini ɛ pa lɛ, kakɛ i mɔnɔn Yesu ye a : « Mankɛ nsunkan npa batizebe. Mi yammi kankinan npa pa be a nbatizemi? 15Yesu mɔnɔn iseni : « yeni u yammi yani ba tintiyan, ikinkabɔ usini tatɔ i Ceni ukwinne nwan yammoninki.» Zan pa summan tulo ise.16Yesu batizenan userebenke, i fɛ nimini. Nka utiyekisuu, wala usinan u kwɛni tibebo. Yesu yan Ceni u niina yɔkani isini nma nma lupiye. 17Mannimiyan nwunan yini wala usini upa mɔnɔn : « Nkobe kwɛ kwinnan kammi nwunni i sɛkɛ kummani. Ikwinnan ukammi nwuni icaki.»

Chapter 4

1Nka u serebenke, Ceni u niinkan niyan u yammini Yesu i ta tiyenka sibe ipɛ nimi ni yebɔni, nkafini, sutanan upafi upa fe i kuwo to. 2Yesu yammi kumman wansebo ipɛ tunuman wanse i wannibɔ i nibɛ nimibɔ. 3Sutanan u wɔn i minan nkini upa mɔnɔn ise: I mi Ceni ukobe, mɔnɔn a taabeni nwasi buruman.» 4Yesu pukoki iseni: « puwɛ i pummane i suwe u yewunanbɔ, ikinkabɔ, ibɛ pummanne i ceni ukwinne»5Nka u serebenke, Zeruzalɛmunan nka boko sakasinan, sutana ki ta ise nka uwunanki, ifɛ ita ise Ceni fe baa kwe ukuni. 6Upa mɔnɔn ise : « i mi Ceni ukobe, wɔnki mi cani ikinkabɔ umannan Ceni u kwinneni, i pe i mɛlɛkɛman ntokone npa kami wala usi. Nipɛ mi loni nklemini, nkafini npamman npalɛ taabɛ nfiye.7Yesu mɔnɔn ise :« umanan bɛ Ceni ukwinneni: mi yini npa fe mi kununi Ceni ukuwotubɔ.» 8Nka u serebenke, sutanan kita ise yammo laminan nwunan kunni upa tuku ninani u nanpone nne to ipɛ uwunnanki npumman. 9Ipa mɔnɔn ise: « i mi kurukuni ntu npa yɔ npo nipe kummanni nkumman ntoni nnan mi kle;»10Yesu mɔnɔn iseni:« Wunsekenanni nminanki mita sutanan, ikinkabɔ u mannan Ceni u kwinne nni, mi kununi, mi ceni yɔ nkwɛ ipo npa yammi yammoni nkwɛ kaponi nke. 11Nkumman nlese nne, sutanan u lani u yinuye nka utiye nki. Nmɛlɛkɛman nwunuman pa nka ukammileni.12Yesu yɛ nu nmannan a zan wan baankini, ita galilenan upɛra usi. 13Ikinkabɔ, i tulu ipa tɔni Nazarɛtibɔ, i tani i tɔni kafaramu Galile kuwa unu, Zabulɔn ipɛ Nɛfutali pɛra usi.14itani i tɔni nka utiyenki, nkafini tumunitaya Ezayi manan nkani, nka upafi upa yisini. I mɔnɔ yeni. 15Zabulɔn ipɛ nɛfutali pɛra uliba, kupɛli wiya upɛra usi nliba, galile pɛra ucacaba. 16Liba ncɛyɛ tɔni yin piyentuni, yimilɛya uka kwe ufɛ pɛyeni. Ncɛyɛ tɔni yimpi ye ntuni, yimileeya u fɛ pisini.»17Ulo nkumman nlesenne, Yesu wantu i liba u kalane. I ye u manan liba upeni: « a yini a weyemi ye , a puke serebenke, nkakini, Wala usinan u yɔsuye ntakani.»18Yesu nankani nka ipa yini galile kuwa upɛra usi, i yan nibomi nceseni. Simɔn nkwɛ yinan a piyɛribɛni, pɛkɛye i Fiya Andere, pi jɔɔnan u fuse kuwankini, pe yeni yintakuman upɛkɛye. 19Yesu mɔnɔn pɛyeni :« a yɔ npo. Ni a yammani ninanman u kɔkɔman, ninani u ninaman apa fi ncaba.» 20Nka utiyenki suu, pilani pi yini pi jɔɔman ye pi yɔ ipo.21i ta po wɔnyinke, i yanbo ni bomi ncese nni, ncaba piyeni Zebede pise , ipɛ Zaki i fiya Zan. piye pi jɔɔman nbele beninki ipɛ pi kwɛsi Zebedeni. Yesu yile pɛyɛ. 22Nka utiyenki suu, pi yini beni ye i pɛ pi kwɛsi pa yɔ yesu po.23Yesu ye nankan Galile pɛra usi to ipa zuwifuwman utika tikinibɔman ntu. Ye wala usinan u yɔsuye nkwinkamman nmanne pɛyeni, ipɛ ipa kamman nsuwa pito usiye u yamman. 24Yesu yinan u fɛ nkumman ntibe ntoni nkini fɔ utɔ ufi siribokonki. Nka u wunanki, liba ye ta ise i pi kaman toni: wɔpiliba ipɛ i , ipɛ liba ncɛyɛ kase ntukupɛ pa yirikeni ipɛ futumi yesu ye pi siye u yammani. 25Nifiyamman u yɔ ye i poni. Pisi cese yini Galile pɛra usini ipɛ cese yini boko se kansimanni, ipɛ cese yebe zurudɛn kuwa u serebenke ipɛ Zeruzalɛmu libabɛ.

Chapter 5

1yesu yɛ n yan nifiyamman yini, i kati yamme nki ipatɔni. Ikinipise pi wɔ i minan nki ipatɔni. 2I wantu ipi tikani. I mɔnɔnni: 3« liba ncɛyɛ summan a pi sini usini, ncaba uka u kammi pi yini, ikinkabɔ, wala usi nyɔsuye ni pi ciman. 4Liba ncɛyɛ yakani, ncaba uka u kammi piyini, nkafini ceni pe oi summuse ntammani. Liba ncɛyɛ yɔkɔ pi kɔni,5Liba ncɛyɛ yɔkɔ pi kɔni, ncaba uka ukammi pi yinni, nkafini pi pe maansuye nyammani. 6Kwɛmanan u bula ki ncɛyɛ sini, pi ka u kammi pi yini, nkafini, pi summuse ni pe ni pe yipeni. 7Libancɛyɛ pi maciba u yunku kita pisi , pika u kammi pi yini nkafini, Ceni u yukunan ki pe ta pisini. 8Liba ncɛyɛ wunan kwɛmani, ncaba uka ki pe kammile pi yini nkafini, pi pe Ceni u yanyini9Ncɛyɛ wunanan u wiyani , ncaba uka u kammi pi yini, nkafini pi pe yileni a Ceni upise. 10Ncɛyɛ api baka ye pi tikusi u wunan nkini ncaba uka ki kammile, nkafini wala usinan nyɔsuye pi yammani.11« I liba pi a cise, pi a bakaye, pi nifokumi nkuwo asi, a weyemi nyammani, nkafini ani ntikinipise, nka u wunannki, a wunukammilenan u yamman. 12A yammi wunu kammilenan a caki, nkafini apa wala usinan nyɔsuye nyanni, tumuta pise ncɛyɛ fɛ apa summan kumuni nkabɛ a baka pɛyɛ yani.13« A mɛyɛkɛ ninani u kupɛnan, ikinkabɔ nka kupɛnan, ikinkabɔ nka kupɛnan u kammilɛni i nka u fɛ ki , kumman u yamman yini kupɛnanbɔ ? Ki yini i fiyan puwa kammilebɔ. usunkan i fuseni, liba upa u suwa ye . 14A mɛyɛkɛ ninani u yimilɛya. Boko nka yamme ukuni nka ki mi miyenibɔ15Puwɛ tukwɛya u lone ipa tukuni fifemi ntubɔ, ikinkabɔ yu tikani pawunan sini, nkafini upafi upa na u yimilɛya baa ukle liba utoni upafi a yanyi baa utu. 16A we nkamman nyamman, a pa yimilɛya ufe liba upe yani, nkafini pafi patiki sise a wala usi nceni usi.17< yan a npa sariyanan upukonibɔ, walima npa yɛsɛ tummutani pise u kwinnebɔ, nkanka npanika ukobɔ.. Npani nkafini pi mɔnɔn ye a kwinne nkumman sunkan nyammini, nkumman npafi npa yammi. 18Sɛnannki, ni u manni a mɛyeni a u yini wala usinan ye ipɛ i man usinan Ceni u tiki sariyanan nkani, puwa i fa nka usibɔ, nkumman ntoni nsunkanni nwan yammoni.19Nkanka yini, sariyana nka tikini, nka kwinnan puwɔ nkumman ntoni keni, i puwɛ nkwɛ yɔ npabɔ, i usu umanne liba upe api yɔ npabɔ, nkwɛ i fiyan puwoneni ni kwe wala usinan u yɔsuyeni bɔ. Ikinkabɔ, i puwɛnkwɛ yɔ nka u sariyanan upo, i u manne liba upe api yɔ upo, usu i puwoni ni kwe wala usinan u yɔsuyeni. 20Ni u manni a mɛyɛni a yɔnepane sariyanan pa, u ku sariyanan u karamunan ipɛ farizinyɛwman uka ukunnibɔ, afiyan wala usinan yɔsuye nyanbɔ.21« Asumɔnni a u mannan ti kwɛsi yeni, mi yini npa li puwɛ bɔ, ni niman usunkan i piyeni. 22I kinkabɔ ni u manni a mɛyɛni, i puwɛ wo puwo summu uka i boko se, usu sunkan i piye, i puwɛnkwɛ ci i tɛni boko a i kwɛnan, usunkan i piyeni. I puwɛnkwɛ Ci itukoni nkini a i kamman yammiya, usu la wankini23Nkafi, imi lesenkumman ye i saraka nan ufe Ceni nke, mi wuntanan upa yɔkɔni a tukoninkini i summu uka nmeni. 24Tiki mi sarakananba, apata apa ya Ceni. Nka userebenke, , npa puke, npa summan mi sarakanan u nanCeni ukle.25I kwinnan nwunan mikle i mi tɛni boko, kwa mikɔsi a feki, nkafini, apa lɛta ima fakansuse upe, fakansuse upa lɛmi wan baanki. 26Senseni, ni umanni nmeni, mi kwisa fa nka u baankibɔ, npatɛ mi kumu npukone nmebɔ27A nuni, u manan bɛni: mi yini npa yammi laba wemibɔ,. 28Ikinkabɔ, ni umanni amɛyeni,, i puwɛ wo puwɛ ce cibɛni i caki, usu yammi laba wemi i summu i cibɛni i kwisi.29Ncafi, i mi klewɔnan nke i yukupise u wasa fɛni wunkurra upa tɔ imi wan kwinye yamman nki, fiyo mi tokoti tuwola mi sininsi ntiye nwunnan pa i yesiye, nka upuwɔni mi sini utototoni upatɔ i fuse jahanamanaki. 30I mi klewɔnan ki wasa fɛni wunkura upa wammi kwinye mini, usu nku ifu ti tuwolo. Mi sini utiye nwunnan patɔ i yesiye nka upuwɔni mi sini utototoni upa la jahanamanki.31U mannan bɛ boni : i kwinye nkwɛ usi a ipa lɛ i cibɛ, nsunkanni i nan i belesi sɛmman ikle. 32Ikinkabɔ ni u manni amɛyeni: i puwɛ wo puwɛ lɛ i cibɛ, ipa li belesinan, nceni ki jɛnɛyaye npɛ i yamminibɔ, usu i cibɛ i wan laba nwemini. I puwɛ nkwɛ bele cibɛnkwɛ belesinan ukuni, usu yammi laba wemini.33« A yu bɛni, umannan ti kwɛsi yɛni a: mi sunkani mitɔ yɔsube mi kwinne ntoni nki, i mi nan mi nummiyan Ceni ukle kwinnannka ye, kwa mi kɔsi mi yammu nka. 34Ikinkabɔ ni umanni amɛyɛni a yini apa lakɛbɔ, a yini apa lakɛ i wala usinanbɔ, ikinkabɔ Ceni u yɔsu tɔnanan nkakɛ. 35A yini a pa lakɛ i maan usinanbɔ, ikinkabɔ ceni u pamman ntikinanan nkankɛ. A yini a pa lakɛ i Zeruzalemunanbɔ, ikinkabɔ yɔsube kwe i boko nkakɛ.36Mi yini npa lakɛ i kobɔ, ikinkabɔ mi wiyan mi kuyile u kwɛmanne walima u wasa kapuwabɔ. 37A kwinnan u pukone puwɛ nkwɛribɛ ye usunkanni utɔ hɛyɛ walima owo. I puwa wan nka kunni nka u yini sutanan ukle.38« A nuni, umannani a : ɛ puwɛ nkwɛ yɛsɛ u yunkupiye a mi sunkani mi yɛsɛ i kabɛ. Walima i puwɛnkwɛ fe mi yinnan a mi sunkni mi fe ikabɛ. 39I kinkabɔ, ni umanne a mɛyeni, mi yini npa sara kwinyenke i kwinyebɔ i puwɛnkwɛ Ceni mi yipan nka mi kle wɔnannkeni wasi kalinannki ise.40I puwɛnkwɛ usi ɛ pa yilemi faka nsuwe ikle, nkafini ipafi ipa kɔkɔ mi simile, nanbɛmi tɔkɔcɛ nan ikle. 41I puwɛnkwɛ lɛ mikle ami sini i sɔman fakanan nke, npa yammi kiloman kaponi nyuwan ipɛ, kwa mi kɔsi; mi yammi kulo nbomi ipɛ. 42I puwɛ wo puwɛ ya pawunan mikle, nan nka upuwa ikle. I puwɛnkwɛribɛ pa pawunan uliye mikle, mi yini npalɛbɔ43A nuni, u mananni: Yini mi boko i kwinan u kammi mi wu npalɛ mi wu npalɛ mi niye i kwinnan mi wa. 44Ikinkabɔ, ni u manni a mɛyeni, a yini ani yemi u kwinnan u kammi a wu, a Ceni u yaye liba ncɛyɛ a bakayeni. 45A nka u yamman nkafini apafi ayatɔ wala usi nceni u pise, ikinkabɔ isɛkɛ wiye ufe niyemi upe ipɛ ni kamman upe, i ca wala ni kamman upe ipɛ niyemi upe bɛ.46I cɛyɛ kwinnan u kammi a wu kumman afiyan u yan nka nki, hali liba ncɛyɛ lɛnponan nkani pi nkumman nsuwa u yammanbɔ. 47A tukoni nki ncaba u yewunan ufe, kumman a u yamman. Cese upa liya fiyan a yamman? Hali liya Ceni summanman pi nka usuwa u yamman we ? 48A tɔ ni kamman nma a kwɛsinan nkwɛ wala usini.

Chapter 6

1A yinni a tiki tanan akɔye.A yini a wasi a Ceni uwukuru ciya kɔɔ tikayenan bɔ. A yanmi nka a kwɔnan yan nsii suwoni kle bɔ. 2Imii puwɔɔ u na, pammi nkɔni i kle miwu buni mi yinke liba upa yɔnyin palɛ mi kle bɔ. Nkaa nubo manama, pi u yammo yaani Ceni fee nbɔmatu i wankuru kumi nle pa fi pa yan sise liba u kle. seseni ni u manni a mɛyeni pi yan pi kɔ u siseni pi kwisi.3Iki nkabɔ i mii puwɔɔ unan panmi nkɔman ukle miyinni kɔɔnan u pa siman mi kle wɔɔnan uyanmini ka bɔ, 4kinakɛni umika.Imiyan muyani mi suna nkwɛ wemi nmikuman nyanyini i kwɔna u wan misini.5A ceni u yaye lesekɛ a tɔ kwinbo manama u suwabɔ. nka nkanmi pi wuni pi yeni Ceni fee nbɔman ntuni i wankuru kumine pa Ceni u yaye, liba utoni pa fi pa pi yanyi. Seseni ni umanni a mɛyeni pi yan pi kɔ u siseni pi kwisi. 6 Iki nkabɔ imi Ceni uyaye, lese nkɛ yile mikle bɔtu mi flo baa mi nu. Mi su nankwɛ mi lani, yɔɔ nka u tiye nki.Mi su nankwɛ wemi nmikuman nyanyi ni, i kwɔna u wan misini. 7 I a ceni u yaye lese nkɛ, a pukone kwin nponi upo ke fi yan bɔ, nma li ya Ceni simama, pi u yamma ̵nankɛni. Pi yanni yaa: a pi kwin nfiyan man npɛkɛ i yinan Ceni u pa yamni pɛye.8A tɔ ncaba u liba u suwabɔ,iki nkabɔ asu sumu a wukanmi ni puma ntoni u fii ayani ikle baa bɔ. 9 A sunkanni aya Ceni yanni yaa: Ti su nankwɛ suwoni mi yinna nsakasi. 10 Mi yɔsuye npa. Mi wunukammile kwinan nyammi mɔnsi nma ki yaman suwo nakɛni.11Nati tenni nwanni kuma ti kle. 12Boso ti kwiyemisi, nma tibee ti caye caba u kwiyemi nbosasi nakeni. 13Miwan tumu kufetu nakibo, nkaka yeni koko tumuye Sutan na u kle. Iki nkabo micunmake yosuye ifakana ikanmile kuwa woo kuwa amiina.14Aturo a a canikunni caba u kwi nyemi nbosasi pikle, asuna nkwe suwoni i akuma nkwiyemi nbosasi akleni. 15lki nkabo aturo aboso a cani kunni ncaba u kwi nyemi sibo, asuna nkwe suwoni i akuma nkwi yemi nbosasi aklebo.16Alu suna lese nke, apanma a yinkama nma kwi bo manama pi uyanma nkenibo. Ncaba pi piyinkama npanmaneni, liba upafii pa suma api suna nkini sen senni ni u mani a meyeni pi yan piko u siseni pi kwisi. 17Malokoni yaa: imi suna u luwo lese nke, saka mi yinkaa miyanmi wiin kanmi yan mikoki misoon. 18Liba u pale sumana ami suna nkini. Fo misuna nkwe milani, i seke i kwona uwan misi.19Amini napore kun akoye nnanani nina ni nkibo, nakama iwunma ni fiyan nye siyeni, nakama pi fiyan ba u kwasani pi win. 20Nka kanmini amini napone kun akoye sisenni suwo. Wunma i nakama i fiyan puwa yesiye an ni yebo, nakama i fiyan boo u kwasa palo puwa an niyebo. 21lki nkabo minapone nitiye nkeni nkaa misumu utoni kiye.22Ninana i yunku pise npeke i sini u tun nkweya. I mi yunku pise nkanmi misini utoni ki yanyi nakini. 23I mi yuku pise nkan mibo, misini u toni ki yinpiyeni. I mi wunna u wasi yinpiye nkuma nyinpiye nyeseni sawu. 24Ninaponi i fiyan yaboni u yanma yike bomi u peebo, iki nkabo kwerebe i kanmile i wunni i ku kwerebe i kanmile i wunni i ku kwerebe kunni, iki nkabo i lakasa kwerebe sini ila kwerebesi. A fiyan yanboni u yanma Ceni nkee apa yanmu napone nnebo.25Nka fiini u mani a meyeni yaa aboko a puma nkwi nabo. Akupa oo wanna a kupa a nniyan? Aboko abri kwin nato, a kuma nbrimi a nwanbo? Kweya u yinmi suwe we? Sini u yinmi brimi nne we? 26A cee wala usi nluupise, nkuma wanni puwa waan punbo. Ni wanni puwa kuwoobo, ni wanni puwa waan taba nkibo, nkuma ntoni u wunna nki asu suwoni upumane ni. Apuwoo lupisene sawu we?27Yere i fiyan cunna u waan i kweya u lamiseni u kuni i bo. 28Kuma nfii apa abri kwina uboka? A cee wopuma nbri wanni fakana. Niyanboni yanma bo, nipuwa yanmabo. 29Nkuma ntoni uwunnaki, yosube Solomani i yosuye ntoni, ibrimi nkanmile fi i wopumani nbrimibo.30Sokoma kuma wusiya nkini wan uto i nka siseni, i Ceni ki nkanmile yani yaa, ibrimi nna akle ikuu sokorma nkuni we? Atuko nsina u san nani sawu. 31Nka nfi aboko a wanni kwina anini kwinabo? Abri kwina kita kan kina?32Liya Ceni sunmama pi nkuma ntoni u wiyani. Asu suwoni sumoni a nkuma ntoni u wiyani. 33A we Ceni u yosuyeni i unasi nyinkenaniba. I nko u yanmi lese nke Ceni ki nkuma npuma ntoni u na akleni u pa wan nkuma nkuni. 34Aboko sisenabo, sisena kini i u wuna nkini, ki u fiyan ni.

Chapter 7

1A cese u kwinne nmanne bɔ, a kuman nwkinne npa lɛ mannan. 2Nka fini, a cese u kwinne nmanne nankeni, nkakɛ a kuman ni manne yani a cese ukɔ tamanne suwa nkɛ, nkɔ suwa ka a ka ki tamanne ki.3Siye nka mi boko i yunkupiye nkini, kamman fi mi nkɔ ceke? u fi cinko mi kani, mi yini nkɔ yanyi bɔ. 4Cinko ki mannan nkwɛ yinkupiye nki, mi fiyan u manne mi boko i se kanklan : sipiye nka mi yinkupiye nkini, yini nloye? 5Kwin bo manniya, lo ba cinki ka mi kɔkunto yinkupiye nki. I kɔ yammi, mi fiyan yanyi boni ni sahuu npa lo sipiye ye mi boko iyunkupiye.6A pukamman nfuse puman ntubɔ, pa lɛ wasine nan a po kuwa nwunan si npa yɛrɛ yɛrɛ a mɛnye bɔ. A nuku kuman nfuse yibimi ntu, nkuman kuwa kwa ni, npalɛ nsuwayenan npammanntu bɔ.7A yaye, a bɛ nta yanni. A wiyani, a be ta nanini. A man bɛnkɛla, ki kwa a mɛnye ni. 8Ipuwe wo puwe yaye i yanni; i nkwɛ wiyani i yanyini, i kwɛ man bɛkɛra, ki kwa i seni. 9A si, i kwɛribɛ kobe ya burunan ikle ituloni, lo ta i nɔn i kobe kle burunan u tiyeki? 10Ncabɔ, i kobe ya yinpo, i tuloni i yakwa kobe kle yinpo u tiyeki?11A mɛnyɛ ncɛye yɛsɛni, a siman pu kamman nnanni fakanan a pise u kle, a kwɛsi nan kwɛ wala u sini, i pukamman nnan ni fakanan u simanni nyaaman ukle i ku a kuni wɛ? 12ɔ si liba upa yammi puwa wo puwa a mɛnye, a yammi nkɔ suwa pɛye; nkafini sariyanan, ipɛ tumuni taaman u kwinne npɛ kɛ.13A yile nan kɔrɔpiye nke, nka fini wankura nka ta kunani, u yilenanan ipɛ wunan u sini, u liba u faa. 14Wankura nka ta ninanne nini, u yile nanan ipɛ u wunan ntoni u sanani, ncɛyɛ nkɔ sini, pi sannan ni.15A tuku a kɔ tumunitaman u nifokokuman upe. Pi pe a mɛn ye ni nman nafomi; pi wunuman nni pi tani caniman. 16A pe simanni pi yammini wemi nne ni. A Rɛzɛn man nku wo wuru siye u sini? ncabɔ i ku tɔɔbe tomi siye nki? 17Si kammiyan pi kamman nwanni, siye u wan pi yeemi.18Si kammiyan ifiyan pi yeemi nwan bɔ. Siye ifiyan pi kamman nwan bɔ. 19Siye wo siye pi kamman nwan bɔ, ki kuwoni, a wɔn wanki. 20Nkɔ fakanan nki, a pe tumutaman u nifokokunman u siman ni pi wemi nne ni.21Liba ncɛyɛ nyilene kununi, kunini, pi toninkɛ yileni sisɛnan u yɔsuye nni bɔ; nceeni ki walɔ si Ceni i nu nka u yamman bɔ. 22Nkɔ kupiye usi, nifiyamman i wana ni kununi, kununi, co ti yammi tumutani wemi mi yinɔn si wɛ, ti kaba wɔɔpise ti feni liba u pe, ti yammi we kwemi mi yinnna usi wɛ? 23Nkaki, ni u manne pɛyɛ ni nsiman a mɛnye nyanyibɔ. A wusike nku, a mɛnye weye yamman.24Nkɔ fakananki, puwɛ wo puwɛ yamini nkwinne nne, i wanni yammoni nki, usu i fiyan tamanne i yini kwɛrɛbɛ wutasuwe ni. I fiyan tamanne i yini ni kuni ni yambiya u kunni. 25Wala kwe u pani, kuwo man nyibini npuwo, yan kwe u feni, nkuman ntoni u man bani, u ca nibɔ. Nkafini, u tɔ wanni fakanan u ca ni.26I puwɛ wo puwɛ, yammini kwinne ni nne i wanni yammoni nki bɔ, i fiyan tammanne i yini nkwɛrɛbɛ liya wunta suw nkwɛyi i bani sanan ukuni. 27Wala u ca ni, kuwɔ man npuwo, yannan u pa. Ntoni u pa bɔ u manseni. U cani u yɛsɛ sahuu.28Yesu kwisi liba ni u tika lese nke ni tikini fakanan u ta liba tunan ni, 29Nkafini, i ya liba u tika nman sariya nan u tikini caba pi u yamman nankeni bɔ; i ye pi tika i faganan ni.

Chapter 8

1Yesu yɔkoni yamme ukunni lese nkumman yeni, nifiyamman u yɔ iponi. 2Nka u wunnanki, siintiman ki ye puwɛ nkwɛribɛ sini, i yɔ Yesu minannkini i pa kurukuni i lu, i pa mɔnɔn ise: « Kununi, i mi tulu, mi fiya nsiye yamman» 3Yesu tukusini, ipa mɔnɔn ise: « i tuluni a mi siye nyammi.» Nka utiyesuu i siye u yammi.4Nka yesu mɔnɔn ise bo: summan mi kɔtuuni fakanan, mi mɔnɔn puwɛ ye a nyami mi siyenibɔlɛ. Nkafini, ta mi tiki mi kɔ saraka nfeman upo, Musa manan ye sarakanan nka kwinnan, i puwɛ nkwɛ sini timi u siye upa yammi saranan nka kwinnan i sunkan i fiyoni, npa fe nka, npa tuku liba up ami siye u yammini.5Yesu yile lesenkumman kararamu bokonki, solidasiman u kununni nkwɛribɛ wɔ i minan nki, i pa wa ise ɛetɔsi. 6I wani a kununi, nyammo, yammo nkobe i kɔmini kunni, cocobɔ, Futumu kase nisini. I bakani I cani.» 7Yesu mɔnɔn iseni: ɛla i siye u yammani.8Nka kɔsɔkamman u yinkeni u mɔnɔn ise: « kununi yile nklekuni, nsunka inkabɔ, kwinne kapo yewu nyammi nkobe i siyye ki yammoni. 9Yɔsube ncese nkleni, nibɛ kɔsɔkɔ yamman nce kunni. Ni fiyan u manne pɛyeni: mi ta yanye, i tabɛ, npa mɔnɔn kwɛribɛ ye bo: mi pa nannanni, i bɛ pa. Npa mɔnɔn nyammo yammiya ise ya.Yammi kɛni, i yammu nkabɛ. 10Yesu yɛ nu lesenkumman ye nkumman nkwinneni, i fanni. I mɔnɔn i minan nki nliba upeni:« sɛnannki, ni umanni amɛyeni, Isirayɛli pisi usi, puwɛ fi tukosinanni u suwa uyanbɔ.11Ni u manni amɛyeni a nifiyamman pe yinan kɔrɔnnan ipɛ wiye ucapulani, pa pa patɔni suwe ukuni i Ibrayima ipɛ yakuba walasi nyɔsuye nkunni. 12Ikinkabɔ liba ncɛyɛ sunkan ye pi tɔni wala usi nyɔsuyenkunni, ncaba pi waka wele yimpiye ntuni. Ncaba pi pe yakaani pi fanni. 13Nka userebenke,Yesu mɔnɔn kɔsɔkɔ yamman u yinkeni iseni: « mi toko nsini, puwanka mi uponi, nkaki yamman nmeni? Mi ta kunni.» Yesu yɛ nkwisi lesenkumman nkumman nkwinne ntoni manni, kɔsɔkɔ yamman pi kununi i yammo yammiya i siyo u yammini.14Umanni , a yesu fɛni i ta piyɛri klekunni. I tani i fi piyɛri i puwɛ nkwɛ puwɔ kunni, i kɔmini siinliman ukle. 15Yesu tukusi i klemini, i siintiman u kwisi.I wunsoni i yammoni u yamman.16Wɔrɔnannki, liba utani pi fɛ yesuye ikafiyamman, ncɛyɛ wɔpise ni piponi. I kaba wɔpiye pi poni, i kwinponi ipɛ i yammi po ka fiyamman usiyeni. 17Nka u yammi nkafini tummunitaya Ezayi manan kwinne nkummanni, nkumman npafi npa yisini i mɔnɔn yeni: « I yamman ti kase ipa ikwisi i ti bakayeni.18Yesu yɛ yan lesenkumman ye nifiyamman u nɔnkɔ tunni, I mɔnɔn i tikinipise upeni: « Tita kua unɔnsi.» 19Sani pa summan ta, sariyanan u karamuman ncese wɔn i minan nkini ipa mɔnɔn ise: « karamunan, i mi la tiwo tiye, ni yɔne mi poni.» 20Yesu mɔnɔn iseni: « paan ki wɔpuman nka miman nkleni, lupiba ntɔ lupisenkle, ikinkabɔ sanlanan ki puwɛ ikobe iklebɔ.21I tikinikobe unkwɛribe mɔnɔnbo ise: « Kununi yini ntaba npuu nkwɛsi kunan ba.» 22Yesu mɔnɔn: « yɔ npo; yini kunuman npu kunuman.»23Yesu ipɛ itinipise u yile benikini pita. 24Nkumman nlesennne, yaan nkwe u wunsoni fɔ uwa a upa fu beeni.Ufiyeni Yesu ye wɔrɔmanni. 25I tikinipise pi wɔ i minankini pa mɔnɔn ise: « kununi, kɔkɔ tumuyɛ, ce tumuyɛ kwa.»26Yesu mɔnɔn pɛyeni: « kumman nfi apatɔ nansine yani? a tukone si bɔ?» Nka u serebenke ipa summan kosiye yann ipɛ nimi nkuni. Utiyeni u la utannani suu. 27Pito pi nka uca, piwaka ummani macaye: « yɛlɛ puwɛni ? hali nimi ipɛ yaanan ni tulo ise.28Yesu yenfi lese nkumman kuwan nkini, Galile pɛra usi lesenkumman yeni, wɔpi ninanaman u kabomi uyile kuununpulɛni npa i fuwa. Fakanan ye nneni ncaki. Puwɛ ye i fiyan fa ika u uwunkurabɔ. 29Pi wantu i faninan: « kumman ti sininki i ma Ceni ukobe? mi pa tibakaye sani ti baye nnese npasumman fiyan?»30ufiyebɛni yibimi nwunuman wannan wannan yan yeni utiye u tuwo ye ise. 31wɔpiseni nya Yesu: « imi ti kapani, yini titatiyile yiibimini nsi. 32Yesu mɔnɔn nneneni antanyile yiibimi nsi. Nfɛ kwinyemini u bɛbomi nsininta nyile yiibimi nsi. Yiibimi ntoni nkafini nta nyile nimi nyɔkɔna wiyanki, npaku nka utiyenki.33Nkarakuman nkwasani pita piyile baka nwunanki, pa ta pa manan yiibimi nkwinnan ipɛ wɔpininaman ukasɛman liba upe. 34Bokoki i liba pi toni u toni pi fɛ yesu ye. Pifi lesenkumman iseni, pi yɔni ɛ sabali i ta i fɛ pi boko nke.

Chapter 9

1Yesu yile beni nwunɛn ni, i ku kuwa ipa puke i kumu nboko nki. 2Liba ncese pa i futumini ise kɔminika usini. Yesu yan u liba u tukosinan yi i nankani, i mɔnɔn futumini ise ni :"Nko be kwa mi karase si, ni weyemi nyafa nme ni.3Nkaki sariya nan u tikini caba, ncese ye "manne pi wu ni" yinini Ceni u yinna yesiye." 4Pi wutanan ye nka yeni Yesu siman nka yeeni iwa :" kuman fi wuta yemi a kuni? 5Kwin boomi ni nsi kawe mannan "kwasibɔ? npa mɔnɔnɔn mi weyemi nyafa nme ni ncabɔ npa mɔnɔn ya : Wunso ci? 6Apa fi simanne a fakanan ki ninannan i kobe ise ni uyinnu mɔn usi ipa yafa liba u weyemi" I mɔnɔn futumi ni seni :"wunso mi lo mi kɔmini ka mi ta kuni."7Yinni ni i wunsoni i lo i kɔmikika i ta kuni. 8Liba u yan nka yi i nankani, pi mansini pi si Ceni u pinani a u nan nkɔ fakanan ninaman u kle. 9Yesu wunke nkɔ tiye nki, i paranika, iyan yinni kwɛrɛbɛ tɔna yɔsu yinkɔ kanani i yinan kɛye a Matiyu. I mɔnɔn ise niya :"yɔɔ npo" Matiyu wunsoni iyɔɔ ipo.10Yesu ta tuwani wannila bɔɔ tuni, yɔsu yinkaman, ipe weye yamman uka fiyamman u yileni pitɔni i tikini pise kaponi wanni la. 11Farizɛn man uyan nka yinni nka pi wa i tikinipise upe :"kam man nfi yinke ni ipɛ yɔsu yinkɔ kaaman i weye yamman wannan kaponi?"12Yesu nu nkani nkakɛ iwaa pɛye ya : "Liba ncɛyɛ coco pi kwinnan siye yamman upe bɔ. Kaaman u pɛkɛ pi kwinnan nki. 13A ta a pi a kɔ kwinnan ni u ko, "nka ni u poni, yukunan tasi kwinnan nkakɛ, sarakanan nkabɔ. Nkafini, npa ninan manmanni cabɔ upe bɔ; npa niyemi u yileni."14Nkaki Yuhana batiseni, i tikini caba u wɔ Yesu kuni pi piyu :"Kuman nfi, tumuye ipɛ farizɛn fiyamman ti sunan u luwo, mi ti kinipise yini sunan u luwo bɔ? 15Yesu pukoki pɛye ni "belesini ipa ncaba uyin kaman ni fiyan paamane ni u yini pɛ kaponi? Lese peni belesini ikɔkunto, ipe ta ipɛ bɔ. Ikɔ yammi pi sunan u luwo ni.16Puwɛ i biri wunan u loni ipa bamu biri siya unu bɔ. Ikɔ yammi kahunan ki kasiya u yɛrayeni. U yɛrɛni tiye kipe sise ni.17Duvɛn piyemi ni fiyan wan manni nsiya nki bɔ. Ikɔ yammi mannan ki yɛrɛ yeni, duvɛn man npisi ni, mannan ki yesiye ni. Duvɛn piyemi ni wan manni nwunan nkini."18U yini Yesu, nkɔ kwinnan nki Yahutu man u yinkeni nkwɛribɛ pa kukukoni Yesu tuni I mɔnɔn ise : "N piribe i ku kɛrɛkɛni, ta mi tiki mi kle isi, i wunsoni." 19Yesu ye wunso i tikini pise ni pi yɔ ipo.20Cibɛ nkwɛrebɛ ye bakaye timan npisi ni kase ne ni u yɛɛ kansan i booni nkakɛ ye. I wɔɔ Yesu ku i serebekeni, i tuku i simile u nanpye si. 21Cibɛ ni mɔnɔn ye ikɔye ni : "I nfi isimile u tuko si, ni coco nan u yanni" 22Yesu wasini i mɔnɔn cibɛ ni se :" Kwaa ni kalase si n piribe, mi tukosinan u nan coco nan mi kle ni." Nkɔ tiponi nki, cibɛ yan coco nan ni.23Yesu fi yini ni i kle kuni iyan nbuuni u wuman ipɛ nisuwa pi fanni mise ni kɛ wa : 24A fɛ a wunsike, nkafini piribe ni iku bɔ, i wɔlɔ manne ni" pi caboni.25Liba u fa u serebeke, Yesu yile bɔɔ tuni. I tuku piribe i kleni, piribe wunso. 26Nkɔ kwinnan ukasi boko u toni u poni.27Yesu fɛ boo yanne ni, i paranika, yintu boomi cese wantu, fanninan ni : Dawuda nusa kobe, mi Yukunan nta tisi". 28Yesu fini ka kuni yintuman ni piwɔ i kuni. I pɛye ni : "A tuko u sini ani fiyan a yinkupise nkwane ni?" Pi wani : Ɛnyɛn ! Kununi ".29Nkɔ yamman, Yesu tuku pi yinkupise ni i mɔnɔn pɛye. U yammi a mɛnye upa sini a tuko sinan." 30Pi yunkupise n kwani, Yesu mɔnɔn ni i kwɔsi pɛye : "A yini puwɛ siman bɔ." 31Pita bookoni u tiibe ntoni nkini pi mannan Yesu kwinnan.32Piye la lese nkɛni, cese pa i wɔɔpi suwe npoponi Yesu yeni. 33Yesu kaba nkɔ wɔɔ piribe i nankani, yini ni wantu i mannann ni. U ta libɔ toni tunan ni piwa : "Kɛni u suwa yammi Israyɛl baa bɔ." 34Farizɛn man ye konni u manne ni : " I wɔɔpise nkabane, wɔɔpise nkununi u kwɔnankin."35Yesu ye boko kwemi i boko kɔrɔpise ntoni u nankammi ipa pi tika pi Ceni u feen bɔɔman ntu. I ye wala usinan yɔsuye nfakana u tika pɛyeni. I i nan coco nan liba u kle pi kase npɛra ipɛ pi liya fakanan u kwinnan. 36I yan ni suwa i mankani, i yukunan u tapi sini, nka fini, pi bakaka pi wuntanan u kuye ni nma kara kuya nanfomi nkuman sibɔ.37I mɔnɔ itikini pise upe ni :" Wɔrɔpuwa nka i kuwoni, u faani, yammo yamman sanan. 38Nkafi a ya wɔɔrɔpu sube, a i tumu yammo yamman pita piku i wɔɔrɔpuwa."

Chapter 10

1Yesu yile itikipise ukan i bomi. I nan fakanan pi kleni ba kaba wɔpise, ipɛ ipa yammi kaman u suwa utoni pi siye.2I tumunitani pise ukansan i bomi isenpɛní: « tinti tumunitani kobe i yian nkakɛ a simɔn, pi yileneni a piyɛbɛ, ipɛ i fiya Andere, ipɛ Zebede pise ubɛbomi Zaki ipɛ i fiya Zan. 3I filipu ipɛ Baritelemi, i tama ipɛ Matiyo nkwɛ lɛnpoman nkani, ipɛ tade ipɛ Alife kobe Zaki. 4I simɔn nkwɛ pi yilene a boko upi kammiyan, ipɛ Zud isikariyɔti nkwɛ nu yesu i niye mi uklemini.5Ye yɛ nkwisi Lesenkumman itummunipise u kansan i bomi utumuni, i mɔnɔn pɛye: A ta siyaman nwunuman sininki. A yini a pa ta samari boko yebo. 6Ikinkabɔ, Isirayɛlipise ncɛyɛ nma nanfo wamanni, a la ncaba upe. 7A ta u manni liba upe a wala usi nyɔsuwe nlesenfi,.8A kaman u siye u yamman, a kunuman ayinan suwo, liban cɛyɛ sini utimi a ncaba usiye u yamman, a wɔpise nkabani liba upo, Nnan nkumman nyammini fakanan akle nmani, nkafibɛ ni umanne amɛye a ta a nka u yamman nmani. 9« A tanika a lo sanunan walima yinkɔ manbɔ. 10A lo sɔman bɔ, a lo sibiribomibɔ, a faa bomobɔ, a lo kwelibɔ, ikinkabɔ yammo yammi nkobe i sunkan i sanani.11A fi boko nka wunnki, boko kwe nka wa , boko kɔrɔpiye nkawo i puwɛnkwɛ wuntanan nkammi, a wɛnkwɛ i tiyeni a pa yɔkɔni iklekuni, a waka nka utiyenki fɔ a tani kuwa. 12kuninka a yileniki, a ya Ceni ncaba uliba upe. 13I pitulu apa yɔkɔni, a yammi Ceni yeyenka pɛyeni, nka kituko pisini, ikinkabo ipi lɛ a yɔkanni piklebɔ, a yammi Ceni yayenka pɛyeni, nka ki tukoni pisibɔ.14I libancɛyɛ lɛ a yɔkani piklbɔ, walima i boko nka lɛ amɛyɛ api yammani a kwinne nnebɔ, a fɛnika nka u bɔsɔnsi a pisini ye. Nka u serebenke, apa rɛ nka utiyenki. 15Sɛnanki, ni u manni amɛyeni, pinikuwa usi, sodɔmu caba uboko ipɛ Gomɔri caba u yɛsɛ nankɛni, pi ka ki kuwo u kunni.16« Ikinkabɔ, ni a tumuni nma nanfomi, nsiniki, ikinkabɔ, asumman a kɔ tukuni fakanan, nma yakuman ni nkɔ tuku nankɛni, pi yɔkɔ pikɔni nma jɛnɛtubaman. 17« A summan a kɔtukuni fakanan nkafini liba pi pe a luwo piman uklemini. Pi a nanse i winse pi tinibɔman ntuni. 18Pi pe a tukuni pata a mɛyɛ fakansula ipɛ i yɔsube u kle, nkafini a tɔ ntikinipiseni. Ki wasni fɛni wunkura upa mannan nkwinnan pɛye, ipɛ siya ntise.19I pi pa lesekumman ye pi ta amɛyɛ piman upe, a bɔkɔ a manni kwinne bɔ, ipɛ u manni Fakananbɛ bɔ. Imannan upa lesenkumman ufi a mɛye, a sunkan a pa manan kwinne nkummani, Ceni ki manni a mɛyeni. 20Ikinkabɔ, kwinne nkumman ape nmanni, a kɔkunto kumman npɛbɔ, ikinkabɔ ceni unii nkammiyan nkakɛ pe a basi nmanni.21Liba ncese pe wasani fɛni wunkura pa li pimaciba. Pise ncese pe wunsoni pi wɛnan yɛ. Ipɛ pi kwɛsi yɛ poni po li pɛyɛ. 22I liba pi a bakaye boko nwunan ye , a kwasa a ta boko nwunan ye sense, ni umanni amɛyeni, a kwisa Isirayeli boko u nankan to apa kwisi, puwɛkobe i palɛ pukonemanbɔ. 23I liba pi a baka ye boko nwunan ye. Sɛnannki ni umanni omeyɛniɑIsirayɛli bokose nto nankan puwɛ i kobe i palɛ pukonene bɔ.24Tikinikobe i puwɔ i kununi isebɔ.Yammo yammi nkobe i puwɔ i kununi isebɔ,. 25Tikinikobe ntɔnma i kununi, yammo yammi ntɔbɛ nma i kununi.I liba u yile kunisuwe a Belezebuli, yinna ka pi pe u wan i kununcaba usini, nka ki pe yesiyeni.26« anansine pi yinkebɔ, puwa pini nnanani upa i liya fa welebɔ. Gundonan ye upatɔ iliya welebɔ. 27I manan nka amɛye a pi miyani, amanan nka welelo ipi manan nkumman a yipubɛni, a kali baa ukuni a ba kasini.28Liba ncɛyɛ i fiyan aliye ipɛ pi fiyan puwa yamman a niina usibɔ, a nansi ncaba uyinkebɔ.Puwɛnkwɛ i fiyan sini ipɛ uniina liye, ipa wanni jahanamanakiniɑ nansi nkwɛ yinke. 29Puwɛ i lupi bomi nsukweni npɔpɔ kaponi nkeni? Ikinkabɔ puwa i fiyan cani maanki ti kwɛsi palɛ nsummannebɔ. 30« I puwɛ nkwɛ mɔnɔn liba upe ani i puwɛ, nkwɛsinan nkwɛ wala usini, ni bɛ u manni iseni. a nkwɛni npuwɛ. 31Nkafi, a nansibɔ, a puwɔ lupisene.32« I puwɛ kwɛ mɔnɔn liba uyinke, a yini npuwɛ, kwɛsinnan nkwɛ i walasini, ni be u manni i yuwannki a usuni npuwɛ. 33Ikinkabɔ, i puwɛnkwɛ lɛbe nifiyamman uyinke, ni bɛ usu liya nkwɛsi yinkeni, nkwɛ wala usini.34« A wɔn a wunnan nki a wunan nnan nkakɛ npɛkɛ ninani nkibɔ, npa i wunnannanbɔ, ikinkabɔ sampilaman npɛkɛ npa ipɛ. 35Npani nkafini npafi npa wan kobe ipɛ ikwɛsi ye, nwan cipikɔrɔpiye se ipɛ i kwɛnan, nwan beresi ciya ipɛ i puwo u ye macasi. 36I kɔkle i liba pi pe tani mi niyemi.37« I puwɛ nkwɛ kommi i kwɛnan walima i kwɛsi kwinnan ikɔ wu ipa ku nkunni, usu ifiyanta ntikini kobe be, i puwɛnkwɛ kommi i kobɛ walima i piribe i kwinan i wu ipa kunkunni, usu i fiyan ta ntikibobebɔ. 38I puwɛnkwɛ lo i manni siye i pa yɔnpobɔ, usu sunkan i yɔne npobɔ. 39I puwɛnkwɛ usi ɛ pa yammi wemi ntoni, nkafini i palɛ kwa, usu i kwa, ikinkabɔ, i puwɛnkwɛ ku , nkafini i yɔ nponi, usu niinan kipenan ikle.40« I puwɛnkwɛ tukube amɛyɛ i Caki, bɛkɛ, usu tukube i kammile. I puwɛ nkwɛ tukube i kammile, nkwɛ tumeni, nkwɛ isɛkɛ i tumu i kamile. I puwɛnkwɛ tuku tumuni takobe i kammile, nkafini i tumuni takobe i kammile, nkafini i tumutane nkwɔnanki usubɛ i tumunitaya i kwana usu u yanni. 41I puwɛnkwɛ tuku i manciba i kammile, kammile ukwɔnan nki, usubɛ i kammile usuwa uyanni.42Sɛnannki ni ummanni amɛyeni, ntikinipise ncɛyɛ yitani u sanan liba u sininkini, i puwɛnkwɛ nan niti tamanman pikle, nkafini ntikini pise upɛkɛ, hali utɔ utɔ likuwa nke kapo, usu i kwanan u yanní.»

Chapter 11

1YESU kwisi i tigini pise kan san i bomi u cirikene lese nkɛni, iyinni an niyeni itapi boko kwemini itani itigi liba an niye. 2U yinni Yuhana tun yaa anki , inu KRISTA yanmini yanminiweemini . nkɔ u lese nke i tumu i tigini pise ncene YESU yeni . 3Paapiyu yaa " u mana a nkwɛ peeni , maa , ncabɔ ti cee kwɛrɛbɛɛ ?4Nkaa YESU waapɛye yaa :" A nu nka a yan nkayinni ɑ ta a mɔnɔn Yuhana ye yaa: 5a yintuma yanyin ni fun ntumi pi ci ya, kasɛ kuma u sakasi , sinima pi na , kunnuma ni yinsoni, CENI u kwinne ni mani labama u pee . 6Aafi nkwɛ faan nne a lɔɔ npokɔ u sini kwɔɔ nsube .7Yuhana tumu ntama u ta usɔrɔ , YESU wantu i Yuhana kwina u mana liba u peni yaa:" a kuma a ta u ceeki wɔnɔtu? yanna ki sɔkɔmankuma cemi nneni ? 8Kɛrɛkɛni sɛɛ kuma ata uceeki?. Bri kanmi subesɛɛ ? iki nkabɔ ncɛyɛ bri kanma nwanni , ncaba pi yɔsuse u kle kunnumi nni.9Kuma sɛɛ ata u ceeki? tumu ntaya i sɛɛ? ɛɛyɛn , ni u mani a mɛyeni isise .Faa tumu ntayani . 10Akaan nkwɛ kwinna CENI u kwinne ni yaa :" Cee ni ntumuntaya i tunmuni miyinkeni , i pa fanna mi wukurani miyinke , i sɛɛkɛ Yuhana .11Sen nseni u mani amɛyeni puwɛ kunmu nina nfagana nki baa nkwɛ sise fii i Yuhana tunya baa nibɔ , nkuma ntoni u wunaki sinsɛni suwona u yɔsuye u ninan kɔrɔpiye i sise faa Yuhana ni. 12Ulo Yuhana tunya i CENI u kwinne nmani lese u pafi kɛrɛkɛ nake , sinsɛ na u yɔsuye ni fiye i kɔ kwa nani , kɔ kwama u pɛkɛ u fiye .13Tumu ntama utoni isɛna u yanmitumu ntani u pafiYuhana kɔɔ u lese nke . 14ɔɔsi apa tuko usi , Eli na nkwɛ pani kwinna mana yeni , Yuhana kɛye . 15Iyupubɛ ni nkwɛ kle i pa yammini i yammini lɛɛ16"yɛrɛyɛ ni pitanmane itɛnni nliba ? pimana pise ncɛyɛ tɔla foo nki pi pimise ntogone macayeni pi walani yaa: ' " 17Tima kwokomi a mɛyeni , a sɔbɔ tiwan kuyɛma a mɛyeni , a yakabɔ.18Iki nkabɔ Yuhana pani , i wannabɔ i niyanbɔ piwani a wɔpise ni isini . 19Puwɛ i kobepa niiniyan , Liba u wani ɛɛlo nse nfaa ni a yini tanniya, liba u waani a kwinnye tanma u nan isɛkɛ .Nkɔ u wuna nki sɛɛna kina CENI u wunta kanmyan u yammini weemi nleni.20Nkɔsɔrɔ YESU yammi weetatuma bokose nkumɛɛni , i wantu i kwin nyemi manama nkuma nbo kose nliba u peeni nka fiini pi turu pa yinni pi weeyemi yebɔ . i waa ni yaa:" 21Caana ki umeeni , bɛti sayiba iki nkabɔ taa tunnu weemi nkuma yanmi a wunna nki , i nkuma nweemi nyanmi ye tir bokoki i pɛ sitɔn bokoki , kɛrɛɛna kiye i fiyeni pilɛ pi weeyemi u lɔkɔ kɛrɛkɛnakiye i fiyeni pi wan yaan nbrimi pi wan fuumi pi kuumini pi wasi pi yanmini weemi . 22Senseni , ni u mani a mɛyeni ; tir caba i sidɔn caba ukwani sina ki puwɔ nne a ka nkeni23Maya , kapɛrnaum ? mituko u sini a mi yike taa u yanni npafii sisɛni suwona u yɔsuyee ? Owo mii yɔkɔni wɔɔn u sini nkini , iki nkabɔ nyanmi weemi kuma taa a mɛyɛ tuna a kle boko seneni , inkuma nyanmi ye sodɔmɛ boko nki , nkuma ye i waka yeni u pafi tɛn nake . 24Nkaa nfii ni u mani a mɛyeni puwɔɔ nne a kuma nneni sisɛni suwoni.25YESU waankɔ u lese nkeni yaa: "nsu suwana i maa u su , niisise u tiga mi yiinna u sini , nkafii mimi weemi wunta suse i kwin sumama u yinkeni , npa tigini pise u pee . 26ɛɛyɛn , nsu, nka kanni miwun." 27Nsu luupuma ntoni nkle . Puwɛ sima CENI u kobebɔ u kaponi nka nsumɔ .puwɛ sima CENI bɔCENI u kobe i kaponi nka simɔ ikobe i usi ipatgi isu ncɛyɛ yeni baka yeni.28"Apabee a mɛyɛ nacɛye baka yeni , i baka yeni asi a pabee , ni wunna nna u na kleni. 29A wan nmani siye a kunsuseni, alo nfagana , iki ukabɔ nsumu u tanmani , a sumu see ni wunna a yanni. 30Nmani siye u yinmibɔ nsɔma nyinmibɔ .

Chapter 12

1Nkɔ leseke, Yesu palɛ yin waye nwunu mɛnni. Kulo kiye i tikinipise ni, nka pi ku yinpise nwunumani pi kaba i ka. 2Farizɛn ma uyan nka yi lesekeni, nka piwa yesu ye ya:" Co puwa nka sini wuni kuwɔ si bɔni, nka mi tikini pise u yamman."3Yesu pukoni pɛyeni : "Klo utuku Dawuda ye tikini pise lesenkɛni, i yammi nka ni a yɔn yi wɛ? 4I yile Ceni u kle bɔɔtuni, i wanni tikani burunan. Puwɛ sunkanye ikɔ burunan uka n Ceni saraka nfeman yehu bɔ.5Ncabɔ a yunyi sariya nanki, a saraka nfzman, wuni kuwa u sariya nan u yesiye ni, Ceni fee ba u yammomi kuwa wo kuwa, pa lɛ sariya nan u fusenan pi kɔkuni? 6Ni u manne a mɛnye ni a kwɛrɛbɛ nnani nkwɛ is Ceni ufe nba nke ni.7Nka ni u poni yukunan tasi nankakɛ, saraka nan nkabɔ a siman ye kwinne ni nkumi, i sariya nan u cani ncɛyɛ kuni bɔ, a tulo a pa u fuseni pi kuni bɔ. 8Nka fini ninannan i kobe ni wuni kuwa u kununi.10Yesu wunsike tiye nkini ita i yile pi Ceni fee nba kwe u tu. 9Yini nkwɛrɛbɛ yemi i klemi nkwa. Liba u pi Yesu ni :" U sini npa yammi ninannan isiye wuni kwɔ usi?" Pi pi Yesu pafi pa yan itukunan.11Yesu pukonki pɛye ni :" Nafo peni mi kle, nkɔ nanfoni u cani panki wuni kuwɔ usi, usu la u fe wɛ? 12Ninanan i puwɔ nanfoni nkeni ke fiyan. Kɛrɛkɛni u si ni npa yammi kwin kammiyan wuni kuwɔ usi."13Nkaki, Yesu mɔnɔn yini ni ise ni ya :" Naaman mi kle ki "yini ni manman i klekini i yan coco nan nman cese. 14Farizɛn man ufɛ ni pi tapi yan manca yi Yesu lini kwinan usi.15Yesu nun nka inankani, ifɛ tiye ni nkin, ni fiyamma u yɔ i poni Yesu nan coco nan pi toni u kle ni; 16i kwɛni i mɔnɔn pɛyeni u kwasi, a pi mɔnɔn puwɛ ye bɔ. 17U yammini yani, Ceni u mannan ye nka Ezayi u pa fiyo i nankeni, nkɔ pa fi yesini. I mɔnɔn ye ni ya.18" Ntuye nyammo yammiya nkwɛ yeni i sɛkɛ kumanni. I kwinnan u kami nwuni sahuu. Nipe nnina u floni ikuni, I pe kwinne nkuni kwinnan u manne liba u peni.19I liya siyanan u yamman bɔ, i fannibɔ. Puwɛ i miyan u nan wusɛmanni bɔ. 20I siye u kɔkɔ ni ka u puwo nne bɔ. I sumukaya nkwɛ yanyibe nfe, i soyo liye bɔ. Ika i tayani fo nan manne nan u pɔ yan wunkura. 21Liba pe pi wuntanan nwan i kuni.22Nkaki, liba u ta i wɔɔpi suwe nkwɛrɛbɛ Yesu yeni, I ni yutuya, itɔ bo npoponi. Yesu nan coco i kleni; i yanyi ipɛ i nan. 23U ta libɔ toni tunan pi mɔnɔn "Dawuda nusa kobe i sɛwɛ?"24Farizɛn man u nu kwinnan ni lese nkwɛni, pi mɔnɔn ni :" yinini i fiyan wɔɔ pise nka ban i panfe liba upe wɔɔpise nkununi Belzebul kwɔɔnan nkini." 25Yesu siman ye pi wutaman ni nka i mɔnɔn ya :" yɔsuye wo yɔsuye, i pɛrɛponi u wuso katinan upo, nkuman nyɔsuye ni yesiye ni. Boko wo boko ncaba kuni wo kuni, yi u liba uwuso manca po, ki yesiye bɛni.26I Sutanan ki u kɔkunto caba u kabane ki u kɔ cakanne ni. U yɔsuye ni tuwa ni kan kinan? 27I ni wɔɔpise nkabane npa nfe liba upe, wɔɔpise nkuni nni Belzebul kwɔnanki, a liba pisɛ nkabane yɛlɛ kwɔ nanki? Pɛyɛkɛ yɛlɛ i kwinnan u kuwo a kuni.28I ni wɔɔpise nkabane Ceni u nii nan u kwɔnan ki, ku tikaye ni, a Ceni u yɔsuye nfi a mɛye ni. 29Ninanan i fiyan yini nkwɛrɛbɛ kle kuni nkwe fakanan ise ni ipa yɛsɛ i klemini npuman kankinan n Ceni i puko nibɔ? I puko ni u sɔlɔ i fiyan yinini i klekuni npuman yesiye ni. 30I puwɛ nkwɛ i bebɔ, i ni nniye i nkwɛ baabesi kammile u yamman bɔ, usu yesiye u yammani.31Nkafini u manne a mɛnye a weyemi ntoni ipɛ Ceni u yinnan u yesiye, ntoni yafa ne ninan piribe ise ni, Ceni unii-kammiyan u yinan u yesiye ki yafa ne u yanyibɔ. 32Ncɛyɛ kwinyemi nmanne ninanan i kobe se pi yafaninan u yan ni; ncɛyɛ nii kammiyan u kwinye u manne piya falinan u yan pi yanyibɔ ninan ni nkibɔ pibɛ u yan sisɛni bɔ.33A mɔnɔn a siye "kammini, u piye u kammi bɛɛni, ncaba a mɔnɔn a siye u kammbɔ, u pise nne ni. 34Yaku pise, a mɛnye cɛyɛ yɛsɛni a fiyan kwin kammiyan u manne kanklan? I puwɛ i sumu "yibi i nkaka, nka i nan ki u manne. 35Ninan kammiyan pu kammiyan u fe i nanpo nkamman nsini. Minan ko bɛ puko ufe i nanpo nkumi nsini.36Ni u manne a mɛnyeni i liba u mannan kwin ko wo kwin ko, pipe piye ka kwinne nkuni wiye ni. 37Sɛnan peta mi kleni ncaɔ kwinne ncani mi kuni upa sini i mi manni kuman.38Kɛrɛkɛni sariyana u tikini caba ncese ipɛ farizɛn man ncese mɔnɔn Yesu yeni: "Kununi ti u poni npa nyammi tikani kwe nwunan ti yinkaki. 39Yesu mɔnɔn pɛyeni :" tɛni nni kuni, suman yamman, tika nika kwe uponi. Tikanika itikaye pɛye n Ceni ki tumutaya Jonasi kabɔ. 40Jonasi yammini kaman tii ipɛ tunuman tii yinpo kuse u wunan ki nankɛni, nkɔ wunanki, ninanan i kobe pe ku tiimi ipɛ tunuman tii mi nyamman mɔn u tuni.41Kwinne nkuni kuwa usi , Ninive liba upe kwinne nkuwoye tɛni ncaba u kuni. Nkafini Ninive caba utukoye pi we yemi Jonasi kwinne nkokini. Kwɛrɛbɛ nnanani i sise u fa Jonasi.42Kwinne nkuni wiye, wiye u siniki nyɔsu ciya pe wunsoni iku kwinne tɛ ni ncaba u kuni. Nka fini ipani, ipa yini mɔn u nanki, ipa yammini yɔsuye Solomani wunta kwinne nne. Kwɛrɛbɛ nnan tɛ ni i sise fa Solomani.43I wɔɔpiribe u fɛ mi nanan ise, kitiye u wiyani tiyɔkɛ puwa yebɔ ni u pa wuni ki nkɔ tiye u yanbo. 44Nkɔ leseke, ki u manne ni ya : "Nyini ba katuni ni pukone ni ni taye. Ki puke neni upa u fi bani u pili puwa ta utu bɔ. 45Nkɔ leseke, ki taani, pukoni ka kipa wɔɔpi sinitomini, nkuman yɛsɛ keni, ni yilene ba ni u tuni, ntɔniye. Nku fakananki, u su wemi ni bo pe yesiye ni u ku titayan nan u kuni. Nka ki ta yaani tɛni nliba u kɔ pɛra.46U yinni Yesu mannan ki liba upe, i kwenan ipɛ i fɛɛman uyini bɔ nu ni. Piyo u poni pa manan ise. 47Yinni kwɛrɛbɛ mɔnɔn Yesu yeni : "Mi kwɛnan ipɛ mi feemanan u yini bɔ nu api u poni pa manan i man."48Yesu pukoki ise m "yɛlɛ i yɛlɛ pɛyɛ nkawɛnan i nfɛɛman?" 49I ta ikle i tikini pise u peni i waya : " Nkwɛnan i fɛɛman u pɛni nnanani." 50I puwɛ wo puwɛ i nakwɛsi suwoni i wu nka u yamman, usu kɛ nkwɛnan ipɛ nfɛɛman?

Chapter 13

1Nka u kwa usi, Yesu fɛni ipa ta tuwani kuwa unan unuu. 2Liba utani pi nɔnkɔn tu nka i ta i toni beninke, liba utoni kuwa ununi.3I mannan kwinfiyan man pɛye taamani, i mɔnɔn:" cɛ tumuya nkɛribɛ fɛni i ta yansan wani kuman. 4U yinu wali kuma nyansana, wanni kuman nwunuman tani ncani ikle unkura unɔnsi, lupise npani nlo nkummzn nwani kumman ntɛsini. 5Wunuman tani ncani yammi ya usi, maan ki ye nka utiye nki sahuu bɔ.Ntimisi biyani, nkafini ntanse nyile maan utu sahuu bɔ. 6Wiye upa ufɛ kwani, nkwani nyananbɛ, nkafini ntanse nfi yɔkani sahuu bɔ.7Wunu man tani ncani wulumi nsi niki, nbɛni kaponi i wulumini, wulumi nwunsoni.nfuloni. 8I kinkabɔ, wunuman tani ncani maan uka kammi yan usi.Nka u wanni kuman nkammi ncaki, wunuman wan pise wanse susu, wunuman wanse ti, wunuman wɔn i kansi man. 9" I yi pubɛ nkwɛ kle i patɔ i yammini, usu yammini."10Nka u serebenke, Yesu tikini pise u wɔ.I minan nkini, pa piyu:" kumman nfi npa manni i liba taaman nni?" 11I pukoki pɛyeni:" a fiyan wala usinan u gundonan u yɔsuye nsumman, i kinkabɔ, nka u summan u nan akebɔ. 12I kinkabɔ, ncɛyɛ pua pikle, wunan ki wan nka u kunni, i kinkabɔ i puwa nkwɛ klebɔ, hali ka titinan nka ikle, nka kibe kɔka ikle.13Nkanka yini npatɔ taaman nwan amɛye, i kinkabɔ pi yanyini, pibɛ puwa yanyibɔ, pi yammini, i kinkabɔ pibɛ puwa summannebɔ. 14U wasini yan, tumunitaya Ezayi mannan kwinne nkummanni, ni pe i yesenan i wayeni; pi pe yammani, pibɛ i puwa ko summanibɔ.Pi pe wiyani, pibɛ i puwa yanyibɔ.15Nkafini, pi yipubɛ nkwasi, pi wuntaman ntuni, pi usi apa yanyibɔ.I pi ye yanyi pa yammini, pi ye i pukone pa la pi we yemi, ni ye i pi siye u yammani.16"Amɛyɛ a wunu kammilan u yamman, nkafini wuntaman nkwni, a yi pubɛ nibɛ yammini. 17Senseni, ni umanni amɛyeni, wemi nkamman a yanyini, tummunitani pise u ka fiyamman ipɛ ni wukuruloman uka fiyamman piye usini apa yan nkummani yi, i kinkabɔ pi yukupise nfi tika nsibɔ.Nkumman a yammani nne, pi ye usini apa yammi ne, i kinkabɔ, pi fi nnanbɔ.18" Nmanan wanniki yansan ya i kwinnan amɛye nankɛ taaman nsi, a yini a yipubɛ suwo a yammini, nka uko nke. 19Ncɛyɛ Ceni u kwinne nnan ipɛ pi nko usumman bɔni, ncaba u manan wunkura u kankanneman, wannikumman ncani tibe nkayeni.I pi pa pi nuni, sutanan ki pa nkɔkɔ pikle.20Ncɛyɛ nma yammi mani, wanni kumman ncani tiyenka ye yammi ya usini, nkwɛ i nu kwinne, i lani i tulu nne nka u tiyenki suu i wunu kammilenan. 21I kinkabɔ, nkumman nkwinne nfi tɔnanan u yan i wunnankibɔ, ikɔ yɔkanibɔ.I kwasinan upa, walima i puwɛ nkwɛbɛ i bakaye, nkumman nkwinne nkwinnan nki, i lani i lɛ Ceni.22Wanni kumman nkumma cani wumi nsininki, pi ni puwɛ nkwɛ Ceni u kwinne nna, i kinkabɔ, ninani ubɔkɔni wemi ipɛ nanpo kwinnan, nkumman npɛkɛ liya ikle, Ceni u kwinne fiyan tuwani i wunɔ. 23Nkumman cani maan uka kammi yan lani, nkwɛ i Ceni u kwinne nnani, ipa wanni yammoniki.Wunuman wan pise wanse kansan, wunuman wanse tu, wunuman wɔn i kasiman.24Yesu wanbɔ tanan nwunan pɛyeni, i wani: " wala usi nyɔsuyeni nma kwinye nkwɛribɛ, nkwɛ sunku wanniki kamman i wayeni. 25I yini liba utoni tulanki wwɔlɔmani, i niye i tani i yunku wurumi wanni kumman nsininki, ipa fɛ i pa ta. 26Npa lese nkumman ye nbɛni, nwantu lese nkumman ye i bi yanani, wutumi nfɛ nsini nkini.27Wasuwe i yamma yamman pi tani pi mɔnɔn ise: "wanniki suwa nka kamman npɛyɛ mi yunkuni mi wayenibɔ?" Kɛ wulumini nyini ye nfɛ wanni kammani? 28I pukoki iseni:" niye nkwɛribɛ kɛ nyammi nka u yammoni.Yammo yammi pise u piyu boni, :mi usini a ta ta ta wu wulumini wanni kumman nsiniki?29I pukoki pɛyeni,: owo .A ta wunnibɔ i kinkabɔ a fiyan kanye nsini apa wu wanni kumman ipɛ wulumi kaponi. 30A yini nwunso kaponi, fɔ wanni kumman nkuni lese nne, i kumman nlese npa lese nkumman nfi, ni pe u wanni wanniki kumman upeni api ku pa wulumi pi loye pasumma wanni kumman nkuwo, pa wanni ntaabanki, pa summan wann u wan wulumini pa yan nanni.31Yesu wan bo tanan nwunan pɛyeni:" wala usinan nyɔsuye ni nma mutaridi pise, yinni nkwɛbɛ lo nkumman ipa yunkuni i wayeni. 32Maritadinan i pise nsanan wuni kumman ntoni u pise nneni, i kinkabɔ, u bɛni lesenkumman ye, ki siseni u ku nɔnkɔnanki nwannikumman ntoni u kunni.Ki wasani siye, nupise npa nbɔman nwan nklepise nsi."33Nka userebenke, Yesu wanbo talanan nwunnani:" wala usinan u yɔsuye ni nma lefeman, cibɛ nkwɛribɛ, lo nkumman i pa wanni tukumi nnikuwa ke poni nki ipa kanniɨpa tikini fɔ npa kali."34Yesu mannan nkumman nkwinne liba upe taaman ni.I ye manne ipɛyɛ nCeni i ki taaman bɔ. 35I ye u manneni yan nkafini tumuni ta ya i mannan ye nkani, nka upafi upa yisini.I mɔnɔn yeni:" mi pe manni i pɛyɛ taamani, liba u summan wemi nkumman bɔni, u lo ninanni u beleni lesene, nkumman npɛkɛ ni pe nmanni pɛye."36Yesu wunseke liba uku i pa ta kunni lesenkumman yeni, i tikinipise u wɔn i mi nanki ipa mɔnɔn pɛye:" taanan nka mi mɔnɔn tumuye npa wa a puwɛ nkwɛribɛ ta sɔkɔye u yunku i niye i wayeni, mannan nka u tannan u ko tumuye." 37Yesu pukoki pɛyeni: puwɛ nkwɛ ta wanni kumman nyunkuniɲkwɛsɛkɛ puwɛ i kobe. 38Waye, nkumman npɛkɛ nma ninani.WAnniki suwa, Ceni u liba upɛkɛ ncaba.Sɔkɔyeni, suntanan u liba upɛkɛ ncaba. 39Niye nkwɛ ta sɔkɔyeni u yuku wayeni nni, sutanan nwunakɛ nkwɛ, wanniki kuni lese, ni na ukwisi lese npɛkɛ, wanniku ku lese, nmɛlɛkɛman npɛkɛ.40Pi sɔkɔye u kuwoni pa wan wanki, nankɛni, nka usuwa ki pe yamman ni nani u kwisi lesenne. 41Puwɛ i kobe ipe i mɛlɛkɛman ntummuni, liba ncɛyɛ weymi nyamman pa liba u liyeni, pa liba u fanne pa pi wan manca sini, pi pe ncaba u tu wan yeni pa fe pɛyɛ Ceni u liba u sininki. 42Mɛlɛkɛman ni pe ncaba u liba usuwa u fuse wannkini, pi pe yakani pa faneni. 43Nka userebenke, liba ncɛyɛ yɔ Ceni upo pa tuko u kwinne, ncaba utoni pipe pikɔ fiyeni pa wusummanni nma wiye, pi kwɛsi Ceni u yusɔye nkiyeki, i yipubɛ nkwɛ kle usu nyammini.44" Wala usi nyɔsuye ni nma nan pone nkumman mini, waye nwunuman ye.Kwinye nkwɛribɛ tani ilo mi yuni.I wunan u kammi ni i caki, fɔ i ta i su i klemini npumman ntoni, ipa puke ipata wayeni." 45" Wala usinan nyɔsuye ni nma suuya nkwɛribɛ, nkwɛ nkwɛ nkupise nsunkweni. 46I pani i wunuman yi nkumman kammini, i tani i su i klemini npumman lo ipa fini.47" Wala usi nyɔsuye nni nma jɔɔnan, yintukuya i toko nka wiya nkini, ipa tuku yinse nnusuwa ntoni. 48U yibe userebenke, i yɔnɔni i pa fiyo wiyanki, ipa toni ipa tu yinsenni.Yinse nkumman kammini, i wan nkumman suwankini, yinse nkumman kammibɔni, i fu nkumman.49Nka u kwinnan usuwa kipe yamman ninani u kwisi nnese nneni.Nmɛlɛkɛman ni pe ni yemi u tuwan yeni, i ni ye mi ni. 50Ni pe u niyemi utone wannkini, nka utiyenki, pi pe yakani pi fani.51Nka userebenke, Yesu pi pɛyeni: a pi summan tammanni ntoni.Pi mɔnɔnni a hɛyɛ. 52I mɔnɔn bɔ pɛyeni:" ayiwa, sariyanan u karamuman ncɛyɛ kala pi cakini, wala usinan u yɔsu ye nkwinnan, pi ni nma kunu suwe nkwɛ puwunnan ipɛ pu siya u yan i wayeni." 53Yesu yɛ nkwɛsi lesenkumman ye nkumman ntoni ukalaneni, i wunseke yanyeni.54I pata i boko nke, nka utiyenki, i yile Zuwifuwman u tikini baa utuni.Liba ncɛyɛ yeye nka utiyenki, ncaba utoni pi u cani to pi waka u manneni:" haan! I yini i wunta kammi yan u kwinne kɛ? I we kwe mi nnfe kɛ?" 55Mini zinan i kobe i sɛwɛ ? I fiya i sɛ Zaki ye wɛ ? Ipɛ Yusufu ipɛ Simɔn ipɛ Zude wɛ? 56I fɛman pi nannani bokoninki wɛ? I yan wenkwemi ipɛ fakanani kɛ? 57Pi wuntaman npɛkɛ yini pi tuko Yesu sibɔ, Yesu mɔnɔn pɛyeni:" tumunitaya i sise u yan tibe ntoni nki, fɔ i boko nki nliba ipɛ i kunnu nliba usininki." 58Yesu fi wekwemi nyamman nka utiyenkibɔ, nkafini pi tuko Ceni usibɔ.

Chapter 14

1Nkumman nnesele, Galinan upɛra usi nyɔsube, i nu Yesu kwinnan. 2I mɔnɔn i tikinipise upeni:" nkwɛ batize Zanni i senseni sɛkɛ.Isɛkɛ nwunso, nkanka yini ipatɔ wekwemi nyan man."3Senseni, Erɔdi tuku ye Zanni, i pa puka ipa wɔn baanki, i fiya Filipu cibɛ Erɔdiya kwinnanki. 4Nkafini Zan ye u manne iseni:" mi sunkan npa bele usibɔ." 5Erɔdi ye usini ɛ pa li Zan, i kinkabɔ i ye nansine Zuwifuwman u yinkeni, nkafini pi toni ye Zan puwoneni tumuni tani kobe.6Nkumman ntoni u wunnan nki, Erɔdi kumuni pi ye u yɛ fuwanan u fɛtuman nsanwele tunan nki, Erɔdiyadi piribe i wunsoni, i sɔn liba ncɛyɛ yeye nka utiyenki pi yunwannki.U kammi Erɔdi wuni i caki. 7Nkakɛ i lakɛ a i ya puwo puwa ikle, a yu nan i kleni.8I kwɛnan manan kwinnan nka ise, nkankakɛ i lo ipa mɔnɔn ipa mɔnɔn Erɔdi ye i wanni:" nan Zan kwɛ liba u batizeneni iko nkle suwa nki. 9Yɔsuye i yinka u pamani. I kinkabɔ i lakɛ nifi yamman u yinkeni, nkafi i tulu.10Nka u wunanki, nkakɛ i tumu kwɛribɛ ɛ ta i ku An koo baanki ipa i ka. 11Pi ku Zan koni pa wɔn suwa nwunan ye, pa pa nɔn cipekle nkwɛ i lobɛni i pa ta unan i kwɛnan nkle. 12Zan tikinipise pi ta i kuunan utoni pi puu.Nka userebenke, pi ta u fakanan u manni Yesu yeni.13Yesu yɛ nu lesenkumman ye Zan lini kwinnan, i i wunseke nka utiyenkini, i yile beeninki i kɔni i pata tiye nwunan ye.I kinkabɔ, liba u summan ntalese nni, pi yini bokonki pa ta pafɛ ise. 14Yesu yɛ nfɛ lesenkumman ye beeninkini, i yan nifiyamman, i yukunan uta pisini, i yammi pi kamman usiye.15Sanannki, tikinipise u wɔ i minannkini pa mɔnɔn ise:" piye nwani a pa cani, ti tiye nkayeni, u kambɔ, mi wunkura unan liba ukle pa pa bokosenne wɛ, nkafini pafi pa fi wanni kumman pi kɔ ye wɛ?"16Yesu pukoki pɛyeni:" usini patɔ la tiye nwunan yebɔ, a nan suwe pikle a kɔkunto." 17Pi mɔnɔn iseni:" buru npuwoni man susu ipɛ yinse pise bo ni nan tikle." 18Yesu mɔnɔn pɛyeni: " a pa i pɛ nannanni."19Nka userebe nke, i mɔnɔn liba u peni a pi tɔni sɔka usi.I lo buru puwoni man nka susumani ipɛ yinse pise bomini, i pa yini i yinka suwo wala usi ipa ya Ceni, ipa puwoni ipa nanni, i tikinipise ukle, tikinipise upa kwani nifiyammanni upe. 20Pi toni u wanni pi yinko to, pi lo wanni kumman nsomi pi yibi wawa kansan i bomi. 21Liba ncɛyɛ wunni, kwinyemi piye ni liba bukomi kansan i bomi i liba wanse kansan.22Nka u kwinnan u yamman userebenke, Yesu mɔnɔn i tikini pise upeni, api yile i yinke beeni nki pi ta kuuwa, userebenke, sani ipa summan wunkura unan liba uklepa ta. 23Yesu nan wunkura liba ukle i kwisi lese nkumman yeni, i kali yamme u kunni nkafi, ipa ya Ceni, piye caniu yinu yanye. 24U fiyeni beeni utiye utiwoye i maan usinan nfanan uklebɔ, nkafini, yaanan ye pi fuwani.25Sanan u waye a upa kwani lesenkumman yeni, Yesu ci niimi nkunni, i pa pa pɛye. 26Tikinipise u yan Yesu cinikayi niimi nkunni, pi wuntaman nfɛ f,o pi wala a kunn nlaminan nkakɛ, pi wantu i fanninan. 27Nka utiyenki suu, Yesu manan i pɛyɛni i i pa wa:" a kwa a yimisi, bɛkɛ, a nansibɔ."28Piɛri mɔnɔn Yesu ye boni:" kununi i ki man senseni, mɔnɔn a ni pa nme nimi nkuni." 29Yesu mɔnɔn iseni:" mi pa", Piɛri wunso beeni nkini ipa ci nimi nkuni, i pa pa Yesu ye. 30Nka Piɛri yan a yaanan u fakanan usi i nankani, nansine ntukuni, i wantu i yɔkanan nimi ni, nka u wunnanki, i fanni a:" kununi,babesi."31Nka utiye nki suu, Yesu tukuni ipa mɔnɔn ise:" mi tuko nsi wɛ, kumman nfi npa nansine?" 32Pi yile lesenkumman ye beeni nkini, yaanan u yini. 33Tikinipise u sommi ncɛyɛ ye beeni nkini, pi kurukuni Yesu tuni pa u maani ise: " sensen sensen, mi Ceni ukobe."34Pi ku kwani pa ta Zene Zarɛti pɛra usi. 35Ncaba utiye u liba u summan Yesu i nankani, pi tummu libani api ta tibe ntoni nki, pi mɔnɔn a Yesu pani.Pi lo pi kaman utoni pi pa i pɛyɛ ise. 36Pi ya Yesu ni a i yini tuku i simele u numansi.Kaman ncɛyɛ tukuni sini pi toni u siye u yammini.

Chapter 15

1Farisiɛn man ncese ipɛ sariya man u tikini caba cese yini jerusalɛm pata YESU ye . pi piyu ni ya : " 2kamman fi mi tikinipise u pa ti nusa ye wesɛman n yesiye? pi kle mi nsaka pa siman wannan bɔ" 3YESU pukoki yɛyeni:" A mɛnye ya? kan man nfi a pa CENI u kwinne nyesiye a we sɛmman nkɔki ?4CENI u wani a yɔkɔ mi kɔni mi kwɛnan ipɛ mi kwɛsi tu .I mɔnɔn boomi , i puwɛ wo puwɛ mannan kwinye i kwɛnan ncabɔ i kwɛsi ye , a u su sunkan i liye ni . 5A mɛnye awaani a kwɛrɛbɛ mɔnnɔn i kwɛsi ncabɔ , kwɛnan ye a yi fiyan ye basi i nanpone nku man ni , a yi nanni CENI , 6Nkɔ lese ke fakanan i pa ba i kwɛsi yeni bɔ . ayɔ a wesɛman npo .7Kwin boo manni man . Esayi yammi tumuta nye nkuman a kokini , u siini . I wa ni . 8Liba ni pi pi kɔ yɔkani ntu ipi nan lokoni pi samuse ntuwo i be ni. 9pi feeni , ko u si bɔ . pi tikini kuman ntoni ni ninan pise kuman .".10YESU yile liba ni mɔnɔn pɛye : " kayi ayipubɛ ni a pa siman kɛni u ko . 11puwa nka ninannan i u wan i u upa yɔkani i funanki, nkɔ puwa ki ninannan i ye bɔ .Nka fa i nankeni, nkakɛ i ye .12Yesu tikini pise u ɔ i kuni papiyu ya : " Mi siman mi a mi kwinnan ni u ka farizɛn man u sumuse ni?" 13I pukoki pɛye ni : "Siye wo siye, nka nkwɛsi ti mu bɔni ki kuwoni." 14A yini pɛye. Yuntuman utuku yuntuman u yinka. I yintuya i tuku i tɛ yintuya i kweni patɛ ciya pibɛɛ boomi la cani pankini."15Piyɛri mɔnɔn ni "tiki taanan ni uko tumuye." 16Yesu waa ni : "A mɛnye bɛɛ fɔ tɛni a yan baa wuntanan wɛ? 17A siman ɛ puwa ka yile ninan piribe inu kita i funanki ni nkɔ sɔlɔ, ita sisanan nkin.18Nka fa i nuni nkaki yinan i sumu nkeni, nkakɛ iye. 19Nkuman fa ninannan i nuni, nkakɛ wuta kuni ninan nliye, i sumanye, wiye nafokokuwo ininanman u yinnan u yesiye. 20Npɛkɛ ninanan iye npa wanni, kle puwo bɛ ki mi ye bɔ."21Yesu fɛ tiye ni nkin ipa ta Tyr ipɛ Sidɔn ninanki. 22Kanan ciya nkwɛrɛbɛ tɔni ye nko, tiye nkini, ipa Yesu ye ni i fanniya : "kununi Dawada nusa kobe, mi yukunan nta nsi. Wɔɔpiribe n piribe isini, ki i bakaye i fakanan ni." 23Yesu kuni ika bɔ. I manan puwa ise bɔ. I tiki nipise u wɔ i kuni piyɔ ɛ mannan i cibɛ ni ipa liya fanni pi kuni.24Yesu pukoki pɛye ni : "A tumbe puwɛ ye bɔ, n Ceni ki Israyɛl liba bɔ, ncɛyɛ wa nman nanfomi ni." 25Cibɛ ni wɔɔ Yesu kuni, i kunu kuni i tu ipa yɔ: kununi baabesi." 26Yesu mɔnɔn ise niya :"npa pisi pise u suwe puman ntu, usini bɔ."27Cibɛ waani :" sinse nankɛ, kununi, nkuman ntoni u wunanki, i pise wannan, sukuru pɛrɛman nkuman pise ni pi tuni, puman ni fiyan nkuman ntuwanni." 28Yesu pukoki ise ni : "cibɛ mitukosinan u sini sahuu. U yammi nme u sini imi wuka nka" I piribe i yan coco nan nkɔ tiponi nkini.29Yesu fɛ ye ni ita Galile kuwɔ nu. I kali yambe nwunan kuni itɔni. 30Ni wuwa fiyamman ye pɛ ipi kaaman ni; panpo suse yuntuman, ncɛyɛ fakanan sanan, nponpomi, i kaa fiyan tise pi tiki kaaman ni Yesu panman ntuni, inan coco nanpi kleni. 31Liba u yan les nkɛ a nponpomi manne ni yutuman piyanyi, panpo suse pi ciya liya faka suse fakanan u yan, u ta pɛ tunan pi si Israyɛl Ceni u yinnan.32Yesu yile i tikinipise i mɔnɔn pɛye ya:"nyuku nan ta liba ni usi ni, pi ku tii ni nkakɛ tɛni i be nwanikuman pi klebɔ. Ni u si npa toko pi klotuku nka bɔ, palɛ ta caman. 33I tikini pise u piyu niya : " Ti fiyan wan ni kuman nyan nani wɔɔ nan utu kankcan ta nani, ni suwa u kle paa yinko?" 34Yesu mɔnɔn ni " burunklamman a kle?" Pi pukoki ise ni : "buruman sinite ipɛ yinpise nwunuman." 35I mɔnɔn ni a liba ntɔni.36Nkɔ sɔlɔ ilo buru sinitomi ni ipɛ yinpise ni, nan fe Ceni u kle ipuwoni i nan ni i tikinipise ukle pa kwani liba upe. 37Liba utoni u wanii pi yinko. Tikini pise u mini wanni kuman nsomi tuni wawa sinito. 38Ncɛyɛ wanni ye ni piye kwiye mi pukomi kansan ciman i pise ki bɔ. 39Yesu yini liba nkɔ sɔlɔni i yile beeni nki ni ita Magadan ninan nki.

Chapter 16

1Farisiɛn ana ncese i saduseɛn ma ncese wɔɔ Yesu kunni. Piye u sini paa cee i kuwo pi mɔnɔ iseni ɛɛyanmi weemi nwunnu ma nkuma yinni suwo nii pi taani tunnani. 2Nka Yesu mɔnɔ pɛɛ ye yaa :« witani lese nke a walani a wala peebɔ, iki nkabɔ suwon amikini,3Sanna nlese nke, a wani a walani a wala ya na kii yinsoni tɛnni, ikinkabɔ suwona umikini u pa u yii. A suma suwona u faganani, iki nkabɔ a fiyan kɛrɛkɛni nlese nkoo u suma nebɔ! 4Tɛnni suma yanana yanma i nina yemi pi yanmini wee mi nwiyani, yanmini weemi itika pɛye. Ceni iki tumu ntaaya Jonasi kuma yanmini weemibɔ.»5Yesu tigini pise u laa kuwɔɔ usɔnrɔ lese nkɛni, pi taama nwa yeni, pi lo burumabɔ 6Yesu mɔnɔ pɛyeni yaa :« a tugu a ko farisiɛnma i saduseɛn ma u buru mane». 7Itigini ipise u mɔnɔ macayeni yaa :« nka fii i pa mana nkani tilo buruma ti kle minibɔ» 8Pi ye nkɔ u mane lese nkɛni, Yesu sumɔni ikwisi, i wani yaa :« kuma nfii nanana macaye a lo burumabɔ? a tugo nsina u sana ni sawu.9Wutama akle baa wɛ? nkwa buru sunsun mini liba pukomi kan san ma u peni, a yibi wa nwama nkuma i buru puwoni ma nsomini, u wa a wunni? 10Npuwo buru sini ntomini liba pukomi. Kan sanama upɛni, a yibi wa nwama nkumani, a taana u wa nneni?11kuma nfii a suma a buruma nkwina nka ye nmɔnɔbɔ, a tugu a ko farisiɛn ma i saduseɛn ma u buruma nne. 12Nkɔɔ u wuna nki, itigi pise u simɔ yeni a buruma nkwina nka i ye u manebɔ. Nka yeni a pi sukani pi tugu pikɔ farisiɛn ma i saduseɛn ma u tigini fagana nke.1314Yesu fii nika Sesare Filipe nii naki, ii tigini pise lese nkɛni yaa :« ceese walani a makɛ yuhana tunya ceeseni a makɛ Eli, ceeseni a makɛ Jeremi ncabɔ tumu ntaya nkwɛrɛbɛ.» 15Yesu pipɛ booni yaa :« nyiin a mɛyɛ sɛɛya, akle bɛɛyɛrɛ?» 16Nkaa Simɔn piyɛri waa i se yaa :« makɛ Krista Ceni kanmiyan u kobe.»17Nkakɛ Yesu waa ise :« Jonasi kobe Simɔn, makɛ kwɔ nsube iki nkabɔ nkwɛ tigi nkɔ u sɛɛna nmeni nina npiribe isɛbɔ, nsu na nkwɛ suwoni isɛkɛ. 18Nii u mani nanani a makɛ Piyɛri nkɔ u ko ukakaɛ, a yanmiya ni n Ceni fee nbaa u yeni u yanmi yani u sini. Kwa ki fiyan puwa yanma u sibɔ.19Nii nsisɛna u yɔ suye nkolo npise n na mikleni, i mituru pwa wo puwa ye maa u sibɔ, puwɛ i turoke sisɛni suwobɔ, i mi turu puwa woo puwa ye maa u sibɔ, ti turoke bɛɛ sisɛni suwoni. 20Nkɔ usɔrɔ, Yesu kwɔɔsi itigini pise u peeni a pi mono puwɛ ye ɛsɛkɛ Kristabɔ.21Ulo nkɔ ulese nke Yesu kwɛmaki itigini pise u peeni, yaa :« nsukan ni ntaa Jerusalɛm, kasɛma ibelema u yinke caba i sɛɛ nmanima utigima pi nbakaye an niyeni sawu pi nliyeni. Nkɔ u wunnaki nkwa u sɔrɔ kuutini usi ni yinsoni.» 22Piyɛri yilo kan nkanna u sini yaa :« i wantu u mana i seyaa : a owo tisu, Ceni usan nkɔ unaa nme. Nka kii mifiyebɔ» 23Nkɔ uwunna nki Yesu wasini i mɔnɔ Piyɛri ye yaa :« yinsike ukuni sitannani, nwemi nyɛsɛ lana nka mi u wiyani, miwun ntana ki Cenibɔ, mi wun ntan ki kaponi i Ceni u kaabɔ nina ma u pɛkɛ ki i pɛ»24Yesu mɔnɔ itigini pise u peeni yaa :« puwɛ woo puwɛ usi ipa yɔɔ npo, usu nlo iliini siye i yɔɔ npo usu ncee ikɔ u kanmilebɔ. 25Puwɛ woo puwɛ usi ipa kɔkɔ iikwɛyatu usu iikwɛya u fiyebɔ i puwɛ woo puwɛ ku npo, usu pee ikwɛya ufiye sɔrɔni 26kuma ki u kanmile ninanase ipayan ninani u puma ntoni mi fii mi kwɛyabɔ? kuma ninana ifiyan u na Ceni u kle nka nka ifiyan ikwɛya u fiyeni?27Puwɛ ikobe pee ii kwɛsi fayana nkini ipɛɛ mɛlɛkɛ mani i nkɔ u yanmi lese nkɛ, iliba u toni u ka nka pomi u yintimina u na pi kleni u pa sini ipi yanmini weemi. 28Sen nseni ni u mani a mɛyeni a mɛyɛ a nanani, cese ikwa njeni i piyan puwɛ ikobe i yɔsuye peeni bɔ

Chapter 17

1Kupise siriponi nfa userebenke, Yesu i ta i yan Piɛri ipɛ Zaki ipɛ i fiyan Zan Zan yammu lamminan ukuni. 2Nka utiyenki, Yesu fakanan u wayeni a upa wa pi yi, i yinka yinka ki wusummaneni nma wiye, i birimi nwasi yeni ka fɔkumman parapara.3Nka uti poni nki, tikinipise ubɛ bomi u yan Musa yi ipɛ Eli ni i maani i Yesu. 4Nkafi, Piɛri mɔn Yesu yeni:" kunnuni, u kammini tatɔ i waka nannanni, i pe tokonpise nyeni, tokopise ti nme : mi ka kapo, Musa ka kapo, i Eli ka kapo."5U yini Piɛri nka umannanki, yɛlɛya nwunnan yini wala usini upa u fulo pɛyɛni.Man ni mi yan nwunan yininka u yimilɛya nkini upa wa:" kummani i sɛkɛ nkobe nkwɛ kwinnan u kammi nwunni.Nwuntanan u kobe isɛkɛ, a yɔ ipo a yammi ise." 6Tikinipise timini pi nu a ka u kwinnan lese nkumman yeni, pi kommi pi tummi pi yinkammani manki, nkafini, pi nansi yeni pi caki. 7Yesu wɔ pi nannki, i pa tuku pɛsi i pa mɔnɔn:" a nansibɔ, a wunso." 8Pi yini pi yukupise suwo lesenkumman yeni, Yesu yewunan nkakɛ pi yɔnyi.9Pi yɔkɔnika pa yini wala usi, i kwɔsi, ipa wa pɛye:" wemi nkumman a yanyi yamme nkini, a yini apa mannani puwɛ yebɔ, fɔ i puwɛ i kobe ipa i wunso i kwa userebenke." 10Yesu tikinipise u pi yuni:" kumman nfi sariya u karamuman upa wa a Eli sunkani ipa kɔkɔya i yinke?"11I pukoki pɛyeni:" sensen senseni, Eli sunkanni ipa kɔkɔya i yinke ?" 12Ni u manni amɛyɛni, Eli pani i kwisi, i kinkabɔ pi fi summannebɔ, liba uyammi pi kammile wu nkwinnan i sini.Nka u faka npo nke, pi pe puwɛ i kobe i bakayeni." 13Tikinipise upa summani a Zan nankɛ ye liba u batizeneni ɛ kwinnan nkakɛ pi u manne.14Yesu ipɛ i tikinipise timini ufi lese nkumman, kwinye nkwɛribɛ pa kurukɔni i tuni ipa mɔnɔn. 15" kununi,mi yukunan nta nkobe isi nkafini yiriki nkase npɛkɛ isi.Lese wo lese ni wunsone iponi npa i fuseni, nfuni wanki ipɛ nimini ke fiyan. 16Npɛse mi tikinipise upeni, i kinkabɔ pi fi i siye u yamman bɔ." 17Yesu mɔnɔnni:" a tɛni nliba, a yɛsɛni, a tukone, nka amɛyɛ nkɔsini nbaka? A pa i kobeni nannanni." 18Yesu koso wɔpiribe u kuni, ipa kabɔ i kobe isi i pa toko, nka utiyenki suu i siye u yammini.19Nka userebenke, Yesu tikini pise pi wɔ i pikɔnanni, pa pi yu:" kumman nfi ti fi yɔpiseni nkabanebɔ?" 20Yesu mɔnɔn pɛyeni:" a tukone nsibɔni, nkafi, sɛnanki, ni u manni amɛyeni, a tukosinan u sise u fiye i mutaridi pise uka, a ye i fiyan u manne yamme nkeni, a u wunso ufɛ nannanni, upa ta tiye nwunan ye.Nka ki ye i yammani, puwa ye apa lɛ ta fiyan u yamman bɔ. 21I kinkabɔ, wɔpiribe u suwa ki fiyan kabane puwɛ ise nCeni a lu sunan a pa ya Ceni nibɔ.22Kuwa nwunansi, tikinipise u mini macaku Galileni, Yesu mɔnɔn pɛyeni:" pi pe puwɛ i kobe i luwo niyemi uklemini. 23Pa liya, kumman ti i kwa userebenke, ipe wunsoni."24Yesu ipɛ i tikinipise pi fi Kafaranamu lesenkumman yeni, liba pi piklemi nfuse macakunni pa nan pumman nkumma Ceni u fe nba kwe nka tuni, liba ncɛyɛ ye nkumman nkani, pi pani pi pi Piɛri:" a karamunan i puwa wan suwa nki wɛ? 25Piɛri pukoki ni:" hɛyɛ, i manni." Piɛri kunni lesenkumman yeni, Yesu timisini i mɔnɔn:" Simɔn, mi wuntanan u wa a kinnan kwinnan i nki? Yɛlɛ nsunkan i sara wusurunan walima lɛnponan fakasuse ukle? Pi pise walima pi liba ncese?26Piɛri mɔnɔnni:" liba ncese kɛ." Yesu mɔnɔn iseni:" nka u ko nkakɛ, pi pani ka, boko pise upalankibɔ. 27I kinkabɔ, kɔbanɛ nwuntanan u ka ko upalɛ yileni libani usumuse nni, nkafi, lo mi loni mi ta ika kuuwanki mi ta mi fu.I mi timisi mi tuku yiinse nkumman, mi kwa unanni npa wɛni ki, mi yinkɔman nfiye u wunannki ni, npa pa npa wanni macakuni, nkumman ipɛ mi kuman, npa nannipikle.

Chapter 18

1Nkumman nles nne, Yesu tikini pise unɔ i minannki pa piyu : « wala usi nyɔsuye yɛlɛ, ukunnuni?» 2Yesu yile piti liyɛɛnonni ipa tununi pi sininki. 3Ipa mɔnɔn ise :« Sensen sense, ni u manni a mɛyɛni, a wusi a wuntaman tubɔ, npa wasi nma pise ukummanbɔ, a fiyan yilenne wala usini u yɔsuyenibɔ.4Nkafi, ipuwɛ nkɛ yɔkɔ i kɔni ipa wasi pitiyanni, usu ifiyan wala usinan u yɔsuye nyammani. 5I puwɛnkwɛ tuku kobehi i suwa i kammile, bɛkɛ i tukobɛ. 6Ipise ncɛyɛ tuko nsi, ipuwɛ wasi fɛni wunkura ipa yɛsɛ pi kummi, sani usu palo ika uyamman, i taakwe nwunan buko i kusiwannki, ipa fu ikɔ kuoɛli wiiyaki, nka kipuwɔ nne ye isini.7Ninani u liba ncɛyɛ wasi fɛni wunkura pi yɛsɛ nifiyamman ukummini, ncaba uka ki yesi yeni, ikinkabɔ, puwɛ nkwɛ pe ta nka ufɛni wunkura, usi ka ki pe yesi yeni. 8I mi kleponi, walima mi paponi ki wasa fɛni wunkura upa wammi kwinyenki, ku mi fu ti tuwola, nkafini mikle poni uku nka ki puwone, npatɔ i yileni wanki, wannka ki kwisabɔ i mi klenbomi walima i mi pan bomi.9I mi yunkupise nwasa fɛni wunkura upa wanni kwinyenki, fiyo mi fu ti tuwona. Mi yile arijananannki yukupiponi, u puwɔni npatɔ i yile jahanamananki i mi yunkupi bomi.10A summan a kɔ tukuni fakanan, asi puwɛ nyini ipa ci pitiyanbɔ, ikinkabɔ ni umanni a mɛyeni, a pi mɛlɛkɛman ni Ceni u yinke arijananki ni lese ntoni nki. 11Puwɛ i kobe ipani nkafini ipafi ipa kɔkɔ liba ncɛyɛ wani.12Ki a wuntammani, i nanto wanse susumi ni nkwɛkle, nki i wunuman wa, nanfo suweni i pe nafomi wanse nansu i kansiman i nafomi sinansumanni i nyinan ye ipala ipa wɛ kaponi nni wɛ? 13Ni u manni a mɛyeni, i pa lesenkum man ye, i yan nka unanfo poni, i wunan ki kammileni uku nafo wanse nansu i kansiman i nafomi sinansumani nkuni. 14Nka ufaka npani nkibɛ, a kwɛsinannkwɛ wal usini, yusi a piseni usi, puwɛ pa waba.15I mi tukoni nkini nyammi weyemi, mi ta, mi ta mi co, nkafini npafi npa manan ise, ma ipɛ ise kaponi. Ifi mi ka u nan i pa tulu mikanke, mi ba usu sini. 16Ikinkabɔ, i lɛ i yammini mi kwinne nnebɔ nnebɔ, wan niponi walima nibomi ni timi upafi upa fenka ukwinnannki.17I lunu ncaba umanni kwinne nnebɔ, manan ukankebɛbɔ, puwo usini i liya Ceni summan, walima liba ncɛyɛ lɛnpaman nkani.18Senseni ni u manni usi, ni bɛ u liya wala usini. A tulu puwa wo puwa ye maani usi, ni be i tulo ke wala usini. 19« senseni, ni u mannibo amɛyɛni, i ni bomi u sini a sininki pa ya Ceni puwa wo puwa kwinnannki u yinni tummu yɛ maani usi nannani, nkwɛsi nannkwɛ wala usini yu nan tikleni. 20I ni bomi walima ni timi u fu maca pa wan maca kuni pa ya Ceni, ni pi sininki.»21Piyɛri wɔ Yesu minannkini ipa mɔnɔn ise :« kununi, i ntukoninkini, i waka cani nkunni kwa wo kwa, nsunkan npa yafa ise kekinan? mi sunka mi yafa ise ke sininto?» 22Yesu pukoki iseni : « Ayi ni u manni nme a ke sinintobɔlɛ, ke sinintomi ntikiyibɛ wɔni kansiman23Ikinkabɔ wala usi nyɔsuye ni man yɔsube nkwɛribɛ. I ye usini ɛ pa tuku inanpone nfakanan i yammo yammi pise. 24U yina puwoninannki, pi pa i yammo yammi nkobe nkwɛribɛni, nkwɛ sunkan ye ipa sara yinkɔ fiyammanni. 25Yɔsubeni i yanni a yammo yamminkobeni i fi yan ntoni u yan i pa nanni iklebɔni, i wani a tuku yammo yammi kobe ipɛ i cibɛ ipɛ i pise ipɛ i sɔman ntoni a pa suuni to, nkafini apafi a sara ikummu26Yammo yammi nkobeni i kuruni i pa yɔ, a i yinko ca, a ibe i kumu utoni u nan ikle. 27I kununi i yakunan uta i sini, i wa ise ɛ yini i kumuni ye28Yammo yammi kobeni i fɛ i kununi iklekuni lesenkuman yeni, i yan i boko yini, nkwɛ i sunkanyeni i nan i kumu, i tukuni i bami i kusuwanni i caki, fɔ i wanni minse ni kanye, i pa mɔnɔn ise; kɛ yinkɔman ni ye. 29I boko i yɔkɔ i kɔni i tuni i pa yɔ : tamman mi summu ntu, ni pe mi yinkɔman nnanni.30Ikinkabɔ, yammo yammi nkobeni, i tukuni i wɔn baanki, i pa mɔnɔn ise ɛ nan i kummubɔ, a yi fe baankibɔ. 31I manciba ncese piyannka yini nka u kunni pɛyebɔ, ncaba u niina u lɛ pikle u caki pi tani pi mɔnɔn pikununi ise.32Nka u wunanki, a pi kununi i wa api ta pi yile yammo yammi nkobeni pi pa ise. Pitani pi yile yammo yammi nkobe, i pa lesenkumman yeni, pi kununi i mɔnɔn i seni : yammo yammi ya ye, nwayeni a mi yini nkummu ye, nkafini mi yabeni. 33Nyukunan uta misi nankɛni, mi sunkan yeni mi yukunan u ta mi boko isi yani bɛ.34I kunnuni i summu ukani u caki, i wan yammo yammi nkobe baankini, i mɔnɔnni a i kumu utoni unan i klebɔ, a i mi febɔ.» 35Nka userebenke, Yesu manan kɛni ipa wɔn ukunni :« Nkwɛsi nan nkwɛ wala usini, nka ibe a yamman yani, a tulo a pa yafani a ma ciba upe a summuse ntonibɔ.

Chapter 19

1Yesu kwisini ka liba u tika, ifɛ galile ni i pa ta jude ni nannanki nka jurdɛn kuwɔ salɔni. 2Ni suwɔ u yɔ i poni, i nan coco nanpi kaaman ukle.3Farizinɛman ncese wɔ i kuni pi piyu pa siman nka yi manne ni . Pi waniya: « u sinni puwɔnan ipa li i gibɛ i belesinnan? 4Yesu mɔnɔn pɛyeni: A yan nkɔ tiye yi wɛ: Nkwɛ bele peni, i yammi pɛni kwiyei i cibɛ u lo kapi titiyan.5Nkafi kwiyeni pe i kwɛsi ipɛ i kwɛnan ye yinan ye ni, iwa i kɔni i cibɛ si pi pe tani ninanan kapo. 6Nkaki pi ta yini boo bɔ, pi ta ni kapo. Ceni u yammi nka kapo, puwɛ nna ki bɔ?7Farizinyɛ man u piyu ni :« kamman fi mɔnnɔn ɛ nkwɛ i belesinan u liye, ɛ yamman belesinan usisemminan ba i mɔn i cibɛ kle ipa si man i yinan. 8Yesu wa ni ya: « Musa mannan nkɔ kwinnan a sumuse nkwasi u kokini, ki ye yamman yani titiyan bɔ. 9Ni u manne a menye nkani ɛ puwɛwo puwɛ yini i cibɛ ki sumanye nkokibɔ, i bele kwɛrɛbɛsi, i sumanye nyamman i kwɛni.»10I tikinipise u mɔnɔn ise ni ya: I ki kɛni belesinan u fakanan, liya belesinan u puwɔ wɛ ? 11Yesu mɔnnɔn pɛyeni: a liba utoni i fiyan nkɔ yamman bɔ, fɔ i Ceni u nan u faganan nkwɛ kile ? 12Cese kumune i liya belesinan ni ukoka a kwiye ni bɔ.. Cese kammiman liba cese koki. Cese lɛ belesinan l ni, sisɛn nan u yɔsuye nkoki. I nkwɛ tulo liya belesinan nke, i tuluke13lida upɛ i pise yesu yeni ipa tiki klemi pi kuni, ipa ya Ceni pɛye. Tikinipise ye kosiye pi kunni. 14Yesu mɔnnɔn pɛyeni:« A yini pise pi pa be, a liya pi kle bɔ, nkafini, sisɛnan u yɔsuye n mannan pɛyeni.» 15I tiki i kle pi kuni, Nkɔsɔlɔ,, ita.16Yinni kwɛrɛbɛ wɔɔ yesu kuni i papiyu: « Kununi kwin kammiyan we n sunkan nyammu npa yan Ceni u nii kammiyan?» 17Yesu mɔnnɔn ni: kamman mi npiye kwin kammiyan u kwinnan? pu poni nka kammiye. I mi usi npa yan nii kammiyan, yɔɔ Ceni u sariya nɔn po.18I pi Yesu ni: sariya nan we nka? yesu mɔnnɔn ni :« mi li ni mananan mi yami sumanye bɔ, miwibɔ, mi yami nifoko u tikaye nan bɔ. 19Yɔko mi kɔni mi kwɛsi ye tu imi kwɛnan. Mi yinimi booko i kwinnan u kammi mi wu nman mi kɔkunto20Kamminan ni mɔnnɔn ni ɛ yammi nkuman toni nifɛ, a kuman nwaka boo. 21Yesu mɔnɔn i se ni: « mi usi npa yisini, tamisu mi klemi ni npuman mi kwa nyinkɔman ni pɔmikɔ mɔn pe nkaki mi nanpone nyan wala usini.Nkɔ sɔlɔ mi pa mi yɔ npo. 22Kanminan ni i nu nka: nankani, i sumu kani, ita fini, nanpone ni ye i kleni.23Yesu mɔnɔn i tikinipise u pe ni siseni, ni u manne a menye ni naponi i yileni Ceni u yɔsuye ni, u kwasini. 24Ni u manne a mɛnye ni, nyɔminan u yileni santeni u panke, u puwɔ ni nanponi ipa fi Ceni u yɔsuye.25Tikinipise u nu nkani u tapɛ tunanni pi ye u manne ni : « I ki yanne, yɛlɛ i fiyan kɔka» 26Yesu ce pɛni ipa mɔnɔn ya : « ninan piribe i fiyan u yamman bɔ, Ceni fiyan wemi ntoni nki. 27Piyɛri pi yesu ni:« Ce te yini wemi toni yeni ta yɔ mipo: tika ki ta kanklan?28Yesu mɔnɔn ise ni: « siseni, ni u manne a menye ni, ninanni ki ta ka wunan lesekɛni, ninanan i kobe pe tunani i yɔsubeni usini. A menyɛ ncɛyɛ yɔ iponi, a pe tuwani yɔsu ben kansan i bomi nsini, a pa ku Isiriyɛli pi kansan i boomi u kwinne nni.29I puwɛ wo puwɛ, nkwɛ yini i kuniye, ncabo i nukammipise, ncabɔ inu cipise, ncabɔ i kwɛsi, ncabɔ i kwɛnan, ncabɔ i pise, ncab,o i wye nkoki,u supe nsuwɔ ka fiyamman nyanni, ipa yan bo ni nan, nka ki kwisa bɔ ni. 30Yinke caba fiyanman pi tani sɔrɔ ncaba sɔrɔ caba fiyamman u wasi yinke caba.

Chapter 20

1" cee sin sɛnna u yɔsuye a manna waa sube nkwɛrɛbɛ ni , i sunkanni ipata ya ma yamanuw yai pa tokɔ pɛ i waa yeni. 2Pisini a iyinkɔ man na pikankapo yibɛ ne ni , nkɛta pi kuu poni uyanonyammi nfiyeni . itoko pɛ waa yenni .3Wieutiminika a ; ifɛɛ ni i yan ce nsee tɔnnaa si kwe utuni , ncabaa ye puwa yanmabɔ. 4I ma nɔn pɛyeni yaa :" a mɛyɛbɛɛ a taa yami yammoni nwa ayen ni , ni yammo nyami nfiye nna a kle u fakanan nkni.5N ca ula a iwaa yeni bɛɛni .wie utimini kaa lese nkɛni ; waa sube i fɛɛ boni iyance vsee ncɛ ncɛ yɛpi yammoni nki bɔni , i tɔkɔpɛboo i waa ye nnini, fɛɛ boo tɔɔnankinii yami nkɔɔ usuwa. 6I fɛɛ b bɔ wulɔna u poni i yan ca nsee ncɛyɛyammoni pi si bɔni .ipi ncaba niya a :" kamma nfii a taa wiee a yammi yammoni bɔ . 7Ncaba u waa i seni yaa :"nka fini puwɛ lotumu yamoni nki bɔ . imɔnɔ ncabɔ u peeni yaa :"a ta bɛ ayanmi.8" Yamoni u yɔkɔni lese nkɛni, nka waasube imɔnɔ we nfenni seni yaa " gile yama yamini pisee mina pi yamoni u fiiye pikle uwɔtu ku wo caba u pee u pa fii wɔn yin nkle ncaba u pee . 9Ncɛyɛ wɔn yanmonitu wulɔnakini , ncabɔ u wɔɔni , pi toni u yo yinkɔ .Fɔkɔ ka nka pomini . 10Ncɛyɛ pa tinti yanni , kiye piwuna nkini a pi kuma ni ye iyinkɔ fɔkɔ ka'nka pomi 'npɛna ncabɔ u klebɛɛ .11Yinkɔ fɔkɔ ka nka pomi nna pikle ina nkani , nkaa pima nɔ u tu nkwinne wa sube ise nka a pi waa yaa 12.Ncɛyɛ laaselebe nkeeni pi yanmi yammo' nsawna le se poni uwuna nkibɔ ; miwɔn pi fiiye itikuma kaponi , iki nkabɔ tumuyɛkɛ nyanmi yanboni wutana . tika bakaye i wiye tikɔ sini .13Nkaa waa sube i waa ninna nponi ise yaa:" nnana , nyanmi liyasini kwina misibɔ .Ti sini u si imaa a kuponi u yanmoni wutana .Tika bakaye i wiye tikɔ sini .Nkaa wa a sube i waa ninan nponi , ise yaa :" nnana , nyanmi liyasini kwina misibɔ .Ti sini u si imaa akuponi u yanmoni u fii ye niitani yii nkɔ fɔkaka powɛ? 14Kɛrɛkɛni sɛɛ , ncɛyɛpa yonmoninki selebenkeni, bɛkɛ ukanki nwun npawɔn yanmoni u fiiye a kuma nkaponi .15nkɔ uwunanaki sɛɛnaki nkle npa yanmi nwuun nkan mini kwinna i yinkɔma wɛ , kuma fii mi' ncee ki imi yunnkupieye ukan nkanna nkwin kan miyan u kunni? 16Nkɔ ufagana nki ncɛyɛ yinke , yinne cabani pɛyɛ kɛ i ta sɔrɔ ncaba , .17YESU yela a Jerusalɛm ina nkani , ilaaye iytigini kaasan iboomini . pi laa lese nkɛɛninkaa i mɔnɔ pɛyɛ yaa. 18A cee , ti laa Jrusalɛm ni puwɛ ikobe iyini lenni belema isɛɛna u kleni. pi wanne a ni ɛ su nkan ikwani , 19Pi iluwo liya CENI sumama u klemini ni, pi fakamani . Pi manse i yau piseni pi i manse siye usini . i yinsonni.20Nkɔ u sɔrɔ, nkaa zebede ciya nkwɛ yɛbɛ wɔɔ YESU kun ipi bomi . nkaa a u cibɛ kurukuni YESU tu ɛɛkan mi isi . Nkaa YESU piyu yaa a kun pa i u po? 21nkaa i waa YESU ye yaa :" Npi boomi u pɛɛni , yinni nina poni itɔni mi kle mi yɔsuye nni sinsɛnni ."22Nkaa YESU waa i see yaa;" Puwanka asukan a yɔɔni, a su mɔbɔ . nii iniyan bakaye nnii kuwa nkɛni , aafiyan niyaan kini?" 23Nkaa yesu waa ucibɛ ise yaɛɛyɛn, afiyanni yan nnikuwa nkini . a patɔni nkɔɔna i kle wɔɔnake , bɛɛ nkɔ u maniyabɔ. nsubele nkɔtiye ncɛncɛ yeni , pɛyɛkɛ ki i na pi kle ." 24YESU tiki ni pisee uka kaansan ma unu lese nkɛɛni nkaa pisu muse nkaa cese u pe sawu.25Nka nfii YESU yele pitoni i mɔnɔ pɛye yaa:" asumɔni aninani u liba pi ninani u tugoye ipi fakanani . U nina nkwemi pi pifakana u tiga pɛyeni .Nkaa aka kita yani bɔ . 26I kwɛrɛbɛ usi ipatɔ nina nkwee asiniki, usu ntɔ cese u yanmo nyamiya. 27I nkwɛ usi i patɔ yinkeni asiniki , usu ntɔ cese u yammo nyamiya. 28NKɔɔ u wuna nki , puwɛ i kobe pa liba u pa yanni yanmoni i seebɔ , i sɛɛkɛ npa yanmoni u yanma liba u pee , ina i kwɛyani i pa fii i pa kɔkɔ nina fiiyaanma sinsɛni suwo.29pi fɛɛni ka Jeriko , nina nfiiyaanma yɔye YESU poni . 30Yintu bomi ye tɔnla wunkura u nuni pinuu lese nkwɛ a YESU kɛfani , nka pi fanni piwa yaa :tisu Dawuda nusa kobe miyunkuna nta tisi ! 31Iiba ye wala pɛyeni api yinni tiyanmini , nkɔ u wunnaki pi fanni boni pikuu tin ntin kɔɔ u kunni pi waa yaa : Dawuda nusa kobe miyunkunna nta tisi32Nka YESU yiini i yile pɛ i pipɛ yaa:" kun pa ɔɔsi npa yanmu a mɛye?" 33Nka pi waa i seyaa :" tisu ti u sini taa yanyin bɔ." 34Nka YESU yunkunna u taa pisi nka i tugu pi yunku pise nkwani . nka pi yɔɔ YESU po.

Chapter 21

1YESU i p;e imaciba , pi taka ye b;elifaze , oliru siye nyamme uminanki , utiye utiye i zeruzal;emuna bɔ .I tumutikinipise u ka bomini . 2I pa mɔnɔn pɛye :" ta wɔnyinke bokoninki , ala fiin i pɛ ukobe nfiye bukoni . a buki apɛ ka nannani , 3I puwɛwɛribɛ pi a mɛyɛ , a mɔnɔn u su ye a kunani i wuntanan ki usini , nka utiyenki suu , pi a yinanni a tuku a pa i ka "4Nka u yammini yani , nka upafi u pa yisini , 5i mɔnɔn yeni :" a mɔnɔn siyaɔn caba u pe , a pi yɔsube ipe pani , i yɔkɔ ikɔni i pa kali fiipiye usu ."6tikinipiseni pitani pi yammu nma YESU mɔnɔn ye pɛye nankɛni . 7Pi pa i fiini ipɛ u piyeni pa tiki pi birimi usi .YESU pa tɔni birimi nkunni ,birimi . 8Nifiyamman pi wan birimi wunkura nki, lese pi sibe nwibɛ nkuwo pi nwanni9Nifiyamman ncɛye ciya YESU pomi , i pɛ ncɛye i kuwoni , ncaba piye feneni pa wala a :" ti mi yinnan usiseni Dawuda kobe ! manan nkwɛ mi pe kununi i yinan usini CENI nwan barikinan nme .CENI u yinnan nsi arijananki ." 10Yesu yɛ nyile lese nkuman ye zeruzalɛmuni , boko utoni u kɛnni , piye maca piyeni , hɛlɛ kwinyeni . 11Pi ye maca piyeni tumunitaya YESU kɛ i yinni Nazarɛtini .Galile pɛra usini .12YESU yile lese nkuman ye CENI febakwe utuni , i ka suman i pɛ fiiman i fepɛ nkumman ntibeni, i tusu liba ncɛyɛ yinkɔman nbuwa ye pi tabaliman lupi summan u tɔ sikummanni mannkini to . 13Nka userebenke i mɔnɔn pɛyeni a u mannan CENI u kwinne a:" nkuuni ki tani CENI u yalanan . ikinkabɔ a mɛyɛkɛ nyammu nankaman u tiye ." 14Yintuman i pɛ ncɛyɛ pi fiyan liya sahuubɔ pi ta fa yesu YESUcenife nkakwe utuni .YESU pafi i pa yammi i pi siye .15Sarakanfenan u yinke caba i pɛ sariyananan u karamuman i pi yan lese nku man ye nkumman nwekwemi n yammini kumman yini , ipɛ pise ye fanneni pa wala a:" Ti fe u nan mikle Dawuda kobe ." pi summuse nkani ncaki . 16Pi pi YESU a :" mi nu piseni u kwinne wɛ? " YESU pukoki pɛyeni : hɛyɛ a tiki ye amɛye CENI u kwinne nsi a yanyiwɛ a : mi wan CENI u yakwinne pise i pɛ piti liyɛnnan unuu?" 17I sɛ nkwisi lesen kumman nkumman nkwinne ntoni nmanneni, i yini pɛyɛ yeni i pɛ fɛ boko u wunananki i pa ta saan betani .18wɔrɔnan u po YESU ye pukoneni i patɔ la zeruzal,emu , kulo. 19I yan toroman nsiye yi wunkara u kankanneni , i wɔ u minannkini i pa co , ikinkabɔ, YESU mɔnɔn siyeni nkeni:" u kwisi yani miyini i pise nwan mi yanyibɔ nkumman nlesenne siye u kwani.20Tikini pise u yan nka yini , pi cauni pi caki , pi piyuni , u wasi kankinan toroman nsiye u pa kwa tiponi nki . 21YESU pukoki pɛyeni :" senseni , ni u manni a mɛyeni , a tuko nkwinne nsi , a tuko nsi a kɔ piyenibɔ , nka byammu toroman nsiye usini , a fiyannka usuwa u kwinkwe u yammanni .A yɛlɛ pe ka fiyamman nyamman aku kɛni u kuni. Hali amɔnɔn yamme ni nke ⱳunso mi ta nnananni , npata npa cani kupɛli wiiyanki , nka ki yammani . 22A tuku nsi , ya puwa wo puwo CENI ukle , ipe unan akleni."23YESU ta CENI febankwe utuni . i waka liba utikake , sarakananman u yinke caba ipɛ zuwifuwman u kasɛman pi pani pi piyu :" wemi nkumman mi yamma ni , yɛlɛ nka u wunkura mikle , hɛlɛ nan nka u yammi nfakannan mikle ?" 24YESU pukoki pɛyeni :"nibɛ a piyeni i puponi u kwinnan . A pukoki be nkumman nlese nne nkwe nan wunkura nkle npa fiyan wemi nyammoni , ni bɛ u manni amɛyeni .25Yɛlɛ ntumumuye Zan ɛ pa i batize liba , CENI nka walima liba u pɛkɛ ?" 26Ikinkabɔ pi manca piye , ipɛ pi manca nkwani mancnu a :" I ti pukoki i se a CENI nkake , iti piye a kumman nfi talɛ tukakɛ , iti piye a kumman nfi talɛ tukoni isi , Ikinkabɔ i wa bɛ a liba upɛkɛ ti sunkanni ti nansi CENI u yinke ikinkabɔ liba utoni pi tuko sini a Zan ye tumuni ta ya . Nkafi , pi pikoki YESU yeni :" Ti summanbɔ ." i mɔnɔn bɛ bɔ pɛyeni :" 27ikinka ,puwɛ nkwɛ nan wunkura nkle , upa yammi wemi ntoni , ni bɛu wanni a mɛyebɔ .28YESU pi ba pɛyeni :" kawe a wuntanan u kwinnan kɛni ? . Pibomi ye yimi n kwɛribɛ kɛni, i mɔnɔn tintini iseni ,: tɛni ni usini a pa tanya yammi yammoni wayeni. 29Tintikɔbeni i wa i seni :" Mi fiyan tabɔ , lese cumanne ipuke i serebe nkeni i lo wunkura i ta wayeni . 30pi kwɛsi i tabɔ pibokɔ ise i pa mɔnɔn nkwɛ isebɛ :hɛyɛ baba , ni pe tani , ikinkabɔ ifi tabɔ .31Pibokomini usininki , hɛlɛ nyammi pi kwɛsi wuntanan u kwinnan ?" Pi pukoki iseni a tintini .YESU mɔnɔn pɛyeni :" ni u mani a mɛyeni a senseni , lɛnpakaman ipɛ laban ciman , pi yileni a yinke CENI u yɔsuyeni . 32Ikinkabɔ Zan pa a mɛyeni ipa itiki a mɛyɛ kwinkamman nyammini nke , a tulu isebɔ , ikinkabɔ , ncɛyɛ lɛnpo man nkani ipɛ laba ciman pi tuluseni . A yan nka yini , a tulu a pa wasi asumuseni apa tuko isibɔ.33YESUmɔnɔn bo pɛyeni ; "A yammibɔ taanan nwunanyeni wa suwenkwɛribɛ tummu ɛrɛwayeni . i kankan tu i togonan i cipan i pa bele i ɛrɛnma ipɛ nimi nfɛninan . i pa yii bɔlaminan nyinkoyeni ise , i nanni yammo yammiya nkwɛribɛ kɛ . nka userebenke i ta tɔɔ. 34ɛrɛzɛman npalesenkuman ye nfini , i tumu i yammo yamma ɛrɛzɛman n yinkoyeni iseni api ka i kwanan pi pa i ka .35Yammo yammi i tuku liba ncɛyɛ a tummu pɛyɛni, pisi kwɛribɛ i liyuu , i tuku kwɛribɛ i mɔn i pɛ ipa tammi kwɛbɛ i taabɛ , 36Wasuwe i tumubɔ i yammo yammani u ka fiyamman pi ku tinticaba ukunni ; ɛrɛzɛman nyinkoyeni i tukubo pɛyɛ i yamman pɛ nman i yammi tinticaba nakɛni. 37I pa kwisani i tumu i kobe ise , i ye yanni : pi pe nkobe i siseni .38Ikinkabɔ yammo yammi pise u pɛ nyɔnyi lesenkumman yeni :" kummanni i pe i cɛnan uloni a pa ti tuku ta tiyu ta wasi i cɛnan tika . 39Pi tukuni pita ise wɔbɛntu pita pi liyu ."40YESU pi pɛyɛni :" kɛrɛkɛni i wa suwe i pa lese nkuman ye , kumman yu yamman i yammo yammi i pise usi! 41Pi puko iseni :" uwasini fakanan i yukunan ki ta n caba u niyemini usibɔ, i pe pi liyeni, i pa nan i waye yammo yammi pise nlese kle , ncɛyɛ pe i kwan ɛ ɛrɛzɛman n puloni lese nne ."42Nka userebe , YESU mɔnɔn iseni :" Nka manan CENI u kwinne nni , a nu nkumman a yan yi we?: baa u yini caba u lɛye taakamiyan nkani nka u taankapa wasa taa kammiyan , nkanka npa loni u pa wan baa u nɔnkɔnannki . nka u kwinnan u mannan kununi isini , u wasini kwinkwe ti yawannki.4344YESU mɔnɔn pɛyeni : ni u manne a mɛye nankɛni a CENiu wala usi nyɔsu ye nsummanni bɔ , ni pe ka ka a kleni npa nan siya ntise nkle ɲcaba pi pe we kamman nyammani i puwɛnkwe cani taani ukuni , i su nankunankuman ni puwoneni ; i kinkabɔ i taani u cani bɛ puwɛ nkwɛ kunni , ki usu wiyani .45Sarakaaaanfenan ipɛ farizinyɛmanu kwisi lese nkumman ye yammini YESU taaman nne pi kwisini , pi summɔnni a pi kwinnan nkakɛye YESU u manne . 46Pi ye fɛni wunkura u wiyani nkafini , pa fi pa tuku YESU ikinkabɔ , piye nasiye nifiyamman u yinkeni , ikinkabɔ pi toni u puwo ye YESU ni tumuni taya .

Chapter 22

1Yesu manan ipɛ taanannki boni a: 2wala usi nyɔsuye nkwinannki ,wala usi yɔsuye ni ma ,yɔsube nkwɛribɛ,nkwɛ bele bele i kobe i belesiman nwanikumanni. 3I manan ye wananni u kwinnan nƈɛyeni,i umu i yammo yammipise a pi ta pi yile pɛ,nƈaba ye usi pa pabɔ.4Nkɔ sɔlɔ.ti tumu bo i yammo yammipise a pi ta pi mɔnɔn ya : Nbele wannikuman si,ni nkwisi.,nni nanƈuman ipɛ i nanfomini.Puman ntoni ubeleni,a pa a wanni.5Nƈɛyɛ yilena.Pi yini pi wunaman pi yileni kɔ kokoni.Pi la pi wunkumanni.Ƈese la pi waye nnini,ƈese la sunase. 6Ƈese ni u tuku yɔsube i yammo yammani pi pi bakapɛ pa li pɛ.7Yusube i sumu u kaani.I tumu i kɔsikɔ yamma pi boko .8I mɔnɔn i yammo yammiya nkwɛrɛbɛ ye ni i belesiman nwanni kuman nbeleni,nƈɛyɛ sunkan ye i kani,pi sunkan yini i kabɔ. 9A ta wunkunu kumini a yan puwɛ wo puwɛ yi a pilo ,ipɛ wanni wannikumani.10Yammo yammani u ta wankuru kumi nni.Pi yan puwɛ wo puwɛ yini,pi yiloni,mikammiyan wan ni koni fɔ wanikuman nbeleba nka tuni,upa yibi.11Yɔsube i yile ni a yi libɔ ƈekeni, i nƈɛyɛ bani,i yan yini nkwɛrɛbɛ yini belesi bilimi nkwɛ sibɔni.12I mɔnɔn i se : nnana,mi fi yilene nnanani kankilan,i bilimi misibɔ? yimini i fi pa manne bɔ13yɔsube i wa i yammo yammipise upeni:a puko i klemi ipɛ i pammman,a fu wele yinkpiye ntu.Nka,i ta fanni i pa yaka ye. 14 Ƈeni nifiyamman yileneni, pafi pa yile i yɔsuye nni,nƈese fiyan yilene ni ,pi fa bɔ.15Yahutuman u ta man ƈa yanyini pa fi Yesu tuko i kɔkunto manni kwinne nne. 16 Pi tumu pi tikini nkwɛrɛni,ipɛ Erɔdi kwɛ nkwɛrɛbɛ pa fi Yesu piye: Kununi,ti simanni a mi sɛnan u manneni ipɛ mi liba u tika sɛnan ipɛ Ƈeni usi.Mi nansine puwɛ yinke npa tuko i kabɔ,mi bɛ feyenanvu yamman bɔ. 17Manan mi wuntanan tumuye .Usini npa nan nifiye Ɔrɔmu yɔsube kle nƈaba usinibɔ?18Yesu siman pi wuntanan ye i nankani ,nke wa pɛye: ninan kanni ƈaba,kaman nfi a nkuwo u ƈeke? 19A lɛnponan u nan i yinkɔman nnann nankɛni,a tika be ni .Pi tiki yinkɔ fɔkɔ poni iseni.20I pipɛni: wanan ni usi,kwɛrɛbɛ yimini kɛ usi.Yɛlɛ nkwɛ? 21 Pi mɔnɔn ise: Yɔsube i ka nka.Nkɔ sɔlɔ,Yesu mɔnɔn pɛye ni: I puwanka yɔsube i ka ,nɔn ikle.A nan Ƈeni uka ukle. 22 Pi nu nkani,u ta pɛ tunanni,pi la ni pi yinnu ye.23Saduseye man u pɛkɛ u manne ye a kunuman niwunsoni bɔ ,nkɔ kuponi usi,kwɛrebɛ piyu pisi ni: 24Kununi,Musa mɔnɔnni ,a i yini kwɛrɛbɛ ku i yan pisebɔ,a yi fiya sunkan i lo ƈibɛni i wakɛ ise, i yan pise i si i siya kɔ tiyeki.25Ti kle,pise sinito ye yini kwɛribɛ kleni.Siya i bele ƈibɛ sini ipɛ ku i yinnu ye.I yan pise isibɔ.U yammini yaani,fɛ titini i lo ƈibɛni . 26 Nkɔ sɔlɔ booko i loni ipe tiini pu toni usi puwɛ yan piribe ƈibɛ i si bɔ pi ni sinitomi upa nu fɛ. 27Pi toni u kwɔ selebeke,ƈibɛni i kuni. 28 Kɛrɛkɛni,kunuman ni wunsoni kuwa nka sini,ƈibɛ ni pe ta yɛlɛ kwɛ ni sinitomi ni u pe.Nkafini,pi toni u belosini pi yanyi.29Yesu mɔnɔn pɛyeni:a wami,nkafini,a siman Ƈeni u kwinne kumibɔ,Ƈeni i fiyan kwinan nke,a Simɔn bɔ. 30Ikinikabɔ,kunuman ni pe wunsoni lesekɛni,belesinan ki ta ye bɔ.Liba u toni nman mɛlɛkɛnan wala usi.31Nka kunuman nwuso nkwinnan,a yɔɔ ,a kala u tiye wɛ? u mɔnɔnni: 32Bɛkɛ Ibrahima,i Isiyaka ipɛ yakuba ye Ƈeni.Ƈeni ki kunuman nƈeni bɔ,kini kunuman Nƈeni. 33Ni suwɔ u mu i kwinne lesenkeni,nta pi toni tunan ni.34Farisɛmman u nu lesekɛ a Yesu tuku Saduseyɛn ƈaba kwinnevnni,nka pi mini manƈaku.35 Kwɛribɛ pi sini nkini kwɛ sariyanan u tikini,i ye u si i pa ƈe Yesu kuwo nkafi i piyu. 36Kununi,sariyanan u wunanki,kawe nkwasi?37Yesu pukoki iseni:yini Ƈeni u kwinnan u kammi wu i mi sumu utototoni,i mi wunan toni ipɛ mi wuntanan u toni. 38Nkakɛ sariyanan u tintika ipɛ nka kwasi bɛ.39Booko ye mi nka kwinan kwasi nma titikani.Nka kɛni:yini mi booko i kwinnan u kami miwu nma mi kɔkunto.40Sariyanan ipɛ tumunitaman u tikini kuman ntoni fɛ kabomi ni nwunankini.41U yini farisiɛnman minukula yesu pi pɛyɛni: 42A wuntanan nki nkwɛ Ƈeni u tu i seni i yɛlɛ a kle? yɛlɛ kobe sɛ? pi pukoki Yesu yeni a Dawuda kobe i sɛkɛ.43Yesu mɔnɔn pɛyeni:Niikammiyan u kwɔnanki,Dawuda yile Krista ni a Kununi,nkafini,i mɔnɔn ni : 44 Kununi Ƈeni u mɔnɔn nkununi se ni :tɔni nkle wɔnanke fɔ nsɔ ni niyemi u pe mi paman ntu.I Dawuda yilo a Kununi ,i sɛ i fiyan ta i Kobe kankinan yehuu? puwɛ fi pa manne pisibɔ.U lo nkɔ wiye puwɛ tulu i piyu yinibɔ.
Chapter 23

1Yesu manan yi tinipise ipɛ ni suwa peni. 2I wani i npa tiki ninanan Musa sariyanan usi,sariyanan u tikini ƈaba ipɛ farisiɛn man u yammoni nka. 3Nkafi,puwa wo puwo puwa pu manne a mɛye,a tukoni sahuu,a yammi yammoni ipɛ a simi pi yammi wemi bɔ,nkafini pi liba u tika nka sini,pi kɔkunto pi u yamman bɔ4Pi sɔ yiminivman npukone ni pi tikini liba u kuni pi yini tulo pi ba pɛ sibɔ. 5pi wemi ntoni u wasini yini wiya.Nkafini ,kankumanvnkuman pi kunne pi katuman nne,nsini ka kwekwemi.Pi pi birimi nbamanni pi yammi pukonikuman nsi.6U kami pi wuni pa tɔni yinke wanni lase ipɛ tikini bɔɔman ntu . 7Pa u manne pɛye a Kununi .8A mɛnye,a tulu a pa yile ni a tikibɔ.Nkafini,a toni ,a nitukoni,a tikini yini kapo.9Yile puwɛ mɔn si a kwɛsi bɔ,nkafini,a kwɛsi mi kapo ,nkwɛ wala usini. 10A tulu a pa yile a mɛnye a kununi, nkafini,a toni u Kununi yini kapo ,i sɛkɛ nkwɛ Ƈeni u tu i se ni.11Nƈɛyɛ pi kɔ sise a siniki,pi sunkan mi pi tɔ a yammo yamman. 12I kwɛ u si i pa tɔ a kuni i sɛkɛ ta a toni u kuwo.I kwɛ kuwo,sɛkɛ ta ƈese.13Ƈaanan ki a mɛnyeni ,a mɛnye sariya nan u tikini,ƈaba,ipɛ farisiɛn ƈabakuni nƈaba.Nkafini,a walɔsinan u yɔsuye nma u floneni,a yileni bɔ,nƈɛyɛ usi pa yile bɛni,a liya pikle pa lɛ yileni. 14 A kaka kɛ ƈanan, a mɛnye sariyanan u tikini Ƈaba,ipɛ farisiɛn ƈanikuni ƈaba,nkafini,ƈiman nƈɛyɛ puman ntoni u ka pi kle,nkɔ sɔlɔ Ƈeni yayevnkini,liba u pa yan a ni ninan nsiseni ƈaba.Nkafini,a bakavye ni pe yesiye serebenke. 15Ƈananvki a mɛnye ni a menye Sariyanan u tikini ƈaba ipɛ farisiɛn ƈanikuni ƈaba,a kupɛri ni ntoni u kuwo ni a pa liba u wiya nƈɛyɛ tulo nusa sariyananvnke16Wankuru tikiman uyuntaman,ƈanan ki a mɛnye ni.Ɔ manne ni ɛ ninan i lakɛ Ƈeni u fee ba kwe,a puwa usibɔ,ɛ ninanan i lakɛ i Ƈeni ufebakwe,a puwa usibɔ,ɛ ninanan i lakɛ i Ƈeni u febakwe utu nsenan a kakɛ u kamman bɔ. 17 Kɔɔman ipɛ a yantuman,kawe,npuwɔ nbɛɛ bovno si: sensenan nka,nƈabɔ Ƈeni ufebakwe nanan,a puwavusi,ɛlabɔ Ƈeni ufebakwe?18A mɔnɔn bo ni,ɛ ninanan i lakɛ i saraka nfe nanan,a puwa usi,ɛlakɛ i sarakanan,a puwa usi ,ɛlakɛ i sarakanan nka u kuni a kakɛ u kambo .19Yutumanni ,kawe npuwɔ: saraka nfe nanan nƈabɔ sarakanan?20I puwɛ nkwɛ lakɛ i saraka nfe nnanan,usu lakɛ i sarakanan nkle u kuni. 21I puwɛ nkwɛ lakɛ iƇeni u febakwe ,usu lakɛ i ƇeniƇeni bɛɛni.22 puwɛ kwɛ lakɛ i wala usinan,u su lakɛ i Ƈeni u yɔsuwe ipɛ i Ƈeni nka ti toni ukunni.23Ƈanan a mɛnyeni ,a mɛnye amɛnye sariyanan utikini laba ipɛ farisiɛn ƈakuni ƈaba,a nanayenan u wibɛ ntoni u siyanan u nan Ƈeni ukle.Sariyanan nka kwasini,nma nanmanne nan,yukunantasi ye,kwin po manan a yɔ nkuman npobɔ.A sunkan katise ni nwan nkuni. 24Yunkunu tikiman ,a nwannkuni,a nimi ntiman ni a pa fe yunwanni,nkɔ sɔlɔ a pa nini a tansi suwan.25Ƈanan a mɛnyeni sariyanan u tikini ƈaba ipɛ farisienman Ƈakuki ƈaba, likuwa ipɛ suwa nserebemisini,nwunumani nyibi ilibɔ sɔman nkuman a wiini ipɛ a kɔkɔni.26 Farisiɛn yuntulan, sakaba nwunuman si npa siman nserebemi nsakasi.27Uwasini ƈanan a menye sariyanan u tikini ƈaba ipɛ farisiɛn ƈanikuni ƈaba,a ni nman ta ,nka a belo upa tɔ kafɔkani.Usini u kamini, u wunanki u yibi nankumani nmi ni ipɛ sɔkumi ntoni u siyana. 28Nkakɛ a yaani,wele a sini u si a ni ninan nkumman,utɔ ƈanikuman ipɛ yesiye npɛkɛ a wu.29Ƈanan a mɛnye ni a mɛnye sariyanan u tikiniƈaba ipɛ farisiɛn Ƈani kuni Ƈaba,a mɛn ƈɛyɛ tumuni taaman u kurupubɛ nbelesini.Nƈɛyɛ ye ninan nkummanvƇeni u wunkura usini,a pi pubɛ nbele i pu kammanni. 30A pa siman u manne a yeye tumuni taaman ni u kɔ leseke, a ye tulo a a pa ba pɛyɛsi tumunitaaman u liyebɔ. 31Nkɔ fakanan nki,ɔ tikaye a kɔ sini a ni tumutamqn ni u pise ƈese.32Kamini,a ta yinke, a nusa yammini wemi nyiseni. 33 Ani nma yakuman,yakupise nu ,a yamman kankinan a pa kɔkɔsisɛnan u nwɔn kle?34A yamini, ni pe a tumunitanipise utumuni a mɛnyeni,wuntasuse ipɛ a tiki nƈɛyɛni.A pe ƈese liyeni,a man ƈese siye u si ,a man ƈese i yanpise tikinibɔɔman ntu ,a yɔɔ ƈese poa ,pa ta pi bakaye bokose nwunumɛn. 35Liba nanmani ƈaba nƈeyɛ a li pɛyɛni,pi lini kwinne ni pe kuwoye a kunni,u lo Abɛli ye ise nan nkwɛ ye ninan manne nini,u pa pa Barasi kobe Zakariye nkwɛ a liya Ƈeni u fe nba kammiyan usini i sarakanfemani.36Ni u manne a mɛnye siseniye nkini a pi kwani kwinnan u bakaye nipe tɛɛ nliba u kuki.37Yesu mɔnɔnni :Jerusalɛm ƈaba ,a mɛnye nƈe tumunitaaman u liyeni,a tammi Ƈ̂eni u tumunitapise i taabɛ a pa pi liye ni,ke kinnanvni tɔ si npa minu a mɛye kuvnminanki vnman piya ki u pise nwan u kamman ntu nankɛni ,a tulubɔ. 38A ba u kuwa ka ki wakaye a mɛnyeni. 39 Nkafini,u manne a mɛnye a nyan yi yinibɔ,fɔ kuwa nka a pe u manne:puwɛ nkwɛ pe kunumi i kunanki mi,Ƈeni nwan fakanan ise.
Chapter 24

1Yesu yiniye Ceni febakwe utuni, i pata, itikini pise uwɔ iminan nkini pa manan ise Ceni febaakwe u yini fakanan u kwinnanki. 2Yesu mɔnɔn pɛyeni :" A yukupiseni kuununi u yini fakanan usikɛ? Sensen ni u manni a mɛyeni a kuwa nwunnansi, taa ifiyan waka uboko ukunni nnanibɔ, ntototoni ni kasiyeni."3Yesu tani itɔni olivuye siye u yamme ukunni, itikinipise u wɔ i minanani nkini pa mɔnɔn ise :" ka we pe utikaye i mi pani lese npa nfi. Ninani u kwisi lesene?" 4Yesu pukoki pɛyeni : "A summan a kɔ tukuni fakanan nkafini puwɛ palɛta awase. 5Ikinkabɔ, ni fiyamman pe pa pa tiki nyinan pisi pa wala a pɛkɛ Ceni u tuninni liba, pa fu nifiyam man.6A pe kɔsɔkɔman n miyan nnan, ipɛ kɔsɔman nfɛni fakanan. A wuntaman nkɛnbɔ. U wasini fakanan nkuman nwemi npatɔ i yamman, i kinkabɔ ninani u kwisini lese npɛ babɔ. 7Siya ntise nwunuman pe wunsoni ntɛni siya man nponi. Boko nwunan pe wunso ni bokose nwunuman poni. Kulo pipe ta tibe nwunuman liba usiki maan kibe ta cemini tibe nwunumanye bɛni. 8Nkumman ntoni ni petani bakaye nwantu lese, nma cibɛ i kuso ki wunsone ipo nankɛni.9Pipe a bakayeni, pipe a liye, liya Ceni summan pi toni pipe a kuwo ufetuni. 10Nkumman nlesenne, ni fiyamman pe Ceni uwunkura uliya, pipe ta miyeni pa kwinyemi nyamman macasi, pi weni ki liya maca wu. 11Ni fiyamman pe wunsoni pa nifokummi nkuwo a pini tummuni taman, pipe ni fiyamman ufuseni.12Weyemi nipe fakanan yanni fɔ nifiyamman pipe Ceni ipɛ maciba u kwinnan uliya piwusi. 13Ikinkabɔ i puwɛnkwɛ yɔkɔ i kɔni fɔ ipata ipafi u lannki, nkwɛ i kɔkani. 14Ceni ukwinne ni peta nanni ninani utibe ntoni nkini, nkafini liya Ceni summan pafi pa summan Ceni, nka userebenke ninani upa summan kwisa.15Tummunitaya Daniyɛli manan ye puye nka nka pe ta we yemi nyammanni, apa lesenkumman a yɔn Ceni febakwe u tisakasi la, liba ncɛyɛ kummani nkalaneni pisunkanni pi summan nko, 16nkumman nlese nne liba ncɛyɛ Zude pɛra usini ncaba n kwasa pi ta yammulase. 17Nka upa ki yamman upa fi puwɛ kwɛ baa ukunni, usu nyini ipa yɔkɔni ipawa i yileneni ibaa utuni ɛ palo u wunnan nki nsɔ manbo. 18Ufi nkwɛ yayeni usa yini ipa wa ɛ pe i simiri laminan ulonibɔ.19Nkumman nlese nne ciman ncɛyɛ i kusumini ipɛ i pise ncɛcyɛ kleni, ncaba pipe bakayeni pi caki. 20A yan Ceni nkafini nka u yanan upalɛ yamman wunne nnese nne, walima wuni kupiye usi. 21Kipeta bakaye fiyamman, nkumman suwa nyammi n yanyi ulo ninani u wantu lesene, fɔ upata ika itɛnan, ipɛ nka ubaka u suwa ki yini i fiyamman u yanyibɔ. 22I puwa ye wo nkumma nbakaye nsibɔ, puwɛ ye ifiyan kɔkɔbɔ, ikinkabɔ, ncɛyɛ ntu pɛye ipa wasi pɛyɛ, cabani ncaba u kwɔnanki wunuman ni wo bakayeni nsini.23I puwɛ nkwɛbɛ mɔnɔn a mɛyɛ nkumman nlesene: "A ceni utuninni i nannani, walima i wa : i isɛni yanye, a tuku isibɔ, ikinkabɔ liba ncese pe nifokumi nkuwoni, 24pawa apɛyɛkɛ Ceni u tuninni caba. Cese pe bo nifokumi nkuwoni pa mɔnɔn a pɛyɛkɛ tumunitaman. Pipe we kwemi nyammoni pa liba u fuse. Ceni u tuliba ncɛyɛ ye ipa wasi pɛyɛ i kɔkunto cabani ipiye fiyan piyebɛ i ncaba ufuseni. 25Wemmi nkumman pe yammoni nmanan nkumman a mɛyɛye nkwisi.26Ipi pa pi mɔnɔn amɛyɛye a Ceni u tuni nni i tiye nka nimi ipɛ sibe niyebɔni, a yimi a pata nka utiyenkibɔ. A mɔnɔn a m,eye ɛ mi tiyeni nkini, a tuko isibɔ. 27Wala ki cemine nankɛ kɔrɔnnan nke upa wusumani wiye u capula nankɛni, nkabɛ puwɛ i kobe i panika kipe tayani. 28I pu kunnan ki tiye wo tiye numi nimaca fuwa nka utiye nkini.29" I kumman nlese nbakaye nfe, wiye kipe kwisani, yiminan ki yini u yimilɛya ufebɔ, wusupise ni yinnan wala usini npa cani, ipɛ wala usi nyɔsube pita yirike sini.30Nkumman nksenne, puwɛ i kobe ipa u kwinne tiki wantu i tikayenani, kipe tikaye wala usi upa summan pa maan usi. Liba utoni pi yakani pi caki, pipe puwɛ i kobe i yanyi pe wala usi ipɛ i fakanan i yimilɛya. 31Ipe i mɛlɛkɛman ntumuni ipɛ buuni u ka kweni, itu liba ncɛyɛye ipa wasi pɛyɛ i cabani, ipe tanina utototoni nkini ipa wan pɛyɛ mancakuni.32" A summan wenini n fakanan apa tammanni i toroman nsiye u fakanan. U klepise nwantu lesen kumman ye i wuloni npa wibɛ nfe, a summan a ca u takani. 33Nka u faka nponinki, apa lesenkumman ye a yan nkumman yamman a summan a puwɛ i kobe ipa nnese nfini nkwisi, i wunkura usini.34Senseni, ni u mani amɛyeni, tɛni nliba pi kwisa kwatobɔ, wemini apa lɛ yamman bɔ. 35Wala ipɛ nmaan ni fani, ikinkabɔ nkwinne ni fa bɔ.36" Puwɛ summan u kuwa ipɛ nlesesebɔ. Hali mɛlɛkɛnan ipɛ Ceni u kobe, puwɛ summaɔn bɔ, fɔ Ceni ukaponi.37Wemi nkumman yammiye nuhun ka uwi yenkini nka usuwa kipe yamman bɛ, ipuwɛ i kobe i pane se kɛ nfi. 38Ikinkabɔ, sani nimi nka kwemi npa summan pa, liba ye wanniki fiyamman pa, liba ye wanniki fiyamman nwananni pi tamman nniyan, ipɛ pi belesiman nyamman fɔ upa ta upafi Nuhun yileni beenkwenki. 39Pi wuntanan kiye puwa yebɔ, fɔ nimi npɛ npa pi toni. Nkabɛ puwɛ i kobe i pani kwinnan kipeta yani.40Ki kwinyemi bomi u yinan wayeni, kwɛrbɛ ilani i yini katilanye. 41Ki ciboni u yinan tukumi nnanmineni, kwɛribɛ i loni i yini kwɛribɛ ye. 42Nkafi a bele a kɔ a yinko, nkafini a summan a kununi i pani kuwabɔ.43A summan a kunu suwe i summanye nankanan i palese tulanan nki, i ye yileni baa utu ipa kɔminibɔ isan weleni. 44Nkafini, nka asunkan a pa bele akɔ apa yinko yani, ikinkabɔ a wuntaman ni lese nkaman yebɔni, nkumman nne sene nkuman yebɔni nkumman nnesene ke nankɛ puwɛ i kobe pe.45Yammoyami ika kammiyan i wunta suw weye, i kununi i tukuni i yammoni ntoni ukuni nkafini ipa fi ipa nan wanni kumman pi kle nnanni lese nne? 46I kununi i puke ipa i fiyu nka uyammoni uyamman, yammo yammi nkobeni i wunanan u yanni. 47Senseni, ni u manni a mɛyeni, i kununi ipe i wan i nanpone ntoni nkunni.48Ikinkabɔ, i yammo yami ya samani, iki i wuntanki a kununi i lɔkani ipa summan pa. 49Nka u wunanki, i wanta i man ciba u manse, i pa waka wanni kwemi nwananke, i tanni yan nke i tanniman. 50Yammo yammiya i kɔ piye kuwa nkasi ipɛ lese nkumman ye ɛ kununi ipe bɔni, nkumman nles nbɛkɛ i kununi ipe nne. 51Ipe i yammo yammiya i loyeni ipa bakɔ i karamasi wemi nkoki. Ipe yakani ipa fanni.

Chapter 25

1Waia usi yɔsuye ni tani nma cipise kansan man ncese wemi ni. pi loye pi tunkwɛmani api la pi puwɔ fulani. 2Ncɛyɛ wutaman ni ye pi kle bɔni pi yeni cipise susu, susu tise ni wunta suse. 3Ncɛyɛ ye liya wunta suse ni, ncabɔ lo pi tunkwɛnman ni ikinkabɔ pi tulu pi lo wiiyan pikuni bɔ. 4Ikinkabɔ wunta suse pi lo pi yunkwɛmani, pa puke pa lo bo wiiyan pa wɔn pi kuni pa ta.5Belesi kwiyeni i lɔkɔni i pa bɔ nka wɔrɔman ntuku cipi kɔrɔpi kansan manni, pi toni wɔlɔ . 6Lesesiniki, fanni miyan nwunan pani: Beresi kwiye isɛni, i peyeni, a wunso a ta fuu.7nkumman nlesenne, cipi kɔrɔpi kansanman ni u wunsoni pi lo pi tankwɛman. 8Ncɛyɛ wuntaman pi kle bɔni pi mɔnnon wunta suse u peni: a ku tumuyɛ a wiiyan u si titi, nka fini ti wiyan u kwisi ni, ti tukwɛman ni nponi a pa ku. 9wunta suse u mɔnɔn pɛyeni : owo! nkafini ti wiiyan ki ti fiyan bɔ. A ta wii sumɔn ukle a ta fi wiiyan.10liya wunta suse u la lesekɛ wiiyan u fiye ni lesekɛni, belesini i pani. wunta suse uyile i belesi kwinye belesi bɔtuni, bɔ nɔn loni. 11Nkɔ selebeke liya wunta suse u puke lese nkuma yeni, pi pani pi man ba pi wa: kununi kununi kwa bati yile. 12nka belesini i pukoki pɛye ya: senseni ni umanne amɛnyeni, nsuman a mɛnyebɔ. 13Nkafi ni u manne a mɛnye a bele a kɔ sahuu, nkafini a siman u kuwa bɔ a siman u lese bɔ.14Ki pe tani yini kwɛribɛ, nkwɛ tɔ ni. I yile yammo yammi pise ni i pa kwa i nanpone ni pɛye a pi nceke. 15I nan sannu kumi pukomi i wanse susumi kwɛribɛ kleni, i nan sannu kumi wanse kansan man kwɛribɛ kle, i nan sannu kumi wanse susumi kwɛribɛ kle u pa sini i pi toni u fakanan. 16Yammo yammiya nkwɛ yan ye sannu kumi pukomi i wanse susumi ni, i kwa i kɔsini i yammi suwe i wan sannu kumi pukomi susumi nkuni bo.17Nkwɛ yanye sanu kumi wanse kansanman ni, i kwa i kɔsini i yami suwe i yan bɛɛ sanu kumi wanse kansanman i wanni nkuni. 18Nkwɛ yanye bɛ sanu kumi wanse susu ni, i ta pan u canini i wan i kunnuni i yinkɔman ki.19Yammo yammi pise u yinke ni i lɔkayenan u serebeke i pani, i yile pɛ, pa fi pa puko i nanpone ni i se. 20Yammo yammi kobe nkwɛ yan ye sannu kumi pukomi i susumi ni, i wɔ i kunnuni ikuni imɔnɔn ise: kununi, sannu kumi pukom i wanse susumi npɛkɛ mi nani nkle , nyan bo sannu kumi pukom i wanse susu mi nkuni, npɛni. 21I kununi i mɔnnɔn i seni: u kammi ni mini yammo yammi kammi yan ipɛ mi ni ni kammiyan. Mi wasini ni kammiyan pu titi nan nki ni nka fi, ni pe pu fiyamman nnan mi kleni npa tukune. mi pa ti yammi wunu kammininan kaponi.22Nkwɛ sannu kumi wanse kansan man ni ikleni, nkwɛ i wɔ bɛni iwa ya: nkununi sannu kumi wanse kansanman npɛkɛ mi nanni nkle, nyan bɛ sannu kumi wanse kansan manni nwanni nkuni, npɛni. 23I kununi i wa i seni ya: u kammi ni yammo yammi kammiyan, mi wasini ninan kammiyan pu kɔlɔ piye nki, ni pe pu kwemi nnan mi kleni npa nceke, mi pa ti yammi wunu kammi yenan kaponi.24kɛrɛkɛni, nkwɛ sannu kumi wanse susuinan ikleni, iwɔni i mɔnnɔ i kununi ni se ya: nkkununi nsimanni a mi ni ninan kwasini, ɛ mi wan puwa tiyekɛbɔ, nka mi puwɔ kuwo ye. 25Nnansi yeni nkakɛ nta nmi mi yinkɔman pan nki, npɛni.26nka i kununi i mɔnnɔn i se: yammo yammi ko, samanni, mi siman ɛ yuku puwa tiye nkɛ bɔ, a ka ni puwɔ u kuwo ye. 27Mi ye ta nyinkɔman ntikani yinkɔ tikinila kammiyan nki, npukoni ka ye la nka nkɔ tiyeki ni.28A kɔkɔ sannu ku wanse susu mi ni kle a nanni sannu ku pukoni wanse susu suwe kle. 29I puwa puwɛ nkwɛ kle wunnan i wɔn u kuni i kleni upa fa bo. I puwa nkwɛ kle bɔ ni, cu nan nka i kle ni ki kɔka i kleni. 30A tuku yammo yammi ye ni a fu wele yinpiye ntu, yaka kakɛ i ta ika.31I puwɛ i kobe pa lese nkɛ ipɛ i mɛlɛkɛman, ipe tuwani iyɔsu beni nki wununkamilenanki. 32Liba u toni pe minne ku i yinkakini, ipe pe pi layeni nman karakuya i nanfomi nlaye nankɛ i punseni. 33Ipe nanfomi nfe klewɔnan keni, i fe punse kɔnan k.34Nkɔ wunanki Yɔsube yu manne i kle wɔnankencaba u peni ya: a pa nsu kwɔnan u pise.Yɔsuye nkuman nbeleni ye amɛnye ninan u beie niese nkeni, a yile nni, a wasini a ciman. 35Ikinkabɔ, klo ki ye ibe lese nkɛni, anan suwe nkleni; liyeni ki ye ibe lese kɛni, a nan nimi nkleni. NI ye cocani lesekɛni a belebeni . 36Brimi ye nklebɔ, a na brimi nkleni .nkeni ni ye kaaseni , ayanmi nsiiyeni . nkeni niye bakini , ata faabeni .37Ncaba unina nkamma pi wala iseni yaa :" ti su , tu yanmi klo ntugunika lese wemi tana suweemi kle , ti yanmi liyeni utugunika yin kɛɛ taana nimi mi kle ,? 38Ti yanmi cocaka kɛɛ taa belemi ti yanmisu suwan ka kɛɛ taa 'na brimi mi kle? 39Ti yanmi ka ka kɛɛ taa yan mi misiye ti yanmi baki nka kɛɛ taa yanmi misiye ,? 40yɔsube i wala pɛyeni yaa :sen nsenni ni umani a mɛɛ yeni ayanmi nkaa nnina kɔrɔpiye nkwɛrɛbɛye bɛkɛ a yanmu be41Nkɔ u yanma usɔrɔ, yɔsube i umani kɔna nke ncaba upeeni yaa: "a yin sike nmanaki , fɔkɔmani , ata wan nki nkɔɔ u wan nka bele sutannake i u mɛlɛkɛmani . 42Klo kiye ibeni , ana suwe nkle bɔ .liyeni kiye ibeni , ananimi nklebɔ . 43niyeni cocani abelebebɔ , brimi ye nklebɔni , ana brimi nklebɔ niye kaseni a yanmi nsiiyebɔ , niye ba nkini , ata faabebɔ .44Pi wala iseni yaa : "ti su , ti yanmi nklo ntuguni ka kɛ ti na suwemi klebɔ ti yanmi liyeni utuguni ka kɛɛ tina nimi mi nkle bɔ , tiyanmi coca nka kɛ tibelemibɔ , ti yan mi su suwan ka kɛ tibelemibɔ , ti yan mi su suwan ka kɛ tina brimi mi klebɔ , ti yanmi kaka kɛ tiyanmimi siiyebɔ , tiyan mi ba ki nka kɛ tita mani i ma bɔ? 45Yɔsube i wala pɛyeni yaa:" sensenni ni umani a mɛɛyeni yaa a yanmi nka nnina nkɔrɔpiye nkwɛrɛbɛyebɔ , a yanmi bebɔ" . 46Ncaba pilaa bakayeni , baka ya nkuma kwisabɔni, nnina kanma pi laa nninanene."

Chapter 26

1Yesu kwisa u serebe nke i kwinne nmani, i mɔnɔn itikini pise upeni:" 2A summɔnni a sani kumman bo, kɔka u fɛtuman nsanwele kuwa ki fiyan pipe puwɛ ikobe inuwo niyemi u klemini, nkafini, pafi pa mɔn siye usi"3Nkumman nlese nne saraka nfeman u yinke caba ipɛ kasɛman u mini ye ma caku saraka nfeman u yinkeni pi ka kwe i klekuni, nkwɛ yinnan a kayifuni. 4Pisini usini a pi Yesu tuko miyenkini a liyu. 5Piye u manneni api sunkan pa tuku kɔka u fɛtuman nsanwele wiyebɔ, ɛ kinkabɔ a liba pi liya.6U yini Yesu puwɛ nkwɛ sintima u kase nisi, nkwɛ i sɛkɛ Simɔn i kle kuni Betani. 7Ciman ncese wɔ iminanki, sini pi kammiyan kiye iklemini. Sinini ubele ye itaabɛni nkumman yinan a alabatiri u yipiye iwiiuan nka lemini kammini, ipɛ ika kuwa kwani. U yini Yesu wannila, i pisi wiiyanni i kookini. 8Tikini pise u yɔnyi inankani pi samu u kani pa wa : "kumman nfi ipa yɛsɛ wiiyan nka lemini kammini yani ! 9Piye fiyan usunkwe i yinkɔ fiyamman, nyinkɔman npanan labaman ukle."10Yesu yɛnu nka ukwinnan umanni :" kumman fi apatɔ akase si? Kwinkammi yan nkakɛ i yammu pe pe yani. 11A waka i labaman kwɛle, ikinkabɔ, niwaka amɛyɛ kwelewbɔ.12Cibɛni i pisi wiiyan nsini usi, nkafini ipafi i pa bele nkunnan upuuni kuwa usi. 13Senseni, ni u manni a mɛyeni, ikwinkamman nmanan tiwo tiye ninaninki, cibɛni i yammi nka beni, i kwinnan ki manne nka utiyenki, liba u wuntanan ki waka nkankeni.14Nka u wunnanki Yesu tikini u kansan i boni, nkwɛ yinnan a Zuda Isikariyɔsi, nkwɛ i ta sarakan feman u yinke caba upeni. 15Pa mɔnɔn ise :" Kumman a pe nnan nkle, iba a mɛyɛsi Yesu tuko? " Pinan yinkɔ fɔkuman wɔn i kansiman ikle. 16U lo nkumman nlese nne Zuda ye fɛni wuruku kammiyan uwiyani, nkafini ipafi ipa nu Yesu pi klemini.17Kɔka u fɛtuman nsanwele kuwa usi, Yesu tikini pise u piyu: "Mi usi a ta ta kɔka ufɛtuman nsuwe uwala kɛ mi yinke? " 18Yesu mɔnɔn pɛyeni :"A ta boko nki, puwɛ nkwɛbɛ kle yanye, apamɔn ise, karamu na i wani ɛ lese nfini, a ise ipɛ i tumuni pise pipe kɔkɔ u fɛtuman nwanni kuman nbelesi mi kleni". 19u yammuni nma Yesu mɔnɔn ye pɛye nankɛni. Nkkɛ pi bele kɔka u fɛtuman nwanni kuman ye.20Tunan nki, Yesu ipɛ itikini pise kansan i bomi pi tɔni ye suwe u kunni. 21U yini pɛyɛ wanila, Yesu mɔnɔn pɛyeni :" Senseni, ni umanni a mɛyeni : "senseni, ni umanni a mɛyeni, asi kwɛribɛ pe nuwo niyemi uklemini." 22Tikinipise u suma ukani ncaki, fɔ pitɔni pi lalayene pi pi Yesu a ;"Bɛ, kununi?"23Yesu pukoki pɛyeni :" Puwɛ nkwɛ nu ikle ibe kaponi suwa nkini nkwɛ isɛkɛ pe nan niyemi uklemini. 24Puwɛ ikobe pe kwani nma u manan Ceni u kwinneni nankɛni. Ikinkabɔ, nkwɛ pe puwɛ i kobe i nuwo ni yemi uklemini nkwɛ ika kipe yesiyeni. Usu kumuyebɔni nka ki puwɔne." 25Zuda nankwɛye i luwo pi klemini, nkɛ i piyuni : "Bɛ karamunan?" Yesu pukoki iseni : "Mi kɔkunta kɛ nmɔnɔn."26U yini Yesu suwe ukunni i tikinipise, i lo burunani i ya Ceni ke. Nka u serebenke, i puwokini ipa nɔn i tikinipise ukle, ipa mɔnɔn pɛye : "A kɔ u wannu kɛni nkakɛ nsini."27Nka userebenke, i lo duɛn manni ipa ya Ceni nne ipa nanni pikle i pa mɔnɔn pɛye : "A toni, nni, 28Ikinkabɔ ntiman npɛkɛ kummanni, timan nkumman Ceni usi yanan u yiseni, timan nkumman pe piseni, nkafini liba utoni u weyemi npafi npa puku." 29Ni u manni a mɛyeni ani yini i duvɛnman nni yanbɔ, fɔ kuwankasi nipe duvɛnman nka piyemi nniyan amɛyɛ nkwɛsi yɔsuyeni.30Pi wan lesenkuman ye Ceni nke pi kwisini, pi fɛni pita olivu sibe nyamme nki. 31Nka userebenke, Yesu mɔnɔn i tikinipise upeni a :"Tɛni tulan nki a toni i kwasoni api yinibe ye ikɔ, ikinkabɔ u manan Ceni ukwinneni, i man nafomi nkarakuwa, nafomi ntoni upafi npa kasi . 32Yesu lo manne i ta yɔnyi nka ipa wa :"Iku selenkuman ye npa wunso, pi pe ta a yinke Galile pɛra usini."33Piyɛri mɔnɔn iseni :" Hali i liba uto pi kwasa pi yinnimiye, ni kwasabɔ." 34Yesu mɔnɔn iseni : "Senseni ni u manni nmeni a tɛni tunan nki sani kwifiyan upa summan yaka, mi pe umanni ketii ami summanbe bɔ." 35Piyɛri mɔnɔn iseni :" Hali i sunkan pa ku iman ni u manni yanyi a nlɛmi summani bɔ" tikinipise u somi u mɔnɔn bɛni yani.36Yesu ipɛ itikinipise uta tiye nwunan yeni nka yinan a Zɛtisemane . Imɔnɔn pɛyeni :" A tɔni nananni, ni la wɔ yinke npata npa ya Ceni." 37I taye i Piyɛri ipɛ Zebede pise u bɛboni. I summu u wanta i kaseni, i wunan u kwaman paparapa. 38I mɔnɔn pɛyeni: " Sumu nkase ki niyeni. A waka nannani ibe a yɔnɔbɔ."39I ta yɔnyike cu ipa kurukuni, ipa tammi i yinkani maanki, ipa ya Ceni a :"Nkwɛsi, kɔkɔbe bakaye ni nkle, ika ki fiyan yamma, ikinkabɔ, mi yammi kwinnan nka kammi nkɔkunto wubɔ, yammi nka kammi mi wuni." 40Nka userebenke i pu keni ipa tikini pise uka timi upe, ifi pɛyɛ wɔlɔmani. I mɔnɔn Piyɛri ye : "A fi waka yani ibe Ceni yaye nki sani lese cumani nne wɛ? 41A waka Ceni yaye a wɔ lɔ bɔ, palɛ yile ni kwasiman nni. Kwin kammiyan u yami nwutanan pi kleni, fakanan pɛye pa yammu bɔ.42I wunsike puku ke booko ni i pata Ceni u yaye :" Nkwɛsi, u wasi a ni fiyan nkɔ kɔka kwasiman ni nkle bɔ, mi wu nka nyammi. 43I puke booni i pɛfi pɛ wɔloman ni nkafini, wɔlɔ man ni ye piyini sahuu. 44Yesu yini pɛye ni ipuke i tɛ ya Ceni ke tiini nkɔ fakaponi nki.45Nkɔ sɔlɔ i puke i tiki nipise u peni :"A yini wɔrɔ man nini a yini wunanni? Kɛrɛkɛni lese ntaka ni. Pipe ninannan i kobe i liwo ni yemi u kleminin. 46A wunso tita nkwɛ inuwo pi klemi nnin, i peyeni."47U yini Yesu mannan nki, Zuda man kwɛ ye i tikinipise kansan i boo mini, nkwɛ pa i ni suwa i poni. Saraka nfeman u kunun caba ipɛ kasɛman u pɛkɛ ntumu. 48Yesu luwo ni Zuda mɔnɔn ye pɛye ni :" ni pe nkwɛ fe npa kaaman nklemi, kusuwan nki ni isɛkɛ Yesu. A tuku ."49Nkɔ tiponi nki, Zuda tile Yesu ye ni i nan fe i kle ya :" Mi wutanaya, kununi". Pi mɔnɔn iwan i klemi Yesu kusuwan kin. 50Yesu mɔnɔn ise niya : " nnanan , nka mi usi npa yammu ni, yammu " liba ni u wɔɔ Yesu kuni pa tuku.51Ncɛyɛ ye i Yesu ni, kwɛrɛbɛ fe i sampi laminan ni i ku saraka nfeman u kunini iyammo yammiya i yipan. 52Yesu mɔnɔn nkwɛ se ni :" Wan mi sanpiye u tiye nki. Nka fini liba pi kɔsika u yamman i sanpiye ni nkakɛ papi liye bɛ. 53Mi si man a ni fiyan u manne nkwɛsi yeni ɛ babesi wɛ ? Nkɔ tiponi nki, ifiyan mɛlɛkɛ man npukom fiyamman ntoko neni npa nbabe si. 54Ikɔ yammi, Ceni u kwinne nkuman mɔnɔn a wemi nsunkan ni nyammi, ni yiseni kan klan?"55Nkɔ sɔlɔ, Yesu mɔnɔn nii suwa nke nii :"Apa i sanpi lamman ipɛ kwelemi ni apa tukube, nman ninan niya. Ni ye tuwa ni Ceni u fe bɔ kwe utu ni kuwa wo kuwa npa liba u tika a tukube bɔ. 56Nkɔ yamini tumu nitaaman u mannan nka pi semman nni ni, npa yisini" nkaki tikinipise u toni u kwasa ni pi yunuye ikɔ.57Ncɛyɛ tuku ye Yesu ni pi tɛ se sraka sarina u tikini caba ipɛ kasɛman u mini ye manca ku ye ni. 58Piyɛri yɔ pi poni i yini can kwe pi siniki fɔ pa ta fi sara nfe man u kununi klekuni. I yile ni ipa tɔni i tiye u ce ncaba kaponi ipa ce kwinnan ni ki pe kwisa nankɛ ni.59U fini saraka nfe man u kuni ncaba ɛ zuwifu man u kwin kuwoni caba ye nifoko nwunan wiyani, pa lakasu Yesu si pafi i liye. 60Ni fiyan man pa ni foko mi nkuwoni pi laka sini isi, nfi kwinne nkuwo ye i kuni bɔ; Nkɔ sɔlɔ, ni boomi cese pani. 61Ncabɔ wani yinini i wa ye ni a i fiyan Ceni ufe bɔ kwe u wiyani, i yuni ku tiimi nwunanki"62Saraka nfe man u kununi wunsoni i pi Yesu :"Liba ni pi nka manne mi kwinnan nki. Ni, mi puwa manne usi wɛ?" 63Yesu fulo : nan ni i manan puwa bɔ saraka nfeman u kumuni i mɔnɔn ise ni :" I ki man Ceni u tu nkwɛye ni ipɛ u kobe ni, mɔnɔn tumuye Ceni u koki." 64Yesu pukoki ise ni :" Mi kɔkunto kɛ nmɔnɔn, ni u manne a mɛnye ni ɔ lo kɛrɛkɛni, a pe ninanan i kobe i tɔni ka u yan fakanan u su Ceni u kle wɔnan keni, nkɔ sɔlɔ a pe i pani ka u yanyi paye ntuni."65Saraka nfeman u kununi kwe i sumu kani fɔ i yɛrɛ i simele nki wa ya : "I yɛsɛ Ceni u yinnan ni, i yini puwɛ po a pa ku kwinne nni i kunibɔ. A nu Ceni u yinan u yɛsɛ kwinnan i nu nikɛ ! 66Kamman a wutaman nni kwinnan ni u koki?" Pi puko ki ise ni :"I sunkan ni i ku."67Nkɔ sɔlɔ cese pisi pisi pi nu ciman i yinkaneni, pi mɔn i pi kle kwatumi, cese ni i yipan ni pi mɔnɔn. 68Ceni u ni tuni ni yɛlɛ n mannmi?"69Piyɛri tɔɔni wele kuni. saraka nfeya i yammo nyammi piribe nkwɛrɛbɛ wɔ i kuni ɛ mɔnɔnise ya : «man mi ye i Galile ni yesu ni» 70Piyɛri liyɔ pitoni liyɔ u yinka nkiniya: « mi nka manne ni nsumɔnbɔ.71Piyɛri wunsike yan ne ni ita bɔ nan u pɛra sara nfeya i yammo nyami piribe nkwɛrɛbɛ pa boo ni. Nkwɛ i mɔnɔntiyeni i libɔ u pe ni:« yini ni iye i yesu nazarɛti ni ni» 72Piyɛri mɔnɔn boo ni : « Ceni u koki, nsiman kumani bɔ. »73Yani cu, liba ncɛyɛ ye tiye ni nkini, pi wɔ piyɛri kuni pi wa ya.:« Siseni,mini liba ni nu puwɛ. Mi manni fakana ki u tikayeni» 74Piyɛri wa ni: « I ni nifoko u kuwo, Ceni nyinibe ye bɔ, nsiman yini nyanyibɔ. Nka tiponi nki kifiyan u yakani. 75Nkɔ lese nke, piyɛri wuntanan u yɔkɔni yesu kwinnan nkeni, nkaye i mɔnɔn iseni: «yani kkifiyan u pa yaka, mi u manne ni ke tii a mi simanke bɔ » piyɛri fɛ kuni u sɔlɔ ni i yaka.

Chapter 27

1San na nki buru buru, belema u yinke cabɔ i yahutima u toni u sini u sini aa li YESU. 2Pi pukoni pita i see bokɔ sube pilati ye .3juda na nkwɛ luu YESU kleminin , i yan lese nkwɛ a a yesu liye u kwɛmɛni , nka i yunkunauta yesu si nka i lo nkuma nyinkɔ fɔkɔ wɔn i kansima a i npukone belema u kunni ncaba u peni 4Nka i mɔnɔ pɛye yaa:" nyanmiya i se ni " Nka pimɔnɔ i se yaa :" tica kunma nka nki? mica kwinakɛ" nka 5nka Juda pisi nkunma nyinkɔ mani CENI fee nbɔ u tu ma nki i lo yana i ta i wan winyan i kusu wan nki i li i kɔɔ6Nka belema u yinke ncaba ulo nkuma nyinkɔma , nka pi wa yaa :" u sini ta wan yinkɔ mani CENI fee nba u yinkɔmani bɔ i ki nkabɔ timu nfiye npɛkɛ " 7pi sini usini apifi sinni beleya i waye i nyinkɔma pa wasi nkɔ u tiye cacaba u puu nlana, 8Nka nfiia nkuma nwaye nyile nne atima nwaye u pafi tɛn na nke.9Tumu ntaya Jeremi mana ye nkani, u yinsini u fakana nki yani nka pi lo nkuma nyinkɔ fɔkɔ wɔn i kansima, israɛl nusa pise a sini ye nka sini . 10Pilo nkuma nyinkɔma ni pi fi sini beleya i waye nma ti su mɔnɔ bee na nkɛni".11Nkasɛ , pi yin YESU ni bokosube pilate yin ka nki , pi piyu yaa:" maa yahutima u yɔsubee,?nkaa YESU waa i se yaa :" ɛɛŋɛn bɛɛkɛ ". 12Belema u ŋinke caba i kasɛma u luu YESU panna lese nkɛni, nkaa YESU mɔnɔ puwa pɛyebɔ. 13Kɛrɛkɛni nkaa pilate mɔnɔ se yaa:" kwi nle nkuma a ntiga mi kunni mi nna wɛ?" 14NkaYESU mana puwa p:eye Nkɔ u wuna nki bɔ nkaa u taa bokobe su tuna sawu15Fagana kiye boko sube i kle yawoo ya i pa ŋinni ba nki , ni poni wun nkanmini kuwa u wiye " u pasini i liba u wun nkan mini ni . 16Kɛrɛkɛni nkɔ u lese nke , ba nkini nkwɛrɛbɛ ye yeni a Baranabasi17Nkaa pilate pi libayaa :"yɛrɛ ɔɔsi npaŋinnu? Baranabasii ; ncabɔ YESU na nkwɛ ɛɛ i ŋi lene a YESU na Zarɛtini ni ?." 18Pilate sumayeniliba u tuu nne nka nyinni pa luu YESU klemi nni 19U ŋinni Pilate tɔnla kwi nkunila , nkaa i cibɛ i tɔkɔ miiŋan i seyaa:" mi luu mipana nkwɛ i liya kwiye ŋan miya i sɛɛna u kuwo yeni nkibɔ, woyeni ni sawu .20Nkuma ntoni u wuna nki nka belema u kunni ncaba i kasɛma u fan libani a pi ya Pilate a i ŋinni Baranabasi i li YESU. 21Nka a bɔkɔ sube i pi ya pɛbɔ yaa " yɛrɛ ɔɔsi npa ŋin nuu ?" nka pi wa i se yaa:" a Baranabasi . 22Nka a Pilate pipɛ yaa :"YESU na nkwɛ a i yinle nne a KRISTA ni nyanmi kuma i si ?" nka aPilate pipɛya a ;"YESU na nkwɛ a i yinle nne a KRISTa ni nyanmi kuma i si? " nkaa pitoniu wa i see yaa :"23Pilate wani a kwinye we i yammu ? nka pi fanni pi ku tintika ukunni , pi wani:A mɔn siye u si. 24Pilate yan lese nkɛ a fiŋan yini puwa kammile liba u fagana laa i sise lese nkɛni nkaa i win nimi i saka i klemi liba u yunwan ki, i wa yaa :" noan na nina nse nseni nani i tima nna nki bɔ, a mɛyɛ kɛ ki a kle.25Nka liba u toni u waa yaa :" i tima nkwi ye ncani tikunni i ti pisee". 26Kɔɔ u wun na nki , nka Pilate ŋinni Baranabasi , nka a i yinni a ma YESU i yanpise a luu klemini , apa mɔɔ siye u si .27Nka bokɔ sube i kɔsuka yanma pita iYESU ikle kunni, imini i liba u toni kun pi nakɔn tu. 28Nka pi bu YESU birimi i si pi wɔn simiri lamina nwun na i si . 29NKa a pi bele wuru ba nfemi pi wɔɔni YESU kɔ nki .Nka a pi kuru kuni i tu pi cabɔ pi wa yaa :" mibakani sawu yahatima u yɔsube .30"Pi pisi cina YESU sini pilo kweni paa mɔɔ i ka i ka i kɔ nki . 31Pi kwisi i cabeni lese nkɛni , nka pi bu nkɔ u simi fɔka i si paa wanikɔɔ u simele i si , paa mɔɔ siye u si.32Pifɛɛnika nkaa pi sini i sirɛnɛ ni nkwɛrɛbɛ i yinna kɛ a simɔn nkaa pi tigi YESU maani siye i kun ni fagana nke . 33I fi tiye nwun nɛni a nkɔ u tiye u yileneni a Golgota , nkɔ u kɔ nkakɛ a ko utiye . 34Nka pina diwen ma , tan kan ni ma nwunnuma i kle ɛɛnini . Ilɛmini lese nkɛni , nkaa i turu i pa nini bɔ.35Nkaa pima YESU siye u si . Nkɔ u sɔrɔ , nkaa pi yɛrɛ YESU birimi ni pi kwa ni maca ye nkɔ u fakana nki. 36Nkɔ u sɔrɔ , tɔni pi toni pi i wun koye . 37YESU wan nika u kɔ kanni a tuku i kun ni a" kumani i sɛkɛ YESU , yahutuma u yɔsubee .38A ma kwin ye yanma u nii bomi siye u YESU kan kan na nkleni, nina poni ye i kle wɔna nkeni , kaponi i tɔ i kɔna nkle , 39Wunkuru fɛɛma ye pi kumi nCENI nne ni pi YESU cise , 40Piye walani yaa:" a mana nkwɛ u waa amii CENI fee nbɔ kwee u wiyani mi yuni kuu timi nwunna nkini , kɔkɔ mikɔɔ sɛɛ ti ceemi . i mi cenu u kobe sen nseni, , yɔkɔni miŋin sike siyeni u si ti ceemi sɛɛ ."41"Nkɔ u wunna nki belema u kunni ncaba i sɛɛna u kuni caba i kasɛma piye YESU cobe nne ni pi wala yaa:" 42I kɔkɔ liba nceeseni , i yin ni fiyan i kɔɔ kɔkabɔ . i sɛɛ israɛl caba u yɔsube yaa ni ? i yɔkɔni , siyeni u si taa.tugo u si .43Itiki i sumuniCENI u kun ni . i kwi na u kanmi CENI u wu , CENI nkɔkɔ sɛɛ ti cee , i waani ɛɛ sɛkɛ CENI u kobe ." 44Kwiye yamma ncɛyɛ mapɛ siye u si i minna nkini , nkabɛ ncaba piye i ciise yaa ni.45Lese nkwɛ wiye ki kumi nsini kini , nka yinpiye nyile bɔkɔ u toni u po u pa fi lese nwun numɛ . 46Nkuma nlese u taka lese nkɛni , nkaa YESU fan ni i fagana i wa yaa .:" Eli,Eli Lamasaba katani?"nkɔ u ko nkakɛ yaa :" nsuwo nceni , nsuwo nceni , kuma nfi npa yinni be ? 47Liba ncɛyɛ ye yilonyeni , ncaba u nu fan ni miyan lese nkɛni, nka pi wa yaa :" ELI, ii yilene ,"48nkɔɔ u tiponi nki nka nina poni i lo yana i lo yo yoni i luu diwɛn camani i wɔn si laa mina nwunsi inani YESU kle ɛɛ timi nlemini. 49Nka cese u waa yaa:" ntaba , t icee i eli peei kɔkɔ ". 50Nkaa YESU fanni i wuu i yan ntiya .51Nkɔ u lese nke , nkaa CENI fee nba u wunna u bire u yɛrɛ bɔ u lo suwa u ta u tigi sumuni .nka ma u CENI , nkaa yanmi ma nfu. 52Kun nu upupɛ nkwa, CENI u nina kanma yin so. 53Pi fɛɛ puupɛni . YESU yinsoni u sɔrɔ , piyile boko kan ma nni pi tigi pikɔye nii fiyan ma u pe.54faka ntin suse i kɔsukɔ yanma ncɛyɛ ye YESU wun koyeni , ncaba u yan mau CENI n fakana i nkuma ntoni lese nkɛni , nkaa pi pise nfɛɛ sawu , piwa yaa :" se nseni , CENI u kobe i sɛɛkɛ ye . 55Cii fiyanma ye yila lakeni pi nkuma nwemi nceki pi yɔɔ YESU poni pi yinni kalile pa kanmi i si nweni. 56Cese ye ni : mankan dara Mariyama , Yacouba kwɛna i Yusufu kwɛna Mariyama, ipɛ Zebede pise u kwɛna .57Wiye u ta lese nkɛni , nkaa arimateka naponi nkwɛrɛbɛ pani , i yin nakɛ a Isufu , YESU tigini kobe nkwɛrɛbɛ kɛye . 58nkaa i ta i sɛkɛ Pilate i pa yaYESU kun na i kle .nkaa Pilate waa a pinɔɔ i kle.59nkaa i bufu lo YESU kunna i kama kunnu ubri wun na nki , 60Ita i puu i kɔɔ u pu wunna nki, nkɔ u pan u ciye yanmi ya u sini . nkɔ u sɔrɔ , nkaa i lo taa kwe i fulo panni ika , ita . 61mankadala Mariyama i pɛ Mariyama na nkwɛrɛbɛ ye tɔla pɔn nuni.62U sanna nki , wunni kuwa i yinka pamani kuwa u si sanna nki , belema u kunni ncaba i farisiɛn ncɛse ta Pilate ye kaponi. 63Pi waa i se yaa :" ti su, titana u pake sɛni a nifokuya nkwɛ waa ye ɛɛkun , a kuu tinni usi aŋi yinsoni . 64Nka nfii, ti u sini a mimɔnɔ a tigi wun komani pɔn nu u pafi kutimi nyinsena nke , iki nkabɔ itigini pisɛ pipee i kunna u winyeni pa waa ɛɛyin soni . ncaba u nii woma u sɔrɔna kipe yesi yeni u kuu tin kɔu kunni65Nkaa pilate waa pɛye yaa:" kɔsukɔ yanma u pɛni a minna nki a lo pɛ patɔ wun koma.ata ayonmi wemi ntoni pɔn u kun." 66nkaa, pi ta .nka pi bele pɔn nu nta pi tiki fɛna usi , nkaa pi tigi kɔsukɔ yanmani pa pɔn u wun koye.

Chapter 28

1Wun ni kuwa u faa u sɔrɔ, kuna kannau wantu kuwa u sanna kwani na magadala mariyama i npɛ Mariyama na nkwɛrɛbɛ ta YESU pan u cekini . 2Nkɔ u tiponi nki, maa u cemi i fagana ni . suwo nceni u mɛlɛkɛ na nwauna yɔkɔni u yinni suwo u pa u koloki taa u loye YESU pɔn nu u tɔniu si.3Nkɔ u tiponi nki mɛlɛkɛ na u yinka wusumana , u birimi nkwɛma yeni nma yafuni. 4Wukoma upise nfɛni , piyiriki sini pi cani pi wasi nma kunnu ma5mɛlɛkɛna u manɔ ciimani u peeni yaa :" amɛɛ lokoni , a nasi bɔ nsumɔni a YESU na nkwɛ amɔɔ siye u sini i sɛkɛ a i wiyani . 6I nnana nibɔ , i yinsoni , nma i manɔ amɛye na nkɛni . 7Nkɔ u sɔrɔ , a tamisi a ta amɔnɔ i tigini pise upee a YESU yinsoni i fɛɛ kunnuma nsini nki, a i laa a yinke Galile , a i yanyin an ni , nkakɛni.8Ciima u timissi pi yinsike pan u nu , pi sumu se nyibiye nqsi nne i zun nkonni leni u kleni.piseu pee . 9Cee, YESU fuupɛni i na fee pikle , i waa .yaa :" ciima u wɔɔ YESU kun ni pi tuku i panma pi fiyoo . 10nka aYESU manɔ pɛye yaa". a nasibɔ . a ta a manɔ ntuyoni nki ncaba upee yaa : a pi ta Galile , pi laa n yanyin an ni yeni ".11U yinni ciima wun nkura usi , faka nsuse ncɛyɛ ye pɔɔ u wun koyeni , cese yile boko nki nka yanmi yeni pi ta pimana nkuma ntoni belema u kasɛma ipi yinke caba u pee. 12nka ncaba u belema i yinke caba u mini macakun , pisini u si , nka pina yinkɔ fiyaama kɔsika yan nmani u kle . 13Nka piwa yaa: " afaka nsuse ni nɔnɔnɔ yaa : a YESU tigini pise u pa YESU kunna u win ye tun nini u yinni pɛ wɔrɔmani.14I yɔsube i nu nka lese nkɛ , ti u feye i kle ti fɔn puwa palɛ yanna aa si :" 15Nka ncaba u wun koma u ka nkuma n yinkɔma pi ta piyanmuu u fakana nki nma a mɔnɔ pɛye na nkɛni , nka u kɔsi yawutima u sin niki u pa fi tɛnna nke . YESU tikini pise uka kan san i kaponi u yinsoni pi ta Galile , YESU mana ye yanne nka kwina pɛyeni nka pitaye.16YESU tikini pise u ka kan san i kaponi u yinsoni pita Galile , YESU manaye yanme nka kwina pɛyɛni nka pitaye. 17Piyan YESU lese nkɛni , nka pi fiyoo, ce nse tuko ye usi a YESU kɛ bɔ .18Nka YESU wɔɔ pikun i mɔnɔ pɛye yaa:" fakana u toni u na nkle suwonau kunni i maaukunni . 19Nka nfii ata ninani u toni u po a ta awasi pɛ ntikini pise , atunpɛ CENIi kobe i kwɛya a yin na.20Kwi nne nkuma nmani amɛɛye ni , atiki pɛ apiyɔɔ nkuma ntoni u po.A cee ni a mɛni kuwa woo kuwa u pa fi ninani u kwisi nlese.

Mark

Chapter 1

1Kwi nkan ma nkuma Ceni u kobe Yesu Krista kwina u mane ni, u wɔntu ka nkaa kɛni. 2U kaan tumu ntaya Ezayi sɛmmina nkiyaa :"Ceni ntumu ntaya itumuni miŋikeni, paa bele miwun kura. 3Fanni miyan ki ŋinna wɔnɔ u tumiyaa 'abele Ceni u wun kura, abele i wun kuru kɔrɔ pise."4Nkɔ u wunna ki Yuhana tigi ikɔye wɔnɔ u tuni i ye libɔ u tuwanni i umani libɔ u pee api lɛɛ pi wɛɛ uyemi pi tun, pi wee nyemi npafi npa kwisi. 5Zeruzalɛm caba i Jude caba piye taa i sɛkɛ nneni. 6Yuhana ye pitunwan Jurdɛn kuwa nkini. Yuhana brimi nbele ye i yɔkɔmɛna u ŋirimi ni, ikɔɔ wani kiyeni faa. Pan nki ntunwan ititɛma npɛɛye i waan ni kuma.7Iye u mane libɔ u pee ni yaa : " nkwɛ pee nponi, i fakama u faa nkaani. Nsukan ifaa u buwa i pan na nkibɔ, nsukan ikabɔ. 8Ntun a mɛɛ wiya nki, nkwɛ i kɔni pee atunwan Ceni u kwɛya nkini."9Nkɔ u lese nke Yesu pani i yin ni Galile Nazarɛti, nkaa Yuhana tun Yesu Jurdɛn kuwa nki. 10Yesu fɛɛni ka wiya nkini, nkɔ u tiponi nkaa i yan suwona u kwaa i yan Ceni u kwɛya u yɔkɔni isi nma napaka kɔɔka. 11Miyan nwun na ŋin ni suwoni u wayaa:"Makɛ nkobe i se nsemi, mi kwi na u kanmi nwuni utɔcaki."12Nkɔ u tiponiki nka Ceni u kwɛya ula Yesu Krista i se wɔnɔ utu. 13I ŋanmini kuma wanse bo wɔnɔ utu. Sitanna kiye i kuwo u cekini. I ye carima nsini nkini mɛlɛkɛma niye ikɔɔ u kanmi leni.14Yuhana wan u sɔrɔ ba nki, Yesu ŋin soni ita Galile nina nki. I ye Ceni u kwi nne nmaneni. 15Iye walani yaa:" A lese nŋinsini yani, a Ceni u yɔsuye nŋinsini yani alɛ awe nyemi atugo Ceni u kwi nkanma nsi."16Yesu cinika kuwɔ u kan kanna nkes Galile ni nka kɛ i ŋan ŋin tukuma ncese liba bo, Simɔn yɛkɛye ii fiya Andre, piye cɔɔna u fuse kuwa nkini. 17Nka Yesu waa pɛye yaa:"Ayɔɔ npa ni awasani nii wɛɛ ni caba. 18Pillani piŋin ni pi cɔɔnaye pi yɔɔ Yesupo.19Itabo yin keni cu, nkaa i yan Zebede piseye libabo Yakuba yɛ i Yuhana. Piye pi cɔɔma nbama beni nkini. 20Nkaa Yesu ŋilepɛ nkɔ u tiponi nki. Nkaa pi ŋini pisu Zebede ii yammo nyanmaye beni nki piyɔɔ Yesu po.21Yesu yɛ ŋinsoni ii tigini piseni pita Kapɛrɛnaum. Yesu yile Ceni fee nbɔ utu wunni kuwɔ usi i libɔ u tigaye. 22Ilibɔ u tigini fagana u taa liba tunna ni, iye pi tiga i faganani.23Nkɔ u lese nke wɔɔpi sube nkwɛrɛbɛ ye Ceni fee nbɔ utu yeni. Nka ifan niyaa: " 24Iwa akuma mi u wiyani ti kle, Yesu Nazarɛtini? Ncabɔ mipa tiyesi yeni? Mi ninana nkwɛni, nsuma mini, Ceni u sakasini!" 25Nkaa Yesu waa wɔɔ npribe nke yaa: "Fulo mina mifee kobe ni i see." 26Nkaa wɔɔ npribe u cemi kobe sawu, u fanni sawu u fee isee.27Nkaa u taa liba tuna sawu pi pimaja piwa yaa: " kuma kɛni yaani? Liba u tigini fagana wuna nkaa kɛnilɛ ! Imane wɔɔ npisene i fagana ni, ni i numiyan u tukoni. " 28Nkɔ u tiponiki nka Yesu ŋin na u fɛɛ Galile nina ki.29Yesu faa u sɔrɔ Ceni fee nbɔ u tu, ise i yakuba i Yakuba i Yuhana taa Simɔn Andre kle kunni. 30Simɔn ciibɛ ye kɔmila sii ntimɔn u kle ni. Yesu fini kaye ni, nka pimɔn nɔ Yesu ye. 31Nka Yesu wɔɔ iku i tugu ikle i ŋinnun suwo. Nkɔ u tiponi nki nkaa sii ntima u ŋin nu. Nka i yinso i yan mi yanmoni pɛɛ ye.32Wulɔ, wiyee utana u sɔlɔ, nkaa libɔ u ta ipi kaama i wɔɔpi suse Yesu ye. 33Boko u liba u toni ye yi nla yɔn nuni. 34Ncɛyɛ baka ye kafiyaa maa kleni, nkaa Yesu yanmi pi siiye, i kaba wɔɔ npise i fee nii fiyanma upe. I tru wɔɔ npise npamana bɔ, iki nka wɔɔ npise nsumɔni.35Sanna nmi yan nkini, nkaa Yesu ŋinso. Ita wɔɔnɔ utu tiye nwunɛ iya Ceni nye. 36Nkaa Simɔn yɛ tapi wiyɔni ii macuba. 37Pi yɔn ŋin lese nkɛni, nka piwa ise yaa:"Liba pimi wiyaa ni,"38Nka Yesu mɔnɔ pɛye yaa :"tita nnani kan kan na mane nbokose nne, npa fii npa mana Ceni u kwi ne an niyebɛɛ, iki nkabɔ nkaa npaa ni kɔɔ u ko." 39Iye Ceni u kwine nmane pi Ceni fee nbɔma tu Galile nina u toni nkini, ii wɔɔ npise nkabani i nfee libɔ u pee.40Nkaa kasɛkuya nkwɛrɛbɛ ta i kuru kuni Yesu tu i yɔ yaa:"Imi tro, mi sakabesi." 41Nkaa Yesu ŋukuna uta isi, nka i tugusi iwa iseeyaa: "nturu ni sakasi." 42Nkɔ u tiponi nki nka kasa u yin nu i saka si.43Nkɔ u sɔrɔ, nka Yesu ŋin nu ita, imɔnɔ i kwɔsi ise yaa. 44"Cee, mimɔ puwɛ yebɔ, tami tigi mikɔ belema u pee. Bele nka kwina Musa mɔn nɔni, tami fee nkaa mi sakasi na u kaki. Nka kɛ itami boko misakasina u wun na nki."45Ukobe itani i cani biya u wɔsi boki, nkɔ u wun naki Yesu ye fiyaa ŋin ikɔɔ tika ŋin ni boko nki ni ye ŋin nibɔ, nka fii iwaga wele wɔɔnɔ utu. Nka libɔ u yin ni tibe ntoni pita ipa wɔɔnɔ utu.

Chapter 2

1Kuman nwunu man fa u sere beke, Yesu puke Kapernaum ni tiba u nu yeni ɛ ye bɔtuni. 2Li fiyan man u miniku he ni fɔ cese ye yini lanan bɔ, hali bɔɔnanki. Yesu mannan Ceni u kwinne pɛyeni.3Nkɔ lese ke liba cese pɛ : futumuni kwɛribɛ i se ni, ni nansuman u pɛkɛ nlo ye. 4Pi fi fɛni wukura u yan pafi Yesu yebɔ. Baa nka Yesu ye u tuni, pi fepan u suwoni, pa yɔkɔ futumi nin nka u pan ke i kɔ minika.5Yesu ncaba u liba utukosinan yi i nanka ni, i mɔnɔn futumi ni se niya : "nkobe, mi we yemi nyafa nme ni." 6Sariya nan u tikini caba ncɛyɛ ye yeni piye pikɔ piye niya : " 7kuman fi yinini ipa manne yeni? I Ceni u yinnan u yesiye ni. Yɛlɛ i fiyan ninan piribe i we yemi nyafane i se, n Ceni ki Ceni u kaponi bo?8Nka tiponi ki, Yesu siman piwun nkuman ni nka i wa yaa :" Kuman fi a kɔ piye a wutaman ni? 9Kwin boomi ni sni, kawe mannan u kwasi bɔ? Mi we yemi nyafa nme ni, ncabɔ npa mɔnɔn boo ya : " Wuso milo mi kɔmini ka mi ci?"10A pafi simanne a fakanan ki ninanan i kobe kleni u yinu mɔn usi, ipa yafa liba u we yemi. " 11Ni u manne nme nipa , wuso, mi lomi kɔminika, mi ci mi ta kuni." 12Yini ni wusoni, i lo kɔ mini ka, i fɛ bɔɔ tu i ta kuni pi toni u yinkani. U taa pi toni tunanni pisi Ceni pi waya:"Ti yan kɛni u suwa yi ti yanyi bɔ."13Yesu puke ni ita Galile kuwɔnu. 14I paranika, i yan Alifɛ Levi tɔnayi y,osu yinkɔ kana. Yesu mɔnɔn ise mi ya:" Yɔɔ npo". Levi wunsoni iyɔɔ ipo.15U yini Yesu wannan Levi klekuni, yɔsu yinkɔ kaaman, i weye yamman bɛpi tɔni i Yesu wannila, i tikini pise ni, ncɛyɛ yɔɔ Yesu po ye ni pi fani pi caki. 16Farizɛnman u yan Yesu yi wannan i yɔsu yinkɔkaman ipɛ weye yamman ni, pi mɔnɔn Yesu tikini pise u peni ya:" Kamman nfi a pa wannan i yɔsu yinkɔ kaman ipɛ weye yamman?"17Yesu nu nka u kwinnan lese nkɛni i mɔnɔn ni ya:"liba ncɛyɛ caco, pi ca kwinnan yini siye yaman upe yini bɔ, kaaman u pɛkɛ pi kwinnan nki. Npa ni namani caba u yi Ceni bɔ, npa weye yamman u yileni.18Yuhana batiseni i tikini pise ye Sunanu luwo i farizɛn man ni. Liba ncese pa Yesu piye ni ya : "Kaman nfi Yuhana tikini pise ipɛ farizɛnman man u tikini pise ye sunan u luwo ni. Mi tiki nipise yini sunan u luwo bɔ? " 19Yesu pukoki yɛyeni ya : Belesini i manciba pi fiyan sunan u luwo ni u yini pɛ i se kaponi? U yini belesini i manciba, pi fiyan sunsan u luwo bɔ.20Kuwa nwunan pe fiyanni belesini ipe fa pi sinikin. I cese fi pisi pi sunan u luwoni. 21Puwe i fiyan biri wunan u lone ipa bamu biri siya unu bɔ. I kɔ u yammi biriwunan ki birisaya u pɛre yeni. U yɛrɛni tiye ki sise ni.22Puwɛ i duvɛn piyemi nwan mani siya nki bɔ. I kɔ u yammi duvɛn man ni manan u yɛre yeni. Duvɛn ma ipe mannan, ntoni i yesiye ni. Duvɛn piyemi wan nani nwunan kin.23Nwunumɛn ni. I tikini pise upala ni ka, piku yipise nwunuman sini pa tɛ ka. 24Farizɛnman u mɔnɔn Yesu ye niya :"co kwinnan sini wuni kuwɔ sibɔni, nka pi tikini pise uyanman, kamman nfi pa nkɔ yamman?"25Yesu puko ki pɛyeni ya:" kudo u tugu Dawuda ni ipɛ ipo ncaba lesenke ni u fi wanni kuman ye pi kubɔ, i yammi nka ni a sumɔn wɛ? 26I yile Ceni u bɔ tuni, saraka nfeman u kununi Abiyatar kɔ u leseke pi wanmitikani burunan usi ise ipɛ itikini pise. Puwɛ sunkan ye ipa wanni kuman ni iki sara feman bɔ?"27Nkɔ u sɔlɔ Yesu mɔnɔn pɛyeni:" Wuni kuwa u yammi ninanan ikokini, ninanan iyammi wuni kuwa u koki bɔ. 28Nkafi ninan i kobe i sense wuni kuwa u kununi."

Chapter 3

1Yesu yile boo Ceni u fe bɔ tunni. Yinni kwɛribe ye yemi i klemi nkwa. 2Ncɛye ye yeni, pi ye Yesu cekeni i yini i kase nsiye u yamman wuni kuwɔ si, pafi pa yan fɛni wankura pa fiyu.3Yesu mɔnɔn yinimi i seniya:" wuso mi yinni liba u siniki." 4Nkɔ sɔlɔ mɔnɔ pɛyeniya :"u siini puwɛ pa yammi kwin kammiyan wuni kuwo u si? Ncabɔ i pa yammi kwinye? Ncaba i pa kɔkɔ minanan? Ncabɔ ipa li ninanan?" Pi fulo pi numani.5Yesu sumu kaaka u ce pɛyeni, i yinkɔ panman ye liba ni u sumuse nkwasinan u kokini. I mɔnɔnɔn kayani i se ni ya:" Nanman mi kleki." Yini naman i klekini, i yan coconan. 6Nkɔ u tiye ki farizɛnman u fɛni pita, piyan manca yi, i Herɔde liba ni pi yamman nankɛ pa yan fɛni wankura pafi Yesu liyeni.7Yesu fɛ tiyeni nki i tikini pise pi ta Galile kuwɔ nu. Ni suwɔ u yɔ pi poni. Gese yini Galile ninan kini, cese yini Jude ninanki. 8Ipɛ Jeruzalɛm, Idumɛ ninanki ipɛ Zurdɛn kuwo usɔlɔ yɔkuse, ipɛ Tir i Sidɔn minanki bokose. Ni suwa ni uta Yesu yeni. Nkafini, pinu ye Yesu yammini wemi nkwikan ni.9Yesu mɔnɔn i tikini pise u peni, api tiki wiya u kuni been piye usi ise liba u palɛ i bikiyenan. 10I nan coconan ni fiyanman u kleni. Nkafi, kaaman ye ta i poni, pa fipa itukosi.11I wɔɔ npise nyɔnyi lese nkɛ, ni taman ni npa u manne ya:" mini Ceni u kobe." 12Ise i yɛlɛ nkwɛni, i u manne nne ni u kwasi api mɔnɔn puwɛ ye bɔ.13Nkɔ sɔlɔ Yesu kari u kuni nbeni nkini, i yile ncɛyɛ kammi i wuni paapa ise. 14I tu nikansan i boomi u penipa waka ise ipapi tumuni Ceni u kwinne nmanne. 15I nan faka nan pi kle nipa wɔɔ pise nkabani pa nfe liba upe. 16I tu ni kansan i boomi ncɛyemi pi yinse npɛkɛ kumanni;17Simɔn nkwɛ Yesu yilo a Piyɛr ni ipɛ Zebede pise boomi Yakuba i Yohana, Yesu yilepɛyɛni a Boanɛrjɛs nka ko u manne a pi ni nman wala u kanse, 18ipɛ Andre i Filipe ipɛ Bartɛlɛmi i Matiyu, ipɛ Tɔma i Alifɛ kobe Yakuba, ipɛ Tade i Simɔn Zelote. 19Ipɛ Juda Isikarioti, nkwɛ pe Yesu suwe ni yemi u kleni.20Nkɔ yamman u sɔrɔ, Yesu yɔkɔni kuni nwune ni, ni suwa ki mine ku sahuu, fɔ ise i tikini pise pi fiwannan bɔ. 21Yesu kuni ncaba u nu nka lese kɛni, pi tuku wankwa ni a pi la itukoni. Pi mɔnɔn pi kɔyeni ya:" I wutanan u kɛn ni." 22Sariya nan u tikini caba ncɛyɛ papa yini Jeruzalɛm ni, ncaba u mɔnɔn niya :" Bɛlzebul ke ise, i wɔɔ npise u kabane ipa nfe liba u pe wɔɔpise nkununi u kwɔnankin."23Nkɔ mannan yesu yile pɛni ipa wan taanan pɛye ya:"Sutanan ki fiyan Sutanan ukabane kan kinan? 24Yɔsuye wo yɔsuye i pɛrɛ poni u wunso pɛrɛ tinan upo, nyɔsuye ni yesiye ni. 25Kuni wo kuni ki fiyan tuwa nibɔ.26I Sutanan u wuso ukɔ po, uyɔsuye kwisani." 27Puwɛ i fiyan yilene yini kwɛribe kle kuni fakanan nkwɛ yeni ipa yese iklemi. Ni npuman nCeni i puko i kɔkuntoni bɔ. Nkɔ wunanki, i puko lesekɛ ifiyan yinini i kle kuni npuman ntoni "yesiye ni".28"Siseni ni u manne amɛnye ni liba u weyemi, ipɛ pi Ceni u yinan u yesiye wemi, ntoni ni fiyan yafame pɛyeni, 29I puwɛ nkwɛ yɛsɛ Ceni u nii kammiyan u yinnan, nka ki yafa ni ise bɔ. Nka u weye ki waka i kuni kwelew. 30Yesu mannan ni yani, nka fini piye wanna ni :"wɔɔ piribe iponi."31Yesu kwɛnan i fɛɛman u pani piyini bɔnu pa tumu i yileni. 32Ni fiyanman ye tɔna Yesu minanki nipi yamman ni ise. Cese mɔnɔn ise ni ya :"Mi kwɛnan imi fɛɛman u yini weleni pi mi yunkoni."33Yesu pukoki pɛyeniya :" yɛlɛ i yɛlɛ pɛye nfɛɛman i kɛnanan?" 34Nkɔ u sɔlɔ i ce liba i minan kini i wa ya : "Nkwɛnan i fɛɛman u pɛkɛ nnanani. 35Puwɛ wo puwɛ i Ceni u wu ka u yamman, isɛkɛ nkwɛnan, i fɛɛman."

Chapter 4

1Yesu wantuni i liba uklaneni kuwa uminakini. Nifiyanma i minakini. Ipɛ i yereni benikini ipatɔni. Beni ki ye wiya nkuni. Liba cɛyɛ minikuni yeni, pitɔni wiya uminakini. 2Iye pi kalale pufiyanma nsini tonakini. Iye umale pɛyeni.3A yan mini, kwɛribɛfɛni ipa tɔla wannikuma nyukula. 4U yinu wukula, wannikuma nkuma ye ikleni ncani wunkura usini, lupise npani npa npaloni. 5Wannikuma nwunuma cani yanmiya usini, ma ufaye nkɔ utiyekibɔ. Ntimisi biyani, nkafini ma ufaye nkɔ utiyekibɔ, nkafi ntimisi biyani.6Wiye ufɛ lesekɛni, nka nyanna nku, nkafini, tan samma ye nklebɔ. 7Wannikuma nwunuma caniyeni wurumi nsinikini, wurumi nwunsoni nfulo wanni kumani, nfipise nwanbɔ.8Wanni nwuruma cani ma kanmiyankini, nkuma nbɛni fakana ucani sayu, nwanbɛ pifiyanma, wunma wan pi wansetimi, wunnumapɛ nwan pise wansusumi. 9Yesu mɔnɔ pɛyeni, aya iyipumɛ cɛyɛ kle patɛ i yanmani apiyanminilɛ.10Yesu yɛ yiseke libɔ usiniki, cɛyɛ kansan ibɔmini, nka pi piyu tana ukɔ. 11Nkakɛ imɔnɔ pɛyɛyo. Ceni uyɔsuye nkunona una akleni. Ncɛyɛ weleni, puma ntɔtɔtɔni kimale pɛye taman nini. 12Nkafini, pita umana unanni, nka pita uyanyibɔ. Ipɛ piyɔ umana una, nka pita pafanmunibɔ. Ikikabɔ, pi picogo uwasatunni potuku Ceni upo, Ceni upofi upa yafa pɛye.13Umanoniya, a Yesu pi pɛyɛni aya. A pi summa tananni ukowɛ? A yesɛ itamanni ntoni nkɔ usummi kankina? 14Yunkaya, Ceni ukwine npɛkɛ uyunkunni. 15Ceyeni nwukura, kwinna ukwisi mane tiye kɛni, pikwisi una lesekɛni. Nkɔ utiyeki susuni, Sutanna upa ukɔkɔ nka ukwinna ikle.16Nka cogonaki yanmisuye nkwɛ ika, i kwinna unooni itukɔ iwunnu kamlena timasina nke. 17Kasorobɔ tanse ni ikwinnesibɔ, nkafi kwinne ni lɔkaniklebɔ. Ipɛ idege, ipɛ i liba utuku ipo pibakaye, ipɛ pifakamani ikunma nkwinne i lani iyini Ceni uyunkura, iku Ceni usi.18Nceyɛ Ceni ukwinne nna wurumi nsiniki, naba pi ceni ukwinne nno. 19Nka, nina ubɔko, ipɛ napone nkunma nanfan kinnibɔni, ipɛ pafiyanma nbulo npɛkɛ yinna Ceni kwinne fiyan tuwani iwubɔ , npafi npawan pisenibɔ. 20Ma kammisuwe ikakakɛ, inu Ceni ukwinne itukoni sausou, npafi npo wan pise, kifiyan tani pise wɔn ikansima, pise wanseti, pise wansesusu.21Pi mɔnɔniya a Yesu mɔnɔ pɛyeni. Ninana i lanpana uwanni ipa fulo suwani ika, wala ipa tukuni kɔmnikuma ntun? 22Pamini upatɔ ifawelebɔ. Ugundona ye upatɔ iliya fawelebɔ. 23I yipubɛ nkwɛkwɛ kle ipatɛ yammini, usu nyammini dɛ.24Yesu mɔnɔ pɛyeni kwin wunna uwaniya: " kwinne nkuma anani, a tuku akɔ nkuma nkwinne nne. Sɔma nkuma aliba ukwinne ntamane ipɛni, nkuma nsɔma npɛbɛ a kuma nkinne ntanmane ipɛ. Ipɛ wunnuma bɛ iwan akumakuni. 25Ipuwa ki nkwɛ kile, puwa nwunna ina usu kleni upa wan usu kɔkuni, nka i puwa nkwɛ klebɔ, hali ika titina nka ikle, kibɛ ikɔka ikleni."26Yesu mɔnɔ bɔni aya : "ceni usɔsuye nmana wemi nkumani, npɛ makumani kwɛribɛ yunku iwayenini. 27U yinnu wɔlɔmani tunna nki, iwunso tɔnaki kwa okwa wanni kuma nibiyani, nsi kasɔrɔ, isumannfakanabɔ. 28I wanni kumani npulo, 29a kunni ikwanna, wanniki minneni nka nfi yani."30Yesu mɔnɔ boni aya :" tifiyan Ceni usɔsuye ntamane ikuma wo? Ti nkɔ utikaye ta kanmanini. 31Umana mutarde wanni kumanni. I mu sunku ma usi lesekɛ, usana wunkupuma ntoni nkeni. 32Nka, usunku useribeke, nibɛ biyani, nsi fɔ nsisefa sibe nwunnuma. Nkleni nibɛ siseni, fɔ lupise npa nituwani nklemisi npa nbɔma nwan nklemini nsi."33Yesu tiki liba a ikuma ntama nka fiyanma. Yanmini caba ye nkuma nkuma fanmuneni, nkuma pɛye ipitika nkuma nsi. 34I ye mane ipɛyɛ n Ceni iki tomanibɔ. Yi ikalandepise nka i tama mani ntoni nkomane pɛye.35Nka ukuwa usi wɔrɔnaki, Yesu mɔnɔ ikalanpise pɛyeni. A tita kuwa uminaki. 36I yini nifiyan mani, Yesu i kalanpise piye be ponikini. Beni nwunna layebɛ iseni. 37Yan kwe nwunna wusoni, nka nimi nŋile beniki, beni uwakani tuyu upa ɲibi limi nkle.38Yesu ye wɔrɔmani beni useribekeni, kɔ utunkusika ye ukɔtuni. Nka ikalandepise umɔsiya puwa iseya: " karamuna tumuyɛni icani nimini, mimakɔni kitisiwɛ?" 39A nka Yesu wunso imana iyanna imɔnɔ nimineya : " A tanmani ! ipɛ a ŋini !". Nka umanika nanna uŋini nimi ntanmani.40Umɔnɔni a Yesu mɔnɔ i kalandepise upeni:"kumafi opa nasi wo? Kuma ŋini tukosina ki aklebɔ?" 41Nkafi pi toni unasi sau pa mɔnɔ macaye:" A yɛlɛ kumani ŋani, ŋanan ipɛ wiya npa ikwinne nna nani."

Chapter 5

1Nkɔ u sɔrɔ, Yesu yɛɛ fi Galile kuwɔɔ u sɔrɔ i tigini piseni, gadala caba ubokoke. 2Yesu fɛɛni ka beni nkini, nkɔ utiponi nki, nka wɔɔpi sube nkwɛrɛbɛ fɛɛ buu nla i pa i fu Yesu.3U ŋin ni itɔni lana nkaye buu nlana. Puwɛye fiyaan i pukone bɔ, puwɛye fiyaan ipukone ikakuu win nsebɔ. 4Aye pukone i kakuu winse lese fiyaan ma nne, iye nkuma nkakuu winse nkuma yeni iipan mani nkuu maa ipisini. Puwɛ fiye itugobɔ.5Iyenakan pulana utoniki iyunmi seni ni tuna itɔna. Iye fan neni i ikɔɔ mase itabɛ. 6Iŋin ni iyan Yesu lake inakani, nka ilo yana ita i kuruku ni i tu.7Ifan ni i waa ise yaa :"Kumami u wiyani nkle, yesu suwo nCeni ukobe? Ni miyayeni yanmu Ceni nkee, mi baka bebɔ. 8Nka fii ipa mana nka ni i summɔ yeni a Yesu i wani a wɔɔ npiseni nfɛɛ kabe ni isee.9Nka Yesu piyu yaa :"mi ŋin na akina?" Nka i wa ise yaa:"nŋin nakɛ a nii fiyaan ma, nka fini tifani." 10Nka nyɔɔ sawu ɛɛkabani ipa feeni nkɔ u nina nkibɔ.11Kɛrɛ kɛni, yibimi nka fiyaan ma ye wan na kuwɔ u kankan na nkeni. 12Nkɔ u lese nke nka wɔɔ npise nya Yesu nwa ise yaa:"togo tumu yibimini ni." 13Anka bɛɛ Yesu turu. Nkɔ u tiponi nki, nka wɔɔpise nfɛɛ uyin ni i see nta nŋinle yibimi ni. Nka yibimi nla yana nta nyile kuwɔɔ utɛni la, nku. Nkuma nyibimi niye ifiyan ni bukomi susu.14Ncabɔ u yibi nkara kuma u loyanani pita pimɔnɔ boko nki i kan nkan nama nnee nbokose ni. Nka libɔ u fɛɛ pita picee nka ŋanmi yeni. 15Pi fiinika Yesu yeni, nkaa piyan u wɔpi sube tɔta, birimi niye i sini, iwun tana tiponiki yeni. Wɔɔ npi fiiyanma ye nina nkwɛsi ni, i sɛkɛ ye. Nkaa pinasi.16Nka yanmi wɔɔ npi sube i si iyibimini, nkaa u yan ŋincaba umana nfakana u toni pɛyɛ. 17Nkɔ u lese nke nka picani Yesu yaye usi a ita i ŋinsike pi kle nina nki.18Yesu yileni ka beni nkini, nkaa u wɔɔ npi sube i yɔɔ ayi usini ɛpa waka ise. 19Nkaa Yesu turu bɔ, nkaa iwaa ise yaa:"imita kun ni. Suwo nCeni u yunkun na uta misi upa ŋanmi kwigwe nka nmeni, tami mana nkuma ntoni mikuni ncaba upee." 20Yesu yanmi kwi ngwemi nkuma uŋin ni iseni, itani imana nkumana ntoni Dekapole nina nki. Ncɛyɛ nu nkuma nkwi nneni utaa pitoni tunani.21Nkaa Yesu pike beniki iwaga kuwɔɔ unu ye, nka libɔ umini ma caku fiyaan pinakɔntu. 22Ceni fee nba u kun ni ncaba ncese pani, iŋin nakɛyaa : aZayirus i yan Yesu ŋin lese nkɛni, nkaa ifu ikɔni Yesu pan ma ntu. 23Iyɔɔ sawu iwaa iseyaa:"npilibe sɛni gwaye. Nimi yayeni, npa mitiki mi kle i si ikwɛya upa pa ise ipa yanmi nina nne bo." 24Nkaa yesu yinso ita i kle kun ni. Nii fiyan ma u yɔɔ ye Yesu poni fɔ piba muni.25Ciibɛ nkwɛrɛbɛ ye yeni, wesemi nkase niye isini yɛma kan san i bomi. 26Ibaga siŋamma u klemini saw. I kle npuma ntoni u kwisi ni. I kase nkwisi bɔ, i kase ye ta ibane na ni kwele wun. 27I nu lese nkɛ a Yesu yeni. Nka i yile libɔ u siniki ita itugu Yesu birimi si isɔrɔ.28Iwɔn ye :"i wun nakini ɛɛfiye ibirimi ntukosi loko yewu, ɛkase ni kwisa ni." 29Nkɔ utiponiki nka iwesemi nyini. Nka isumɔ i sini u si ɛkase nkwisinini.30Nkɔ utiponiki nka Yesu sumɔ a fagana nwun na f ɛɛ iseni. Nka iwasi libɔ u sini iwa yaa:"yɛrɛ ntuku nbirimisi?" 31Nkaa itigini pise u waa i seyaa:"Makɛ yan libɔ bamini yaa misɛ i fiyan wala kan kina a yɛrɛ ntugu mi birimisi? 32Yesu ye i nakan tu caba u cee kini, ipa fii ipa suma u yanmi ya.33Nka yanmi u ciibɛsini, ikɔko sumɔni. Nka u ciibɛ i nasika upa u fuu ikɔni Yesu tu nka yanmi isini i mana ntoni Yesu ye i kwɛma ki. 34Nka Yesu waa ise yaa:"npiribe, mitukosina nka nkwisi imi kase. Mita imi kanmilee, micoco ka nwaka kwele wun.35U ŋin ni Yesu nkɔ u manaki, liba ncese pani pi ŋin ni Ceni fee bɔ u kuni ni i kle kuni, pi wani yaa:" Mi pilibe ikuni i kwisi, kuma nfii mi tigiya i baka ye bo?"36Yesu timi i yin pan pi kwine ntu bɔ. Nka i mɔnɔ Zayirus ye yaa:"Minasibɔ tuko nsiloko." 37Ituru puwɛ pata pipo njeni iki Piyɛr i Yakuba, Yakuba fiyaa Yuhana bɔ. 38Pi fiini ka Ceni fee nbɔ u kunu nni ikle kun ni lese nkɛni, nka Yesu yan liba ye fiyan, piye fanne ni pi nina utima pi yaka.39Nka i yilekun ni i mɔnɔ pɛyɛ yaa:"kunma fii afan neniyani amise nfee i fagana yani? Piribe kubɔ, i wɔɔrɔma ni ni. 40Nka libɔ u caba. Nkɔ u lese nke nkakɛ i fee libɔ u toni bɔ tu piribe i ye ba nka tuni, nka i yile ipiribe isu i piribe inu itigini pise liba tin nkɔ u bɔtu.41Nka ilo piribe ikle nkee iwa ise yaa:"tatita, kumi" nkɔ uko nkakɛ, "pribe, nii umani nmeni, ŋinso." 42Nkɔ u tiponi nki, nka piribe i yiinso i cii. I yɛma ni yeni kan san ibomi. Utaa liba tuna ni sawu. 43Nka Yesu mɔnɔ pɛye ikwɔsi sawu aŋin ni puwɛ suma kibɔ. Mɔnɔ pɛye a pina suwee ikle.

Chapter 6

1Yesu fɛ nkɔ u tiye kini, i puman boko nkɛni i taye i tikini pise u ta i seni. 2I yile Ceni u feni bɔ kwe utuni, ipa wantu ipa liba u tika. Nifiyan man u yammini i seni u taapɛ tuman. Piye u manne niya :"I fi kwinne ni kɛ? Wutanan nka nan ikleni, kamman nka? I fiyan kwin kwemini nyamman kankinan? 3Mariyama kobe i Jose i Jude ipɛ Simɔn wɛ? Nkuman wutaman npɛkɛ yini pi tuko isibɔ.4Nkɔ wunanki Yesu mɔnɔn pɛye niya :" Tumutaya sise tibe ntonikini fɔ i kɔkunto boko nke ipɛ i tukoni ki ncaba i klekuni." 5Yesu fi kwikwe yaman tiye ni nkibɔ. I tiki loko i kle kaaman ncese kuni ipa nan coconan pi kle. 6Pi liya tukosinan u ta Yesu tunannie nkɔ sɔlɔ, Yesu ta liba u tika kɛnkɛnnan usi nbokose nne ni.7I yile i tikinipise kansan i boomi ni i tumu pɛye bonbo. I nan fakanan pikle wɔɔpise nkuni. 8I nan tumu tapi kleniya :" Alo pa n Ceni ki kweni bɔ. A lo wanni kuman bɔ. Alo suwa bɔ. Alo yinkɔ man bɛ bɔ. 9A wan faa yew, a wan simiri boomi bɔ."10Imɔnɔn bo pɛyeni :" A yan nanpɔrɔ nanan tiye kɛ, a naka ye fɔ a tani lese npa nfi lese nkɛ. 11I liba ncɛyɛ tulu pika a mɛnyebɔ, ncabɔ pi yammini a mɛnye bɔ, a fani ka a bu a panman ni nfaman, aman nkube mancasi, nka ki ta pɛyeni tika ni ka.12Tikini pise u ta ni pa liba u tika a pi yini pi weyemi nne. 13Pi kaba wɔɔpi fiyamman ni pi feni liba upe pi yammi wiyan kaa fiyamman usi ni pa nan coconan pi kle.14Yɔsube Hɛrode nu yesu kwinnan ni, nkafini Yesu yinnan ufɛ ye tibe ntoni kin. Cese ye wana ni :"Yuhana batiseni, i cemini i fɛɛ kunuman nsiniki, nkafi ipa fiyan kwin kwemi ni nyamman". 15Cese ye bɛ wanani a Eli kɛ cese bɛ a tumuni taya nkwɛribɛ kɛ, nna tiyanni nkwɛribɛ.16Hɛrɔde nu nka lesekɛni i wani :" Yuhanan nan kwɛ nku ikoni isɛ. I cemi ni i fɛ kunuman nsiniki." 17Hɛrɔde tiki ye miyan ni api tuku yuhanan pi puko pi wɔn banki, nka fini Yuhana mɔnɔn ye ise niya : "U sini npa bele mi fiya Filipe kibɛ si bɔ".18Yuhana mannan ye nkani, nkafin, Hɛrɔde bele i kokunto fiya i cibɛ Hɛrɔdiyas sini. 19Hɛrɔdiyas sumu u ka Yuhana tuni iye u poni ipa liyu, nkakɛ i fiyan i liye bɔ, Hɛrɔde koki. 20Hɛrɔde ye nansin Yuhanan yinke ni. Nkafini, i siman ni a Yuhana ni ninan kammiyan, i sakasi. I tukuni sahuu. U yinni Yuhana mannan ki, Hɛrɔde wutanan kanye ni. U kammiye i wu ni ipa yammini ise.21hɛrɔde kumini kuwa u yɛɛfuwanan u wunukammile kanan, Hɛrɔde bere wanni kamman i ni kwemi upe, i kɔsukɔ yamman u yinke caba ip,e Galile likwemi. 22Hɛrodiyas pilibe i yile pɛyɛ b;tuni, ipa sɔ pi yinkaki. I kwinnan u kammi Hɛrɔde wuni ipɛ liba ncɛyɛ i yile bɛni. Nkɔ uyamman, yɔsube imɔnɔn piribe ni se ni : "Puwa wo puwa mi u poni mɔnɔn be, ni u puwa u nan mi kleni."23I lake ni : "I miya puwa wo puwa nkle ni u nan mi kleni, i ki nyɔsuye nkwanika wo ni nnan mi kleni." 24Piribe i fɛni i ta ipi i kwɛnan : "Nta ya kumanɛ." I pukoki i seni : "Yuhana batiseni iko." 25Nkɔ tiyeki, priribe i timisini i ta yɔsube i se i mɔnɔn i seya : " Ni u poni minan Yuhana batiseni i ko nkle suwaki kɛrɛkɛni."26Yusube i yinkɔ u la ni u paanman. I fi nkɔ liyabɔ, ilakɛ u koki, ipɛ liba n cɛyɛ i yilepɛni pi yuwanki. 27Nkɔ u ti poni ki i tumu i kɔsukɔ yammiya nkwɛrɛbɛni ɛ ;t ku Yuhana ko i pɛka. 28I pɛka suwa nkini, i nɔn piribe kle piribe ta u nan ikwɛnan kle bɛni. 29Yuhana tikinipise u nu nka i nanka ni, pita i kunan u loni papu.30Tikinipise u tiki liba nkumaye, ipɛ pa yammi wemi nkuman ni, pipukeni pi mannan ntoni Yesu ye. 31Paaman ipɛ taaman u fayeni fɔ Yesu i tikinipise u yan lese pa wanni bɔ. Nkafiim imɔnɔn pɛye ya :" A pa ti ta wusiya u tiye nwun ɛn ti yanan nan apa fi a pa wuni cu". 32Nka u faganan ki pi kali yambe nkini pi ta u wusiya ki piyanan.33Ni fiyanman yan pitani kayini pi siman pɛ. Ncaba u yalini paa ta nkɔ utiye pi pamman ni pi fɛɛ bokose ntoni nku pa can Yesu ye i tikinipise tiyeni nki. 34Yesu fɛ yambe nki lesekɛ ni i yan bɔ nkɔ ni suwa yini. I yukunan u ta pisini. Nkafini ni suwa ni ki yeni nman kara kuya nanfomi nkuman sibɔni. I wantu ipi tika pu fiyan man sini.35Wiye u wasine nan upo Yesu tikini pise u wɔ i kuni pa piyu :"Wiye u ta ni u kwisi, ti tɔ wɔnan utu. 36Yini liba pi ta kɛn kɛn man nsi bokose ne pa fi pi wanni kuman."37Yesu pukoki pɛye ni :" A mɛnye a nan wanni kuman pikle." Pi mɔnɔn niya : " Ti ta ti fi buruman i yinkɔ fɔkɔman wanse kansan ta nanni pikle"? 38Yesu pukoni bɔ pɛyeni :"burukinan man akle? A ta ceeni" pita nceeke ni pi mɔnɔn ise ya:"buruman susu ipɛ yinse boo npɛkɛye."39Nkɔ sɔlɔ Yesu mɔnɔn pɛye ni api tiki libani sɔkɔ piyeni usi. 40Pi tiki pɛnni liba wanse sinito, sinito i kankansan man. 41Nkɔ sɔlɔ Yesu lo buru susumi ni ipɛ i yini i yinka suwo wala usi i nan fe Ceni ukle. Nkɔ yamman ilo buruman ni i kuni kuni, ipa nani itikini pise ukle api tikini libɔ utu. I kwabɛ yinseni ntoni u kuni.42Pi toni u wanni piyinɔ. 43Buruman i yinse nkuman pa waka ni tikinipise u minikuni pi yibi wawa kansan iboomi ipɛ. 44Ncɛyɛ wanye nkuman nburuman ipɛ yinse ni piye kwiyemi pukomi kansan iboomi i wanse kansan.45Nkɔ tiponiki Yesu mɔnɔn i tikinipise u pe ni u kwasi api yile yambe u wunanki, piku kuwa pi ta i yinke Bɛtisayida yani ipa yini liba. 46I yini liba i nankani ita yambe mwunan kuni, ipa ya Ceni. 47Tunan kapo beni u fi ye kuwa u sinikini. Yesu kɛ mɔn si ikɔ.48Yesu yan a tikinipise ye bakaye i beni u yamman ni nkafini, yamman ye pi fuwani. Kifiyan u yakani lese ne, Yesu wantu i ciya miya u kunni ipa ta i tikinipise u pe. Iye i fa pi kuni. 49Piyan i cinika u kuni nankɛni piyanye ni a ni yimini nkakɛ pi wantu ni pi fanni. 50I pi yinkupise isi, pi nansiyeni. Nkɔ u tiponiki, Yesu maman ipe niya :"A tiki a piseni bɛkɛ. A nansi bɔ."51Nkɔ sɔlɔ, i yile beni nki i pɛni. I tikinipise u nansini sahuu; 52Nka fini, kwikwe nka i yamman buruman snini pi siman fakanan usi , nkafini pi sumuse nkawasi yeeni.53Yesu ye ku kuwa itinipisi ni pata Zɛnɛzarɛti nina nki pirinipi beni ye. 54Pifɛni ka beni nkai, nka utiye u liba u suman Yesu ni. 55Pi yali nkɔ ninanni to. I pinu a i tiye wo tiye ni pi pi kaaman u lone ipi kɔmini kumanni pa ta ip ipɛ ise.56I Yesu ta tiye wo tiye boko kwemini, boko kɔrɔpiseni, ipɛ buguman ni liba yepɛ i kaaman i se ku kɔrɔpise nsini, pa i yaye loko a nan pi tuku i birimi nnanpiye si. Kaaman ncɛyɛ fi u tukosini pi yan coconan.

Chapter 7

1Farizɛnman ipɛ sarya nan u tikini caba cese pani pi yini Jeruzalɛm, pi minuku Yesu minanki.2Pi cani piyan a Yesu tiki nipise cese wannan ipi kle puwɔ bɛ ni, ukoka a pi saka pi klemi bɔ. 3Farizɛnman ipɛ zuwifuman ye wannan nceeni ipi sakapi klemi ni nfɛsibɔ, upa sinni ipi susa ye wesɛman. 4Pi pukoni ka pi yinni kuw ki, pi wannan pa lɛ tuwan bɔ. Piye we sɛɛ fi yamman nyammani, nma likuman nsakani fakanan, yidiriman sakani fakanan ipɛ sɔman.5Nkafi, farizɛnman man ipɛ sariya na u tiki caba u pi Yesu : "Kamman fi mi tikinipise ciya ti susa ye we sɛman npobɔ? Kamman nfi pa wannan ipi kle puwɔbɛ?"6Yesu pukoki pɛye ni ya : "kwin boo manniman, Ezayi mannan tumuta kwinne nkuman a ko kini, u sini. I kɔn ni Ceni u mɔnɔn ni :"Nkwinnan u kammi liba ni u nu nanki lokoni. Pi sumuse ntibe ntuwo i be ni. 7Pi nfeni ko usibɔ, nkafini, pi nkuman tika man caye ni, ninan pise sariyanan ka yew."8Yesu mɔnɔn pɛyeni a pi Ceni u sariyanan u yinnanye ni a pi yɔ ninaman u kɔ po. 9I mɔnɔn bo pɛye ni : "A fɛni wankura u yan ni apa lɛ Ceni u sariyanan apa yɔ ninanman u we sɛman npo. 10Musa mɔnɔn ni a ninanan sunkan ni i yɔkɔ i kɔni i kwɛsi ipɛ i kwɛnan tu. I puwɛ wo puwɛ ci i kwɛnan n cabɔ i kwɛsi a sunkanni a liyu usu.11A mɛnye a wani a i kwɛ ye i kwɛnan ncabɔ i kwɛsi basi i puwa ka a i nɔn Ceni u kle. 12Yammani, usu i kwɛsi ncaba i kwɛnan basi i klekika yini bɔ. 13Nkɔ fakanan nki a manca tika we sɛman nsini nankɛni, a Ceni u kwinne nwasani kwin kumi nkuman u koki."14Yesu yile ni suwa boni imɔnɔn pɛye ya :" A toni a yammi yammini apa suman nkwinnan uko. 15Puwɛ puwa wo puwa luwo inanki, ki fiyan i yebɔ, nka faa i nanke ni, nka yinan i sumu usi nkakɛ fiyan i yee. 16[I yipubɛ nkwɛ kile ipa yamini, usu yammini.]17Yesu wusuke ni suwɔ u minanki, ipa ta yileni bɔ tu lesekɛni, i tiki nipise u piyu nkɔ u kwinnan ukoni. 18I mɔnɔn pɛyeni :"A bɛni liya wuta suse? A siman ɛ puwɛ puwaka wannan aki fiyan i yeebɔ wɛ? 19Nkafini, ki yilene i sumu usi bɔ, ki yilene i fuunan nkini, serebeke usu ta sisanan nkini." Nka u fakanan nki Yesu tiki ke i kwinne nmini a puman ntoni fiyan wannani.20I mɔnɔn boo pɛye ni : Puwa ka fa minanan i nuni, nkakɛ i yee." 21Wuta yemi yinan ninanan i sumu nkeni ipɛ sumanye, i wiiye i ninan liye; 22liba ciman u wiya, kɔbanan yammiya, yesiye, canikunan, ninan kuye, ni liya wunan; ninan cise kɔsise i ipɛ liya wuta suye; 23kwin yemi ni ntoni yindan ninanan i sumu nkeni npɛkɛ i yee."24Nkɔ u sɔlɔ Yesu fɛ Yahutu mɔn ukleni pa ta tiri kɛnkɛnnnan u si nbokose nwunumɛn. I yɔkɔni kwɛrɛbɛ kle kuni. I ye u si a puwɛ pa siman a yi nkɔ ukuni nkini bɔ, libɔ pani pi siman itiye. 25Cibɛ nkwɛribɛ ye yeni, wɔɔpise ntɔ i piribe si; I nu Yesu mannan i nanka ni, i yalini itɛ kurukun Yesu tu. 26Cibɛ ni ye Yahutu nan bɔ. I kumi siri kɛnkɛnan usi nboko nwunɛn ni, nka yinna a fenisi ni. I ya Yesu ni a i kaba wɔɔpise i feni i piribe ise.27Yesu wan taanan i se niya :" Yini pise u wanni ba, nkafini, u siini npa lo pise u suwe npa nɔn punɔn kle bɔ. 28I pukoki Yesu ye ye ni ya:" Kununi, Sisenan nkuman pise ni pi tuni punan nkuman tuwan ni."29Nkɔ lese nke Yesu mɔnɔ ise niya" Mi kwinnan ni u koki wɔɔ piribe u fɛ mi piribe i se ni u kwisi, puke mi ta kuni ." 30Cibɛ puke ni i ta kuni. I ta ni ifi piribe kɔmila fifemi nni. Wɔɔ piribe ufɛ ye i seni u kwisi.31Yesu fɛ Tyri ninankin, ipa tafɛ Sidɔn ipa para bokose kansan man nni, ipa siman ta Galile kuwo pɛra. 32Cese ta i npoponi ise ni. Iye fiyan manne sahuu bɔ. Pi ya Yesu ni a tiki ikle yinnini i kuni ipa yan coconan.33Nkaki Yesu yɛman ise ni pi i yammi i ciman i numiya usi. 34Nkɔ sɔlɔ Yesu yini i yinka suwo wala usini ipa wuni i fakanan ipa mɔnɔn ise pi kwinne nni ya :"Efata" uko ka a mi yipan n kwani. 35Nkɔ tipo ni nki, yini yipan u kwani, i numiya u wipiye u buyi ni i wantu i mannan ni sahuu.36Yesu mɔnɔn pɛye ni u kwasi api mɔnɔn puwɛ ye bɔ. I mɔnɔn pɛye ukwasi nankɛni a pi mɔnɔn puwɛ ye bɔni nka pi kabɔ u kwasiye nan yaani. 37U ta liba tu nan ni fɔ pi u manne ya :" I puwa wo puwa yamman, ntoni ukammini ! I npopomi u yipubɛ nkani pi manne."

Chapter 8

1Nkɔ uwiyesi, nifiyanma uminikuyeni. Wan nikuma ye pi klebɔ. Yesu mile i kalndepiseni imɔnɔ pɛye : i 2sukuna kita usi, nkafini pi kutini nka nkle tɛni nnani. Wanni kuma ni piklebɔ. 3Iyini pila pikle yani piwannibɔ, pifakana kikwiso wunkura usini, nkafini, cese yininana utuwoni. 4Nka i kalandepise uwa ise ya : kɛna tiwannikuma nyanye tananni cɛbɛni utoni ukle, kwasina utiyeki !5Yesu pipɛyɛni: "buru klanmo akle? Nka piwa iseya a sinito." 6Ayiwa, amɔnɔ pɛye apitɔ man nki. Nkakɛ ico nburu sinitoni iya Ceni nle. Ipuwoni inani ikalandepise ukle, pikwani lifiyanmani upe. Nka i kalandepise ukwani libɔ upe.7Ŋise pise nwunnuma ye pi klebɛni Yesu lodukɔna nkumaneni, inani i kalandepise upe api kwani liba upe. 8Liba utoni uwanni pi ŋiko. I kalandepise pi ŋibi wawa sinitoni wanni kuma nsomi nini. 9Wannimani pitoni piyeni pikomikansan. Umani a Yesu toko pɛyɛni. 10Nkɔ utiyeki suyu, ipɛ pikalandepise u ŋileni beni nwunna pita Dalmanuta bokoke.11Farisiyamma pita pikurukuni Yesu lu. Pi mɔnɔni a Yesu ntiki taamasiyaye nkabakona nwunnaye uŋini wala usi. Pi mɔnɔ nkani pafi pafe Yesu kuwa utu. 12Nkakɛ Yesu cabe ininaki kwa ipa mɔnɔ pɛyeya : kumafi liba upo kabakona u wiyani? Sɛnaki, ni umale amɛyeni, kabakona i yika amɛyebɔ. 13Umɔnɔniya, ɛ wunseke pi minakini i ŋile beniki ita kuwa umitina.1415I kalandepise uwunna uwayeni, pilo wanni kumabɔ. Paye pikle benikibɔ n Ceni iki buru ponibɔ. Yesu mɔnɔ i kalandepise :"upeni api ŋan wuntana kokuni nwemi kuni, ipɛ api tuku pikɔ farisiyan caba u lefemane, ipɛ Hɛrɔdi caba u lefemane."16Pimɔnɔ macayeni ati lo buruma bɔni a nkafi. 17Nka ye pi umaneni Yesu sumɔni ikwisi. Ipi pɛyɛni, kumafi apa kwinnani usuwa umani, alo buruma akunibɔ? Wuntana ka akle apatɛ fammiya nwɛ? A wuntama nkwani borwɛ?18Ŋukupise ntɔ akle aŋanŋiwɛ? Ŋpubɛ ntɔ akle, a nawɛ? A wuntana tuwani puwayewɛ. 19Nlo dukɔwuna buru susumile npanani ni pukomi sinito ikansimɔ upe lesekɛni, wawami klanma a ŋibini ikuma burusomi?" Nka piwa iseya a kansan ibomi."20"Nlo dukɔyuna buru sinitomineni npa pipukomi kansima upe lesekɛni, waw klanma a ŋibini i buruma nsomi?" Nka piwa iseya a sinito. 21Yesu mɔnɔ pɛyeni. Apa fanmunebɔ awuntana yebɔ.22Pifi Bɛtisayida, nkɔ utiyeki liba ncese ta Yesu ŋanŋi, i ŋituya nkwɛrɛ bɛni, piya Yesu ɛ tukusi. 23Yesu tuku ɲituyani iklekeni, itɛse bokɔ uselebeke. Ipisi tima u ɲini iŋikake, itiki iklele iŋikake, ipa piyu:" me puwa ŋanŋiwɛ?"24Ŋituya iŋini iŋika suwoni iwa:" Ni libɔ uŋanŋini ifi miwala a sibe pɛkɛ tiya. 25Yesu tiki iklele ŋinini iŋikokeni boni. I ŋanŋi sau. I kɛnɛyani, iŋanpuma ntoni i feŋikaki sau. 26Yesu ŋinuni itakuni, ipa mɔnɔ iseya. I ŋini ipa ŋile bokokibɔ."27Yesu ipɛ i kalandepise pito Sezare Filipe boko ukankanne. U ŋipɛ sira. Yesu pi i kalandepiseni:" liba piwalani a ŋɛlɛbe?" 28Nka piwa ise, a kwɛkwɛ Batize Yuhanani ɛ sɛkɛ. Ceyeni a Eli kɛ. Ceye bɛni a kilanan nkwɛrɛbɛ kɛ.29Yesu pipɛyɛni:" nka a kle a ŋan ŋɛrɛ? Piyɛri wa iseni: ɛ sɛkɛ Krista. 30Nkak:e Yesu mɔnɔ pɛye a piŋini pa mɔnɔ puwɛyebɔ.31U mɔnɔni : Yesu wantu i kalanpise ukalanleni, ipa mɔnɔ pɛyeŋa: kasɛmo, ipɛ sarafema ukulikina; ipɛ karamunma ncɛyɛ kitikuyonimani pi iliyani. Si se ipe kwani. Kumatimi nseribeke ipe wunsoni. 32I mɔnɔ pɛyeni i kwɛmaki. Piyɛr lɛse wɔŋikeni i kɔsiye ikuni;33Nkafi Yesu wasi i ce i kalandepise, i kɔso Piyɛr kuni: "mita, wuseke mi ta lake nminanki, mini Sitanna ukwɛsi, wuntanna i Ceni uka nikaponi bɔ, liba uka uwuntanaka mikle." 34U mɔnɔni, Yesu ŋile liba ipɛ i kalansepise i mɔnɔ pɛyeŋa:" i kwɛkwɛ upo ipa ŋɔ npo, ilɛ puma ntɔtɔtɔni, ilo imasiye ipa ŋɔ npo."35I ninana nkwɛ usi ipa kɔkɔ i nina, i nina ki kɔka ikleni. Nkafini i kwɛkwɛ nina kɔkɔ ikle nkɔ ukɔsɔn ipɛ Ceni ukwinne nmana ukɔsɔn usu nina ki na usikleni. 36Kuma ku kanmile nina ice ipa ŋan nina upuma tototoni. Sanni i nina upatɔ iwase. 37Kunma ninana i fiyan ubuwaye i kɔkuta nina?38I puwɛ o puwɛ sinsin ibe ipɛ nkwinna uliyamana Ceni ulibɔ ncɛyɛ tɛni sumaye iŋanmani ipɛ djurukɛlama usiniki, ipɛ liba ncɛyɛ dakapɛni, nina i kobe bɛ incaba usiseni i pipa Ceni u nɛmana utu i mɛlɛkɛ kamma.

Chapter 9

1Nka Yesu waa pɛye bo yaa:"Se nseni ni umani a mɛye ni ya aliba ncɛyɛ nnaa ni, pi kwa njeni i piyan suwo nCeni u yɔsu pee i fagana ni bɔ." 2Kuu siri pomi nfɔɔ u sɔrɔ, Yesu yile Piyɛr i Yakuba i Yohana ni ita i pɛ yan mi lamina nwuna kuni pi kɔɔ nla. Nka Yesu fakana uwasitu pi yun wan tu. 3Ibirimi nwasi tu nakɛni, puwɛ mɔɔsi ipa tɔ i fiyan puwɔ u kwɛmane u pa fi i Yesu brimi bɔ.4Nkɔ u yan ma u sɔrɔ nka i tigini pise u yan eli i Musa, yi nla i kan kan na nke pimane iise. 5Nkɔ uwuna ki, nka Piyɛr mana i wa Yesu ye yaa :" Tigiya, ti nnani, u kan mini. Tiŋii bɔpi timmini, mika kapo, i Musa ka kapo, i Eli ka kapo." 6Isukan ye imana nka nkani, sumɔ bɔ, nkafi isu ma imani ka bɔni pina siye ni sawu.7pa npa ye nwu numa ŋini suwo ni npa nfulo pɛni. Mani mi yan nwuna ŋin ni nku ma npa payeni nwa yaa:"nkobe nkwɛ kwina kan mi nwuni i sɛkɛ kuma ni, a toni ayan mini isee." 8Nkɔ u tiponi nki, i tigini pise u wɛni pi kan kan na nkeni, pi yan puwɛ ŋin Yesu kaponi u sɔrɔ bɔ.9Pi yɔkɔni ka yan me nklini, nkaa Yesu mɔnɔ pɛye i kwɔsi iwa yaa:"nka ayɔŋin ni, a mɔnɔ puwɛ ye njeni i puwɛ i kobe Cemi i fɛɛ kunu ma nsini nki ni bɔ." 10Nkuma nkwine nwaka kɔni piwuni sawu, nka pi pima cayaa:"Npa cemi npa fɛɛ kunu ma nsiniki nkɔ uko nkaa kawe?11nka tigini pise u pi Yesu yaa."Kumannfii sɛna ukuni caba piwala a Eli sukan ni i paba?" 12Nka i puko ki pɛye iwa yaa:"Se nsena kɛ, Eli sukan ni ipa ba ipɛ i bele wemi ntoni ba bo. Kuma nfii upa kaan apuwɛ i kobe i sukan ni ibaka suwu. Api i liyani? 13Nkuma ntoni u wuna ki ni u mani amɛyeni ya Eli pani i kwi si, libɔ uwasu pikɔ nakɛ ni."14Pifi lese nkɛ tigini pise u soni u pee lese nɛni, nka iyan nii fiiyan ma u nakan pɛtu. Sɛna u kuni caba ye Yesu tigini pise u numa nkwani. 15Libɔ u yan Yesu ŋin lese nkɛni, nka u tapɛ tuna, nka pilo yana pi ta pina fepi kle. 16Nka Yesu pi itigini pise iwaa pɛye yaa:"kuma pi nu kwa na u yan ma i amɛyɛ ukuni?"17Nka kwiye poni u puko ki ise libɔ usini nki i wa yaa:"tigi ya npa mi sɛkɛ nne i nkobeni, nbobo nwɔ npise npɛkɛ isi. 18Iwɔ npise nyin so isi toye wo tiye ni i fusɛni sumu ni, cin fɔkɔ fɔkɔ na ki faa pilibe inuni. I iŋilibɛ nka, isini utoni u kwa. Amɔnɔ mi tigini pise uni api kaba wɔɔ npise isi, pifi nkaba nne. 19"Nka Yesu wa pɛye yaa:Amɛyɛ lokoni, liya tuko nsi caba, lese, kina ma ni nyanma i a mɛyɛ nnani? Ni a wemi nka nkɔsi lese kina ma nwuna ki? Npa imi kobe nna nani."20Nka pi ta i kobe Yesu Yesu ye. Wɔ npise nyan Yesu lese nkɛni, nka nceni kobe sawu. Icani i koloki, cin fɔkɔ na u fɛɛ inu. 21Nka Yesu pi kobe i kwɛ nsi yaa:"Kɛnu fiyu lese wemi?" Nka kobe i kwɛ siwa i se yaa:"U fiyu ni u yin nu pitiyan. 22Lese fiyan me wɔ npise ni i fuseni wanki i nimi ni ni npa fii npa liyu. I mi fiyan kwinɛ, mi yukuna nta tisimi batumu yɛsi."23Nka Yesu wa ise yaa:"Imi i fiyan puma ntoni i fiya yanma tukosi nise ni." 24Nkɔ uti poni nki, nka kobe iminifan ni i su kapo ni piwa yaa:"Ti tukosina u yan mani. Npa mi babesi, mi fee liya tuko nsina nni na neni." 25Yesu yan libɔ u puwo pipa ipɛrɛ lese nkɛni, nka ikoso wɔ npilibe u kuni iwa yaa:" wɔ npiribe nbo nboni sini yao, ni uma ni nmeni nme fɛɛ ise. Mi yile yin ni ise miyan ŋin bɔ.26Wɔ upiribe u fanni ni u cemi kobe u fɛɛ ise. Kobe yeni nma iku, nii fiyan ma waye ni, "ɛɛ kuni," 27Yesu tuku kobe ikleni i ŋin nu suwo. I ŋin soni i yinni.28Yesu yileni ka kun ni, u ŋin nipɛ itigini pise kaponi, nka pi piyu yaa:"kuma nfii tifi wɔ npiri beni u kaba nne ta fiyo kobeni isee bɔ?" 29Nka Yesu pukoki pɛye yaa:" Wɔ npilibe ni kifiyan kaba nne nCeni iCeni yaye nkabɔ."30Pi ŋinsi ke an niyeni pi fɛ Galile nina nki. Yesu ye usi usi libɔ upa suma i tiye bɔ, 31iki nkabɔ iye itigini pise utikani i wala pɛye yaa:"puwɛ ikobe iyile nina nyemi u kle, ni pa liyu. I kwa usɔrɔ kutin ni usi, icemi nne ni." 32I tigini pise u suma ye nkɔ ukobɔ, pinasi nka ufu ipiye nkɔ ukobɔ.33Pifi Kapɛrɛnaum ni Yesu yileni u sɔrɔ kun ni, nka ipi itigini pise yaa:" Kuma nkwine aye nmane wunkurɔ u po?" 34Nka pifulo pinuma, iki nkabɔ piye macapiye wunkurɔ uponi a yɛrɛ sise nfa pitoni sɛ. 35Nkɔ u lese nke nka Yesu tɔni iyile itigini pise uka kansan ibomi iwapɛye yaa:"ikwɛrɛbɛ usi ipa tɔ yinkeni asi, usu sukan ni itɔ sɔrɔni i cese u yanbo nyanmi ya."36Nka ilopiribe nkwɛrɛbɛ i kile nki iyi uni pisini nki, imɔnɔ pɛye yaa:" 37i puwɛ wo puwɛ tugu piribeni isuwa sawu nŋinne ni, bɛkɛ ituku be ka kami yan. Inkwɛ tuku be i nkan milee, bɛ itukube i nkan milee bɔ, ntumu ya isɛkɛ i tugu i kanmilee."38Yuhana mɔnɔ Yesu yeni yaa:"tigiya, tiyan nini nkwɛbɛni, iwɔnpise nkabani ibɔ usi imi ŋinna. Nka timɔnɔ isee ayi nkɔ u yanma bɔ, iki nkabɔ ayiti suwabɔ." 39Nka Yesu wa ise yaa:"Ayin ni apa lɛ ikle bɔ, iki nkabɔ puwɛ i fiyan wi nkwe uyamma iŋinna, nkɔ u sɔrɔ, ipata ipata ipamana kwi nyebe imimana bo bɔ.40Imi yan puwɛ nkwɛ ti nina ye bɔni, ti kan miyakɛ. 41Se nseni ni umani amɛyeniya i puwɛ wo puwɛ na nimi nnikuponi akle apa nini, iki nkabɔ amɛyɛkɛ Krisita caba, nkwɛ i u kwɔna u yanni.42Pise ncɛyɛ tuko nsini, ipuwɛ wo puwɛ yɛsɛ ncabɔ uko, nka puwɔni apukoye te kwee usu kusuwan nki a ta afuu kupɛri wiya nki ni upuwɔni. 43Imi kle kita fɛni wukurua upa wan mi kwi ye yanma nki, kuu. Mi kle poni upa yile sisɛni suwona u yɔsu yeni, nkɔ upuwɔni mikle boo sube upata upa yile wan nki sisɛni wan nka kwisa bɔni. 44Nkɔ, utiye uwun ma ni kwabɔ, uwan kisan nanebɔ.45Imi panna kita fɛni wun kura upa fi i kwi nyenmi nme, kuu mipan po sube u yile sisɛni suwona u yɔsu yeni, nkɔ, upuwɔ mipan boomi nyileni nkee wan nkini. 46Nkɔ uwun ma ni kwabɔ, uwan ki sannane bɔ.47Imi yun kupise nita fɛni wun kura npa fi ikwiye, fiyɔ mifu. Miyunku pi poni u yile sisɛni suwona u yɔsu yeni, upuwɔni miyunku iboomi npa yile wan nki. 48Nkɔ, utiye uwun ma ni kwa bɔ, uwan kisanna nnebɔ.49Libɔ utoni ukube ni ceki i wan ni nma kupɛna kiwan belemi ntoni nki nakɛni. 50Kupɛna ukan mini, u kanmi lena u fɛki ukwisi, kuma ki u kanmile yin ni? Kupɛna ntɔ a si, siyana u waka asiniki."

Chapter 10

1Yesu wunso ni i fɛ nkɔ u tiye ki, ipa ta Zude ninanki, Zurudɛn kɔnimi nserebeke. Ni suwa u ta bo minanku i minankini. I wantu boo ni ipi tika nman iye u yamman nakɛni. 2Farizɛnman ncese wɔɔ i kuni pa piyu :" u siini puwɔnan ipa li i cibɛ i belesinan?" Pi mannan nka ni pa siman nka Yesu yi u manne ni. 3Yesu pi bɛ pɛ niya :"Kamman Musa mɔnɔn nko pɛra?" 4Pi puko ki i se niya :"Musa tulu ni a puwɔnan nku belesi kwa u wemman, ipa siman i cibɛ i yinnan."5Yesu mɔnɔn pɛye ni :"A sumuse kwasi nan u kokinan kɛ Musa mannan nka a mɛye." 6I kinkabɔ, ninan u wantu lese nke. Ceni u bele kwiyeni ipɛ cibɛ ni.7Nkafi kwiye ni pe i kwɛsiye i kwɛnan yinnan yeni, ipa lakasi i cibɛ si. 8Pi bɛbooni i wan manca kuni pi wasi kapo. Nkɔ fakananki, pi yini boo bɔ pini kapo. 9Nkafi, i Ceni u lakasi puman nkuman, puwɛ nnani mancasibɔ."10Yesu puke i tikinipise lese nkɛ kuni, pi piyu nkɔ kwinnan booni. 11I mɔnɔn pɛye niya : "I puwɛ wo puwɛ li i cibɛ i belesinan ipa lo kwɛrɛbɛ, usu sumanye nyammani, ibɛ i ci titini i kɛkɛ man nnone ni. 12I cibɛ nkwɛ lɛ i puwɔ ipa lo kwɛrɛbɛ, u cibɛ sumanye nyamman bɛni."13Cese ta Yesu ye ipi pise ni, ipa ya Ceni pɛye. I tikinipise ye kosiyeni u liba u kuni. 14Yesu yan nkayi i nankani i sumu u ka i tikinipise upe ni imɔnɔn pɛye. "Ayini pise pipa be a liya piklebɔ, nkafini, Ceni u yɔsuye, pi sɔmɔn u cakɛ.15Siseni ni u manne a mɛnyeni i puwɛ kwɛ tulu Ceni u yɔsuye nne mna pise u yamman nanke ni bɔ usu i fiyan yilene nni iyanyi bɔ." 16Nkɔ sɔlɔ, Yesu lo piseni kakapo i ya Ceni pɛye.17Yesu taanika, boko nwunɛn, yini kwɛrɛ yalini ipɛ kurukuni Yesu tu ipa mɔnɔn ya :"Kununi kammiyan, nsunkan n yammi kamman npa yan Ceni u nii kammiyan?" 18Yesu mɔnɔn i seni ya :"kamman fi mi yile be a kununi kammiyan, ninan kammiyan ye nceeni Ceni u kaponi nibɔ." 19Mi siman Ceni u sariya nan ni :"mi li ninannan bɔ, mi yammi sumanye bɔ, mi wibɔ, mi yammi ni fɔkɔ u tikayenan bɔ, mi cani puwɛ kunibɔ, mi yɔkɔ mi kɔni kwɛsiye tu imi kwɛnan."20Yinini i pukoki i seni ya : "Kununi nyammi nku man ntoni, u lo npiti lese nke." 21Nkɔ wunnanti Yesu ni i kwinnan u kammi i wu. I mɔnɔn i se ni ya : "Puwa nwunan n yinkɔnan ni pɔmikɔman upe, nkaki mi nanpone nyan suwoni. Nkɔ sɔlɔ mi pa mi yɔ npo." 22Nkɔ u kwinnan u panman yini i yinkani. I sumu kaaka u lani. Nkafin, nanpone niye i kleni sahuu.23Tiki nipise u nankɔn tuye ni. I ce pɛni i waya : "Nanpomi u yileni u kwasi Ceni u yɔsuye nni ni." 24Nkɔ kwinnan u ta tiki nipise tunanni. Yes lo bo kwinnan booni i wa ya : "Nkumu liba i cɛyɛ wutanan nanpone nkuni, ncaba u yileni ki timan sisɛnan u yɔsuye nnin. 25U puwo ni nyɔkɔ minan upa yile santeni u panke, nanponi ipa fi yilene Ceni u yɔsuye ni."26I kwinne ni i tikini pise u taanne tunan ni kwelew, pi umanne manca yeya : "Yɛlɛ fiyan kɔka kɛnni nki?" 27Yesu ce pɛ booni i mɔnɔn ya : "Wemi nwunuman yeeni ninan piribe i fiyan nyamman bɔ, fɔ Ceni u kaponi, nka fini Ceni fiyan wemi ntoni nkini." 28Piyɛri mɔnɔn ise niya :" Co tiyini puman ntoni yenita yɔ npɔ."29Yesu pukoki i se niya : Siseni, ni u manne a mɛnye niya i puwɛ wo puwɛ yini i boko ye ncabɔ i yini i fɛ nukammi man ye, ncabɔ i nucipise ncabɔ i kwɛsi, ncabɔ i kwɛnan, ncaba ipise ncabɔ i waye be i Cenu kwinne nkoki; 30bɔko usi bɔ usu pe nku man toni u tikini yibɛ wanse sususumi nyann ninanni nkini. Ape bokose nyanni, ayan fɛɛman, a yan sɛɛman, a yan punse, ayan pise ayan waye. Kuman ni ntoni nki, ape kwasiman nyanni, sisɛni ape nii nan u yan ni nka ki kwisa bɔni. 31Yinke caba uka fiyanman pe tani serebeke ncaba, kuwo caba pe tani yinke caba."32Yesu i tiki nipise ye wankura u sini, pa tɔ la Zeruzalɛm. I ye pi yinkeni. Tikinipise u wuntaman nkɛnni. Liba ncɛyɛ ye piponi piye nansine ni. Yesu yɛman i tiki nipise kansan i boomi ipi kɔni. Kwinnan nka pe i fiyeni i wantu nkɔ u mannan pɛyeni. 33I mɔnɔn niya : "A co tumuye la Zersalɛm. Nkɔ tiyeki pi ninanan i kobe i luwo saraka nfeeman u kuni ncabɔ kle ipɛ sariya nan a i sunkanni i ku. Nkɔ sɔlɔ pipe inan liba ncese kleni. 34Ncaba pe ta i fakaman pi pisi ciman isi, pi mɔn i yan piye, pi liyu, kuman ti i liye u selebeke i pe wunsoni."35Nkɔ sɔlɔ , Zebede pi boomi Yakuba, ipɛ Yuhanan, pi wɔ Yesu kuni pi mɔnɔn ise ya:" Kununi, nka ti u yaye mi kleni, tu poni mi yammu tumeye." 36Yesu pi pɛni : kamman ɔ si npa yammu a mɛnye?" 37Pi pukoki i se ni ya : "Mi pe tuwani mi yɔsuye ni sise " Wunanki lese nkɛ tulu kwɛrɛbɛ tɔni mi klewɔnan nke ikwɛri bɛ mi kɔnan ke."38Yesu mɔnɔn mɔnɔn pɛyeni : "Puwa nka a u yayani a simɔn bɔ. Bakaye nkuman pe nfiye ni a fiyan nkuman nka akɔsini? Ni pe batise ni nankɛni, ape tulo nkɔ suwa nke ni?" 39Pi pukoki ise niya : " Ti fiyan ni" Yesu mɔnɔn pɛye ni:" kwasiman i bakaye nkuman pe nfiye ni nsuwa ni a fiyeni; 40A pa tɔni nklewɔnan ncabɔ nkanan nke, bɛ nkɔ manniyabɔ. Tiyeni u bele ncɛye, pipo u yanni."41Tiki nipise u somi u nu nka, nankani, pi sumuse nka Yakuba ye i Yuhana ni. 42Yesu yile pɛni i monɔn pɛye :" A siman ni a ninanni nki, liba u yinke caba kunuye nyamman cese kuni ni kwemi, fakanan u tikaye i pɛye ni.43U sunkan upa tɔ yani a sini nkibɔ. I puwɛ nkwɛ usi pa wasi ikɔ ninan kwe a sini nki, isɛkɛ ta yammoni u yamman a tu. 44I puwɛ kwɛ usi ipa kununi, i sɛkɛ ta atoni u weeni. 45Nkafin ninanan, kobe pa, liba pafi yammoni u yamman isebɔ ipa ni liba u wemi npa kammi ipɛ wunanan u niinan ipa nɔn liba u toni pa fiye."46Yesu ipɛ i tiki mipise ipɛ ni suwɔ, pifi Jerikoni. Time kobe Baritime nkwɛ ye yuntuya ni, i tɔni ye wunkura u nuni ipa yaye. 47I nu a Nazarɛtini Yesu kɛ fani, i wantu ni i fanni : "Yɔsube Dawuda kobe Yesu mi yukunan nta nsi." 48Ni fiyamman koso i kuni a : flo i nan. I fanni booni u ku titika ukuni. Dawuda kobe, miyukunan nta nsi.49Yesu yinni i mɔnɔn ya : "A yilo nkle". Piyile yuntuya ni pa mɔnɔn iseya "tiki mi wutanan ni i wani ami pa, wunso." 50I fu i simiri kweni, i woki i yiini. I cini pa Yesu ye.51Yesu piyu ni ya :" Mi u si nyammi kuman nme?" I mɔnɔn ise ni ya : "Kununi nyanyi bo." 52Yesu mɔnɔn i seni :"Mi ta mi yan coc nan mi tukonsinan u kokini." Nkɔ tiponi ki i yinkupise nkwani i yɔ Yesu po.

Chapter 11

1Yesu ipɛ iboncaba pitaka Bɛtifaze ipɛ Betani ipɛ Olivu yambe uminonki. Pi tiye ututtoye i Zeruzalɛmu ipɛ ubokobɔ i lumu i kalandepise bomin. 2I mɔnɔn pɛye: A ta ayinke boko nninki. A yileko a finpiye nwuna pukoko yanyinni, puwɛ deli i kalusibabɔ. A buki a pɛka. 3I puwɛ nkwɛribɛ pi amɛyɛ akumafi apa ubuwaye, a pukoki usuye a kununi i makoni kakɛ yinni usi, sanni cu apuwɛ nkwɛribɛ tumuni tɛnɔnye.4Nkɔ uwunanki, pitani pitapifi fipiyeni pukona pa nwunnan nu wunkura uminanki. Nka piwantu ubuwayenan. 5Liba ncɛyɛ nkɔ utiyekini, nka cese pipɛyɛ: kumafi apatɔ fipiyeni ubuwaye? 6Kalandepiseni ujaabi pɛni ma Yesu mɔnɔn ye pɛye nankɛni libani pituruni a pitɛ fipiyeni.7Pila i fipiye Yesu yeni. Pitiki pibirimi unakuni nke. Yesu pa kali usi. 8Nifiyanmo ulɛ pibirimini wunkura usi, cese ku wibɛ wusiyaki piwanni wunkura usibɛ. 9Liba ncɛyɛ Yesu yinkeni, ipɛ ncɛyɛ iseribekeni piye kosiyeni piwa: ti Ceni ufeni ! Ncɛyɛ pe kununni iyinnan usini, Ceni nan fakanan pikle ! 10Ti kwesi Dawuda masayaye nsuwakakɛ i tuwani, Ceni wan fakanan nni. Ti ceni ufeni !11Yesu yile Zeruzalɛmu lesekɛni, ita yileni Ceni febɔ kwe tuni ifu puma ntonini. Nkɔ seribeke, wiye iwayeni ɔpata, ise ipɛ kalandepise kansan ibomi pifɛni pita Betani. 12U sannankwana, Yesu ipɛ kalandepise ufɛnika Betani, nka kulo utuku.13I yinnu tituwolo nkakɛ iyan torosunno usiyeyi, winbɛ ye siyenikini. Nka ita itɛ ico ifiye ipise nyanki, isɛ nwɔ uminanki lesekɛni nko ifi puwa siyeninkibɔ, nkafini toroma nwan lese npɛyebɔ. 14Yesu mɔnɔn siyenikeni : puwɛ yinni ipise iwan nanyinnibɔ nka ikalandepise una kwinnanni.15Yesu ipɛ kalandepise ufi Zeruzalɛmu lesekɛni, piyile Ceni febɔ kwe utuni. Summo ipɛ fima ncɛyɛ utiyekini, i wantu ipi kabananni, i yinkɔbuwani caba ipɛ tabali suse ipɛ lupise nsuma i pitɔka utusuwanni, ipi manse. 16I tulu puwɛ pafɛ Ceni feba kwe utu i sunikumabɔ.17Nkɔ seribe nke, i tiki libani: nba kitani siyaman ntototoni u Ceni yalanan. Nga a yammuni nankama u Ceni yalanan. 18Saraka nfema u yinke caba ipɛ sariya karamuna pinu lesekɛni, nka piwantu i fɛɛrɛna uwiyana pafi pali Yesu. Pi nansi Yesu yinkeni, nkafini i kolanne u kanmiye nifiyanma uwuni. 19Wiye keta lesekɛni Yesu ipɛ tikini pise pifɛ boko kini.20Usannanki Yesu ipɛ kalanpise u fɛniko torosunan usiye udaka tiyekɛni, nka piyan torosunan usiye u kwa fɔtansene. 21Yesu mananye kwinnankani, nka Piɛr wuntanan uyɔnkɔni keni nka, mɔnɔn Yesu: karamunan, ce torosunan usiye nkaye mi dakɔni ukwani.22Yesu mɔnɔn pɛyeni : a tuko 23Ceni usi. Sɛnanki, ni u mane a mɛyeni i puwɛ nkwɛribɛ mɔnɔn hanmeni nke : wunso nnannanni mita micani kɔlɔpanki. usu sigasiga isumusibɔ, i tuko usi a nkaka mananni aki yammani nka kibɛ yammani.24Nkayinni upatɛ umanne a mɛye, aya nkattonka Ceni ukile a tuko usi ɔyanni abɛ uyanni. 25Uyinni amɛyɛ yinnan Ceni uyala, utɔfi kwɛribɛ lo a hɛkɛnan, a yafo usuye, nkafini a kwɛsi Ceni nka wala usini, ipafi ipa yafo a hɛkɛmabɛ. 26A yafa cese upebɔ, a kwɛsi nankwɛ wala usini ibɛ a hɛkɛma nyafanib.27Yesu ipɛ kalandepise pitɔbo Zeruzalɛmuni. I yinni Yesu nankanki Ceni feba kwe utu, sarafema uyinke caba ipɛ sariya karamuna ipɛ kasɛma pitani piyɔnyi. 28Pi pittuni : wemikuma mi yammani, yɛlɛ lu wunkura mitu? Yɛlɛ nnan uyammi seenan mikle?29Yesu jaabi pɛyɛni : nibɛ apiye i kwinponi uye unanni. A jaabibe, nkɔ uwunnanki nkwɛkwɛ lu wunkura ntu npafiyan wemini nyammani nibɛ umoni amɛyeni. 30Yɛlɛ tumu Zan ɛ batise liba, Ceni nka walisa liba upɛ? A jaabi be.31Nkɔ wunnanki, nka pimana pi wuntanan macaye : i ti jaabi a Ceni nkakɛ i tipiyeni a kumanfi ti tuko isibɔ. 32Iti mɔnɔn bɛ a liba upɛkɛ kwinnankeɛ ! Tinansine libɔ uyinkeni, nkafini liba ntoni ye walani Zan yeni tumutaya i seseseseni. 33Okɔ uwunnanki, nka pi jaabi Yesu : Ti sumɔbɔlɛ nan wunkura nkleni npafi wemini nyammani, ni puwa manne amɛyebɔ.

Chapter 12

1U mɔnoni Yesu wantu itama nmana pɛyeni. ŋini kwɛrɛbɛ timi rezɛma i lɔnkɔnakini, ipa nankan i lɔnkanlantu i cincɛbɛ ipa cipan ipa fe rezɛma nnimi nfenanan, ipa ŋi kwanan nwunni ŋukoye caba upe. Umanani, ɛ kalifa rezɛmani, cɛdumuya nkwɛribɛ kleni, ipa ta boko nwunnaye. 2Rezɛma npulo lesekɛni nkakɛ i tumu iŋammo yampise rezɛma ntuma upe, ɛ tɛ ka rezɛn pulomi pikle. 3Nka pituku ŋammo yampise pi mapɛ, nka pi kwasa pi pikane i piklekɔma.4Nka lɔnkɔsuwe i tumu ŋammo yampise ncese i tumu pɛyɛbo. Nkakɛ pitanmi pɛyɛ pikumini, pi djuguya pɛyɛ. 5Lɔnkɔsuwe i tumu cesebo, pi lipɛ. Umɔnani, ɛ tumu ŋammoyampise uka fiyanma nceseni. Nka pima cese, pi libɛ cese.6Kobe ikaponi cɛkɛye lɔnkɔsuwe isi, i kannuyebɛ lɔnkɔsuweni sou. I tumu pɛyɛ peni, pitoni uwani a mi wani:" pi kɔni i kobe i boŋanni." 7Nkafini rezɛma utunma umɔnɔ macayeni:" A ucɛ nlaya iyan fani. Apa ti liyu, ciyɛnni tumuyɛkɛ uloni.8Nka pituku i cobe pi liyu pifu lɔnkonan uselebeke. 9Ayiwa , rezen nlɔnkosuwe, kumasɛ i uyamma? Ipani ipɛ ili rezɛnma ntumucaba utotoni, ipa kalifa rezɛnma nlɔnkɔ liba ncese kle.10A kala kɛ sɛminanniki wɛ? Bɔŋicaba pilɛ tabɛ nkuma a kambɔni, palɛ paŋi bani ipɛni, nkɔ uba nka patɔ laba nka suwayebɔni. 11A ce ti kwɛsi kɛ ŋanmi nka yani. Uwasini kabakona tikle. 12Yahutuma u ŋɔsube i tuku Yesu nankɛni, kasɔrɔbɔ pi sumani Yesu wan tamamani pe kanma, nka pi nansiye libɔ uŋikeni. Nkɔ uleseke nka piŋinuye pila.13Nka pi tumu farisiyan caba ipɛ Hɛrɔde caba ncese Yesu ye. Pafi pa tuku i kɔkunta mani kwinne. 14Pipa pi mɔnɔn ise, karamuna tisumɔni a makɛ sɛsuwe, a mi nansinne puwɛ ŋikebɔ, ŋɔsube liba utotoni pi mikleni kaponi, ami liba ukalaneni Ceni uwunkura usi isɛnani. U sini tatɔ i nina usana usalale Ɔrɔmɛ caba u ŋɔsube ise, wala usinibɔ? Ti sunkanni ti sorɔn, wala ti sunkan ta sarɔnbɔ? 15Nkafini Yesu sumanpɛ i kwinbomannani, nka iwa pɛyeya: "Kumanfi a wiyani nnanki? Apɛ waki nkunto u kaponi npa nco.16A nka piti kaponi ise. Nka Yesu pipɛyɛya: "yɛrɛ ye cɔncɔ, nkwɛ inna ukan wanani usini?" A nka piwa iseya:"A Ɔrɔmɛ caba iŋɔsube. 17Nkuma nleseke nka Yesu mɔnɔn pɛye: "Ana ŋɔsube isana ŋɔsube iklele, a na Ceni uka Ceni uklele. Nka umana u kabakoya pɛyɛ sau.18Saduseɛn caba ye umanneni a kunuma ni wunsonibɔ. Cese tapisi pi ŋan Yesu yi pi piyuya: " 19karamuna, Musa kan sɛminani i toko tumuye, i kwinye nkwɛrɛbɛ ku, kasɔrɔ i cibɛ iŋan pisebɔ, i baliwinye nbele icibɛ ipa ŋan ibɔnsɔma ukwinye ise.20Ayiwa, balikwinmi sinito piye kammileni. Titini ibele cibɛsini, iku kamasɔrɔ iŋan pise isibɔ. 21Bamoko ipɛ ibele uci ponisi, iku iŋan pise isebɔ. Tinibɛni nka ikɔ uwasiyani. 22Liba sinito pilo cibɛni puwɛ ŋan pise ucibɛbɔ. U manani a ucibɛ ikuni. 23Ayiwa kunuma nwunsoni usumani, nkwɛ icibɛ, yɛlɛ ita ikwɛ putonusi? Kasrɔrɔ sinitoni pibele usibɛni.24Yesu mɔnɔ pɛyeni:" A wase u sabuna nka kɛwɛ, a fanmu kitabuna nkwinne bɔ. A sumabɛ Ceni u sebayaye wɛ. 25I kunuma npa nwunso, kwinyemi pi cima ubelesibɔ. Cima pinan kwinmi uklebɔ, nka pitani ma wala usi nmɛlɛkɛma.26Kunuma nwunsoni ukɔ upɛlɔ usi, a kalɔw Musa sɛnnaki wusɛpiye u kwinna kiwɛ, a Ceni umɔnɔ Musa yeni:" bɛkɛ Ibrayima Ceni, ipɛ Isaka Ceni, ipɛ yakuba Ceni. 27Ceni ki kunuma ncenibɔ, ncɛcɛ kubɔni pi Ceni nka. A wani sou.28Sariya kalamuna ncese nu nkɔ usɔsɔna u kwinna u mananni. Ti ŋɔyini, a Yesu jaabi Saduseɛn cabasau. I wɔni, Ceni upuyuni:"Tumunkwinne ntoto usi, titika nka kawe? " 29Nka Yesu wa ise:" tumukwinne ntiti nka nka kɛni Isirayɛl ŋanmini dɛ. Tikwɛsi ticeni icɛkɛ ti kwɛsi kapo. Mi sukanni mi. 30Ti kwɛsi Ceni ukwinna usukanni ukanmi miwu i mi sumu utotototni, ipɛ mikɔkuto ipɛ mi wuntana utoni, ipɛ mi fakanan utototoni. 31U boko nkakɛkɛni: nboko i kwinna usukanni u nanmi miyu nma mikɔkuto. Tumucaba mana nkumabɔ.32Ncaba usariya kalamuna pimɔnɔ Yesu yeni:"mi suma sɛnani karamuna. I man nkakani, sɛnakakɛ, nkafini, Ceni kini kapo, puwaye ŋini cenu ukunibɔ. 33Mi kana Ceni imi sumutototoni, imi wuntana utoni, ipɛ mi fakana utoni. Mi boko i kwinne usunkan ukam mihu nma mikɔkunto. Nkɔ a usi saraka ŋannimaleni, ipɛ sarakama ntoni nkeni." 34Yesu ŋanni ɛ jaabibɛ i wunta kammiyanni. I mɔnɔ pɛyeni :"mi tiye utuwo i Ceni umasanyayebɔ. U manani, a puwɛ kwa i ŋiminisi ipa piyu puwa ŋinibɔ.35U ŋini Yesu liba u kalanne Ceni fe nbo nkwe utu, i pi pɛyɛni:"Sariyana u karamuna pu mane kankinan a Krista kɛ Dawuda bok? 36Dawuda kɛ mɔnɔ nina ukwɔ nki a ti kwɛsi kɛ mɔnɔ nkwesiye a mitɔni nklewɔna nke, npa yammi mi djuguma pi panna usi nsapuka. 37Dawuda kɛ Krista ŋilene ɛ kwɛsi. I ye Dawuda boko kankinan? Ŋanmana ukanni lifiyanma uwun sau.38I mɔnɔ pɛye pi kalalekini a tuku akɔ sariya kabamunɔ upe. Pi nankan tɔkɔcɛ lamannini ipɛ liba upa pi nina nkweye nmani kɛrɛna nke nka nka kammi piyu. 39Ceni ufe nba utu fɛtuma nyammun nnanan, ipɛ wanniki kwemi nwannica kanma ntiye utɔnanan u kanmibɛ piwuni. 40Cima ncɛyɛ kuni pi pikle npuma ntoni nka pikleni, u manani apibɛ ciya Ceni yayekini pafi pa tikike apini nina nkamma. Pi pe jalakini a baka pɛyɛ, apa yɛsɛ pisi.41Yesu tɔnni Ceni fe nba kwe utuni, ipa ninfɛman nwanni fakanan nceki suwa nki. I ye liba u nkɔnma nwanni fakanan ucekini. Nanpomi fiyanma ye nkɔn fiyanma nwan suwakini. 42Caba ncima ncɛyɛ puwɔyɛ kuni pi pani pi ŋikɔkɔrɔma nka boni nwan suwaki. Ŋnikɔmani, ni ye ikulo warikunto kunibɔ.43Nkɔ uleseke nka Yesu yile i kalandepise i mɔnnɔ pɛye: "sɛnan nki ni umane mɛyeni, i caba ncima ncɛyɛ puwa ku i piwan nka suwaki, nfa ceye toni ukumani. 44Nka fini, pitoni unan nkumani ntini pinanpone sini. I se i cabane, i nan i kle unu npuma ntototonini. I yini puwa i kuni i patɛ nta wannan ipɛbɔ.

Chapter 13

1Yesu fɛnika Ceni femi bɔ kwe utu, nka itigini kobe poni iwa ise yaa:" Tigikiya, cee tabɛni i bani uyini fakana lɛ!" 2Nka Yesu bukoki ise yaa :"Mi yun piye ki bɔkwemini nsin? Taa poni iwaka macaku ni nna nibɔ, ntoni icani.3Uŋinni Yesu tɔba oliviye ŋanme ukunni Ceni fee nbɔkwe uŋin ka nki. Nka Piyɛr i Yakuba i Yuhana i Andre ipa piyu pikɔla. 4Piwani yaa:"Mi nkɔ u ŋan mini lese nkan na tumu ye wɛ? I u ŋanmi nlese nfi yɛrɛ, tika yena we iŋan maba ti ntiyan?5Nkɔ ulese nke nka Yesu wan kwine nnaa tu imɔnɔ yaa:" Atuku akɔ, aŋin ni puwɛ wa a mɛyɛ bɔ. 6Nifiyaan pe nyin neni piwa apɛyɛ kɛ Krista. Pi nifiyaanma waseni.7Mini mise lese nkɛ, awutama nkɛ nbɔ. Fagana nka nkuma nŋanma, nka u kwisinin ka yani bɔlɛ ! 8Liba ncese i yinsani liba nceseponi. Yɔsuye nwunnuma i yinsoni yɔsuye nwunnu maponi. Maa uyilike kita fifiyaan mɛni. Kulo kitayeni nkuma upɛkɛba baye nwan tuna.9Nkayeni atugu akɔ liba pipee aluwo sɛna u kuni cabɔ ukleni. Pilaa amɛyɛ boko sube iyɔsu se ukle nŋin leni. Pila amase Ceni fee nbɔ ma utuni. Pi awan kwi nmana u nuni. 10Yani kuma pa yanmi, fagana nkakɛ Ceni u kwine nmana libɔ upee.11Ipi atugo pa luu amɛyɛ klemi nilese nkɛ, awun numa ntimi amani kuma neebɔ, ikwine nkun ma yɔkɔno awun nki nkun ma nlese nke mana mabɔ, Ceni u kwɛya nkakɛ. 12Tukoni ki tukoni uluwo kle mini ni apa fii apa liyu. Susibe ibɛ nkɔ u suwa u yanma i kobesini. Pise pibɛ i yinsoni pinuyɛ ipi suyɛ poni apa fii apa lipɛ. 13Akwina kiliya libɔ utoni u wun nyin na uponi. Nkɔ uwun na nki ikwɛ fi uka ikɔsi upata upa fi u kwisi la nkwɛ sɛkɛ ikɔka.14Puu yemi nkuma Ceni ulɛni ni yesi ye u ŋan mani, sukan ntɔ tiye nkɛ bɔni, nka ayan yila ye (puwɛ nkwɛ tiyeni usima usu nsumɔlɛ). Nkɔ u lese nke, Jude nina uliba u yan nikima nita yanmise nkuni. 15Nkwɛ ikan ni ukun ni, ifi yɔkani ŋin ni ipa pa i palo puwa nwun nabɔ. 16Nkwɛ wayenin, usu nfi pukone ipa pa ipa lo isimele bɔ.17Kusu tuguma i cima ncɛyɛ wulomi nna pise u kleni, ncaba pibaye nkɔ uwiyeni sawu! 18Aya Ceni nkuma nwemi nCeni iki winne nlese nke nibɔ. 19I ki nkabɔ bakaye ni sise nkɔ u wiyeni sawu, nkuma nabye nnu suwa yami paa ula nina ni un bele nleke upafitɛnna nke bɔ ! Nkuma nbakaye nnusu bɛ yinni i yanmabɔ. 20I suwo nCeni u wuu ye wun na nkupise nnupbɔ puwɛ ye i kɔkabɔ, iwu wunna nnu inina kan ma uyukuna tasina u wun na nkini.21I kwɛrɛbɛ umane amɛye nkɔ ulese nke yaa:" Acce Krista nnana ni, ncaba i yan niye, ni atuko usibɔ. 22Iki nkabɔ Krista nufokuma i tumu ntama unufoko kuma pi ŋinsoni. Pi tigini wemi i taa tunu wemi nkafiyaan. Mani paa fii pa wa liba. Ceni utun nkwɛ yeni i piye ifiyan iwase, piye iwaseni. 23Amɛyɛ lokoni atuku akɔ sawulɛ. Nmana nkuma ntoni amɛyɛni nkwisi.24Nkɔ wiye bakaye nfa usɔrɔ, wiye ki yinpiye nwan ni, ŋinmina ki ŋinmi lɛyɛ ufebɔ. 25Wusupise ni yin na suwoni ncani, suwona u fagana ki cemini. 26Nkɔ ulese nke, pi puwɛ ikobe iŋan pee ifagana papayeni ii ŋinni lɛyani. 27I mɛlɛkɛma ntumu ni npamini ipiseku paŋinni ninani upɛrima nbɛɛ nsasna ni usi, uwantu nina u nake.28Tigayeni nwunna yɛni koro siye : i ukle pise nwantu i wun na lese nkɛ, asukanni asumɔɔ a cɔɔ utakani. 29Nkɔ u wun na nki, ayan nkuma nwemi yamma lese nkɛ, asumɔ alese ntaka ni, ufi nɔnuni ukwisi.30Senseni nii umani amɛyeniya liba ncɛyɛ nina nke kɛrɛkɛni, ncbɔ utoni ki kwa upa yannibɔ. 31Suwona ki kwa mɔɔ fɛɛ, nkwi nne ni faa nyan ŋinbɔ. 32Nka kwasini, puwɛ suma nkuma nlese ikɔ ukuwabɔ. Cenu ukobe i sumɔ bɔ, tisu Ceni ukaponi nka nsuma ukuwa.33Atuku akɔ awaka ŋinna, iki nkabɔ asuma ukuma nlese nfiyan bɔ. 34Ki yanmani nmani ama ŋinni nkwɛrɛbɛ laa tɔɔ, ifɛni ka ina ipuma ntoni i yan bopise ukle api tugu nnee i ŋinke. I yinlepɛni ina piti uŋanmoni pi kle imɔnɔ bɔnu nise ɛɛcee bɔnuna sawu.353637Nkɔ ufakana nki awaka ŋin na, iki nkabɔ ikun nu sube ipee san na nkini wo ipee wulɔna nkini wo ipee kwifima nyaka nlese nke ni wo asumɔbɔ. Ipɛɛ foo amɛyɛni wɔrɔmani bɔ lɛ! Ni nka mani amɛyeni, nibɛ umani libɔ utoni nkeni:a waka ŋin na."

Chapter 14

1Pakima ipɛ buruma lefema ni wan nnibɔ nfɛtuma nsunkanyeni nyanmi uyini kubomi nsinni nki. Saraka nfema i yɔnsube ipɛ sariya karamumu piye uwinyani piyanma nankɛ pa tuku Yesu ni yesiyese ukuni pa liyuni. 2U manani a tituku selima ntubɔ, a mankannan upalɛ wunsoni libɔ usininki.3U yini Yesu wannila kasɛku ya Simɔn klekuni Bɛtani, cima ncese paye i sinipiye nwunnanni, ubeleye i ta nka kuwa kwani. Sinnin nka sinan a alabatiri. U yibiye i winyan nka lemini kanmini nka kuwa kwani sau. I kwɔni i pisi winyanni Yesu konki. 4Liba ncɛyɛ ye i yin nkakini nka pi sumu uka ise pi mɔnɔn macaye : "a kuma nfi ipa yɛsɛ winkanmi yan niki yani". 5Ki fiyan sunkwe yeni nkɔma nneni wansekansan i susumi icuma nkuma ni fiyan na labana ukleni. Pi sumu nka cibɛni ice pikoso ikuni.6Nka nfi Yesu mɔnɔn pɛye : api yinnu ye. Kummanfi apa isumu ukase? Kwin kanmiyan nkakɛni a yan muyani. 7A waka i labamani lese ntonikini. A usi opa yanmi kwinkanmiyan pɛye lese-o-lese, a ifiyan uyanma pɛyeni. Nkafini ni i waka a mɛyɛ lese ntonikibɔ. 8I yanmi ikɔ sekonani. I timisini i kanmi nsini uleminini i winyankani nkunna ukɔn usumana nke. 9Sɛnan nki ni umane a mɛyeni, i ceni ukwinne nka kamma nmana nina utiyotiye, cibɛni iyammi nka kani, i kwinna ki maneni, libɔ wuntanan upafi upatɔ ise.10Zuda Isikari nni, i yeni kalan npise ukan iboni, itani i mɔnɔn saraka ncaba u sɔnsube ise, a yusini ipa nan Yesu piklemini. 11I kwinnanni ukanmi pinuni sau. Pi sini usuni a pi nkɔnma nwunnuma nan i kleni. Zuda i kwinye kanmiyan nka yamma ipa nan Yesu pikleminini, i wantu uwin yananni.12Buruma nkuma lefe ni wannibɔni nkuma nfɛtuma ntintin wiye usi, nanfopise ni liye kuwa nkasini nka ma pakima nkuwa. Yesu kalandepise u piyu ni : mu usi atita tiwari pakiman nsuwe nme-kɛ? 13Pisi, Yesu tumu i kalandepise bomini. I mɔnɔn pɛyeni : a pita boko nki. A maca fuwa i kwiyemi nceseyɛni, isinki nimi ikunni, a yɔn ipo. 14I kwinye ila yileni kunnikɛni, a mɔnɔn nkwɛ kulusuwe ise, a karamunan iwani, ise i kalandepise pipe pakima nyamma bankatuni, a nkɔ uba kikɛ.15I bɔ kwe nwunnan tika amɛyeni etasinan nka wunnan pirini. 16A makoni kiyeni nkuma sini, nkuma ntoni ni etasi nanni u wunnankini. A wari pakima nwannikumabe nkɔ u tiye nki nyinke.17Tunanki Yesu ipɛ kalandepise kansan ibomi pita yinleni nkɔ uba kwe utuni. 18U yinnipɛ wannila, Yesu mɔnɔn pɛyɛni : sɛnan nki ni umani amɛyeni, amɛyɛ nceyɛ a wannan ibeni, asi kwɛribɛ inan niyemi uklekini. 19I kalanpise usumu ukani. Pi piyu pilo layeneni : abɛ?20Nka imɔnɔn pɛye. A kansan ibomi usi kwɛribɛ kɛ. Usu i kle u luho ibe sɔponikini. 21Ninnanan i kobe i kwani nma umanan nankɛ Ceni u kwinne nini, nga nkwɛ i nan liba ukleminin, puwɔne usu sini.22U yinni Yesu ipɛ kalanpise wannila. Ilo buru nanni, ilo dukɔnnake. I mananni ɛlo dukɔhuna keni i panɔn i lalndepise ukle, ipa mɔnɔn pɛye : a kɔ nsini nkakɛ kɛni. 23U mananni ɛla dirɛnmoni iya Ceni nne ipa nanni pikle. Pitoni pini nsini. 24I mɔnɔn pɛyeni : ntinma npɛkɛ kumani, tinma nkuma Ceni u toyinnan uyiseni, tinma nkuma i piseni libɔ tototoni kɔtiye kini. 25Sɛnanki, ni umane omɛyeni niyinni i dirɛnma nniyan yinnibɔ, fɔkuwa nkasi nipe divɛn piyemi nniyan Ceni uyɔsuwenne.26Piwan yɛma Ceni nke lesekɛni, pifɛni pita oliviye sibe nyanmo nki. 27Yesu mɔnɔn i kalandepise upeni : a toni ki kwosani a yinmeye. Nka fini umana Ceni ukwinne nini : Ni nanfo kuya i manseni, nanfomi npa kasi.28Yesu lo nnanni i kwinnanni i pa mɔnɔn. Ipa lesekɛ nku npa wunso nila a yinke Galile boko nkeni. 29Piɛr mɔnɔn iseni : hali i libo utototoni upa pikwasa, bekɔni ni kwasabɔ.30Yesu mɔnɔn iseni : sɛnanki ni umani nmeni, tɛni tunan nki yɛrɛ yani kwinfiyan upa yaka kebo, mi umaneni ketiyi a mi sumabebɔ. 31Nka Piɛr kwa inansi i mɔnɔn Yesu : hali i sunkan nku imabɔ, ni kɔni umani a asumaminibɔ. Pi somi utoni nkabɛ pimɔnnɔ yani.32Yesu ipɛ ipɛ ikalanpise pila boko nwunnan serebekeni boko nka yinnan a Zɛtisemane. I mɔnɔn i kalandepise upeni : a tɔni nnannanni, nila Ceni uyalani. 33I la wɔnyinke cu i Piɛr ip Zaki ipɛ Zan. I wuntanan uwantu i kanyenanni. I wunnan i timini. 34I mɔnɔn pɛyeni : sumukase ki i liyeni. A waka nnananni, a wɔlɔbɔ.35Ila wɔnyinkeni i kurukuni iya Ceni a tiye nfi kwanesi isebɔ upalɛta wajibinanbɔ. 36Iwaniya : nkwɛsi, mi fiyan wemi ntonikini kɔkɔbe bakayeni nki. nkafini saganan nfi yammobɔ, fɔmikɔ usagonan.37Umananni ɛ pukeni ipa ikalandepisini upeni ipɛ fipɛ wɔrɔmaneni? Mifi waka yani lese cumane miwɔlɔbɔwɛ? 38A wɔlɔbɔ a waka yani apa ya Ceni nkafini a kuwo upalɛ fetunan. kwin kanmiyan uyamman kiliba uwuntanankini, u yummi nfakanan kibɛ pɛyebɔ. 39I wunseke pi minan nkiboni ita Ceni yala nma i yɔnye tintiyan nankɛni.40I pukeni ipɛ ifipɛ wɔrɔmani, nkafini wɔrɔma ye piyini kwɛni. Pi Cemini pisumma pi ika manni isebɔni. 41Uketini usi, ipuke pɛye lesekɛni, i mɔnɔn pɛyeni : A wɔrɔmaneni awunnanni kweleyukɛ? A lɛni lese nfini lese nfini. Pise ipuwɛ i piribe hɛkɛ yammi ncaba uklemi nnini. 42A wanso ata nkwɛkwɛ i luwo piklemi nnini, ace ipa nka.43U yinni Yesu mana nki, Zuda nankwɛ kalandepise ukansan iboni nkweni, ifi lamma, ipɛ kweremi niye pikleminni. Saraka nfema u kununi ipɛ soriya karamuna ipɛ kacɛma pɛyɛkɛ ntumuye pɛyɛ. 44Yesu janfani Zuda i mɔnɔn ye nifiyanmani upeni : kwinye nkwɛ nife npa wan nkile ikusuwan nkini nkwɛ isɛkɛ Yesu. A tuku ata ise. Atanka a kɔlɔhusu sau. 45Zuda finika, itile Yesu yeni i mɔnɔn ise : karamunan ! Nkɔ userebe nke, nkakɛ i wan iklele Yesu kusuwan nki. 46Nkɔ ulese nke, liba nceyɛ tuku Yesu ni.47Yesu kalandepiribe nkwɛribɛ fe sanpi laminan nwunnanni ipa ku saraka nfema u kununi i yammo yamya i yipan. 48Yesu lo kwinnanni ipa mɔnɔn liba upe : apɛ sanpila nmani ipɛ kweremi apatɔ i tuko, ifi miwala ani cani libɔ ukunni. 49Niye a sinsiki kwa-o-kwa Ceni feba kwe utu npa liba u tinka, a tukubabɔ. Uwasini yani nkanka mana nkwinnanki Ceni ukwinnenini upafi upayisini . 50kalandepise utoni ukwasani piyinnuye ikɔ51Kanmina nkwɛribɛ ye Yesu minankini, birifanina nkaye ipuko ikɔn ika. Liba ncese fɛni nifiyanma usinni nkini patuku. 52Nkafi ibu birifana isi inɔn pikle i kwasa iwa susuwan.53Liba ncɛyɛ tukuye Yesu ni pila ise sarakafema u yɔnsube klekuni. Sara nfema uyinke caba ipɛ kasɛma ipɛ sariya karamuna utototoni pita wan ma cakuni nkɔ utiyekini. 54Piɛr yɔnye piponi nga can kweye pisinikini, ipata yileni saraka nfema uyɔnsube iklekuni. I tɔniye itiye uyukoye cabani wan uminankini ipa kwansi.55Nkɔnfini, sara nfema uyinke caba ipɛ zuwifuma ukitina ukuye caba piye seereya nwiya Yesu kama pafi palitu. Nga piyan puwabɔ. 56Lifiyanma uku nifokomi isini, nga pi kwinne nfita kaponibɔ.57Cese wusoni piku lifokomi pimɔnɔn: 58tinu inuni a liba uyi cenife nba kwe nkani, ayi uwiyani ipayi wunna kuma timi nwunnanki, alibo pi usumanebɔ. 59Nga, nkɔ kwinna upɛrani pi numinse nfita kaponibɔ.60Nkɔ leseke sara nfema uyɔnsube ika kwe iwunsoni ita itɛyini liba usiniki ipa pi Yesu : Liba pi nka ka mane misini, mipuwa mane wɛ? 61Nka Yesu toni siki siki, imana puwabɔ. Saraka nfema uyɔnsube nka kwe ipiyu boni : ma Ceni unina nnɔɔsube Ceni ukobe? 62Nka Yesu wa ise. ɛyɛ bɛkɛ. A ceni ukobe iyantɔna sesube Ceni ukle wɔnankeni nkɔserebe nke ape iyanpe papaye nsinikini.63Saraka nfema uyɔnsube ika kwe idimini iyɛrɛ ikanla sibelenki ipa wa : ti makoni kipuwɛ si yinni tatɛ i jalakinibɔ. 64Anu Ceni uyinni yesiye inankini kɛ ! Kuna a miirene? A toni nwa ɛ sunkanni ili. 65Cese wantu itima npise Yesu sini. A puko apasuma imase, apapihu : yɛlɛ mami? Nkɔ useribeke Ceni febakwe uyukoye caba pi tukuni pini iyipan, pimɔn.66Uyini Piɛr kuni, tɔna cibɛ nkwɛribɛ poni. Cibɛni iye yammoni uyamma saraka nfema uyɔsube ika kwe iklekuni. 67I yan Piɛr ikɔ kwanesi wanke ni, nkakɛ ice Piɛr sayu i mɔnɔn ise : mibɛye i Nazarɛtini Yesu ni. 68Nka Piɛr wa ɛ sɛbɔ : i mɔnɔ ɛ sumɔbɔ. Nsuma mikwinnanibɔ.69Nkɔ seribeke, nkwɛ ciponi iyan Piɛr yi boni, imɔnɔn ncaba ulibape : kwiyeni ini pikwɛribɛ. 70Nka Piɛr wa iyi pikwɛribɛbɔ, nkɔ usɔrɔ ncaba ulibo umɔnɔn Piɛr yeboni: wase kusibɔ miyeni pikwɛribɛ, nkafini mini Galileni.71Nkɔ uleseke, Piɛr lakɛni iwa : iku lifoko amɛye, Ceni nyinbeyebɔ ! Kwinfiyanma nkuma a maneni nsumapayebɔ. 72Nkɔ tiye nki suyu, kwifiyan uyakani ukeboni. Yesu mɔnɔn ye Piɛr yeni : sani kwifiyan upa yaka kebo, mi walani omisumabebɔ. Piɛr wuntana uyɔkɔni nkɔ ukwinnakeni, nka i wantu iyaka.

Chapter 15

1Kuwa nwunsi sana nki buru buru, belema ukun ni ncaba i kasɛma i sɛna u kuni caba i wan ni ma uliba umini maca kuni paa yan maca ŋin. Pipuko Yesu nipita ise nina ukan ni pitate kle kun ni. 2Nka Pilate piyu yaa:" maa yahutuma u yɔsube?" 3Belema u kun ni ncaba uyɛsɛ isi nweni ikwi fiyaa mani.4Nka Pilate piyu boyaa:"Mii mani wɛ? Pimi si nweni uye siye ikwine nkumani, mi nnawɛ!" 5Yesu mana puwa pɛyebɔ, nkɔ utaa Pilate tunani sawu.6Fɛni kwatanma nkwatanma, i yahutuma uwaye a Pilate nyin ni, ba nkini nkwɛ iye i yinna ni. 7Nkwɛ awala ise abarabasi ni, piye baki imajuba kaponi ni nkɔ u lese nkeni ncaba uliye nina pikwi yemi nwuna nkini. 8Nka liba uta piya Pilate piwa ise ya ɛtɛ inka yanma ye peyeni ɛyan mi, u suwa pɛyebo.9Nka Pilate wapɛye yaa:" ɔsini a yin ni yahutu ma u yɔsube?" 10Pilate sumɔ yeni a Yesu wee nlɛwun na nyin ni belema u kun ni nca upa yɛsɛ Yesu si nweni. 11Nka belema u kun ni nca u suruku liba bo sawu, apiya Pilate ɛŋinni Barabasi.12Pilate mana i liba boni i wayaa:" nkwɛ awala ise a yahutu ma u yɔsubeni, anyanmi kupa nkɛsi?" 13Nka pi fanni bo piwa yaa:"Amɔsi ye usi!14Nka Pilate pipɛ yaa:"Kuma nkwiye iyan mu?" Nka pifan nibo piku tintin kɔ ukun ni piwa yaa:"Amɔsi ye usi!" 15Nka kanmi ye libɔ uwun ni nka Pilate ye usi ipa yan mu. Nka fii iŋin ni Barabasi ima Yesu i yaan pise, iluu kɔsukɔ yanma uklemi ni, pata pamɔ siye usi.16Kɔsukɔ yanma uta i Yesu boko sube ikle kunni pamini piliba utoni kun ye. 17Nka piwan lomasa birimi Yesu si pibele wurumi nbafeni piwɔn Yesu koki. 18Pana fee sɛ ikle yaa:"Mibakani sawu yahutu ma uyɔsube !"19Piye imase ikweni i koni, picima npise isi, pikuru koni itu nma pi isise. 20Pi kwisi i cabeni lese nkɛni, nka pi bu lomasa simeleni isi pawan ikɔ ko kɔ usime isi. Pifɛni pita ise imani siye usi. 21Sirɛnɛ ni nkwɛrɛbɛ yin ni ka i waye ni, nka kɔsukɔ yanma utigi Yesu mani siye ikun ni fagana nke. Iŋinna kɛ a Simɔ, Alɛkisandre irufus kwɛ nsi kɛ.22Pita i Yesu tiye nwun nɛni nka nkɔ u tiye uyin nakɛ a Golgota, uko nkakɛ, ako utiye. 23Nka pi kan diwɛn mani mirɛ ma pina ni ikle ɛni ni, nka Yesu turu ipa ni ni bɔ. 24Nkɔ usɔrɔ nka pimɔ siye usi, piwan siye pi kwa i birimi ni macaye upa sini ikɔ ufakana, pitoni upa fii upa suma pikɔ u yan ni ka.25Pimɔ siye usi lese nkɛni, u yammi nlese ufiye wiye utimi sawu bɔ. 26Nka fii pa yɛsɛ i si nweni ni, nka pi kɔɔn i kun ni siye usi piwa yaa:"yahutu ma u yɔsube." 27A maye kwi ye yanma u nii bomi siye usi Yesu miina nki ni. Nina nponi ye ikle wɔna nke ni nina uponi itɔ ikɔna nke. 28[Nkɔ uwun na nki nka Ceni ukwine nmɔnɔ ni apuwoni yeni kwiye yanmi ya ni, upa ŋisini.]29Wun kuru fɛma ye pikumi nCeni nne ni pi Yesu cise, piye walani yaa:" ɛn yɛn, mana nkwɛ wala ami Ceni fee nbɔ kweni u wini mi yuni kuu tinmi nwun na nkini yaa, 30kɔkɔ sɛmikɔ kɛɛ. Yɔkɔni mi yin sike siyeki ticee mi !"31Nkɔ uwun naki, belema ukun ni ncaba i sɛna ukuuni caba piyebɛ Yesu jabene ne piwala yaa:" ikɔkɔ liba nceseni, i yin fiyaan ikɔɔ kɔkabɔ. 32Krista, Israyɛl cabɔ uyɔsubee nyɔkɔni siye usi kɛ, tafii ta yɔnŋin tatuko isi kɛ." nibominni amɔpɛ siye usi ikankan nake ni ncaba piye bɛɛ iciseni.33Wiye ufini ka kumi nsini nkini, ŋinpiye nŋile nkɔ unina utoni uponi upɔ ufi lese tinmi ntɛna. 34Nkuma nlese timi nyisi lese nkɛ mi, nka Yesu fee imiyan sawu iwaa yaa:" Eloyim, Eloyim Lama sabaka tani?" Nkɔ uko nkakɛ, n Ceni, n Ceni kuma nfi npa ŋinni be? 35Ncɛyɛ ye yilayeni, ncaba ncese nu lese nkɛi fani miyanni, nka piwa yaa:"Ayini ba tice i Eli pee iyɔkani,36nka ninapani ilo yana ita ilo siilamina nwun na ita i luu diwɛn camani a Yesu ntimi ulemini." 37Nka Yesu fan ni sawu iku. 38Nka Ceni fee nbɔ kwe ubilee u yɛrɛ bo uloo suwo upɔ utigi sumuni.39Faka ntin sube nkwɛ ye yi nla Yesu wiye ufuu nlani, iyan lese nkɛ Yesu faani yani iku ni, nka iwa a sense ni yenii a Yesu yeni Ceni ukobe." 40Ciima ncese ye yii nla lake pi nkuma ntoni ucekii. Ncabaliye ncɛ ncɛni:"Magadala mMariyama, i Yakuba kɔrɔpiye I Jose kwɛna Mariyama, ipɛ Salomɛ. 41Uyin ni Yesu Galile nina nki, ncabɔ uciima uyɔɔ ye iponi pɛɛbasi. Ciifiyaan maye yeni ncɛyɛ yɔɔye ipopata ise Jeruzalɛm ni.42Wiye uta lese nkɛni. Nkɔ uwiyeni wunkoni kuwa, nkɔ uko nkakɛ, ɔɔsanna kwani na nkakɛ wun ni kuwa. 43Arimate Ysufu pani, sɛɛna ukuuni caba uni nakwee nkwɛrɛbɛ kɛye. Ikɔ kunto ye Ceni u yɔsuye nwun koneni. Ikwa ikoni ita iya Yesu kun na Pilate kle. 44Utaa Pilate tun nani ipa nuu a Yesu ku imima ni yani. Nka iyile faka ntin sube ipiyu i Yesu fiye nka imima na.45Inu faka ntin sube i nun miyan lese nkɛni, nka ituru Yesu kuna ukuni Yusufu ye. 46Nka Yusufu fi lefu bre nwu na iyɔkɔ Yesu kun nani ikamɔ nkɔ upan uciye yanmi ya usini. Nkɔ usɔrɔ, nka i koloki taa kwee nwun ifulo panni ika. 47Magadala Mariyama i Jose kwɛna Mariyama ye yiila ni paa Yesu puu ni fakana u ceki.

Chapter 16

1Wunni kuma nfɛni, Magadalani Mariyama ipɛ Yacuba kwɛnanMariyama ipɛ Salomɛ pifi puma nkuma lemini kammini apila nwan Yesu kunna usini. 2Pila kaburu ma-nneni kunankan nwunnasini sannanki sannanki buriburini, wiye ufɛleseke.3Piye umane macayeni: yɛlɛ uloniye tikle kaburu unanki? 4Pɛyɛ yini pi yunkupise suwoni nka piyan nkɔn takwe ukoloki uwunseke kaburuna unu.5Pi yile kaburunankini, nka piyan kanminan nkwɛribɛ piyike, i tɔniye i klewɔnankeni, i wanye tɔkɔjɛ fɔka ukalaminan nkaye i wɔn. Pi lansini, pikabakaya sau. 6Nka nfi i mɔnɔ pɛyɛ : A pi nansibɔlɛ. Yesu Nazarɛni nkwɛ a mɔ siyeusini, i yɛkɛ ɛ winyani. I nan nannibɔ, i wunsoni. A puwa tiye nkɛni a cowu nkɔn utiye nki. 7A ta amɔnɔ i kalandepise upe ipɛ Piɛr-bɛ ɛ la ayinke Galelini. ɛ yanyi a yinkupiseni nma i mɔnɔ a mɛye nankeni.8Pi nansi ukwɛkwɛnan, pi yirike pifɛ kaburu nanki pa kwasa. Pi manan puwa puyebɔ, nkafini pi nansiyeni.9Yesu wunso nka ipa wunseke kunuma nsinninki, kunankan uwunnan tintinka usannan nki buriburi, i tiki nkɔ tintinyan Magadal Mariyama yeni. I kabaye wɔnpise sinnitomi nkwɛ i cibɛ iponi. 10Mariyama ta nnɔ kibaru yaye nmane Yesu nankanpo ncaba uminankini. 11Pi yinka upanmaye sau pibɛ yakani sau. Pinu i nanka a Yesu wunsoni, a Mariyama yɔnyini, pi tiko isibɔ.12Pisi nibomi utanika boko nwunnanye, nko Yesu tiki ikɔ pɛye. 13Pi pikeni pi mɔnɔn kalandepise usimi upe, pɛyɛ bɛni. Pi lalɔn usibɔ.14Nkɔ uselebe nke, Yesu tiki ikɔ i kalanpise ukansan ikoponin, piwanniko. I koso pi kunni pi liya tusaninan, usini, ipɛ a pi sumuse nkwasini, nkafini ncɛyɛ yɔnyi i wunsoni uselebe nke pa mɔnɔn pɛyeni pi tko pisibɔ. 15I mɔnɔn pɛyɛni : A ta nina utototoniki, a ta a mana Ceni ukwin kanma liba utototoni nke. 16I kwɛkwɛ tuko isi a batise usu, usu i kɔkani, nka i kwɛ tuko isibɔ i kɔkabɔ.17I ncɛcɛyɛ tuko isi ipɛ i we fiyanma i yanmani : pi wɔnpise nkabani liba usini nyinnan ukɔ upɛ-usi. Pikwin wunnuma nmaneni. 18Pi yakuma ntuko piklemi nnini nipuwa pisibɔ. Puma nkuma ninanan i liyeni, ipi nini, nifiyan puwa yanma pisibɔ. Pi piklemi i tinka kama usini pi yanmi pisiye.19Ti yɔnsube Yesu kwinsi leskɛ mane ipɛyɛni, i wunsoni ita wala usi, itɔnni Ceni uklewɔnan nke. 20Pila pita pimana Ceni ukwinne tibe ntoni. Yɔnsube ipɛ pi wemi ntoni kini, itikibɛ pɛyɛ lesene, nkunma i tikaye api mani kwinne kini sɛna.

Luke

Chapter 1

1Wemi nkuma yammi tikleni, cese wantuni i kuma nwemi nkanneni. 2Nkuma nwemi nwantu ncɛyɛ yuwankini uwantu lesekemi, i pipa piwasi Ceni ukwin manima, pi mannan nkuma nweni tumuye nankɛni, nkancaba ukunni upa sinni ipi sɛrɛ yaye.3Nwemi ntoniki babi nwantu leseke, nkayinni nkuma npa lakasini macasi nme, isiya tewofini.4Nka fini npafi npa sumɔn nka tinkitinki5Zude caba uyɔsube Erɔdi ikɔ uwiyeki saraka nfema ncese ye nnannani nkwɛ yinnan a Zakari. Abiya yinnan uwan saraka nfema ncɛyɛ, tɔnan usi, p̄cese kɛye; cibɛ saraka ntema uyinkeni Arɔn sini: yinnanyeni a Elizabɛti. 6pi bɛbani utileye Ceni u yinkakini, piye kunnuni i sariyaṁ ntotoni nwan yammonikini.7 Pise ye piklebɔ, nkafini Elizabɛti yeni cibɛ nkwɛ; kumunebɔni, upa wan nkɔkuni, pibɛboni u koroyeni.8
9Upa sinni i saraka femo u ladanan piye niponi ituwanyeni, ipa yile kununi iti tanmananki i wusunan lemikammi yanni, nkwe pi tu iseni isɛkɛ nma Zakari. 10.U yinni Zakari wasunanan u yannanleki, liba ye Ceni yayeki Ceni feba kwe a kwinsini Keni.11Kununi; mɛlɛkɛma ncese tiki nkɔye Zakari yeni, u mɛlɛƙɛman uyinniye klewɔnankeni, wusunana u yannan nna.12Zakari yɛ yɔnyi lesekeni, i nansi sattu i wuntanan uwasitu 13 Nka mɛlɛkɛnan umonɔn iseya: Zakari ami nansibɔ, nkafini mi Keni yaye utukuni, mi cibɛ ikobe i kamuni nmeni, wan iyinnan a Zan.14i kumuni kita i wunnukammi leni uyisika mikleni, ipɛ nifiyanma uwunnan ki kammile i kwinnankini. 15 ipetani ninankwe kununi i yinkake. ibɛpe durɛnma, ipɛ pu_kwasimo nniyanbɔ.16Ki wasani sobabunan Isirayɛli pifiyanma pi puke pitulu kunani Ceni nke.17I ciya Ceni uyinke isebayayeni, nkuma suwa nanye kiranan Eli kleni, ipafi ipa nansiyana kwɛsima ipɛ pipise utu. Ibɛ nikwasima u wuntama nwasatuni, npafinpatɔ ma nitelenima u wuntama, i nifiyanma abele kununi iseni.18Zakari pi mɛlɛkɛnanni: Ni fiyan tukone usi kankinan! Nkafi be i cibɛ titani tikɔrɔni.19Mɛlɛkɛna ujaabini : Bɛkɛ Gabiriyɛli. Bɛkɛ yeni ceni uyinke npa yammini i tumuta kwinne nne. i tumeni apa nmanan nkuma nkwinkamma nme.20Ayiwa, mitani npoponi, fɔ wemini nyammi lese, nkafini mi tako nkwinnan usibɔ, kasɔrɔbɔ wemini ni yammani i yammi lese nfi21Ufi liba Zakari yukoniki. Pi kabakoyeni nkafini i lɔkɔye Ceni febakwe uti kammi yan utuni 22Zakari yɛfɛ lesekɛni, ifi mane ipɛyɛbɔ. Nka pi faama ɛ yan puwa nwunnayi Ceni feba kwe uti kammiyan utuni. I mana ipɛyɛ npopo kwinne kini. I waka npopoyesini.23Zakari yammo kuma nyisini kuwa nkasini, i pukeni ita kuni24U kuma nwemi nfo userebeke, nka Zakari cibɛ i susu ituku kuso. Imi ikusoni fɔ yimise suusu25.I ye umane iwunankini : kununi i yammi wemi nkuma beni npɛkumani:i cebe kɛrɛkɛni ipalo nsinsiwemiye nkuni liba utoni uyinka nki.26Ēlizabɛti kuso uyimi siriponi Ceni utumu mɛlɛkɛnan Gabiriyɛlini Galileni boko nwunnan si nkaka yinnan a Nazarɛti.v 27I tuma nkɔ utiyekini cipe nkwɛribɛ yeni nkwɛkwɛ yinnan a mariyamuni. A tukuye i klele Yusufu yeni nkwekwe yinni yɔsube Dawuda sini. 28Mɛlɛkɛnan ufi iŝni ipa mɔnɔn ise: mi wunnan nkammi mari yamu, mi kwinna ukammi Ceni ununi, kununni Ceni i misini29Nkɔ ukwinnan umanan ukan Mariyamu wuntana nkini, nka ipi ikɔ feni usuwa uko ka kawe.30Malɛlɛkɛnan uwa iseni: mi nansibɔ Mariyamu, nkafini mi kwinnan ukammi Ceni uwunni. 31 Ce, mipe kuso uloni npa kumu kobe, wan i yinnan a Yesu. 3̀2 ai petani ninan nkwe ɛ yinleni puma ntototoni nkunani Ceni ukobe. Kununi Ceni Ceni itani yɔsube nma ikwɛsi Dawuda. 33I tuwani yɔsuyɛkini Isirayɛli pise ukuni, fɔ lese ntoni, i yɔsuye nikwisabɔ nyanyibɔ34Mariyamu pi mɛlɛkɛnanni : nisɛfiyan kuso ulone kankinan? Nkafini nsumman kwiye kwinnan baabɔ.35Nka mɛlɛkɛna u jaabi : ni kammiyan ki yɔkani misini, puma ntoni nyɔsuye Ceni usebayaye ni nan mikleni. Nkuma nwunnanki, pi kammiyan nkwɛ mi kumini i yinleni a Ceni ukobe.36Ce, mi puwɛ Elizabɛti lobɛ kusoni i kɔrɔse utoni, i yimise siriponi nkakɛ kɛni. I kobe i kumuni, isenan kwɛye puwoneni cibɛ nkwɛ i kumunebɔni37Ceni kibakaye wemibɔ. Ki fiyan wemi ntonikini. 38Nkakɛ,Mariyamu mɔnɔn ise:nini kununi ikwɛ, ma mimɔnɔn nankɛni, Ceni ntɔ ibeyani. Nka useribeke nka mɛlɛkɛnan usinsike i minanki ita39Nkɔ kubomi nsi Mariyamu wunsoni itimisi ita boko, yammuse nfa tiye kɛni.40 ita yinleni Zakari klekuni ipa nanfe Elizabɛti klele41Elizabɛti yɛnu Mariyamu fe lesekɛni, nka piribe isɔkɔsi i wunnanki. I yibi i nisakasinani.42Fanni ipa mɔnɔn: mi yan nɛɛmana Ceni ukleni uku cima utototoni ukunni, ipɛ piribe nkwe mikusokini, iyambɛ nɛɛmanani43Nī yɛlɛ fɔ nkunnuni i kwɛnan papa ipa fɛbe?44Ce, nnu mi fe umiyan lesekɛni, npiribe i kɔsumasi nwunnankini i wunu kammileni. 45Mi wunnan nkammi nkafini mɛlɛkɛnan u manan kunnuni i kwinne nkumma nmeni, mi tuko nsini46Nwunnan ukammini nkɔkɔya Ceni upɛra usini47Nka, Mariyamu wa: ɛ kunnuni i bonyanne isumusini.48Nkafini i yinni i wuntanan i tɛ ciya i wɔyɔkanan uwunnankini. Ulo kɛrɛkɛnanke liba pumaneni lese ntonikini a wunnan ukammini. 49Nkafini sesuwe iyammi kwinkwemi beni, i yinnan usakasini.50Ceni uyukanan kita i nansinyinke caba upe lese ntonikini.51 I yammi kabakoyaye i sebayayeni, kɔsini caba uwuntanan i kankini.52I kɔkɔ fakanan fakasuse ukleni ipa wasi labama ninna kwemi.53I nan pukaman kulo nka fiyamma ntukumma ukleni, iyinni fakasuse kle nkɔman ipata54Ipɛ basinan Israyɛli libo upeni, ncɛncɛyɛ i yammo yammani.55 I yinni wuntanan i kammileke Ibrayimaye ipɛ iliba ukɔpɛra usini, nma inanye inan nonkɛ ti kwɛsiyɛ kle nankɛni56Mariyamu waka Elizabɛti kl̂ni i yammi kutimi nyunwan, nkɔ seribe nke i pukeni ita kunni. 57Elizabɛti kumi kuwa upani ufi, i kumu kobeni.58 I minannki ncabo, ipɛ i liba pinu inankani a kunnuni isi iyunkunantasiye i pɛra usini, pi wunnan ukammini pi wunseke Elizabɛti minanki59U kumma sinti, piribe i tinka kakuwa usi ufini. Pipani pitukuni kakuwa usi, piye uponi apa wan i kwɛsi yinnan isi a Zakari. 60Nka i kwɛnan wa, ntɛ, i yinnan ki wanni a Zan. 61Pi zaabini:i puwɛ yinnan yanibɔ62Pipi piribe i yinnan npopoyeni ayi upo yinnanwe pa wan i kobe isi.63 Zakari wiyɔni pikleni a pinan walakanan ikle ipa kan usi : A iyinnankɛ a Zan. Pitotoni ufanni64Nkɔ tiye nki suhu Zakari popoye nkwisi, i wantu imannan i Ceni ufe. 65Pi waka ise liba utototoni unansi, Zude pɛra yammuse tiyekɛni ntoni u liba nkɔ ukwinan umane macayeni. 66Ncɛyɛ nu nkɔ kwinnan umanan, piribeni ita kumma nnusuwa. Sɛnanki kunnuni Ceni ki sinni67Piribe i kwɛsi wunnan uyibi i nina uka kammiyanni, i manan tumu ta kwinne:68 fentɔ kununni ika, Israyɛli cabo uceni, nkafini iyinni ̀untanan i libo upeni, i kɔkɔpɛyɛ69I kummu kɔkɔya i barikasuwe tumuyeni i yinni ise iyammo yammiya Dawuda puwɛ isini. 70Nma iwanye nkuma nkwinne tinti tumutaye inanni nankɛni.71A yitikɔka liyemi uklemini ipɛ piwuni piklemini.72Nkɔ u fakananki i yukunan uta ti kwesiyɛnini, iyinni i wuntanan i layidunan keni. 73Iloye layidunan ti kwɛsi Ibrayima yeni, sɛnanki. 74A yi tikɔka ti niyemi uklemini, nkafini yammani uyamma ise, upafi upatɔ tikɔkwanan.75I summo tumuyɛ isakasinan ipɛ ncɛyɛ tileni ti wemi ntoniki.76Ma nkobe, mi yinleni a puma ntototoni ukununi iminankini, npa bele wunkurasi.77 Mi kɔkɔ wunkura utinka aliba upeni pi nɛkɛma ni yamma nankɛ npa pukuni78Ti Ceni uyukunan tasinan ipɛ ukammile ukwɔnanki. I tiye ulemini tikleni iyinni wala usi nma wiye ufɛninka kitiye ulemineni tumuye nankɛni.79 I yinmilɛya ufe yinpiyetu ncaba upeni, i cɛyɛ piwuntanan utika wunni wunkuro usi.80Ayiwa, Zan ye wɔni, i wuntanan yelɛ isiseni kwelenu. I waka wusiyakini fɔ upafi ikɔtikayenanke Israyɛli pise upe.
Chapter 2

1Nkummanlesele,Romɛƈaba uyɔsube i na miiyanni ɛ ɛlibɔ utoni uyinna nkaan. 2 Nkumanlenke kirinius kɛ ye Siri nina utoni uyɔsube .3 Liba utoni u wusoni pi ta pibokose nne,pizinse npafii npa kaan4Yusufu kɔkunto zinsoni i fɛɛ Galile Nazarɛti,i ta Zude boko nwunnɛɛ, uyinnakɛ a Bɛtilɛhɛm,nka yɔsube Dawuda kunni ye,nka kiini Dawuda nusa kobe nkwɛribɛ kɛ ye. 5i la yeni ise ikle tukuni ƈiya mariyaman yina u pafi u pa kanbɛ.Mariyanan ye i kusoni .6U Ziu nipɛ bɛtilɛhɛm,Marima kunmuni lese upani u fi. 7Nka i kumu i tintin kobe, i kaama bre i si i wɔɔn ni laka nki nkafini pi yan ye ti ye ƈaƈa nkunniki bɔ8Nafoo kunma nƈese ye nkɔ unina nkini,pi ye saan zinna wɔɔn utuni paa i pinafoomi nƈese ki . 9 Aƈee ,Ƈeni umɛlɛkɛna uwunna pani u yinni pikun ni,sawo nƇeni u yinmi lɛɛ ya u pani uleemini pisi tibe ntoniki,nka nasi nne ntukupɛ sawu.10Nka mɛlɛkɛna uwa pɛye :A nasi bɔ,ika bɔ ni wunkammi ni kwinkanma nmani amɛɛyeeni,nkuman nkwine ni tani liba utoni nkuma. 11Aƈe, kɔkɔ ya ikunmu a mɛye Dawuda boko nkini,nkwɛ ɛ sɛkɛ ti su Krista. 12U tikini faka nkakɛ kɛn ni: A pi tinyan nkwɛrɛbɛ yanni, akama bifimi isi a wɔni lanki.13Nka utiponi nki,nka mɛlɛkɛ fiyamman nla ntɔ nkɔ u mɛlɛkɛ poni u miina nki nyin ni suwo,niye Ƈeni u siseni,niye wani ya:14suwo Ƈeni u yinna nsii suwana uti tasuwo mani,wun na nna ntɔ mɔɔ usi uwunkanmini ƈaba usini ki.15Nkumma nmɛlɛkɛma nta a ni ka suwo nzin sike karakuma uminna nki ni,nka pi mɔnɔn maƈa ye ya :a pa ,ti i ta Bɛtilɛhɛm ti su mana kwine nkuma tumu yeni a pa tika ti Ƈeni. 16 Nka pi timi si pi ta.Pi tani pi fii mariyama i puwɔ yusufu ye,i pi ti liyɛɛ na ,i ye kɔmila laka nkini.17Pi yan pi ti liyɛɛ na zin lesenkumman yeni,kwine kuma mana pɛɛ ye pi ti liyɛɛ na ikɔ upɛrɛni,nka pi mana ntoni nni ye. 18 Nƈɛyɛ nu nafoo kuma nkwinneni uta a pini 19tunani. Nka Mariyana zinni nkuma nkwinne ntoni i wuntanannki. 20 Nkɔ usɔrɔ,nafoo kuma u pi keni pita pi ta laa .Pi ye Ƈeni usini pi u fe nka piyɔɔ zin ika pi nuuni.Nkumma ntoni u yammoni u pa sini i mɛlɛkɛ u kwinkamma nmana pɛɛ ye.Pi ti liyɛɛna ɛkummuni kuma nsitini usini u yin sini lese nke ni,nka a tuku kakowɔɔ usi a wan i yin na a Yesu.I yinna u wan ye mɛlɛkɛna ukleni u fi i nu Mariyama tuku ye i kuso bɔ.22I tki kakuwa usina ulesele nyinsini lese nkɛni,u pa sini i Musa numiyan,Yusufu i Mariyama lopiribe ni pita ɛ se Jerusalɛmuni pi ta pi nɔ Ƈeni ukle ye. 23 Nma ukaan Ƈeni unumiyanki nkakɛni a :a tintinpise u toni utɔ Ƈeni uƈaba.24 Pi beleni upa sini i Ƈeni unumiyan ya:napakama bo nƈabɔ napa sinnimi bo.25kwiye nkwɛrɛbɛ ye jerusalɛm ni, i yinnakɛ a Simeɔn. Ceni unasi nyinke ni nina nnamani ni kɛ ye. Iye Israɛl na uyintan nina uwun kone ni, Cenu unina kiye isini. 26Cenu utugu ye iseni a yii kwa njeni iyan Cenu u krista sini bɔ.27nka Cenu unina utugu ye i yin ka ki ta ise Ceni fee nbɔ kwe utu.Yesu suyɛ yin le ise numiyan u yinse na u pa pi kwini lesenkɛni.28 Nka Simɔn la piti liyɛɛ na i kle uki i sii Ƈeni uyinna i wa ya:29Ti su,kɛrɛkɛni mi fiyan mi weni i zin nani i ta i kanmi lese upa sini i mi kwinne nmani kuman.30Ikinkaɔ nyunkupise u yan mi nina u kɔkaya zinni. 31 Nkwɛ i nina ukɔkɔ ya nkwɛ mi belo libɔ utoni nkeni. 32I tani yimi nlɛya libɔ utoni kee,ipa tiki sise mi liba Israɛ caba usi.33kwi nne nkuma simeɔn mani Yesu kwin na nkini, utaa piribe ikwɛna ipiribe isu tun nani.34 Simeɔn wan kwɔɔ na pisini ipa mɔnɔ Yesu nuye yaa:" cee, piribe ni ipa Israɛl libɔ uca nna ipizin soni uponi. Itani tika ye na, nu kwa nna kii yanma nkwɛ kwin nna nkini,35 nifiyanma wun tamo pafi upa fɛ wele. mo lokoni ,san npiye nwunna kɛ imi sumu ukuwo."36Tumuntƈiya nkwɛribɛ ye yeni,i yinnakɛ a Anɛ.Fanuɛl piribe nkwɛribɛ kɛ,i yinni Asɛr liba usini.Iyan ye kwɛ nlaminani. 37 Nka i waka yani.I kwɛya ulamise u fiyeni yɛɛman wanse nansu i nasuman.I fa Ƈeni nbɔ utu bɔ.I ye yamboni u yamman Ƈeni nkeni tuna itɔɔna i ye suuna uluwoni i Ƈeni u yaye kuwa wo kuwa. 38 Nkwɛ i fi pɛ ye lesenkumman yeni nka i nafe Ƈeni ukle sahuu.Nƈɛyɛ ye kɔkɔya i wunkone Jerusalɛmuni i manan nkwɛ i kobe i kwina pɛɛyeni to.39Ƈeni u manan kwinne nkumma u numiyan uwunna nkini piribe i na nki Ƈeni ukleni,Yesu nuyɛ yisi nkumani lesenkumman yeni,nka pi pike Galile niina nki nki pita pitkɔkunto boko nki Nazarɛti. 40Kobe i ye siseni i ta i fakanan u yan.Wuntanan u yibu yeni,Ƈeni u yin nini na kiye isini.4143Yesu nu yɛ ye taa kwa ntamma nini ya wo ya.42Yesu fi yɛkansan i bomi lesenkumman yeni ,pi yinsoni pi ta Jerusalɛmu upa sini i kwa ntamma nyinsoni pi ta Jerusalɛmu upa sini i kwa ntanman nfakanan. 43Nkwa ntaman nyisena u sɔrɔ, pi tuku wunkurani pi ta kunni,nka kbe Jesu wakaye pi sɔrɔ ye Jeruzalɛmu,i liba u summa ye bɔ.44Pi yan yeni a Yesu i ta ye pi liba nƈese kleni.Pi yammi ku uponi i wi yana usi pi liba ukle kunumini ni piyan yeni a yi ta pi liba ukle ni.45pi yɔn yini ye i na kabɔni,nka pi pike pi ta pi wiyɔni Jerusalɛmuni.46Ku utinni u fa u sɔrɔ,nka a pita pi fiyu Ƈeni fe nbɔkwe u tu,i ye tɔna kamuna usininkini i yan mani pɛ ye i pa pi ye.47 Nƈɛyɛ ye yammani iseni,i wuntana i kwine nmani faka u ta pi toni tunani.48i liba u yɔnyi lesenkumman ye,uƈa pɛ tunanni.Nka i nu wa ise ya:Nkobe kumannfi npa yammi kɛni ti si? Ƈeni, ti pise nfɛɛni ka nkakɛ ye mi wiyani i mi su.49Nka i wa pɛ ye ya:kummannfi a ye nwiyani? a suman a nsukan ni ntɔ nsu kle bɔ.Utuwɛ?. 50I mana kwinne nkumma pɛyeni, pi summa fakana ye nkumma nkwinne nsi bɔ.51Yesu yɔ i pɛni i ta Nazarɛtini,i tuko pi numiyanni. I nu i yin ninkuman nwemi ntoni i wuntanannkini.52 Yesu ye sise wuntanannkini i sini usini,i kwina u kami ye Ƈeni uwun i libani.
Chapter 3

1Ɔrɔmɛ yɔsube Tibɛri, i yɔsuye n kansan isusunni, nkɔ ufini Pɔnsi Pilati yeni Zude caba u kunnuni, Erɔdi kɛye Galile caba ukunnuni, i balimana Filipu ipɛ Lizaniyasi kɛye Abilɛni caba ukunnuni.2 Ulese pomine Anɛ ipɛ Kayifu piyeni saraka nfema u kunni ncaba. Nkɔ ulesene, Ceni umanan i Zakari kobe Zan uyinnu wusiyaki.3Nka Zan nankan zurudɛn wiya ukankannama nbokose ntototoni ipa waajuli api nimisa pi yinni pikwinyemi nyammaye pabatise nkafini pi nɛkɛma npafi npa puku.4Uyammini nma tumutaya Ezayi kɔnye i sɛminanki nankɛni. Kwɛribɛ kosiye wusiyakini : Abelekunnuni i wunkura, a tile a fɛni wunkuruse5 Pubɛ ntoni niyiben, yammuse ipɛ tukumi ntoni niwiyani nsini, fɛni wunkuruse nkuma kɔkɛni nitileni, wunkuru kummi ni beleni.6Ceni ki Adama pise ukisini nonkɛni. Litoni kuyanyinni.7Nifiyanma ncɛyɛ taye Zan kleni ɛ pabatise pɛyɛni, iye umane pɛyeni: Ani fɔnfɔnnan upise, yɛlɛ ntimisi imɔnɔn a mɛye a kwasa Ceni ukini nka peni peni, uyinke?8A yammi wekamma apa tike animisa apa yinni a wekumiye. A miiri a Ceni ki a kɔkani nkafini Ibrayima ni a kwɛsinan. Ni umane a mɛyeni a Ceni kifiyan tabɛni nwasatuni ipa wasini Ibrahima pise.9Funan ulabɛnni ukwisi sibe nkuno ukaman. Siye o siye kipikamman nwanbɔ, utoni ki kunoni upawan wanni.10Liba ye i piyeni: i sibirimi nka bomi nkwɛ kle. 11I wannikuma ncɛyɛ kle, i kwani i kulosuse12Lɛnpo nkama ncese tabɛ Zan yeni ɛ batise pɛyɛ. Pipihni:karamuna, kuma ti sunkan ti yamma? 13Nkakɛ zaabi pɛyɛ:warima nkuma a sunkan akani, aka nkuma loko, oka pa apa wanni nkunnibɔ14Kɔsikɔ yamma ncese pihu bɛni:tisɔma usunkan upa yammi kawe? I jaabi pɛyɛni :aka puwɛ warima fakanan nkebɔ, a cani puwɛ kunnibɔ, a sannan nka ayuwan.15Libaye kɔkɔya i wunkoninki nankɛni, pi tototoni ye pikɔ pi yeni, iki Zan Ceni umanan ikwinanbɔ.16 Zan mɔnɔn pɛye: niabatisele i nimmini, nkwɛ peye nseribekeni senan ki iseni uku nkuni. Npatɛ i fabɛ nwinse nbuwaye, nko usonnan nkakeni. Ipe abatiseni inisakasinanni ipɛ iwan17I yin cɔmini lɛta ki klekini. I pe yimmini ncɔmiyeni, ipa wan yinpise itobonki, ipa yannan nsanse wannka ki kwa uyanyinbɔni18Zan ye liba uladine i kuma nkwinne nka fiyanmani nkɔ uwunnanki iye kwinkamma nmane liba upeni.19 Zan koso Zude caba ukunnuni Erɔdi sini, nkafini i kɔkɔye ibalima ciya Erodiyadi ikleni ipatɔ ikwɛ.20 I yammi yebɛ kwinyemi nwunnumani. I yinni nkɔkubɔ i tuku Zan iwan baki.21 Zan batise liba utototoni, i bqtise Yesu bɛ. U yinni Yesu Ceni yayeki, panpaye nkwani.22Nisakasina uwasi ukɔni serekwiya, upa tɔni Yesusi. Manni miyan uyinni wala usini: makɛ kobe kwinnan kammi nwunnankini, mi kwinnan ukammi nwunni haali23Yesu wantu i yammoni lesekɛni, yɛmayeni yɛma wɔnikansiman; yɛma yeni yɛma wɔnikansiman. Liba ye yanni a Yesu Yusufu kobe. Yusufu yeni Eli kobe.24 Eli yeni Matati kobe, Matati bɛ yeni Levi kobe, Levi bɛyeni Matatiyasi kobe Mɛliki kobe, Mɛliki bɛyeni Zannayi kobe, Zannayi bɛyeni Yusufu kobe.25Yusufu bɛyeni Matatiyasi kobe, Matatiyasi bɛyeni Amɔsi kobe, Amɔsi bɛyeni Nawumu kobe, Nawumu bɛyeni Ɛsili kobe, Ɛsili bɛyeni Nagayi kobe. 26Nagayi bɛyeni Maati kobe, Maati bɛyeni Matatiyasi kobe, Matatiyase bɛyeni Semeyini kobe, Semeyini bɛyeni Zozɛki kobe, Zozɛki bɛyeni Zoda kobe27Zoda bɛyeni Zowanan kobe, Zowanan bɛyeni Ereza kobe, Ereza bɛyeni Zorobabɛli kobe, Zorobabɛli bɛyeni Salatiyɛli kobe, Salatiyɛli bɛyeni Neri kobe.28 Neri beyɛni Mɛliki kobe, Mɛliki bɛyeni Adi kobe, Adi bɛyeni Kozamu kobe, Kozamu bɛyeni Ɛlimadan kobe, Ɛlimadan bɛyeni Ɛri kobe, 29Ɛri bɛyeni Zozuwe kobe, Zozuwe bɛyeni Eliyezɛri kobe, Eliyezɛri bɛyeni Zoramu kobe, Zoramu bɛyeni Matati kobe, Matati bɛyeni Levi kobe30 Levi bɛyeni Simeyɔn kobe, Simeyɔn bɛyeni Zuda kobe, Zuda bɛyeni Yusufu kobe, Yusufu bɛyeni Zonamu kobe, Zonamu bɛyeni Eliyakimu kobe. 31Eliyakimu bɛyeni Meleya kobe, Meleya bɛyeni Mɛnna kobe, Mɛnna bɛyeni Matata kobe, Matata bɛyeni Natan kobe, Natan bɛyeni Dawuda kobe. 32Dawuda bɛyeni Zese kobe, Zese bɛyeni Zobɛdi kobe, Zobɛdi bɛyeni Boozi kobe, Boozi bɛyeni Sala kobe, Sala bɛyeni Naasɔn kobe33 Naasɔn bɛyeni Aminadabu kobe, Aminadabu bɛyeni Adimɛn kobe, Adimɛn bɛyeni Aramu kobe, Aramu bɛyeni Ɛsirɔn kobe, Ɛsiron bɛyeni Pɛrɛti kobe, Pɛrɛti bɛyeni Zuda kobe.34Zuda bɛyeni Yakuba kobe, Yakuba bɛyeni Isiyaka kobe, Isiyaka bɛyeni Ibrayima kobe, Ibrayima bɛyeni Tera kobe, Tera bɛyeni Nawɔri kobe,35Nawɔri bɛyeni Serugi kobe, Serugi bɛyeni Arago kobe, Arago bɛyeni Falɛki kobe, Falɛki bɛyeni Ɛbɛri kobe, Ɛbɛri bɛyeni Sala kobe36Sala bɛyeni Kayinan kobe, Kayinan bɛyeni Aripakisadi kobe, Aripakisadi bɛyeni Sɛmu kobe, Sɛmu bɛyeni Nuhun kobe, Nuhun bɛyeni Lamɛki kobe.37 Lamɛki bɛyeni Matusalɛmu kobe, Matusalɛmu bɛyeni Enɔki kobe, Enɔki bɛyeni Yerɛdi kobe, Yerɛdi bɛyeni Maleleyɛli kobe, Maleleyɛli bɛyeni Kayinan kobe, 38Kayinan bɛyeni Enɔsi kobe, Enɔsi bɛyeni Sɛti kobe, Sɛti bɛyeni Adama kobe, Adama bɛyeni Ceni ukobe.
Chapter 4

1Ceni unina usibiye Yesu ni. I fɛ Zurudɛn kuwa ununi i pa ta wusiyanki. Ceni unina nkoye itannanan utikaye ise. 2Suntanan u fiye ikuho tuni kumma wansebo. I wanni wannikabɔ nkumma ku wanbomisibɔ. Nkumma nkumma nfa use rebenke nka kulo utuku.3Nkumma nleseke nka Sutana u mɔnɔn ise : imi Ceni ukobe mɔnɔn atani nwasi burunan.4 Yesu jaabini umanan Ceni ukwinneni : Ninnanan ifiyan balone iwannikumma nyehunan5Nkɔ serebenke, Sutanan ula ise yammo laminan ukuni upa tinki nduluyanan ubokose ntototoni ise nkɔ tiyeki.6 Imɔnɔn ise: Ni kummani nyɔsuye ntoni ipɛ nnanpone nnan mikleni. Ini upo apa nanni nkwe kle, ni inan usukleni, nkafini ntototoni ncimakɛ. 7Nkɔ uwunnanki, i mi kurukuni ntu npa nfe, ntototoni nitani mikumma.8Yesu jaabini :umanan Ceni ukwinneni mi kunnuni mi Ceni fe nkwe, yammi yammani nkwɛ kaponi ise.9Ukwinsina, Sutanan utɛ ise Zeruzalɛmu Ceni febakwe ukunni i pa mɔnɔn ise : imi Ceni ukobe, woki iyinni mikɔ man-nki.10 Nkafini umanan Ceni ukwinneni: i imɛlɛkɛmo ntumini nmeni ayinni nwuntaman nme.11Umanankɛ nnanni : api miloni piklemini npanmo npalɛ tabɛ nmanse.12Yesu jaabini : u mananbɛ Ceni ukwinneni miyinni npa fe kunnuni mi Ceni ikuwotubɔ. 13Sutanan ufɔn weni ntonikini ubaka lesekɛni , ulani uyinnuyeba14Yesu pukeni ita Galile yɔbɛni i Ceni unina ufakanan. Iyinnan uwa ncaba yɔbɛne nniba utoni uwunni. 15Iye liba utika zuwifuman utikinba utuni, liba utototoniye fe unan ikleni.16Yesu la Nazarɛti isiyi Bokonkɛni. Wunni kuwa usi nkɛ iyinle tikini ba utu, nma iye yamma nankɛyeni. I wunsoni nkafini ipafi ipa kala Bibunan 17tumuya Ezayi kanye Bibunan nkani, unan ikleni. Nka ikwɔni iutiye nwunnnan kalanne ukan nnanni:18kunnuni i nina ki kleni, nkafini itubeni npafi npa manan Ceni kwin kamman labaman upe. I tubeni apa nbele wususe. A mɔnɔn yintumma upe api yunkupise ni kwanini, apa kɔkɔ ncɛyɛ ninman pi ninyemi uklemi, npa yinni pɛ.19 Kunnuni ipe kwin kamma nyamma yɛma nkumma sini, a mɔnɔn liba upe20Nkɔ serebeke, Yesu fula Ceni usɛmina ni ipa nɔn tikiniba uyunkoye caba ukle. Liba ncɛyɛ nkɔ utiye kini pitoni piye i cekni 21nkɔ leseke, ilo kwinnani imɔnɔn pɛye : A nu Ceni usɛmmina nka kwinneni kɛrɛkɛni, nwemi iyammini nyinsini tɛni. 22Pi ntoniye i yinni kammi yan umaneni. Piye Yesu kwin kammi nmanan u kabaneni, fɔ piwala: Ysufu kobe isɛ kummani wɛ?23Yesu mɔnɔn pɛyeni : wase kusibɔ a tananni uwan beni siye uyammiya, yammi mikɔsiye. Abɛ umanne beni : wemi nkumma mi yamminito kafaranamu, tinunni, yammi nsuwa nnananni yani mi boko nke. 24Sɛnanki ni umanni a mɛyani, a kiranan ituko sahu ikɔkunto boko nkibɔ25Nkɔ serebeke, i mɔnɔn pɛyeni : kiranan Eli kɔwiyenki, wala ulɛni upabɔ fɔ yɛmati iyimmiseti, leseke kulo uyinle nina utototoni nkini. Ciman ncɛyɛ pi puwɔ ɛ kunni pika fiyanman kiye Israyɛli boko nkini. 26Ceni utumu kiranan Eli nkumma nyinnenibɔ. U tumu cibɛ nkwɛ puwa puwa kunni Sarɛpita, Sidɔni yɔbɛne. 27Kasa utukuye nifiyanmani Israyɛli, kiranan Elize kɔ uwinye pitoni usi puwɛ fi ikɔbɔ. Fɔ Naman iyinni Siri boko nkini28Tikini ba utu liba upɛ nnu nkumma nkwinne lesekɛni, pi summu ukani nmapuwa.29 Pi wunsoni pi tuku Yesu pifɛ ise boko uwunnan nki i fakanan. Pi boko utɔni yammo nka pɛra usini, pita ise nkɔ ukunni. Piye uponi apa tusuni ipa cani man nki.30 Yesu fɛ nkɔ utiye kini ipata.31Yesu la Galile yɔbɛ nboko nwunnan yeni, nka yinnan a Kafaranamu. Iye liba u kalanne wunni kumma nsi nnananni. 32Pi kabane i liba ukala fakanan usi, nkafini i ye maneni nma ninanan nkwɛ fakanan kiseni.33Wɔpiribe utuku ye kwɛribɛni itɔ ye pikle ye pikalan nba utu. U kwinyeni iye fanneni kwɛni.34He ! Kumma ti sinninki ima, Nazarɛtikani Yesu, mipo halakini , mi ninanan nkwɛni nsumma usunni. Mini Ceni utumuntaya kwɛ sakasini35Yesu fanni ikunni ipa mɔnɔn ise : fulo minan ! Fɛ puwɛni ise. Wɔpiribeni ulo puwɛni ufuni man nki pisiniki upa fɛ ise. Puwa fi yinnibɔ.36 Liba utototoni u kabakoni fɔ pi maca piye : Haan ! Kumma nkwinnan kɛni yani? I manne wɔpise nle i fakanan ipɛ isenan. Ni fabɛ liba upe. 37Nkɔ wunnan nki, Yesu yinnan uwa ncaba uyɔbɛni nlibɔ upeni.38Yesu fɛ kala nba utu nta Simɔn klekunni. Simɔ tukuniki nciya i bakaye sitima ukleni sahu. Piya Yesu a iyammi isiye. 39Yesu tani itanmini ikunni, imɔnɔn ɛ siye yammi sitimanni ukwisini. I wunso nkɔ utiyekini suhu i kammi pika40Wiyenko nta lesekɛni, liba pitani piyan Yesu yi ipi kaman ntototoni. Itiki iklele pitoni usi pikakapoyibɛnne ipa yamminpisiye.
42Sanan nke kwani lese kɛni, Yesu fɛni ita tiye nwunnɛn. Liba uwantu iwiyananni. Pita lesekɛ piyɔnyini, nka piyɔ ɛ wakaye piminan nki, ɛ la tituwonnabɔ. 43Nka imɔnɔn pɛye : Nsunkanni nmanan Ceni uyɔsuye nkwin-kamman bokose nwunnuma ye-bɛ, nkafini nkakakɛ atumme uyinnan. 44Nkafi ipaye waajulinan u yamman kalan nbɔman ntu Zude yɔbɛnne
Chapter 5

1kuwa nwunna sinu, uŋin ni Yesu Jerusalɛm kuwɔɔ unu, libɔ ubamuni pafii paa yanmini Cenu ukwine nle..2iyan bee nbomi ye kuwɔɔ ununi, yin tukuma ufɛɛ ye nkɔ ub̂ni nkini,cpiye pi cɔɔma n sakasi ni. 3uka iŋinbe bee uponi uwun na nki, Simɔn cakɛ ye nkɔ ubee ni, nka iwiyɔni Simɔn kle ɛɛ wɔɔ beeni wiyɔ usin nicu. Nkɔ uyanma usɔrɔ, nka itɔni beeni nki ilibɔ utika.Yesu kwisi mani lese nkɛni, nka iwa simɔn ye yaa:"wɔɔ mi beeni wiya nki cun, afuu a cɔɔma wiya nki atuku ŋinsee. " 5Nka simɔn wa i se yaa: "tigi ya, ti san ɲin natun ni ni yan moni nkini, titugu puwa bɔ , mami wayani mi kwisini, nii cɔɔna ufuse wiya nki ncee. " 6Nkɔ uyanma u sɔrɔ pi kle, nka pi tuku ŋin nfiyaan ma,ŋinse nfana ukwɛ kwɛ na nka nŋini. Pi cɔɔna ki yɛraye.7Nka piyile pi majuba bee ntinaki, apipa pibapɛsi. Nka ncaba pipa, piyibi bee nbo, ŋinse nfana ukwɛ kwɛ na bee ni uwa cun u pata wiyɔ utu.8Simɔn piɛrɛ yan nka ŋin lese nkɛni, nka ifu kɔ ikɔni Yesu tu iwa ise yaa:" tisu, ŋinsike nmina nki, iki nka bɔ kwiye yanmi yakɛ be." 9Piye ye icɛ ncɛyɛ ni piyin ntukuni fakana ni utaa pitoni tuna ni. 10Zebede pisee yakuba iyuhana na ncɛyɛ Simɔn namani, utaa ye bɛɛ ncabɔ utani tuna ni. Nka Yesu mɔnɔ Simɔn ye yaa: "Minasi bɔ. Ulo kɛrɛ kɛn na una ke, mitani nina nwɛni. " 11Nka pipa piyin pibeni wiyɔ nu, piyin ni puma ntoni ye piyɔ Yesu po.12Uɲin ni yesu boko nwun nɛ, kwiye nkwɛrɛbɛ ye ye ni, kaza kiye itibe ntoni usini iyan Yesu ŋin lese nkɛni. Nka ifuu ikɔni ma nki ifulo iŋin kani; i yɔ iwayaa: " Tisu, imi turo, miifiyan nsakasini. " 13Nka Yesu fee ikle ituku si iwayaa: "Nturuni, sakasi." Nkɔ utipo ni nki nka ikaza ukwisi isini utoni usi.14Nka Yesu mɔnɔ ikwɔɔsi ise iwa yaa: "mi mana kwinani puwe yebɔ ,tami tiki mi kɔye beya ɛsee nka kitani beleni faka na nwun na mikase nkwisa u wun nki nma Musa mɔnɔ nakɛni,nka ka itika yena mikase u wun na nki ."15Nkuma ntoni u wun na nki, Yesu yinna ufɛɛni, kii ta tibe ntoni nki nii fiyaan maye maca min nneku ikle ni pafii paa yanmani ise ipafii ipa pikase nkwi sa . 16Yesu ye taa wɔɔnɔ utu ii kɔni ipa cenu uya ye ye.17Kuwa nwunsi nu uyin ni Yesu libɔ utika, farisiɛn ma i sɛna ukuni caba piye tɔna ye ni. Piyin ni ye Galile i jude bokose ntoni kini, ipɛ Jerusalem. Suwo nceni ufakana kiye Yesu sini ipaa kase nkwisa.18Libɔ upa ikwiye nkwɛrɛbɛ kɔmini kuma nsi ni ipɛrɛ bomi nku. Piwɛ fakana utoni nni pilu Yesu ye bɔtu a pawɔɔni ipan ma nne. 19Nka fii piyan fakana paa luu Yesu ye bɔ tu bɔni, libɔ ufaa yeni nka pi kari bɔɔ ukunpila bɔwiye upɛrɛ nwun na paa luu nkwɛ ɛkobe upan nkee lkɔmini kuma yesu ye canma u sin niki.20Yesu yan ncabɔ utukosina ŋin lese nkɛni, nka iwa yaa:" Kobe, mikwin yemi nkwisi ni . " 21Nka farisiɛnw i sɛna ukuni upuwani pi wun na nki yaa: "yɛrɛ masɛ koboni, ii cenu uyinna uyesiye yani? Yɛrɛ ifiyan kwi yemi nkwisa, cenu ukaponi ukun ni?"22Nka Yesu sima pi wun nka,nka iwa pɛye yaa:"kunma nŋinni apa nkɔ upuwoni awun naki? 23Kwi bomi ni nsi kawe mana npuwɔɔ npa wa yaa: ami kwi yemi nkwisi ni, ncabɔ apa wa yaa: ami yin so mi cii? 24Ni nka yanma apa fii apa sumɔ a fakana ki puwɛ ikobe ikle ni uyin nu mɔɔ usi ipaa libɔ ukwiye mi nkwisani, " ukobe nkwɛ pɛrɛ bomi nku ni yaa:" nka imɔnɔ ise ɛɛ yinso ilo ikɔmini kuma ita kun ni."25Nkɔ utipo ni nki, iyin so pitoni u yun wan nki ni ilo ikɔmi ni kuma ita kun ni ,iye cenu usiseni. 26Utaa pitoni tuna ni pii ceni usise. Pinasi ni sawu pi wa yaa:" tiyan wee nkwan sima yin tɛn ni."27Nkɔ u sɔrɔ, Yesu yin sike an niye ni ye ni ye ni, nka ita iyan lapo kaya nkwɛrɛ bɛ , iyin kɛ aleri. Itɔniye lapo ka nlani. Nka Yesu wa ise yaa:" Yin so miyɔɔ npo." 28Levi yin ni puma ntoni ye ni iyin so iyɔɔ Yesu po.29Levi yile Yesu ikle kun ni wan na nkee ni. Lapo kama uka fiiyan ma ye tɔlaye inii fiyaan ma nkuma nwan ni kuma nku ni kaponi ni. 30Farisiɛn ma isɛna ukuni caba piye nɔtu nkwi ne nmane ni, pimɔnɔ Yesu tigini pise upee ni yaa: kuma nfii a wan na kapo ni lapo kaama; kwin yee yanma kuu poniki?" 31Nka Yesu wa pɛye ya: " iliba ncɛyɛ coconi ,pi kwa na coco na usi yin nibɔ, kaama upɛkɛupo. 32Liba ncɛyɛ naami ni pɛyɛ npa pi yile, api kwisi pi kwin nyee mibɔ, ncɛyɛ kwin yee yan mani pɛkɛ npa piyin neeni."33Liba ncese mana i Yesu ni, pi wa yaa: " yuhana tigini pise i farisisiɛn ma utigi ni pise pi suuna uluwoo ni pi cenu uyaye wee nfiyaan maye, mi tigini pise piwanna pii niyan." 34Nka Yesu pukoki pɛɛye iwa yaa: " afiyan wala bele sini inaa ma u pee kan kina api luu suna uyin pɛ kaponi ipelesini? 35Lese nwun numa pee ni, belesi ni ipee kɔka pi kleni nkɔ ulese nkee nakɛ pi suna uluuwo."36Yesu wan tana ni pɛyɛ bɛɛ ni yaa: " puwɛ yɛrɛ bri wun na usi ipa tuku bri siyɔ u nu bɔ . Ikɔ uyanmi, bri wun na u yɛrɛni ka kiwa kani, nkɔ ubri yɛrɛ ninaki siyani ibri wun na bɔ.37Puwɛ diwɛn piye mi nwaan fɔmii siya nki bɔ inkɔ uyanmi, diwɛn piyemi ni fumiya u yɛra ye ni. 38Iki nkabɔ diwɛn piye mi usu kan ni nwan fɔmi wun nu mani. 39Kɛrɛ kɛni ipuwɛ nkwɛ ni diwɛn sɛɛma, usu itoro ŋin ni diwɛn wun nu ma nne bɔ, iki nkabɔ iwalani, "akasɛma npɛ nkan mini."
Chapter 6

1Wunni kuwa nwunnanki, Yseu ipɛ kalande pise piye fo bileman nwaye nnini. Nka kalande pise uku wannikumma nwunnuma pibɔsɔni i piklemi pinka.2 Farizinma ncese mɔnɔn pɛyeni : wemi nkumma sunkan iyamma wunni kuwɔsibɔ, kumma nfi apa nyamma !3Yesu jaabi pɛyɛ : kulo utuku Dawuda ipɛ i liba lesekɛni, iyammi nkakani, a kalanka ayanyiwɛ. 4I yile Ceni uklekunni, buruman nkumma tikiniye Ceni nke puwɛ sunkan ipawanni nceni saraka nfema uyehunanan nibɔ, ilo nkumma i wanni wunnuman wɛ, ipa kwani ipa nan wunnuman i liba ukle.5 Yesu mɔnɔn bɛ pɛyeni : ninnanan i kobe sɛkɛ wunni kuwa ikunnini6Wunni kuwa nwunnansi; Yesu yile kala nba utuni ipa wantu i liba u kalanne. Ufini yinni nkwɛribɛ yeni, nkwɛkwɛ klewɔnan ukuyeni.7 Sariya u karamuman ipɛ farizinman piye Yesu kɔlɔsinneni wunni kuwa usini ifiye iliba usiye uyamma, pafi pa jalakihu.8 Yesu summan ye pi wuntananni, nka imɔnɔn yinni i klenka kunu: wunso miyinni liba usinni nki. I wunsoni i yinni.9Nkɔ serebenke, Yesu mɔnɔn pɛyeni: Ni apiyeni, usinni, kwinkammi yan uyamman wunni kuwa usi, walima npa yammi kwinye ! Npa kɔkɔ liba walima npa lipɛyɛ?10 I cepi tototoni ipa summan umanne yinnise : lammi miklenki. Ilammiki, i klele usiye uyammi.11 Pi summu ukali sahu piwaka manca piye usi a kumman pifiyan uyamma Yesu-si.12Kuwa nwunnan-si Yesu ta yamme nkini ipa yaceni. I kwa sannanni Ceni yaye usi13 sannan nke kwani lesekɛni nka i yile i kalandepise, itu nikansan ibomi upe pisinninki i wan ncaba uyinse a tumumipise.14 Ncaba tumunipise pi yinnan nkemi : Simɔn, Yesu wan nkwɛ yinnan a Piyɛri, ipɛ ifiya Andere, Zaki ipɛ Zan, Filipu ipɛ Bartelemi,15Matiye ipɛ Toma, Alife kobe Zaki ipɛ Simɔn nkwɛkwɛ ɛ yilenne boko upiribe ukammiya.16Zaki kobe Zuda ipɛ Zuda Isikariyɔti nan nkwɛ wansi janfa nninnanani.17Yesu yɔkɔninka i tummutapise kansan iboni pi yinninka yamme nki, ifi lesekɛ kannankwɛ kwe nkeni nka i yinni yanye. Nifiyanma ye nkɔ utiyekini i kalanpise ufaye pisini nkini. Cese yinye Zeruzalɛmuni ipɛ Zude yɔbɛ ntoni nke. cese yinnibɛye kupɛnan uwiya ununi boko kwemini, tiri ipɛ Sidɔn. 18Pi payeni nkafini pafi pa yammi pisiye.19 Ncɛyɛ bakaye wɔpise nklemini, ncaba usiye uyammi bɛni20 Nkuma nlesenne, Yesu ce i kalandepise, i mɔnɔn : A mɛyɛ ncɛyɛ a labamani a wunnan nkammi, nkafini Ceni uyɔsuye a kumma npɛkɛ. 21Kulo ki icɛyɛ kɛrɛkɛni, a wunnan nkammi nkafini a yinkoni. A mɛyɛ ncɛyɛ ayakani kɛrɛkɛni, a wunnan nkammi nkafini ape.22I liba wunnuyeye pilɛ amɛyɛ, pi a cise ipɛ pi ayinniyesi umanni kobe-ikonni, nkumma lesene, a wunnan nkammi. 23I kumma yamman lesenkɛ, a kwa sannani awɔki wunnu kammile man ukɔki, nkafini a tɔni nkwe uyan wala usini. Nkayebɛ a kwɛsiye baka kirama yani.24Nanpomi ukakakɛ bɔnɛnan, nkafini ayan ayinka tanmanani akwisi.25 A mɛyɛ ncɛyɛ wannan apa yinko kɛrɛkɛni a kankakɛ bɔnɛnan nkakɛ aka nkafini pi kwɛsiye ye kiraman ulifoko kumman u bonyanne yani.26I liba utotoni pi a yinkammi yan umanne, akankakɛ bɔnɛnan, nkafini pi kwɛsiyɛ yɛye kira nifokumman ubonyan nne yani.27Ayiwa amɛyɛ ncɛyɛ yammani beni, ni manne amɛyeni, ayinni aminyemi ukwinnan ukammi awu a kwinb kamma ayamma aweni ulɛ ncɛyɛ nunni. 28A dukɔhunan u wan a olaka ncaba upe.29I puwɛ nkwɛribɛ ni mi yinpan, mi wasi kake ise ini nkabɛ. I kwɛribɛ kɔkɔ mitɔkɔcɛnan, mi yinni npolɛ ɛ lo misimele bɔ.30 I puwɛ o puwɛ ya pawannan mikle, nɔn usukle. I puwɛ nkwɛribɛ ka puwa nwunnan mikle, miyinni npa uta piyebɔ.31Ɔpo a liba 32ncese iyammi kwinnan nka amɛye, ayammi usuwabɛ pɛye. A kwinnan ukammi ncɛyɛ wuni, icaba ukwinnan ukammi awu loko, tɔnanwe. 33Ɔyan nkanki? Nkafini hɛkɛ susebɛ nka usuwa uyammanni. 34Ncɛyɛ atiki aklemi ipɛyɛ api akumuse nnanni, a kumuse nwan caba uyewunan usi tɔnɔnan we ɔyan nkanki? Nka fini ncɛyɛ hɛkɛman nyammani pibɛ kumuse nwan macasini pi yinni pi wuntanan nkɔ usuwa uyan nke serebe nke.35A yinni aniyemi ukwinnan ukammi awu, a kwinkammiyan uyamman pɛye. Awan kumuse liba usi a wunnuman nwanne. Nkɔ uwunnanki, atɔnan uka kwe u yanni. Atani puman ntototonni nkunnuni npise, nkafini i kwin kammi yan uyamman liya kwinkammisuse ipɛ ninnan nyemi upeni.36 A yunkunan nta liba usi nma tikwɛsi yunkunan kita tisi nankɛni.37A sinkeni liba usi cenibɛ isinkeni asibɔ. A liba uliyabɔ Ceni kibɛ liyabɔ. A yafa cese upe, Ceni kibɛ yafani amɛyɛni .38A cese ukwan Ceni kibɛ akwanni. A sɔn kammiyan uloni, api tanman akumman a yinmini, aceminni uyibi fɔnipiseni, apa wasinni a bile unanpisine. Nkafini, a liba ukumman ntanmanne itanman npuwa nkani, nkakakɛ a kumman ntanmanne ika.39Yesu wan tanan pɛyeni : yintuya ifiyan yintuya nkwɛribɛ kwenni utukoni? Pibɛboni kicani ponkiwɛ?40 Kalanpiribe puwɔ i karamunan isebɔ. Kalandepiribe o kalandepiribe i kala ifi i nanki, itani nma i karamunan .41Cicɛ pitintin nan nka miboko i yunkupiyennini kumman nfi npa nkɔ uyanyi. Cinkɔ nka mi kankini mikɔ uyanyi wɛ? 42Mi fiyan umanne miboko ise kankinan : nboko cicɛpiye kimi yunku pikini yinni nfiho. Nkafini cinko nka mi yunkupise nnini, mikɔ uyanyibɔ. Karamansini, cinko nka mi kankini fihoba. Nka, miyanyi sahu, npafe Cincan mi boko iyunkupisenni.43Sikammi yan ki pikammi nwanbɔ siye kibɛ kibɛ pikamman nwanbɔ. 44Sibe ntototoni ni sumanne npise nneni. Wulu siye kifiyan toroman nwanbɔ. Sɛgɛnɛ nsiye kifiyan rɛzɛnman nwanbɔ.45Ninan nkammiyan i pukammiyan ufeni napo nkamman nsini ipɛ nka isummusini. Niye i puye ufe inanpo kummisini. I kumman yibi ninnannan isummu, nkumman npɛkɛ inan kimanne.46kumman nfi apa yinleni a kunnuni nkafini nkanka ni umanne a mɛyeni ɔyammanbɔ! 47Puwɛ o puwɛ ipe be ipa yammini nkwinne nne ipa wanni yammoniki.48 I mannan bɔyini nkwɛribɛni, nkwɛ ci man utɛ fɔ ipafi takuwa nkeni. Ipa man iba uta nkɔ usini. Kuwa upa lewekɛ uyibini, upuwo, nimmi npani npa nman bani, nka ufi Ceminebɔ, nkafini yinnini iyiye ibani sahu.49I kwɛ kwinne nnan iwan yammonibɔ, nkwɛ i mannan bɔyini nkwɛ ciman ipa summan iba uyenibɔ. Kuwa uninmi nfi nkɔ bakeni lesekɛni, u cani uwɛ nkɔ utiye
Chapter 7

1Yesu kwisi lese nkɛ nkumma nkwi nne nmani libɔ upee ni, nka iyile ka Kapɛrnahum.2Faka ntin sube nkwɛrɛbɛ ye yeni, iyanma nyammini kobe nkwɛ kwina kan mi iwun yaa ni, kwa ni iye cocobɔ, iwa yeni cun ipa ku. 3U kun nuni inu Yesu kwin na lese nkɛni, nka iya yahutima u kasɛma ncese apita piya Yesu ɛpa ikwisi iyabo nyan miya i kasee. 4Ncabɔ ufi Yesu yeni pi yɔɔ sawu, pi wani yaa;" Imi yan mi kɛni faka ntin subesee, isukan ikani, 5tikasuwa ukwina ukan mi i wun ni, isɛkɛ nyi ti Ceni fee ni bɔ kwee ni."6Nka Yesu ita ipɛ. Itaka lese nkɛ faka ntin sube ikun ni ni, nka tun mu inama ncese pita pimɔnɔ isee yaa:"Tisu, mibaka mikɔbɔ, iki nkabɔ. 7Nka fii, npata upa Ceni nyan bɛɛ nkani a nsan nani. Mana loko kwin nponi, ki nyanbo nyan miya ikasee nkwisa ni. 8Kun nu ni nkwɛrɛbɛ nkun ni, kɔsukɔ yanma ncese bɛɛ nkle ni. Ni wala cese ye apita, pitani, niwala cese yeni api pa "pi paa ni, nmɔnɔ nyan boyami ya ise ami yanmi kɛni" I u yan mani"9Yesu nu nkwma nkwinne lese nkɛni, nka ntɔɔ tuna. Nka iwasi ncabɔ u libɔ upɛrɛ iwa pɛɛ ye yaa:"Nii u mani amɛye ni yaa : "Ayan tuko nsina ni usuwa ŋin puwɛ kle baa bɔ, ali Israyɛl pise usin niki." 10Tumu ntaa ma upike lese nkɛ pi kun ni ikle kun ni, nka patapi fii yan mayan miya ikase nkwisi.11Tumu ntaa ma upike lese nkɛ pi kun ni ikle kun ni, nka patapi fii yan mayan miya ikase nkwisi. Nkɔ uyanma usɔrɔ, Yesu yinsoni ita boko nwun naye, uyin nakɛ a nayin. Libɔ uwan itigini pise ukunni pita ise ye. 12Pitaka boko nuna lese nkɛni, nka pisini iliba ncese, piye laa ikobe nkwɛrɛbɛ kun naa pubɛ nnee ni. Ukobe poni isɛkɛye inu kle ukobe inu ye bɛɛ ni kun nuciya. Boko u ni fiyaan ma fɛye bɛni pila kobe ikun na upuu nla. 13Yesu yan u ciibɛ lese nkɛni, nka i yun kuna uta isi. Nka iwa ise yaa:" Ami yakabɔ!" 14Nlka iwɔɔ pikun nu nlama uyini. Nka Yesu wa yaa:"Kanmina, ni umani nmeni, ŋinso !" 15Nka iyinso itɔni iwaa tu imuna. Nka Yesu nɔɔ inu kle.16Libɔ utoni unasi nkɔ utiye ukini utaa pɛ tunu sawu, nkapisii Ceni piwa yaa:" Tumu ntama uka kwee iti ki ikɔye tisini. Ceni nkapa libɔ ubasi:" 17Nka Yesu ŋan muuni, nka ukasitoJude ninaki i ukan kan nama nnee nbokoseni.18Yuhana yele tigini pise utani pimana nkuma nwemi ntoni Yuhana ye. Yuhana yele itigini pibomini. 19Itumu pɛ apita pipi tisi yaa:" Awaa akwɛ pee ni, maan, ncabɔ tiwun ko kwɛrɛbɛɛ. 20Nbɔ ufi Yesu ye lese nkɛni, nka piwa ise yaa:" Yuhana na kwɛ libɔ utuwan ni itumu tumuyɛ nmeeni yaa: Awa akwɛ peeni a maan a ncabɔ ati wun ko kwɛrɛbɛɛ?"21Nkɔ ulese nke, Yesu kwisi nii fiyaan ma ukase ni inii fiyaan ma ubakaye, ikaba wɔɔ npise ifeeni libɔ upee ikwaa ŋintuma uyun kupiseni. 22Nkɔ usɔrɔ, nka ipuka Yuhana tigini pise upiye uki pɛye yaa:" Ayan nkaŋin apanu nkani, ata amana nkuma ntoni Yuhana ye yaa:" Aŋin tuma pi yan ŋinni fun tunmumi pi ciya, kasɛ kuma pisa kasi, sinima pina, kunnu ma ni yin soni, Ceni ukwin nne nimani labama upee, 23Payɛsɛ puwɛ nkwɛ ko aloye npo bɔ, usuni kwɔɔ nsube!"24Yuhana tigini pise utɔ usɔrɔ, nka Yesu wantu i Yuhana kwina umana libɔ ubɔ upee yaa:"Kuma ata u ceki wɔɔnɔ utu? Yanna ki wkɛ npiye nka cemi neni. 25Kɛrɛkɛni sɛɛ kuma ata uceeki? Bri kanma nsuyɛɛ? Iki nka bɔ ncɛyɛ bri kanma nwan piyɔsu wan nikuma nwan nani, ncaba pi yɔsuse ukle kunnumi nnini. 26Kuma sɛɛ ata uceeki? Tumu ntaya isɛɛ? Ɛɛyɛn, ni umani amɛye ni ɛɛ sise tumu nta yani.27Nkwɛ kwina kan cenu ukwi ni ni yaa:" Cee, nii ntumu ntaya itumuni mi yin keni ipa bele mi wun kura mi yin ke, nkwɛye ni Yuhana kɛ. 28Nii umani amɛɛyeni yaa: puwɛ kumu baa nina nfakana nki nkwɛ sise fa Yuhana ni bɔ. Nkuma ntoni uwun naki, cenu uyɔsuye nnina nkɔrɔpiye isise faa Yuhana ni."29Lapo kama iliba ncɛyɛ yanmini iseetoni, pitiki keni pi kwɛmaki a Ceni unamini, Yuhana kɛ farisiyɛn ma isɛɛ na ukuni caba ntunpɛ. 30Utiki ma ulɛ cenu nyan mini weemi pi kɔ upɛrɛni, pituru ye patun Yuhana kle.31Yesu wabɛni yaa:" Yɛrɛyɛ ni fiyan tɛn ni nliba utanma nne ipɛ? Yɛrɛ masɛ pimɔnɔ? 32Pimana pise ncɛyɛ tɔna foo nki pipi mi use ntogo nne ma caye piwa la yaa:" tima tuntun ma amɛyeni, asɔbɔ, tiwan kun nu nyɛma a mɛɛyeni, a yakabɔ."33Iki nki nkabɔ libɔ u tunya yuhana pani, iwannabɔ, idiwɛn ma nniiyaan bɔ, awani awɔɔ npise ni isini. 34Puwɛ ikobe paa, iwan na ni iniyan, awani yaa:" Ɛɛ lose nfaani sɛpike itɔ niya, a lapo kamaa ikwin nye yanma unana isɛkɛ. 35Nka nfii sɛɛ na kina Ceni uwun tano ukle uwunkuru cima usini nki."36Farisiyen na ukwɛrɛbɛ ya Yesu ni a Yesu nta iwanni ikle kunni. Yesu ta ikle kun ni itɛɛ tɔni ise suwe ukun ni. Yesu ta ikle kun ni itɛɛ tɔni ise suwe ukuni. 37Suma yanmini ciya nkwɛrɛbɛ ye nkɔ uboko nkini. Inu lese nkɛ a Yesu ye wanna nki ufarisiyen nɛ ɛkle kun ni. Ipa isini piye nwun nani, nkɔ usini ubele ye i ku kwa ntabɛni, uyibi ye i winyan ulemini kan mi yanni. 38Iyaka nika ni ka nka nyini Yesu sɔlɔ ipan ma upɛla. Nka iwan Yesu pan masi iiŋin ni ma, ibɔsɔ nisi iikuyile, itimi ipan ma. Ulemini, iwasi winyan ulemini kan miyan nki ipanmasi.39Farisiyen na nkwɛ yile Yesu wan na nkeni, iyan nkayin lese nkɛ ni, nka imɔnɔ iwun nkiyaa:" Iyin ni ni iye tunmu ntaya cibɛni ntu kurini iye isima ni asuma yanmi ni ciiyakɛ." 40Nkɔ ulese nke nka Yesu la kwina iwa ise yaa:"Simɔn puwa nwun na nkle ni npa mɔnɔ nmee." Nka Simɔnɔ pukoki ise ya:" Tigiya, mɔnɔ!"41Nka Yesu wa yaa:" Kumu nwan Nkwɛrɛbɛ kumusee niye nii bomi u sini. Iwan susumi niye kwɛrɛbɛsini, iwanse boo ikansima ntɔ boko isi. 42Faka na ye pipɛ bomi ukle pa pukonni yinko sube ise bɔ, nka iyin ni pibɛ bomi ukunmu seye. Mana, nkwɛ ikumu nsube ikwina ki ikan mile yɛrɛ wun uku iboko ikuni pibɛɛ bomi usii? 43Nka Simɔn puko ki ise yaa:" Ni upuwo nne niya a kwɛ cumufaa ni ya isɛɛ kɛ." Nka Yesu wa ise yaa:" Mimana sɛɛ na ni."44Nkɔ usɔrɔ, nka Yesu wasi ciibɛ ipɛrɛ imɔnɔ Simɔn yaa:" Miyun kupiye ki ciibɛ ni isini? Nyile mi kle kun ni, mina pan sakasi nimi nkle bɔ, u ciibɛ iwan kɔni npan masi iiyin nimani ibɔ nisi ii ku yile. 45Mi timi nnɔɔ ulemini, nyile kun ni ina nka ni, iyii npan ma nlemin ni utima ni bɔ.46Miwasi win yan nki nkakibɔ, ise lokoni iwasi winyan ulemin ni kan miyan nki upan ma nsini. 47Nka nfii umani nmee yaa:" uciibɛni nima nne nfaana ki utikaye ni ɛɛ kwin nyemi nfaa nankɛ nakɛ a ntoni ukwisi isini. Cunma nkwisi ncɛyɛsini, ki utika yeni api nina nne nsan na ni."48Nka Yesu mɔnɔ nkɔ ulese nke ciibɛni ise yaa:" Mi kwin ye mi nbɔsi sini." 49Itɛɛ suwan nima uwan tu tu umana pi wun nkini yaa: Yɛrɛma sɛ kuma ni? Ipa fiyan kwiyemi nkwi saa bɛ?" 50Nka Yesu mɔnɔ uciibɛ se yaa:" Mi tuko nsina ukɔkɔ mini. Mita yinni nini."

Chapter 8

1Nkɔ userebenke, Yesu ye nankan boko kwemini ipɛ bokopiseni ipa Ceni ukwinne nmanne, ibɛ Ceni uyɔsuye nkwin kamman nmanne. I kalandepise kansan ibomi piye ise.2 Ipɛ ciman ncese, Yesu kabaye wɔpise sinintomi nkwe poni.3 Ipɛ Zaani, nkwɛ Erɔdi nanponne ncekinni Suza cibɛ isɛkɛye, ipɛ Suzani ipɛ cibɛ nkwɛribɛ, ncɛyɛ Yesu ipɛ kalandepise ubasi ipi klemini npummani4Nifiyanman uta minnekuni, liba ye yinnan bokose ntototoninkini popa Yesu yanyinna. I wan tananni: 5cɛ tumuya nkwenbɛ itɔla wunkunna u yinnu wunkunki wunnikumma nwunnuman tani ncani wunkura ukankanan nke. Ncɛyɛ fa nwunkura usi pisɔni, lupise nloni.6 Wunnuman tabɛni icani yammi ya nke, npɛ nbɛni, nku nkafini tantanne ye ntubɔ.7Wunnuman tabɛnib icani wuruni nsinninki, nbɛni nwanso kaponi i wurumi, wurumi nbakanni. 8Wunnuma tabɛni icani mankanmmiyan usi. Nbɛni nwunso nwan pise. Nsuwa wanse sunsun-su. Nkɔ umannan userebenke, Yesu fanni iwa : yibubɛ nkwɛ klele ipatɛ yammini, i yammini9 Yesu wan tanan nkani i kalandepise upiyu ukoni. 10Nka jaabi pɛyɛ senan unan akleni apa summan Ceni uyɔsuye ngundonan. Nkumman nwemi ni manne cese upe tanankini, nkafini pi yan yika palɛ puwa yanyinnan piyanminika, pi pafaamunibɔ.11 Tannan nka nwɔni uko . Wanniki suwa Ceni ukwinne npɛkɛ.12Liba ncɛyɛ mannan wunkura wannikumman ncani tiyekɛni . Ipinu Ceni ukwinne lesekɛ, Sutanan pani upakɔkɔ kwinne pikle, nka-fini palɛ tukoni Ceni usi.13Liba ncese mannanbɛ yammi yani. Ipinu nkumman kwinne, pi tulo nne iwunnu kammile nanni. Nkafini kwinne nitɔnnanan uyan pisummusenebɔ, pitukone nkwinne nsini kekapo yehu, ikɔsiye usinan upa, pilɛ nkumman nkwinne.14Liba ncese mannanbɛ wurumi ntiyeni, ipinu kwinna, bɔka nwemi ipɛ nanpo nkwinnan, ipɛ wunu kammile wemi nkumman ni kwinnanni u fakanan uyesiyeni nanfannan yinni yam usibɔ. 15Cese mannanbɛ mankammi yanni ipi pa pinu kwinnan, pituku ipi summu kammiyan fɔ nanfannan uyan usi.16Yesu mɔnɔn boni : puwɛ tukwɛya uwan kwokwoni utubɔ, walima fifeminlubɔ nkafini yutikani puwa nwunnan sinni, nkafini liba ncɛyɛ yinlele kunni, pa yanyi. 17Puwa o puwa minin ntototoni niyanyini. 18A summan ayammi fakanan. Nkafini i puwa ki kwɛkile, wunnan kiwan nkɔkunni, ipuwabɛ nkwɛ klebɔ, hali iyan aka ikleni, kikɔka ikleni.19 Yesu ye tiyekɛni, i kwɛnan ipɛ ifɛman pita nkɔ utiyekini, nka piyefiyan wa iminankibɔ liba ufanan ukle.20Cese mɔnɔn ise: karamunan, mi kwɛsi ipɛ mi fɛman pimi yinkone wele yinnanni api poni apa yammiyi.21Nka Yesu jaabi ncaba: ncɛyɛ yammani Ceni ukwinne piwan yammoni nki, caba upɛkɛ nkwɛ ipɛ nfɛman.22Kuwa nwunnansi, Yesu yinle beninki i kalandepise. Kɛ mɔnɔn paye: tita kuwanki.23 Uyinni pɛyɛ beninki wi ya usinniki, ka Yesu wɔlɔ. Yannkwe nwunnan wunsoni, fɔbenin uwa ɔpa yibi nimi nkle. Piye kwinye unɔnsini.24Nka i kalandepise uwɔ iminannki, pi yinnu suwo. Pimɔnɔn ise. Yesu wunsoni i mannan i yanlan ipɛ wiya. Yanlan uyinni, nimin ntanmanni, tiyeutanmanni.25 Nka userebenke nka Yesu mɔnɔn i kalandepise upeni : kɛ a jigi kiye? Kalandepise ufanni fɔnansinne ntɔpisi pi macapiye ye kwinnanmki yinni yɛlɛ yaani? Hali yanlan ipɛ inimi nitulo nkanke.26Yesu ipɛ i kalandepise ufi lesekɛ Gadare yɔbɛnneni. Wiya nka nsinninki i Galilenan. 27Yesu yɛ nfɛ lesenkɛ beninkini, wɔpi kwinye ifunni. Lese fiyanman ye iye birimi wanbɔ. Iye san Bokonki yinnibɔ fɔ kabuurumanne.28 Yinni isɛ nyan Yesu lesekɛni, ifanni sahu itɛ kurukuni Yesu tu, i mannan ifakanan : kumman ti sinninki puman ntoni u kunnuni Ceni u kobe Yesu? Ni mi yayeni a mi bakabebɔ.29Yinnini i mɔnɔn ni, nkafini Yesu ye umanneni a wɔpiribɔ nfe ise. Wɔpiribeni kiye ibayeni lesefiyanma nneni, libaye iklemi ipɛ ipanman ntoni npukonenni i kaku wiseni patukuni. Ibɛ kaku wiseni ukuweyeni, wɔpiribeni kiye tɛse wɔnan utuni.30Kɛrɛkɛsɛ, Yesu piyinninni ɛ yinni akinan? Nka i jaabi a wɔpise nyamme. I manan nkani, nkafini wɔpifiyanman ye iponi.31 Wɔpiseni nya Yesu sahu ɛ kaba pɛyɛbɔ upa tako pɛyɛ piyinka timinnabɔ.32Ufini yibinmi nkafiyanman ye wannan yammo ukuni. Wɔpiseni nya Yesu ni ɛ yinni nta yinle yibimini nsi. Nka Yesu tuuru.33 Wɔpiseni nfe yinni isini nta nyinle yibinmi isi. Nka nsikini nita kuwanki nta nku ye.34 Nkara kumman pɛyan nkumman nwemi yini pi kwasa pita pimɔnɔn nka ukwinnan bokonki ikankan nbokose ntoni nke.35A wemi nkumman yammini liba ufɛni pita pi Ceni. Pifi Yesu yeni. Piyan wɔpiribe i yinni nkɛni, itɔnan Yesu panman nneni, iwan, birimi isi, icatuni. Pinansini sahu.36Yinnini ifi ikɔ nankɛni, ncɛyɛ yan nkayinni, pini wunta suse. 37Nkafi, pitoni uwiyɔni Yesu kle ɛ wunsinke pi yɔbɛne, nkafini inansinyinkena usi pikleni, Yesu yinle benikini ɛ lani.38Yinni i wiyɔni ikleni ɛ yifiyan ta ise. Nka Yesu jaabi.39 Puke mita miklekunni, Ceni uyammi kwinkwe nka nmeni, ta mi mɔnɔn utototoni. Yesu yammi kwin kwe nka yinni iseni, ta mi mɔnɔn boko utoni nke.40Yesu yɛ puke lesenkɛ i yinni kuwankini, liba utototoni ufu i wunnu kommi lenanni, nkafini pitoni ye iyinkoleni.41Nkumma nlese nke yinni nkwɛribɛ pani nkwɛ yinnan a zayirisi. Tikiniba u kunnuni i sɛkɛye. Itani i kurukunni Yesu ntu, ipa yɔ ɛ kɔn nyi ɛta iklekuni.42 Nkafini i piribe iye cocobɔ, a yi uponi ipakuu, a piribeni iyewu nannka ikɔ. Piribeni iyɛman ye yɛman kansan ibomi. Yesu tanka nkɔ tiyenki, liba ye i tusonni pi bamanni.43 Ufibɛni cibɛ nkwɛribɛ ye pisinnikini, itiman ye piseni; nkumman nkase npɛye isi i yɛman nkansan iboni nkakɛni kasenni. Ikle unu upuman ntototoni nkwisi nkafini i yammi ikɔsiye nifiyanman ukleni. Nka i kase nkwisibɔ.44I sɛwɔ Yesu minannki liba usininki ipatuku i bile unanpiseusi i serebenke. Nkɔ utiyenki suhuu, i tinpisinan uyinni.45Yesu pipɛyɛni : yɛlɛ tukubesi ! Puwɛ tulu ipawa ɛ sɛkɛbɔ. Piyɛr lo mannani i wa : karamunan, miyan liba pimi tusanni pa miyinmini wɛ. 46Nka, Yesu wa : kwɛribɛ tukubesini, nkafini nsummani a fakanan uyammi kwin kweni kɛrɛkɛni.47Cibɛni i summanni a kwinnnani ki fiyan miyenibɔ, i yiriki nka utani i kurukuni Yesu tu. Nkafi ipa tukusi, ipɛ i siye u yammi tiponi nkaye nankɛni, nka i mannan ntoni Yesu ye, liba utototoni uyinnke. 48Yesu mɔnɔn ise: ntukoninki nciya, mi tukosinan nka yinni mi siye upa yammi. Mita wunnan nki.49Uyinni Yesu nkɔ umananki, liba ncese yinni kunnuni zayirisi klekuni pipa pimɔnɔn ise : mi piribe ikunni mi waka karamunan i bakayebɔ. 50Yesu nu nkɔ umannan lesekɛni, i mɔnɔn zayirisi ye: mi piribe i wunsoni.51Pifi lesenkɛ zayirisi klekunni, Yesu tulu puwɛ payile ise zayirisi bɔtubɔ fɔ Piɛr, ipɛ Zan, ipɛ Zaki, ipɛ Cipiye i kwɛnan i kwɛsi pi yehunan. 52Liba utototoni ye yakani pifanneni, cipeni i kwa ukwinnan nki. Yesu mɔnɔn pɛyeni: a yakabɔ cipeni i kubɔ, nkafini i wɔnɔmanni.53 Liba usumman a cipeni i kuu sensenni, pi cabe Yesu.54I yinleni i lo cipeni i kunan i klemini, i mɔnɔn ise : cipe, wunso. 55Nkɔ tiyenki suhuu, piribe i ninnan upuke iseni, i wunsoni Yesu mɔnɔn pɛyeni apinansuwe ikle.56 Piribe kwɛsi i kwɛnan kabakoyani sahuu. Nka Yesu mɔnɔn pɛye ikwasi api mannan kwinnanni puwɛyebɔ
Chapter 9

1Yesu yinle i kalandepise kansan ibomini i wan pɛyɛ man cakunni i nan senan ipɛ fakanan pikle api kaba wɔpise ipɛ api yammi kaman usiye. 2Nkɔ usebenke i tumu pɛyɛni apita pi manan Ceni u yɔsuye nkwinne, api yammi kamman usiye.3I mɔnɔn pɛyeni : a lo pabɔ, kweni boko tani sɔman, wanni kumman hali nkɔman, a lo pa nkumman nsibɔ. A wan sibiri bomibɔ. 4A yan nanpɔlɔnnanan tiye o tiye, a wakaye nkɔ utiyenki fɔ a fɛnlese nkɔ uboko nki.5I boko nka liba lɛ pinan nanpɔlɔnnanan a klebɔ, a fɛ nkɔ utiyenki a piri a pantinbe. Nkakɛ ta tikayenan upa cirike pɛyɛ. 6Kalandepise uta lankan bosenni pa mannan Ceni kwin kamman ipɛ piyammi kaman usiye nkumma ntibe ntototoninki.7Galile nyɔbɛ uyɔsube Erɔdi yɛnu wemmini ntototoni nkwinne lesekɛni, i wuntanan ukɛnni, nkafini ncese wayeni a Zan batise nni isɛkɛ nwunso. 8Cese bɛni a tumutaya Eli kɛ puke. Cese ni a tummuta kummi ncesekɛ nwunso. 9Nka Erɔdi wa: i yinni aku Zan ko. Ni kɛni nkwɛ wemmi nkwinnan nka nan nni, yɛlɛbɛ nkwɛ! Nkafiyu usi ɛ yunkupise npa tiki Yesu si.10Tumuntaman upuke lesekɛni, pi yammi wemmi nkummanni, pi mannan ntototoni Yesu ye. I la ipɛyɛ lokoni boko nwunnan pɛra usi nka yinnan a Bɛtisayida. 11Nka liba upa lesenkɛ pi summanni, pita ise. Yesu ipi fuwa i wunnu kammini, ipɛ ipi tika Ceni uyɔsuye nwemmi nfakanan nke. Ncɛyɛ ye usi ɛ yammi pisiyeni yammi pisiye bɛni.12Wiye uta lesenkɛni, i tikini pise uwɔ i minnan nkini pi mɔnɔn ise: nan wunkura liba ukle pata kankannan nne nbokosene pawɛ wannikum man ipɛ kɔmilase nkafini tiyekɛni puwa nnannibɔ. 13Nka Yesu wa : a kɔkunto nnan wannikumman pikle. A pi mɔnɔn ise:puwa tikle nceni buru susummi ipɛ yinbomibɔ. Nceni ita tifii wanni kumma tapa nanni liba ukle. 14Nkafini libanni piyeni liba bokoni kansan i wanse kansan. Yesu mɔnɔn i tikini pise upeni a pi mɔnɔn libani upe upe apitɔni liba wanse bo i kankansiman.15I mɔnɔn nankɛni aka itikini pise uyammu yani, liba utototoni utɔni.16 Yesu lo bunu susumi ipɛ yinbomini iyinni iyinka suho wala usi i nan fe Ceni ukle ipa puwonni ipa nnanni itikinipise ukle a pi kwanni liba upe. 17Pi tototoni u wanni pi yinko, pilo wanni kumman nsomi bi yinbi wawa kansan i bomi ipɛ.18 Kuwa nwunnan si, u Yesu Ceni yayenki ikɔ, i tikini pise ye i minnan nkini. I kwinsi lesekɛni, nka i pi pɛyɛ: A liba wanna a i yɛlɛ !19Nka pi jaabi : ceseni a mini Zan batisenni. Cese a minni Eli. Ceseni aminni kasɛtummuni taya nkwɛ ku ipa wunsoni.20Yesu wani : a klele, a wuntunnan nki yɛlɛbe! Piɛr jaanini: minni Ceni utuninni.21 Yesu mannan ipɛyɛ ikwasi a pi mɔnɔn piyebɔ. 22I mɔnɔn bo pɛyɛni : ninnanan i kobe i sunkanni i baka sahuu. Kɛsɛman ipɛ sara nfeman i yinnke caba ipɛ sariyanan u karamunan pi pe iliyani. Pipe iliyeni, iliye ukumman ntinni userebenke, ipe wunsoni.23Nkɔ serebenke, i mɔnɔn liba upeni : i kwe usi ɛ pa yɔnpo, isunlɛ ikɔ. Isu nlo i maman siye wka o kwa iyɔ npo. 24Puwɛ o puwɛ yi usi ɛ pa kɔkɔ ininnan, ki kɔka isukleni. Nka i kwɛ ninnan kɔkɔ ikle nman iyɔ uponi, usu ninnan ki kɔkani.25 Kumman ki ukammine ninnannan ise ipatɛ. Ninnanni upumman ntototoni nyan i ninnan upatɔ ikɔka ikle, nkafini usu kɔ uyɛsɛ!26 I kwɛkwɛ sin nsin: ituru be ipɛ nkwinnan nkebɔ, i puwɛ i kobe ipa lesekɛ ipa i yɔsuye, ipɛ i kwɛsi kumman, ipɛ mɛlɛkɛ ni kamman ukumman, ipebɛ tulo usuyebo.27Sɛnannki ni umanne a mɛyeni, amɛyɛ ncɛyɛ nnannni, asi cese ifiyan kwa palɛ Ceni uyɔsuye iyanyinnanbɔ28Kumman sin nti nannki kwinneni umannan userebenke, Yesu la i Piɛr ipɛ Zan ipɛ Zaki yɛ yamma laminan ukunni pa yaceni. 29U yinni yeso Ceni yayenki, iyinnka uwasituni, i birimi ntoni nkwɛman fɔ nniwarimanni30Nkɔ utiyenki suhuu, nibomi ncese yemanne iseni. Musa ipɛ Eli yɛkɛye.31 Ceni u yimmi nlɛya kiye pisinni. Yesu peta Zeruzalɛmu ipa ku nankɛni, ipa yisi iyamma nni, nkankaye pumannennki32Wɔrɔmanye Piɛr ipɛ i man nciba uyini, pi wɔrɔman nneyeni. Pipa lesenkɛ pi wunsoni, nka piyan Yesu Ceniye nyimmi nlɛya nyi, ipɛ ninbomi i minnannnki.33 Ninbomini utanka pa wunseke Yesu minnan nki Piɛr mɔnɔn pɛyeni: kunnunni, ukammini tatɛ i waka nnannan nni. Yi tokonpise nka timi nyeni imika kapo, Musa kakapo, Eli kakapo. Piɛr ye nka manneni, isumman nkabɔ.34U yinni Piɛr nkɔ umannan nki, paanpayeni nwunnu man sikiri nfolo pɛyɛni. Tikini pise uka timmi npɛ nyan nkayi lese nkɛni, pinansini. 35Mannni miyan nwunnan yinni paanpayeni nsini uwa: kumman nni isɛkɛ nkobe ntummu nkwɛ a mɛyeni.36 Kwinnan u manni lesenke tikini pise uyan puwɛyi piyinni nka pi wunnan nki, pi mɔnɔn puwɛye nkumman nlesenlebɔ.37O sannan kwanan, piyɔkɔ nka yammo nni ukunni, nifiyanman nta Yesu fuwani.38 Yinni nkwɛribɛ waka liba usininki i fanni iwa: karamunan, ni mi yayeni, ce nkobe ikwinnan nkle, nkafini nkwɛ ikaponi isɛkɛ ikle ikɔ.39 Wɔpiribe nwunnan iponi, i wunso isi ilani i fanni, ki ceminneni fɔ inan ki yirike. Ki bakayeni sahuu, kila upa layibobɔ.40 Nmɔnɔn mi tikinipise upeni api babesi pila wɔpiribeni ipo pifibɔ.41Yesu mɔnɔn pɛyeni : a tɛni nliba, a yɛsɛni, a tukanne Ceni usibɔ. Ni iwaka amɛyɛ npa mannan a we nkamman amɛye lesewemi? A mɔnɔn kobe ikwɛsiye : ni nnannanni imi kobeni. 42Kobe isɛ nwɔ lesenkɛni, nka wɔpiribe ulo umansunni man nki ucemi ise sahuu. Nka Yesu kwakwinnansi i mɔnɔn wɔpiribeni nke ipa kaba wɔpiribeni. Kobe isiye uyammini, i nɔn i kwɛsikle.43Liba ntototoni u kaba Ceni uyɔsuyeneni sahuu. Liba ye Yesu yammini wemmi nkabane lesenkɛ i nankanni, nka imɔnɔn i tikini pise upe:44 kwinnan nka ni umanne kɛrɛkɛni a mɛyeni, ayammi ke sahuu. Pipe ninnanan i kobe nan niyemi uklemini.45 Nka pifaamu nka u kwinnanbɔ, uko uminni pɛyeni, nkafini palɛ puwa faamunan pi nansine yeni patɛ uko i piye.46Tikinipise u wuntanan nki yɛlɛ peta ninnan nkwe. 47Yesu summan pi wuntanan ikwisi, nka ilo piribe nkwɛribɛ itikunni i minan nki. 48I mɔnɔn pɛye : i kwɛ tuku piribeni isuwa sahuu nkɔ ukle unu, bɛkɛ usu tukube sahuu. I kwe nkwɛ ɛ yan ayi ninnan sahuunanbɔni isinkini, nkwɛ sɛkɛ ninnan nkwe.49Zan lo mannanni ipa mɔnɔn Yesu : karamunan tiyan yinnin nkwɛribɛ nkwɛ wɔpise nkabane liba uponi i mi yinnan nni. Tiye uponi talɛ ikle nkafini iti kwɛribɛbɔ.50 Yesu jaabini : Alɛ iklebɔ, nkafini ikwɛ aliya kwinkammi nni nibɔ, ini akwɛribɛ.51Yesu sunkan ita ipa wunseke lesekɛ ninnan nkini, nkumman lese nta lesenkɛni, nka iwa ɛla Zeruzalɛmuni.52 Nka itummu itummu ntapise iyinke. Pita yinle Samari yɔbɛ nboko nwunnan yeni pi wɛ nanpɔrɔ nnanan Yesu ye. 53Nka ncaba uboko uliba uturu Yesu yebɔ, nkafini iyela Zeruzalɛmuni.54I tikinipise ncese, Zaki ipɛ Zan pinu inankani, pi mɔnɔn Yesu yeni: kunnunni mi uponi ati yinle wan wala usi upa uyɛsɛ pɛyɛ? 55 Wansi iyinnka nkini i kɔsɔ pikunni.56 Nka userebe nke, pi fɛni pita boko nwunnan ye.57U yinni pɛyɛ wunkura usi, kwɛribɛ mɔnɔn Yesu ye : imila tiye o tiye nimiponi.58 Yesu mɔnɔn iseni pan ki wusiyanki npuman ukleni, lupiba utɔ lupise nkle sannna nan ki ninnanan i kobe i yinnan usibɔ.59Yesu mɔnɔnbɛ kwɛribɛ yeni : yɔnpo. Nka i wa : kunnunni, yinni ata npu nkwɛsi baa. 60Yesu mɔnɔn iseni: yinni kunnuman npuu kunnuman. Ma tami nmi mannan Ceni yɔsuye nwemmi .61Kwɛribɛ mɔnɔnbo Yesu yeni : Ni yani nponi kunnunni. Nka uwunnan nki yinni ntaba nmɔnɔn nliba upe. 62Yesu pukoki iseni : puwɛ o puwɛ mi tuku nan linke ami tummu seni. Nkwɛ isunnkan i Ceni uyɔsuyebɔ.
Chapter 10

1Nkuma nsɔrɔ tisu tun nii wanse sinnito i kansan i sinnito mi upee ni. Ikɔɔkaye ifiyan boko se nkun mɛɛni, itoko pɛɛ i ŋike yeni boo noo. 2Imɔnɔ pɛyeni yaa:" Wannipuu min ne ufaani, yammo nyanma ufaa ŋin nibɔ. Nka nfii aya wa sube ɛɛtoko yammo nyanma pita pi minni i wan ni puu mani.3Ata ! Nii atunmuni ata nma nafomi ni taa carima nsin niki nakɛni. 4Alo ŋinkɔma nwan ni suwa akle nkibɔ, alo ttɔɔtani suwa bɔ, alo faamabɔ, ayiini bɛ wun kurɔ upo ana fee puwɛ kle bɔ.5Ayile kunni nkɛɛ, awaba tin ntiyan yaa:" A wun na nna ntɔ kun ni ni nki." 6Isan ma apile nkwɛ bɛ yan ye, asun ma nne iwaka ususini, ipuwɛ bɛ yebɔ, asan ma nne ni pukonne amɛɛ yeni. 7Ipuwɛbɛye awaka nkɔ ukun ni nki. Ipina nka akle ye, iki wan nika awan nuu, ini bɛɛ nini kuman akani anini, iki nkabɔ, yan moyanmiya isukan ii ŋin timina ni. Ata ana kɛɛ ɛwasi nne na kun numin nibɔ.8Ayile boko nwun naye, iwuu boko nki ncaba utugu amɛyɛ sa, pii wan ni kuma nkuma tikani atuni, awan ni. 9Kama ncɛyɛ nkɔ uboko nkee ni ayun mi pisii ye amɔnɔ nkɔ ubo nki ncaba upee a cenu u yɔsuye ntaka pɛni.10Ayile boko nwun naye, i ncabɔ u tuku amɛyɛ sawu bɔ, ata amɔnɔ pimaca fuu nnaseni yaa. 11Ufi pi boko umaye nwun numa lakasi afama nsi abɔsɔnisi to pikɔ upɛra nkuma ntoni nki, pisumɔ a cenu uyɔsuye nta pɛni. 12Ni umani amɛyɛ ni yaa;Sodomɛ boko u baka ye nii puwɔɔ nne nkɔ uboko u baka ye nne sin sɛnni cenu ukwin nkuni wiiye ni.13Ca nna ki nmee ni, Kɔrazɛn ! Ca nna ki nmee ni, Betisayida ! Iki nkabɔ taa tuna weemi nkuma yanmi awun nkini ikuma nyan miye Tir i Sidɔn boko nki, kɛrɛkɛn na kiye ifiye ni pi lɛ piwee nyemi ulɔkɔ, piwan ye yaan nbrimini piwan fuumi pi kuumini ulɔkɔ. 14Nka nfii, Tir i Sidɔn bokose ubaye nipuwɔɔ nne sin nsɛn ni cenu ukwin nkuu ni wiyeni nkuu a kuma nkun ni. 15Maya, Kapɛrnaum, miyan ni ami ŋinso ni npata upafi suna nkee? Owolɛ miyɔkani wan usin ni nki ni."16Mɔnɔbɛ itigini pise upee ni yaa:" I nkwɛ yan mini amɛye, bɛɛ kɛ ilɛbee. Inkwɛ lɛbee, ntumuya isɛkɛ usuliyɔ."17Ncabɔ utumu ntama uwanse tin ikan san isinni ntoni uwun kami ni ka upike ni, piwa yaa: Tisu ali wɔɔ npise ni nkɔ yɔkani titu mi yinna ufakana nkini !" 18Nka Yesu mɔnɔ pɛye yaa nyan Sutanna ucani ka yin ni uyinniso, nma wala wusumana. 19Cee, nna faka na akle yakuma nkuni ni inamisee ni, tafii wemi ntoki tipan ma ntu. Puwa ifiyan kwiye ayan ma asibɔ. 20Nkuma ntoni uwun na nki, awun numa nkanmi a wɔɔ npise nyɔkɔ nkɔni amɛyenibɔ, awuuuma nkanmi ayinse nkan sinsɛn ni suwana uyɔsuye nini.21Nkɔ ulise nke, Yesu wun na u kanmini sawu Cenu unina u kwɔɔna na nkini, iwani yaa:" Nsu, suwona immaan usu, nifee unaa mikle ni, iki nkabɔ mimi nkuma nwemini kwin suma ma i wunta suse upeni, npa tigini pisee upee. Ɛɛyɛn, nsu, ikabɔ nka nka nkanmi miwun.22"Puma ntoni ulu nklemin ni nsu kle ni Cenu ukobe nkwɛni, puwe isuma nibɔ, iki nsu kaponi bɔ. Nsubɛɛ nkwɛni, puwɛ isu mani bɔ, iki bɛɛ kobe ikaponi bɔ, i npɛɛ kobe ibɛɛ usi ipa tigi isu nkwɛye."23Nkɔ usɔr,o, nka Yesu wasi itigini pise upɛlɛ imɔnɔ pɛye ipikɔ yaa:" Ani kwɔɔ npi se apu yan ŋin kɔ upɛlɛ. 24Iki nka bɔ ni umane amɛn yeni yaa; tumu ntama uka fiyan ma iyɔsu fiyan ma ye usini pa yan akɔ usuwa ŋin, pi fi uyan ŋin bɔ, piye usini pa nu akuma nsuwaa pi fi nna bɔ."25Nkɔ ulese nke nka sɛɛ na u tigima ncese yinsa pi yin ni pi fee Yesu kuwo tu, piwa yaa:" Tigigu, kuma ni fiyan uyanma npafi npa yan sin sɛn ni suwo na uyɔsuyee?" 26Nka Yesu waa iseyaa:" kumu nkan sɛɛ na usɛmmi na nki? Kuma nka ki mitika usi? 27Nka ukobe iwa ise yaa:" Mi Cenu nkwin na usukan ni ukan mi miwun i sunmu utoni, ikwɛya utoni, imi fakana utoni, imi wun atana utoni ipɛ :" Miboko ikwin na usukan ni ukanni miwun nma mi kɔko kwin na u kanmi miwun na nkɛni". 28Nka Yesu waa ise yaa :" nkwin na upuko nii fakana u ca mi kleni tami yan mi nkaa, mi nina nne nyan ni."29Nkwɛ isɛɛna utigiya iye usini ipana sɛɛ na ikɔ kle. Nka ipi Yesu yaa:"Yɛrɛ masɛɛ nboko?" 30Nka Yesu wa ise yaa:" yin ni nkwɛbɛ yin ni Jeruzalɛm ni itɔ laa Jeriko nka kwin ye yanma utapi cani isi pimɔ piyunku ma isee, iyin ni icani kaye pitaa.31Nkɔ ule seke beleya nkwɛrɛ fɛɛ ye nkɔ uwun kurɔ upa ni. Iyan nkwɛ yin ni lese nkɛni, nka ifɛɛ wun kurɔ upɛrɛ tina. 32Nka ufakana bɛɛ, Levite nii nkwɛrɛbɛ fi an niyenibɛ ni, iyɔŋin, nkwɛ fɛɛbɛ wun kurutina upɛrɛni.33Samaritini nkwɛrɛbɛ tɔ tani ka ufi ise yan niye ni, nka iyun kuma uta isi, 34Nka i wɔɔ ikun ilo diwɛn ma i winyun i yan muu ituku ifini usi ita iyɔkɔni coca nla na nwun nɛ, ipaŋin ni iwun tana isee sawu. 35Ukuu tina san na nki, nka u Samarini ina yin kɔ bomi naporɔni ikle, ɛɛŋinni iwun tana nkwɛ kaaya ise sawu imi yammi nku ise uku yin kɔmani nkun ni npuko ni ka kipee ntoni uma mi kleni.3637Mikle sɛya, nakama ucani yin ni nkwɛ sini ya, nii tinmi ni usi yɛrɛ sɛɛ iboko?" Nka sɛɛna utigiya iwa ise yaa:" A nkwɛ yunkuna ta isini." Nka iwa ise ya. "A mi kɔkuto nta miya mi usuwa bɛɛ."38Uŋinmi Yesu yɛ wun kururɔ upo iitigiki ni pisee, iyile boko nwun nɛ ni. Nka ciibɛ nkwɛrɛbɛ yƙo Yesu ni ikle kun ni ye, iyinna kɛ amarte. 39Fiya nkwɛrɛb:e ye Marte kle ni a Mariyama. Nka itɔni Yesu pan ntu i yan mani ise.40Marte wuntana u toni ukɛnye ikun nu nyan momi nyan ma uponi. Itani i mɔnɔ Yesu ye yaa: " Tisu, nfiya iyin nibe yan momini ikɔɔni, nka ki kwin na nmee wɛ? Mɔnɔise ɛɛpa ibabesi." 41Nka tisu waa ise yaa:" Marte, Marte min mika bakaye min miwunta na ukanye puu fiyaan mani. 42Puu poni uka ninana i upo loko. Nkɔ upuu kan miyan nka Mariya loo, kikɔ ka ikle uyan ŋinbɔ.

Chapter 11

1Kuwa nwunnansi, Yesu ye Ceni uyalani i kwisi lesenkenni i tikini pise usi niponi imɔnɔnni : kunnunni, tiki tummuyɛ Ceni uyafakanan usi nman Zan simmi nka nankɛni2I mɔnɔn pɛyeni : a Ceni u yaye lesenke, a mɔnɔn ti kwɛsi mi yinnan nsi. Mi yɔsuye nipa.3 I ti kwinnan uyinni wanni kumman ukummansi kwa o kwa nanni tikle.4Pukuu ti wenyemi, nkafini tibɛ icese uwenyemi npukoni, ipi yammi kwinye tisi. Mi yinni kufetunan upa fititubɔ.5Yesu mɔnɔnbo pɛyeni : asi ikwɛ ta i nannan ikle lese isininki ipa mɔnɔn ise nnannan babesi i buru timmi. 6Nkafini nnannan nkwɛribɛ yinni boko nwunnɛ nni ipabe wannikummanbɛ nkle ntɛ nnan iklebɔ.7 I nannan i waka bɔ utu ipa pukoki ise: mi bakabebɔ ba uwani ukwisi, be i pise i wɔlɔni ti kwisi ni fiyan wunsonne npa nan burunan muklebɔ. 8Ni umanne amɛyeni, i wunso insɔn ikle nanne nkɔ upɛra usibɔ, i wunsonni inan puwa o puwa yuponi ikleni, nkafini inannan i baka yeni kwɛni.9 Nkafini ni umanne amɛyeni, a ya nka onka Ceni ukle, i unan akleni. A nkanka po, a wɛnkani a u yanyinni a man baa, baa unan ki kwa a mɛyeni.10Nkafini puwɛ o puwɛ iya nkanka Ceni ki unan usukleni. I kwɛ wɛ nka iwuntanan uyinni usi, usu uyanni. Baa unan ki kwa baa unan uman caba upeni.11Kwɛsino we itulo ipa nan yakwa i piribe ikle i ya yinse i kle? 12Kwɛsinan we itulo inan nanminan i piribe ikle i piribe i yan kwisu kuwan ikle? 13A mɛyɛ ncɛyɛ yɛsɛni, a tulu a pukamman nnan a pise uklebti kwɛsinan nkwɛ walabusi, i nii nsakasinan unan iya caba ukle uku a pu nankle nkumman nkunni wɛ?14Yesu yammi yinni nkwɛribɛ siyeni wɔpiribe u wansiyeb nkwɛ npoponni. Wɔpiribe ula yinni npo lesenkɛni, i wantu imannanni fɔ liba ntototoni u kabako.15 Nka pisi cese wa: ti wɔpise nkabanne, wɔpise u kunnuni Belezebuli kɔ ukle ununi16Cese ye umanneni pafe Yesu kuwotu, nkanfi piwa ise, i yammi kwinkwe uwunnan nka u tikaye ɛ yɔsuye nyinni Ceni ukleni. 17Yesu summan pi wuntananni i kwisi nka i mɔnɔn pɛye : i ninan nka liba maca cakanne, nka u ninan ki fiyan kammilebɔ. Pikurumi ni wiyani.18Nka uwunnannki i Sutanan u cakanan ukɔ, uyɔsuye nila wɔn yinnke kankinan? Nkafini a manneni wɔpise nkunnuni Belezebuli kɛ fakanan unan nkle npafiyan wɔpise nkabanne.19 I ki Belezebuli ka ukwɔnan nka ni wɔpise pi nkabanne yɛlɛ kɔ ukwannanki? Pi yɛlɛ itani akosiyesi caba.20 I ni wɔpise nkabanne Ceni ukwanan nki, kutikayeni a Ceni uyɔsuye nfi amɛyeni.21 I yunkaye puwa ki nikwasinan nkwe klemini, puwa ikunni npuman ntoni ufiyebɔ. 22Nkafini i kwɛribe ikunni nkwɛ sɔman nfakanan ufa ikummani ibɛ i yukoye puwani uka ikleni iti iwuntanan nka kunni nkɔ uwunnan nki i klekunni npumman ntototoni nlonni inanni kwɛribɛ kle.23 Ikwɛ ibebɔ usuni nniye. I kwɛ nbasi kwinkammi yan uyanmanbɔ, usu kle ki kwiyekini.24 I wɔpiribe ula nkwɛpo, kila nannan nna wɔnan utuni, upa upawɛ wunni lanan yanye. Uyan nkabɔ, ki wanani a kipukonne utisiya nkini. 25Upuke lesenkɛ, uta ufi nkɔ utiye ubele nman ninannan i baa upura nankɛni. 26Nkɔ uwunnan nki kita wɔpise sinnitomi i yinlenni fakanan ki nkumman ye uku ikunni. Ni pe yinleni usu sini. Ibɛ i yesiyeboni ikutintiyannan ukunni.27Yesukwisi lesenkɛ nkumman nmanni lesenkɛni, cibɛ nkwɛribɛ yinni i miyan suwo liba usinni nkini i mɔnɔn : cibɛ nkwɛ kummini, i wunnan nkammi. 28Nka Yesu pukoki ise: puwɛ nkwɛ Ceni ukwinnan unan ipa wanni yammoni nkini, usu wunnan nkammi.29Liba yefane Yesu minan nkini inankani nka imɔnɔn pɛye. Tɛni nliba yɛsɛni. Kwinkwe nka puupo. Nkafini kwinkwe i yamman upa tiki pɛyebɔ nceni ki Zonasi kɔ usuwabɔ. 30Zonasi wasi kɔtikayenan nankɛ Ninivu caba nkle, nkabɛ ninnannan ikobe ita kɔtikayenan yani tɛni nliba ukle yani.Sɛnan ukunnni wiye usi, yɔsube, cibɛ i yeni ikɔnan nkeni ipa pi tɛni nliba, nkafini i yinni ninan unankini ipa ipa yammini Solomani wuntakammi yan ukwinne nneni.Sɛnan upiyeni nkafini Zonasi mannan Ceni ukwinne nkumma Ninivu boko nkini, Ninivu caba utulu nneni. Pi puke piserebenkeni pila pi we yemmi nsi. Ce kwɛribɛ nnan nni i sise fa Zonasi.Puwɛ tukwɛya uwan ipo 33tukunni timi nnabɔ, waliman gongoni utubɔ nkafini yu tikani pawunnan kunni nkafini ncɛyɛ yinlenne kunni pa yanyi. Mi yunkupiye nkakɛ mi sini utu nkwɛya. 34Imi yankupise nyɛsɛ mi yanyibɔ.35 nkafi summan Ceni fakanan mi ce yimmi nlɛya nka misini u wasi yinbiyebɔ.36 I mitibe ntototoni ki yimmi nlɛyanke, mi pa waka yinbiye ntubɔ, nma itunkwɛya kimilemini nannkɛ u yimmi nlɛyani.37Yesu kwisi lesenkɛ ikwinan umanneni, farizinman nkwɛribɛ wiyɔni ikleni ɛta i wanni i klekunni.38 Farizinanni i ce Yesu sahuu nkafini i saka ye i klemmi i pasumman wantu i wannanbɔ nka usinni pikle yanibɔ, nka piuca.39Kunnunni i mɔnɔn iseni: nka amɛyɛ farizinman ayani a likumman i pɛ sɔman nserebemi nsakasi sahuu nkafini a wunnuman nyibi icakunnan ipɛ yesiyeni. 40A kwɛman ! Ceni nka bele wenenanni, nka uwunnan nki ibelebɛ wunnan nkinanwɛ?41 Pumman nkumman a sɔman nni, a nanni baka ukle, nka awemmi ntoni ni kwɛmanni.42A mɛyɛ fariziman a ka usɛni, nkafini a akɔkwanneni afe nanayeman ipɛ sasenni npumman nnusawa ntototoni njakaman. Ceni ki wunkuru loni nka ipɛ kamminle wunnan nka po akleni ankɔ uyinnanye. Nkumman npɛkɛye a sunkan a yammini apa summan kummani nwan nkunni.43A mɛyɛ farizinman, aka usɛni nkafini tɔni tibe nka kamman npɛ nkammi npɛ kammi awuu tikini bɔman ntu, a tɔ usi a liba pi afe nifiyan lasenni.44 Aka usɛni, nkafini awansini nman taabɛ nkumman yanyibɔni, liba piciya nsi ipi kwelemi45Nka sariya karamunan ncese mɔnɔn Yesu ye: karamunan i mi man yani mi yinlenibtummuyeni.46 Ipukoki pɛyeni:sariya karamunan uka uyɛsɛbɛni, nkafini a liba uwan sɔyimmiye nman nsikenki, nkafini a pi basi tititii nsikebɔ.47 A kwɛsiye li tumuntaman ncɛyɛnni a mɛyɛ ncɛyɛ api puubɛ ncanni a pa nyenni kɛkɛni, aka uyɛsɛni. 48A utikayeni a kwɛsi yɛye nka yammanni ɔsinni a mɛyeni, nkafini pi li tummu ntamanni a mɛyɛni api puubɛ i yeni.49Nkanfi Ceni u mɔnɔn u wuntanannki ɛ pe tummunitaman ipɛ tummuni pise u tummuni a mɛyeni. A pe cese liyeni, awan bakaye cesesi. 50Nka uwunnan nki tɛni nliba pi piyeni tummuni taman pitiman npisenan uwunnan nki timan nkumman pisini fɔ nina u wantu lese nkeni. 51Ulo abɛli timan npisennan nke fɔ upa pa i Zakari npisennanke, nkwɛ pi liwuu Ceni fe nba kwe utikammiyan utiye usinninki ipɛ saraka nfenanan utiye nkinni sɛnanki ni umanne amɛyeni a : tɛni nliba pi piye i kumman ntoni.Amɛyɛ sariya karamunan aka uyɛsɛni, nkafini a kɔ puwonneni sɛn sumannan nkafini asumman pabɔ. i cɛyɛ usi apa summan sɛnan, abɛ yinnan usu pa sumɔnbɔ.53Yesu wunseke nka utiye nki lesenkɛni, sariya karamunan ipɛ farizinman usummu uka iseni sahuu. Piyebi wiya i kwiyemi ntoni usuwani. Nkafi pa ipiye i we fiyanman. 54Nkafini isumman manni fakananbɔ pafi pa fiyuu.
Chapter 12

1U mɔnoni, Yesu wantu i tama nmana pɛyeni jorini kwɛrɛbɛ timi rezɛma i lɔnkɔnakini ipa nankan i lɔnkanlantu i cincɛbɛ ipa cipan ipa fe rezɛma nnimi nfenanan ipa jni kwanan nwunni gnukoye caba upe. Umanani, ɛ kalifa rezɛmani cɛdumaya nkwɛribe. Kleni ipa ta boko nwunnaye.2Rezɛma npulo lesekɛni nkakɛ i tumu ignammo yampibe rezɛma ntuma upe, ɛ tɛ ka rezɛn pulomi pikle.3 Nka pituku gnamma yampise pi mapɛ, nka pi kwasa pi pikone i piklekɔma4Nka lɔnkɔsuwe i tumu gnammayam pise ncese i tumu pɛyɛbo. Nkakɛ pitanmi pɛyɛ pikumini, pi juguya pɛyɛ. 5Lɔnkɔsuwe i tumu cesebo, pi lipɛ. Umɔnani ɛ tumu gnammoyam pise uka fiyanma nceseni. Nka pima cese, pi libɛ cese.6Kobe ikaponi cɛkɛye lɔnkɔsuwe isi, i kannuyebɛ lɔnkɔsuweni sou. I tumu pɛyɛ peni pitoni uwani a mi wani: pikɔni i kobe i bognanni.7 Nkafini rezɛna utunma umɔnɔ macayeni : a ucɛ nloya i yan fani. Apa ti tiyu, ciyɛnni tumuyɛkɛ uloni.8Nka pituku i cobe pi liyu pifu lɔnkonan uselebeke.9 Ayiwa, rezen nlɔnkosuwe, kumasɛ i uyamma? Ipani ipɛ ili rezɛnma nlɔnkɔ liba ncese kle. 10A kala kɛ sɛminanniki wɛ: bɔgnicaba pilɛ tabɛ, nkuma a kambɔni, palɛ pagni bani ipɛni, nkɔ uba nka patɔ laba nka suwayebɔni.11A ce ti kwesi kɛ gnanmi nka yani, uwasini kabakona tikle. 12Yahuluma u gnɔsube i tuku Yesu nonkɛni, kasɔrɔbɔ pi sumani Yesu wan lamamani pikanma, nka pi nansiye libɔ ugnikeni. Nkɔ uleseke nka pigninuye pila.13Nka pitumu farizinya ipɛ Ɛrɔde caba ncese Yesu ye. Pafi paluku i kɔkunto mani kwinne. 14Pipa pi mɔnɔn ise, Karamuna tisumɔni a makɛ sɛsuwe, a mi nansinne puɛ gnikebɔ gnɔsube liba utotoni pi mikleni kaponi ami liba ukalameni Ceni uwunkura usi isɛnani. Usini tatɔ i nina usana usalale Romɛ caba u gnɔsube ise, wala usinibɔ ? Ti sunkanni ti sorɔn, wala ti sunkan ta sarɔnbɔ? 15Nkafini Yesu sumanpɛ i kwinbomannani, nka i wa pɛyeya:kumanfi a wiyani nnanki? Apɛ waki nkunta u kaponi npa nco!16 A nka piti kaponi ise. Nka Yesu pipɛyɛya: yɛrɛye cɔncɔ, nkwɛ inna ukan wanani usini? Nka piwa iseya : A Romɛ caba ignɔsube.17Nkuma nleseke nka Yesu mɔnɔn pɛye: A na gnɔsube isana gnɔsube iklele a na Ceni uka Ceni.18Saduseen caba ye umanneni a kunuma ni wunsonibɔ. Cese tapisi pi gnan Yesu yi pi piyuya :19Karamuna, Musa kan sɛminani itoko tumuye : i kwinye nkwɛrɛbɛ ku, kasɔrɔ i cibɛ ignan pisebɔ, i balikwinye nbele icibɛ ipagnan ibɔnsɔma ukwinye ise.20Ayiwa bolikwinmi siniba piye kammileni. Titini ibele cibɛsini, iku kamasɔrɔ ignan pise isibɔ. 21Bamoko ipɛ ibele uci ponisi, ikɔ ignan pise isebɔ. Tinibɛni nka ikɔ uwasiyani.22Liba sinita pilo cibɛni puwɛ gnan pise ucibɛbɔ. U manani a ucibɛ ikuni. 23Ayiwa kunuma nwunsoni usumani nkwɛ icibɛ, yɛlɛ ita ikwɛ putonusi? Kasɔrɔ sinitoni pibele usibɛni!24Yesu mɔnɔ pɛyeni : a wase u sabuna nka kɛwɛ, a fanmu kitabuna nkwinne bɔ. A sumabɛ Ceni u sebayaye wɛ. 25I kunuma npa nwunso, kwinyemi pi cima ubelesibɔ cima pinan kwinmi uklebɔ, nka pitani ma wala usi nmɛlɛkɛma. 26Kunuma nwunsoni ukɔ upɛlɔ usi, a kalɔw Musa sɛnnaki wusɛpiye u kwinna kiwɛ, a Ceni umɔnɔ Musa yeni:bɛkɛ Ibrayima Ceni ipɛ Issaka Ceni ipɛ Yakuba Ceni.27Ceni ki kunuma ncenibɔ, ncɛcɛ kubɔni pi Ceni nka. A wani sou. 28Sariya kalamuna ncese nu nkɔ usɔsɔna u kwinna u mannanni. Ti gnɔyini, a Yesu jaabi saduseɛn caba sau. I wɔni, Ceni upuyuni: tumunkwinne ntoto usi, titika kawe?29Nka Yesu wa ise: tumu kwinne ntiti nka nka kɛni : Israyɛl gnanmini dɛ. Tikwɛsi ticeni i cɛkɛ ti kwɛsi kapo. Mi sukanni mi. 30Ti kwɛsi Ceni ukwinna usukanni ukanmi miwu i mi sumu utototoni, ipɛ mikɔkuto, ipɛ mi wantana utoni, ipɛ mi fakanan utototoni.31U boko nkakɛkɛni : nboko i kwinna usukanni u nanmi mihu nma mikɔkuto. Tumucaba mana nkumabɔ.32 Ncaba u sariya kalamuna pimɔnɔ Yesu yeni, mi suma sɛnani karamuna. I mana nkakani, sɛnakakɛ, nkafini Ceni kini kapo, puwaye gnini Ceni ukunibɔ.33 Mi kanu Ceni imi sumutototoni, i mi wuntana utoni, ipɛ mi fakanan utoni. Mi boko i kwinna usunkan ukam mihu nma mikɔkunto. Nkɔ usi saraka ngnannimaleni ipɛ sarakama ntoni nkeni.34Yesu gnanni ɛ jaabibɛ i wunta kanmiyanni. I mɔnɔ pɛyeni : mi tiye utuwo i Ceni u masanyayebɔ. U manani, a puwɛ kwa i gniminisi ipa piyu puwa gninibɔ.35U gnini Yesu liba u kalanne Ceni fe nba nkwe utu, i pi pɛyɛni: sariyana ukaramuna pu mane kankinan a Krista kɛ Dawuda boko? 36Dawuda kɛ mɔnɔ nina ukwɔnaki a: ti kwɛsi kɛ mɔnɔ nkwɛsiye a mitɔni nklewɔna nke, npa yammi mi juguma pi panna usi nsapuka.37 Dawuda kɛ Krista gnilene ɛ kwɛsi. I ye Dawuda boko konkinan? Gnanmana ukanni lifiyanma uwannsau. 38I mɔnɔ pɛye pi kalalekini a tuku akɔ sariya kalamumɔ upe. Pi nankan tɔkɔcɛ lamannini ipɛ liba upa pi nina nkweye nmani kɛrɛna nke nka nka kammi piyu.39Ceni ufe nba uta, fɛtuma nyammun nnanan ipɛ wanniki kwemi nwannila kanma ntiye utɔnanan u kanmibɛ piwuni. 40Cima ncɛyɛ kuni pi pikle npuma ntoni nka pikleni, u manani a pibɛ ciya Ceni yayekini, pafi patikike apini nina nkamma. Pi pe jalakini, a baka pɛyɛ apa yɛsɛ pisi.41Yesu tɔnni Ceni fe nba kwe utuni ipa ninifɛman nwanni fakanan nceki suwa nki. I ye liba u nkɔnma nwanni fakanan ucekini. Nanpomi fiyanma ye nkɔn fiyanma nwan suwakini. 42Laba ncima ncɛyɛ puwɔyɛ kuni pi pani pi gnikɔnbmani, ni ye ikuho warikunto kunibɔ. 43Nkɔ uleseke nka Yesu yile i kalandepise i mɔnnɔ pɛye: sɛnnan nki ni umane amɛyeni, i laba ncima ncɛyɛ puwa-ku i piwan nka suwaki, nfa ceye toni ukumani. 44Nka fini, pitoni unan nkumani nyini pinanpone sini i se i labane, i nan i kle unu npuma ntototonini. I yini puwa i kuni i patɛ nta wannan ipɛbɔ.45I kwɛ yanma nyan miya iwɔɔ iwun nki ɛɛkunnu ni ilɔka yeni, iwantu itɛɛ yanmo yamma i ciima umaa se, iwan na iniyan itanma nniyan, 46kɛrɛ kɛni sɛɛ, uyan moyanmiya ikunnu ni iceeki kuwa nsibɔni, isima lese nkuma bɔni, nkumu nlese npɛkɛ ikun nu ni i pee ne. Ipee nkwɛ iyan moyanmiya iyesi yeni ina ikɔ ikɔ ukwana ikle liya tuko nsina nki.47Yammo nyanmiya nkwɛ suma ikununi iwan kanmini kani, ii bele ikɔ iyanmi yanmoni usini iikunnu ni ifakabɔ, iimaseni sawu. 48Iyammo nyanmi ya nkwɛ ikun nu nii iwun kanmin nikabɔ iyanni kwin na nwun na nka pasini imase, ɛɛmaseni cun. Puufiyaanma na nkwɛ kle ni, aabɛ ipuufiyaanmani nkwɛ kleni, abɛ pe puu fiyaan lapiye usu kleni, ukuu ce nse utoni ukun ni.49Wan nka npɛka mɔɔ usi. Ikɛrɛkɛn na ufiye utukoni, kiye ikanmile nwunni. 50Tuwan na nusuwayeni, nsu kan ni nyanmu faka na nkee, nkɔɔtɔ uŋan ma uponi.51Aŋanni awun na nna nkaa npɛka mɔɔ usi? Owolɛ, nii nka mani mani a mɛyeni kwa nne ni nkakɛ. 52Ulo kɛrɛkɛn nke, nii sun sunmi pifiye kun nu poni nkini, pi kwa nne ni. Nii tinmi pisiyani nii boomin ukun ni, nii boomin pisiyani nii tinmin ukunni. 53Susube iyin soni ikobe poni, kobe iyinsoni ikwɛɛ siponi, nusube iyinsoni ipribe poni, pribe bɛ iyinsoni ikwɛɛ naponi. Ciibɛ iyinsoni inakanbe poniɲakanbe ibɛ iyinsoni ipuwɔ nuponi.54Yesu mɔnɔnbo libɔ upeni yaa:" aŋan papa ye ŋinso nne wiye u capun laa lese nkɛ, awala nkɔ uti poni nkini awala kipee ni, nka kita yaani bɛɛ. 55Iyan na uwunso uŋin ni kɔna nke npɛrɛ lese nkɛ, a wala ni aŋin timina ulese npɛ nfi, nka bɛɛ kiyaani. 56Kwibo mani ma ! Asima suwona imaa ufee ni fakanani, kuman nfii asimaa kɛrɛkɛn na ufee ni fakana bɔ? Ni na ufee ni faka nabɔ?57Kuma nfii asuma wunkuru namani na ufee ni faka nabɔ? 58Uŋin ni amɛyɛ faa kwin nkuni laa imi boko, kwan mikɔ si mikɔkɔ mikɔ ikle wun kurɔ upo ba, ipaalɛ taa ŋin ni ima kwin kuni sube isee, kwin kuni sube ipaa lɛ miluwo faka nsu se uklemin ni, faka nsusee upaa lɛ mi waan ba nki. 59Ni umani nmee ni yaa mifa nkɔ ubaki n Ceni imi kwisi nkuma nkumuse npuko nneni bɔ, yinkɔ poni iwaka npa lɛ upu konne bɔ."
Chapter 13

1 Nkumman nlesenne Pilati liye Galile ncaba nceseni uyinni pɛyɛ pu yannanman nliyenke Ceni nke liba ncese pa umanne2Yesu yeni. Yesu mɔnɔn pɛyeni : ki a wantannan nkini a Galile ncabani ukunni yani, nkafini piye weyemi iyammani pi kuu Galile ncaba usoni kunni? 3Ni u manni amɛyeni sɛnan nkini. A puke serebe nke a yinni akwinyemi yebɔ, a tototoni uka kiyesiyeni.4 Si lowe Balaminan ucani ni kansan i sintimi ncɛyɛ kunni upa lipɛyɛni, a wuntanan nki apiyɛni kwinye yamman picaki? 5Ni umanne a mɛyeni a sɛnan nkabɔ. A summɔn apuke serebe nkebɔ ala a weyemi isibɔ, nkabɛ a ki yesiye yani.6Nka userebenki Yesu wan tananni pɛyeni : sansan siye kiye yinni nkwɛrikɛ kle i wayenni. Kuwa nwunnan si, nka ita sansanbɛ nkunna, nka ifi puwa kibɔ. 7Nka ukuwa usi, nka imɔnɔn i yammo nyamman upe : nyɛman ntini nkakɛni, nipa sansanbɛ nceni sansan siye nkini ni puwa fiye kibɔ. Kuwau koo usi upatɔ iwaka wayenni yaalibɔ.8Nka yammo yammiya iwa ise. Yinnuye wunni boo. Ni ipan ucan utunni nankan utunnan nka npa wan lɔka utu. 9U nka uyammi lese nkɛ, i kifiye ipise nwan uyɛtinan. U wan pisebɔ npa kuwuu.10Wunni kuna nwunnansi, Yesu ye liba utika tikini banwunnan tuni. 11Cibɛ nkwɛribɛ ye nka utiye kini. Wɔpikase ni isi uyɛman nkansan i sintini nka kɛni. Kasenni ntanmuni yeni i fiyan ye wunsone i yinibɔ.12Yesu yɔnyi lese nkɛni, nka i yinlo i mɔnnɔn: cibɛ mi siye uyammi nkakakɛ kɛni yani.13 I tiki i kle cibɛ isi. Nka u tiyenni suhuu, i nukuu ulanmini i wantu i Ceni ufe.14 Nka tikiniba i kunninni isummu uka nkafini Yesu yammi liba usiye wunni kuwa usini. Ila mannanni imɔnɔn liba upe : asunkanni a yammi yammoni kusiripo ni usi. A pa nkumman nkumman nsi a siye ki yammanni. A pa wunni kuwa usibɔ.15Kunnuni i mɔnɔnni : A ni kwinbo manniman ! Wunni kuwa usi, a kanko po yibi nneto, a nanse ipɛ a fimmi a nbuwaye ata nan nimmi nklewɛ? 16Cibɛni i yinni Ibrayima yɛ tukunikini, Sutana uwan kase ye isini uyɛman nkansan isintini nkakɛni, u sini ye cibɛ usiye upa. Yammi wunni kuwa usi wɛ?17Yesu yɛ kwisi kwinnanni umanne lesekɛni, i niyemi utoni usinsini. Liba utoni u wunnan ukammi Yesu kwinkwe u yamma nkini.18Yesu mɔnɔn boni : Ceni u yɔsuye nmannan kumman? Kumman nintammanne ipɛ? 19A mannan mutari piseni, kwinye nkwɛribɛ lo nkumman ipa yunkunni i nankɔnan nkini. Npɛ, nɛni lesenkɛni i sinni nwasi sibe. Lupise ni nbɔman nwan nklemi nsi.20Yesu la wɔyinke i kwinnannini i wa : Ni Ceni uyɔsuye ntanmanne i kummanboo! 21Ninni nman pumman nkumman a wan burumanni npa nkanleni cibɛ nkwɛribɛ lo nkumman i pa wanni tukunni nsuwa nke, i pa kanni ipa tikini fɔ npatɛ ikannanni.22Yesu takina Zeruzalemu iye boko kwemi ipɛ bokopise nkuwoni ibɛ liba utika.23 Liba ncese piyunni: kunnunni ni fiyanman pi kɔkawɛ? I pukoki iseni. 24A kwa akɔsi a yinle inantitinan nkafini ni umanne amɛyeni nifiyan man pe uwiyanni apa yinle nkafini pi fiyan yinlenebɔ.25I kunnusuwe i wunso lese nkɛ i wa baa u yinni amɛyɛ wele, ape wantu ibɛkɛla umanseni a pa mɔnɔn : kunnunni, kwa bɛkɛla tummuye. I pukonne a mɛyeni ɛ summan a yinni nnananbɔ.26 Nkumman nlesenne a manne iseni, ti wanni ye imanni, a mi tiki tummuyɛ ti boko unifiyanman ntibe ntiyekini.27Ibo umanni tummuyeni ɛ summan tiyinni nnabɔ, a toni kinni kwinye yamman a wunseke nminan nki.28Nka utiyenki, a yan Ibrayima yi, ipɛ Isiyaka, ipɛ Yakuba, ipɛ tummu ncaba pitoni Ceni uyɔsuyeni lesenkɛ ufi a waka wele nkummanbnlesenne. A yakani a fanneni.29Liba ncese peni pi yinni wiye ufɛnina, ipɛ wiye uyinlena, ipɛ klewɔnnan nke, ipɛ kɔnannke. Pi tuwani wannina Ceni uyɔsuyenni30. Nkumman nlesenne serebe nkeni, cese petapisi wɔnyinke ncaba, wɔyinke ncaba ncese pabɛ pitɔ kuwa caba.31Nkumman nlesenne, farizinni nkwɛribɛ wɔ Yesu minnan nkini imɔnɔn ise: mi ta tiye nwunnɛ miyinni nnannnan nkafini Ɛrɔdi usinni ɛ pa limi.32 Yesu pukoki pɛyeni : A ta a mɔnɔn cani kunni nni ise ani wɔpise nkapanneni liba uponi, ni kaman usiye yamman tɛni ipɛ sinsɛnnan, ipɛ uku tiwiye usi, ni kwisa i yammo nni.33 Nkafini u wansi nkleni fakanan npata i wunkura tɛni i sinsɛnnan ipɛ sinsɛnnan tilan, nkafini usinni tummuni taya ipa kua tiye nwunnɛ nceni ki Zeruzalɛmu bɔ34Zeruzalɛmu caba, Zeruzalɛmu caba, amɛyɛ ncɛyɛ a tummu ntamman u liyeni a Ceni utummu ntamman utanman i taabɛ a pa piliye, keklanman niye usi npa wan amɛyɛ mancakunni nminan nki nman kwiya ki upise nwan wancakunni lankɛ u kan nman ntu uminan nkini, nkaatulubɔ.35 Nkafini, abɔman ni wakani kɔman puwɛ itantubɔ. Ni umanne amɛyeni. A yinni yinnibɔ fɔ kuwa nkasi a umanni. Nkwɛkwɛ pe kunnini i yinnan usi, Ceni unan fakanan ikle.
Chapter 14

1 Wunni kuwa nwunnansi, Yesu ta farizinman u yinkeni nkwɛribɛ klekuni i wanni.Liba ncɛyɛ ye nka utiye nkini nka sahuu.2 Wkwiye nkwɛribɛ ye Yesu yinkeni, kase nkumman ninnanan i kanneni niye isini. 3Yesu lo mannanni ipi sariya karamunan ipɛ farizinman : u sinni apa yammi kaman usiye wunni kuwa usi walima usinnibɔ?4 Nka Yesu mannan i pɛyɛbɔ. Nkumman nlesenne, Yesu tuku kayani sini, i yammi isiye. Nkɔ userebe nke nka i mɔnɔn ise i fiyan tani.5I pa summan umanni pɛye : yɛlɛ nnanni a sinninki i kobe, walima i loba ucani kɔlɔnpan nki wunni kuwa usi usu fiya timmansinan nkebɔ? 6Pifi nka uko unanbɔ.7U yinni Yesu wannila, liba ncɛyɛ yinle nkɔ utiye nkini i nan wuntananbɛ ncaba ukleni, nkafini icani sahuu, a tɔnsikumman nkamman npɛkɛ pi wiyani, nka i mɔnɔn pɛye : 8ikwɛribɛ yinlemi cibelesini i suwenke, mita mi tɔni tɔnsikumman nka kamman nsibɔ. Mi lafiyeni lese nwunnu manye a yinne liba ncese pi puwɔme.9 Nkwɛ yinle abɛbonni i kwɛ ipa i wɔnɔn nme a mi wunso minan tɔnnananni ikle nkɔ uwunnanni, mi wunsoni i sinseni, mi ta mitɔnni liba utototoni ukuwo.10Nkafini i mi yinle nkɔ usuwanni ta milɔnni kuwo nkafini i yinlenman upalese nkɛ, upa manme : nnannan npa mitɔnni wɔyinke. Nka uwunnanki mi kɔsinse uyanni, mi wanni caba uyinkeni. Puwɛ o puwɛ pa ikɔ sise usu iyɔkani. 11Puwɛ o puwɛ pa i kɔ yɔkani, usu isiseni.12Nkwɛ yinle Yesu suwenkeni i mɔnɔn bɛ nkwɛ seni: imi sufiyannan u wala liba upe, miyinni npa yinle mi nanmanbɔ, ipɛ mi kwɛnan liba, ipɛ mi kɔkunta liba, ipɛ mi minnanki nnanpomi. Nkafini, pifiyan mi yinlenebɛ pi summinne pifulo mi kummu.13Nkafini imi sufiyannan uwala lesenkɛ npatɔ unan liba ukle, nɔn labaman ipɛ bakaman ipɛ kasɛkumman ipɛ yintuman ukle. 14I mi yammu nka mi kwɔ nkwe uyanni. Nkafini, ncaba pifiyan mi kummu unanbɔ, nka Ceni bibɛ utiye unan mikle sinsɛni.15Wanni caba nkwɛribɛ yɛ nnu kwinanni lesenkɛni nka i mɔnɔn Yesu ye : i kwɛ i wannan yeni u yɔsuyeni, caba u wunnan ki kammini sahuu. 16Yesu pukoki iseni : kwiye nkwɛribɛ wariye sufiyananni i yinle nifiyanman nke.17 Wanni lese npɛ nfi lesekɛni i tummu i yamma yammi ya ita imɔnɔn liba ncɛyɛ a yinle pɛyɛni : a pa nkafini suwe upuloni ukwisi.18Nka pitoni uwɛ yukunan tasinan ikle pikaka poyibɛnle. Titini i mɔnɔn yamma yammi kobe ise: nfi waye nwunnumani nsunkanni nta nceni, ni mi yayeni ta mi mɔnɔn ise ɛ yunkunan nta nsi.19 Kwɛribɛ i mɔnɔn ise boni: Nfi tummu nnanse kansimanni, nna yammoni uyamman ipɛni nce. Ni mi yayenni, ta mi mɔnɔn ise ɛ yunkunan nta nsi.20 Kwɛribɛ i mɔnɔnbɛ iseni : nbele cibɛ si kɛrɛkɛni, nka yinni nifiyan tabɔ.21Yamma yammi nkobe ipukeni ita i manan ntototoni i kunni nni ise. I kunnunni i summu ukani i wa ise : timmisi mita wakwemi i ntibeni ipɛ wunkuruse nkankan nan manne, miyinle labaman ipɛ kasɛ kumman ipɛ yintumman ipɛ panpo suse miba ipɛyɛ nnannni. 22Yammo yammi kobeni iyammi nka lesenkɛni i kwisini, ita i mɔnɔn i kunnunni ise: mi mannan nkankani, nka nyammu yani, kunni ulɛ uyibibɔ.23 Nka i kunnunni i mɔnɔn ise: fɛ mita boko ukankannan usi nankɔman nni, imifi liba ncɛyɛ ye, yammi wemmi ntoni pipa nkafini nkunni upafi upa yibi.24Ni u manni a mɛyɛni liba ncɛyɛ yinle yeni, ncaba pi nsuwe nni ulɛmanni yinnibɔ.25Nka userebe nke, Yesu tanika boko nwunnan ye, nifiyanman uyɔye iponi. I yinni i mɔnɔn pɛye: 26puwɛ o puwɛ yu usi ɛpa yɔ npo i puwɔpe ikwɛsi yebɔ ipɛ ikwɛnan, i cibɛ ipɛ i pise, i kwɛnan liba ipɛ i kwɛsi liba ikɔkunto, usu i fiyan ta ntikiyabɔ.27 I kwɛ kwɛ sinki i manni kweni ipa yɔnpobɔ, usu ifiyan ta ntikiyabɔ.28 A sinninki i kwɛ usi ɛpa yii balanmi nanni, i tuwanni ba ipa fe uyinni fiyebɔ nkafini i nkɔman a nkumman i kleni i nifiyan bani uyeni?29I kikabɔ i wantu ibɔlami nnanni i yenan, ufi kwisa iklebɔ, liba nceni ntoni yɔyini pi icabeni. 30Pi umanneni : kwiyeni i wantu iba uye nnanni, nkafini ufi kwisa iklebɔ.31I yɔsuwe nkwɛ usi ɛpata yɔsuwe nkwɛribɛ cakan nne, i tuwani bani ipi i wuntanan ice i yifiyan ini liyebo ipukommi kansan (50000) manni pi fiyan niliyemmibo ipukommi wɔn (100000) manni ufuuwa.32 Ifiyanbo i liba ncese tummuni pata pa kwisi i kɔsɔkani i wenyemi ukle pa yinnu ye. 33Asi, icɛyɛ usi apatɔ tikini pisebɛ, a sunkanni a yinni a kle unu npumman ntototoni ye.34Kupɛnan kini pukammiyan i kupɛnan u kamminle nnan ufɛki ki puwabkamminle yinnibɔ.35 Nka uwunnan nki a fiyan loko npa kammi puwa man nke we. Ki fuseni lɛ. I yibubɛ nkwɛ kle ipa yammini, i yammini.
Chapter 15

1Lɛnpo nkaman ipɛ kwinye yamman utoni piye Yesu minannkini pa yammani i kwinne nne.2 Farizinman ipɛ saniya karamunan, piye manne pinuman pi wannan ipɛ.3Nka Yesu wan tananni pɛye:4 i nanfo wan susummi kwɛribɛ isi, i kaponi uwa, i nsomi wanse nansu i kansan siman isinnan sumanni i yinnanye wɔnan utu ita i wɛ kaponinni fɔ i yɔnwɛ? 5I yɔnyi lese nkɛ i yuwan i kusuwan nki i wunnu kamminnenan.6I puke lesenkɛ kunni, i inanman i pɛ i tɔnicaba u yinleni ipa mɔnɔn pɛye, api yammi wunnu kammi nnenan kaponi,nkafini ɛ yan i nanfonni nka wayeni. 7Ni umanne a mɛyeni i kwinye yammiya isumman i kwinyemi ipa puke i serebe nke ipa la i kwinyemi isi, mɛlɛkɛman nwunnan ni kammi nle wala usinni nkwɛ itunni, nkɔ uwunnan nkibɛ. Ni wanse nansu i kansiman isinnan summan ncese lo wunkurani nka pi sumnan pi kwinyemi pa puke serebe nkebɔni, wunnu kammini nka yamma ncaba ukokini, ki fiyan i ninnan nponni i kabɔ.8I yinkɔ fɔkuman nka kansimman iyi cibɛ nkwɛ kle i kaponni uwa, i tunkwɛya uwan ipiriba, i wiyɔni sahuu i yɔn wɛ?9 I yɔnni lesenkɛ i inan nman pɛ i tɔni caba u yinleni, ipa mɔnɔn pɛye ipi yammi wunnu kammi nlenan kaponni, nkafini ɛ yinkɔ fɔkɔponi nka cani ɛ yɔnni. 10Ni umanne a mɛyeni i kwinye yammiya ikaponibi suman i kwinye i puke serebe nke i la i kwinye usi, Ceni u mɛlɛkɛman nwunnan kamminleni usu kokini. Nka u wunnan nkini.11Yesu mɔnɔn boni : pibomi ye kwinye nkwɛnbɛ kle. 12Nka sannan i mɔnɔn i kwɛsiye : Nkwɛsi, nka i fiyan be mi nanpo nsini nan nkumman nkle.13Lese cuman nfa usere nke, sannan nni iyan nkummanni nan npo nneni nsini, nka isunni ita i nyinkɔman boko tuwonna nwunnɛ, i inankan inankan i yɛsɛ ntoni nki. 14I yinkɔman npɛ nkwisi lesenkɛni, nka kulo kwe uyinle nkɔ u ninan nni nki, i wanni kumman i kwisi.15I ta i wɛ yyammoni boko nkinni nkwɛnbɛ kle, nka i toko yinbinmi nkunni na i wayenni. 16Kulo ukle itɔpo ɛpa wanni yinbinmi nwanni kumman, nka puwɛ nnan i klebɔ.17I pi i wuntanan ipa mɔnɔn i wunnan nki yammo yamman uka fiyanman nkwɛsi kleni, i wannanni fɔ piyinni suwe usoyo, nkakitɛ yesiye kulo ukle nnannanni.18 I puko nne nkwɛsi kleni npa mɔnɔn ise. Nkwɛsi ncani mi kunni, nka Ceni usummu.19 Nsunkan i yinleni ami kobe yinyibɔ. Nkafini tukube nman mi yammo nyammi ya.20I wunsoni ilo ikwɛsi yɔnyi, iyukunan uta isi. I lo yannan i ta iwan ikle ikwɛsi kusu wan nki. 21Kobe i mɔnɔn i kwɛsi yeni : nkwɛsi, ncani Ceni ukunni, ncani mi kɔkunto kunni. Nsunkan npa yinle yinni a mi kobe bɔ.22Nka i kwɛsi mɔnɔn i yammo yamman upe: a timmisi nwan wunnan waye nkunni, nka sunkan i cese utoni a summɔnni. A wan kakupiyeni i kle nki anan fabɛ ikle a summɔnni. 23A pɛ i nan pi bokoni a pa aliyuu a wari suwe. Ti uwannanni ti yammi wunni kamminenan.24 Nkafini nkobeni i wayeni i yanyini. Kini nman i kuyeni ipa wunso. Nka pi wan wunni kamminle nantu.25Nkumman nlesenne kwiyenni i kobe titinni ye wa yenni. I pukoni nka, itaka kunni lesenkeni, nka inu mannikumman, ipɛ sɔnni panman i minse lesenkɛni.26 Nka i yinle yamma yammi npise nkwɛribɛ i piyuu a kuman iyanmi kunye. 27 Yammo yammi kobeni i pukoki iseni : mifiya i pukeni iba, mi kwɛsi li nan pibokoni, nkafini i pukeni puwa fiyubɔ.28Nka, titikobe i summu uka, iye upo ɛpa yinle kunnibɔ. Nka i kwɛsi yinle iyɔ ɛ yinle kunni. 29Nkumman nlese nke, i mɔnɔn i kwɛsiyeni : ce, nyɛ fiyanman npɛkɛ kummanni, ni yammonni uyamman nme. Nlɛ mi kabɔ iyanyibɔ. Nkumman ntoni uwunnan nki, mi nan puunpiye ikle mi yanyibɔ nkafinibe i nanman ta yammi wunnu kamminle ukunnibɔ. 30Nkafini mi kobe nni isɛni, i yɛsɛ mi nan ponne ntoninkini i cipiseni. I puke lesenkɛ ipani, mi li nanpi bokoni iseni.31Nka i kwɛnsi mɔnɔn ise : Nkobe mi ibe lese ntoninkini, pumman ntototoni nka nkleni, ntototoni nimi cuman. 32Nkafini ti sunkanni ti yammi wunni kamminle nan ti kwa sannanni, nkafini mi fiya nni isɛni, i wasinni nman i kuye ipa summan wunsoni, nkafi i yanyisɛni.
Chapter 16

1Yesu mɔnɔ itigini pise upe bɛboni yaa:'Napo nwee nkwɛrɛbɛ yeyeni ya, yanmo nyamma u kun nu nii nkwɛrɛbɛ ye ikle ni, nka libɔ u yɛsɛ iŋinna aŋin kun nu nii inapone nyesi yeni. 2Nka ikun nunii iyila iwa ise yaa:" Ni nka naa mikwin na nkimiya nkaa kupa ca? Titugu weemi nfakana, aniŋini i fiyaan waka nna npo nne nku nibɔ?3Nkɔ ulese nke, nka yanmo nyanma ukun nuni iwa iwuuna ki yaa:" Kunma nsun kan nyanomaa baa sawu? Nkun nu nii inloni ye inapo nne nkunni. Nii bɛyin ni ifiyan tumu sebɔɔ. Yaye usise nkeni bɛɛ utɔ nsi. 4Ɛɛyɛn ! Nii nka yanma ni nsumoni, i nyinsike napone nkun ni lese nkɛ, cee nse pa fii pa kabe pi kle kun ni."5Ncɛyɛ la kunmu se nkunnu nii kle ulese nkeni, nka iyile pintoni pika nkapo yibɛ nne. Nka iwa tin tin nise yaa:"Nkun nu nii ikna ma misi? 6Nka ipokoki ise yaa:"Winyɔn uyan mokomi wanse sun sun." Nka iwa ise yaa:" La sɛmmi na mitɔni imimana na mikan winyɔn uyan makomi wanse boo ikan sima." 7Nkɔ usɔrɔ, nka iwa kwɛrɛbɛye yaa:"Maya, mi kun mani nka ? Nka iwa iwa ise yaa:" A yiin butɛma wan se sun sun." Nka iwa ise yaa:" Lomi sɛnmina mi kan yiin ubutɛma wanse naasun ma."8Nkwɛ iyanmo nyanma u kun nu ni nkwɛ inami bɔ ni, nkaa i kunnu nnii inafee ikle, iki nkabɔ, nii na nni uliba pi weemi nyanma macasi iclike nne ni, ukuu yinmin nlɛɛya upise ukunni. 9Ni umani amɛyɛ yaa: awɛ nama akɔsi inapo nne kuma kwisa bɔni yi akuma nkwisi lese nkɛ, patigi mɛyɛni tɔ na kanmi yan nki.10I nkwɛ wasi tuko nsini kwipi titna nki, usu wasi bɛni tuko nsini kwi kwee nki inkwɛ wasi liya tuko nsini kwipi titina nki, usuwasi, bɛni liya tuko nsini kwi nkwee minibɛɛ. 11Nka nfii, awasi nii namani ma napone ni nkɔ upɛrɛbɔ, yɛrɛ inapo nsesenima nna akle apa tuku nne? 12Awasi tukosi caba kwɛrɛbɛ, napone nkwina nkibɔ, yɛrɛ manɛ akuma nna akle?13Farisiyɛnw ma unu akuma ukwine ntoni bɛɛ ina nka ni, nka picabe Yesu, nkafii paa cabe unu napone nkwina ukanmi ye piwun ni.14Yammo nyanmi ya ifiyan yanmoni nyanma kun nu ncaba boomi upee bɔ, iki nkabɔ, kwɛrɛbɛ ikan mile iwunni ikuu kwɛbɛ kunni, ncabɔ ii lakasa kwɛrɛbɛ sini ila ikɔɔ kwɛrɛbɛ si. Afiyan yanmoni uyanma Ceni nke apa yanmu boo napo nne neebɔ. 15Iwaa pɛyeni yaa:" Ncɛyɛ pikɔŋan naamani caba ibɔ uyun wan tunani, a mɛyɛ kɛ, Cenu usima a sumuse ni, iki nkabɔ, puwa nka liba pi usiseni, Cenu ulɛ nkani.16Sɛɛ na itumu ntaa ma usɛna kiye yeni upafi tunya Yuhana pa nnese nke ula nkɔ ulese nke, Cenu uyɔsuye n kwi nkanma niye mane ni, libɔ utoni ye pikɔ kwa nne ni pafii payile nni. 17Suwona imaa kifiyan faani, iki nka bɔ, sɛminpi poni iwo sɛɛna u sɛmina unu bɔ.18Puwɛ woo puwɛ lɛ iciibɛ ipa bele kwɛrɛbɛ si, sumaye npɛkɛ usu nni. I nkwɛ lobɛ nkwɛ ciibɛ suwa suma ye npɛkɛ usu nni.19Napo nwee nkwɛrɛbɛ ye yeni, iye bri kan ma nwanni iyɔsɔ wanni kuma nwan na kuwa waa kuwa. 20Bakaya nkwɛrɛbɛ ye kɔmilaa. Ikle yɔɔn unuu ni, iyin nakɛ a Lazarɛ. Takase niye isini utoni usini. 21Su nkuru pɛrima nkuma ye ŋinna naponi iwanni kɔ usi ni caa ni, npɛkɛ iye usi ipa nwanna puma yee paa itaka se nnimasini.22Ubakaya ipasɛni iku, mɛlɛkɛ ma npani nlo nta ntukunii Ibrayima min na nki. Napo nkwee ipa bɛɛ ni iku, apuu ikun nna. 23Uyinnu bakaye wanki, iyin ni ikosuwoni i yan Ibrayima yin lakela, iyanbɛ Lazarɛ yin ikan nkan na nke.24Nka ifan ni nkɔ ulese nke iwayaa:"Nsu Ibrayima , miyunkuna nta nsi ! Tumu Lazarɛ ita ituu ikle piye u ko nimi nni ipa itanma nnimin ya a ni, iki nkabɔ nbaka nna wan ni usin ni nkinisawu. "25NkaIbrayima wa ise ise yaa:" Nkobe, yɔkɔ mi wuntana nike amiyan mi kuma npukan ma ntoni ninani nkini mikwisi, nkɔ ufakana nki kwin nye nkaye Lazarɛ yɔn ye. Kɛrɛkɛni iŋinka tima nki kɛrɛkɛ ni. 26Upa wan nkuma ntoni ukuni, pu kwee kitisin niki amɛɛ ni, i ncɛyɛ usii payinni nnani tikle pata akle, pi fiyaunbɔ. Ncɛyɛ usi paŋinni bɛ akle pa panana ni, pi fiyan bɔ,"27Nka unaponi iwaa yaa:" Nsu, nimi yaye ni, tunmu Lazarɛ ukwɛ sii kle kun ni, 28nfɛɛma piyeni liba sun sun. Ita i ciilikepɛ, paa lɛ pa nnani bakaye nni ni."29Nka Ibrayima wa ise yaa:" Musa i tummu ntaman ukwinne nipikle yeni, pi yammini nkumman nne ! 30Nka i waya:owo, nkwinsi Ibrayima, i ninnan nponi i kunnan uwanso uta pɛyɛye, pi piwe yemmi nliyani." 31Nka Ibrayima wa ise yaa:" Ipi yammini Musa yɛ kwinne nne i tummuni tamanbɔ, hali i puwɛ nkwɛribɛ wunso ifɛ kunniman i sinniki, pi yamma nni isebɔ.é

Chapter 17

1Yesu mɔnɔn i tikini pise upeni : liba uwan wunkuru ko usi u wasini fankanan, puwɛ nkwɛbɛ nka uyanman, usu ka kiyeseyeni. 2Pise nni usi, ikwɛ wan ncɛyɛ wunkuru kosi sanni usu patɔ ika uyamman, i loye taakwe i wan i kusuwan ipa fuyu ikɔ kupɛli wiya nkini, ki puwɔnne usu kleni.3A tuku nkɔ nkumman nweminne. I mi boko icani mikunni, icani mi kunni tiye nkɛni mɔnɔn ise. I summɔn, mi yunkunan nta isi. 4I cani mikunni, ke sinninto wiye uwunnanki, i summɔn misi i puke i serebenke ke sinnitommini ntoninki a mi yunkunan nta isi, mi yunkunan nta isi.5Tummutapise umɔnɔn kunnunni ise. Kunnunni wan wunnan ti tukosinnan ukunni. I mɔnɔn pɛyeni : a tuko yeni6 isi tititi hali a tuko nsinan usise ufi mutaridi pise, a ye ifiyan u manne sikweni nkeni a uwu uwunseke nnannanni uta utimmi ukɔ kupɛli wiyanki. Ki ye itulo a kankeni.7I yammo yammi nkobe i kwɛribɛ asi, itumuse nkafini i wɔ pumman nkuwan, i yinni lesenkɛ wɔ ipa kunni, usu i umanne a mɛyeni: ɛ timmisi ipa a wanni kaponi? 8Owo a umanni u yammo yammi kobe iseni ɛ ikwa i kɔsi i wari suuwe i pa nɔn tikle. I kwisi lesenkɛ suuwe uwala, nkɔ userebenke i summan wannan ipa ni.9Nka u wunnan nki ife unan yammo yammi kobenni ikleni nka fini yammo nni nkaye i sunkan i yammuni nkakɛ yammo yammi kobeni i yammu? Ntuku usibɔ. 10Nka uwunnan nki yammo nni nnan akle, a yammi nka uyewunnan, a mɔnɔn a kɔkunto ye, a yammo nibɔ.11Yesu yela Zeruzalɛmu i sɛ nku Galilenan ipɛ Samarinan uyɔkuse lesenkɛnni.12 Iyinle ye boko nwunnɛ ikwisi, ni kansiman n cɛyɛ sini usi nkase ye pisini nka pi ifuwa. Pi yinni tituwonnanni pi yinni pi miyan suwo pa mɔnɔn ise:13 karamunan Yesu mi yunkunnan nta tisi.14Yesu yan pɛyeni nka i mɔnɔn pɛye apita pi tiki pikɔ saraka nfeman upe. U yinni pɛyɛ nka uwunkura usi pitɔni useye yammini. 15Pisi, kwɛribɛ yan i siye uyammi, i puke ita Yesu ye, i waka fe unɔn usi Ceni ukle kwelew. 16I sɛ ifi Yesu yeni, nka i kurukuni ita ipanan i yinninka nman nki, i nan fe i kle nkafini iyeni samakanni.17Nkumman nlesenne nka Yesu mɔnɔn ise. Ni kansimman utoni siye uyammi wɛ? Ni sinninkɔmini usomi pikɛ? 18Puwɛ puke pisi ipa pɛpa nnan fe Ceni uklebɔ nceni caca nni ikapo nnibɔ.19 Nka userebe nke nka imɔnɔn kwiyenni ise me kɔkɔ mi tuku nsinnan ukɔnkini, wunso mita.20 Farizinman upi Yesu ni: Ceni uyɔsuye ni pe lese wemmi? A i pukoki pɛye : kita nman liba ukumman ni nankɛbɔni.21Kibɛ imannebɛ. co nnannanni walima. co mi yinkebɔ, nkafini Ceni utɔni uyɔsuye nkunni ukwisi.22Nka userebe nke nka i mɔnɔn tikini pise upe : kuwa nwunnan pe fiyanni, ki kamminle a wunni apatɔ i ninnannan i kobe i yanyi, nkafini abɛ iyanyibɔ. 23Liba pi pi umanni a mɛyɛni : i nannanni walima i yanyeni a yɔpipobɔlɛ! 24Wala ki cemi nne nankɛ fɔ wan ki tukuni pao paye nti poni nwunnɛni upa yanyi nka utiponi nkini, ninnannan i kobe nkobɛ ipɛyani ipani kuwa usi.25Nka nfi yani nka ukuwa upafi, i bakaye uwasini fakanan ipɛ pi iliyani. 26Wemi nkumman yammiye nuhun kɔ uwiye nkini nkumman nsuwa ni yammanbɛ ninnannan i kobe ipa niweyeni. 27Libaye wannikumman fiyanman nwannanni pi niyan, ipɛ pi belesi fɔ upata upafi nuhun yinleni kuwa usi be nkwe nki. Nkɔ wunnanni wala fiyannan upani upa uyɛsɛ pitoni nka.28Nkabɛ ki yanman yani nma lɔti kumman nlese nsuwanke. Liba wanni kumman fiyanman nwannan nni pi niyan, pi fiye ipɛ pi sunkwe, pi tummuse, pi kunnumi i nyeni. 29Nka lɔti yɛ nfɛ Sodɔmu boko nkini kuwa nkasini, Ceni uyɛsɛ pitoni ukani i wan ipɛ wala wusumannanni.30Ninnannan i kobe yipukonne kuwa nkasini, nkabɛ kita yani. 31Nka ukuwa usi, u yammi ufi nkwɛ iba ukunni, isɔman nkumman ba utu, i yɔkɔnni ipatonni bɔ. Ufi nkwɛ wayenni, usu npuke yinnibɔ.32Wemmi nkumman yanni Lɔti cibɛ sini, a yɔkɔ a wuntannanni nkumman nne. 33 I kwɛ usi ipa kɔkɔ i ninnan, usu ninnan ki kɔka ikleni. I kwɛ ninnan ukɔkɔ i kle nkonki,usu ninnan ki nan usu kleni.34Nka utunan nki inibomi pi kɔmini kumman po nni usi, pi ninnan nponi ilo pi yinni ninnan npo tinan ye.35 Cibommi pi ta nanmini tiponi nkini pipe kaponi i lonni, kapotinan i wakaye.36 Kwiye bommi pita wapomini wayeni pipe ninnan nponi ilonni pi yinni kapotinan ye.37 Tikini pise upi yuni ki yamman tiye we? Kunnuni? A pukoki pɛye : i pu kunnan kitiyenkɛ, numnmi ni maca fuwa nkɔ utiye nkini.37Tikini pise upi yuni ki yamman tiye we? Kunnunni? A i pukoki peye : i pu kunnan ki tiyenke, nummi ni maca fuwa nko utiye nkini.
Chapter 18

1Yesu wan tanan nwunnan itikini pise upeni, i pa tuku pɛye a ninnan i sunkanni i ya Ceni lese ntoninki, i wan sanmannebɔ. 2I wani : kwinne nkunni nni ye boko nwunnɛ nni. Kwinkunni nni i nansinne ye Ceni uyinkebɔ, iyebɛ kwɔnan u wan puwɛ sibɔ.3Nka uboko poni nni cbɛ nkwɛ puwɔ kunni i yenin nkwɛ ye ta umanne iseni a wemmi nkumman isinninki imancibani i feeni ikle. 4Nka cibɛ ilɔkɔ. Kwinne u kuwoyeni i ye upo ɛpa fekibɔ. Ipa lese nwunnu manyeni, i mɔnɔn i wunnan nki : Ni nansinne Ceni uyinkebɔ, ipɛ nibɛ i kɔyɔkani puwɛ tubɔ, nka kinni sɛnan. 5Nkafini cibɛnni i puwɔ kunni ni iwemmi nfeye ikle ikinkabɔ i peta i ninnan ubakaye kwelew.6Nka, kunnunni i wa : a ce kwinkunni nni Liya sɛnmanniya i kwinne.7 Nkafini, Ceni utu ncɛyɛye ipa wansi pɛyɛ icabani, i pibasinnan uwiyani i kle tunan i tɔnan, nka uwunnan nki i unanni ipa bapɛsi? 8Ni umannne a mɛyeni api timman si i wemmi nfeyen. Nkafini ninnanan i kobe ipe pukonne lesenkɛni ipe tukunsinan ufiye manni usini9Liba ncɛyɛ ye pikɔpuwonneni ninnan nsanmanni, pa cese ubula ufeni, Yesu wan taananni pɛyeni. I mɔnɔnni : 10Kuwa nwunnansi, nibommi uta Ceni fenba kwe utunni pa ya Ceni. Ni poniye Fanrizinnan, kaponi itɔbɛ lɛnpo nkaya.11Farizinnan nni i yinni i ya Ceni i wunnan nki: Ceni, nife unan mikleni nkafinini nman cesebɔ, pɛyɛ ncɛyɛ picani liba ukunni, pi liya wunkuru lo nwemmi nlo, pi we nkummi nyamman ipɛ nibɛ nman lɛnpo nkayannibɔ.12 I suunan u luwoni kebo kunankannan uwunnan nki. Iyan puwa o puwa nfe u jakanan.13Lɛnpo nkayani iye yinnan serebe nke ti tuwonanni. I turu ipa yinni iyinka suwo wala usibɔ, nka iwaka i summu u man nse summu nkase ukle, ipa umanni : Ceni mi yunkunan nta nsi, ninni kwinye yammiya.14 Nka Yesu kwisi i kwinan i wa. Ni umanni a mɛyɛnni Ceni upuwa nkaya nni wunkuru loya yani ipa puke kunni. Nka i puwo firi zinnannibɔ wunkuru lo yabɔ, nkafini puwɛ o puwɛ ikɔ sise, nkwɛ i kɔyɔkannan uyanni. Puwɛ o puwɛ ikɔyɔkanni, ibɛ ikɔsise uyanni.15 Liba yebɛ ta ipise Yesu yeni, nkafini ipa wan i klemi pi kusuwannki ipa wan dukowunan pɛye. I tikini pise upɛ iyan nkayi lesenkɛni nko pi koso pi kunni. 16Yesu yinle piseni ipa mɔnɔn pɛye : A yinni pise pipa be, a liya piklebɔ, nkafini Ceni u yɔsuye pi cumankɛ.17Sɛnnan nki, ni umanne amɛyeni i kwɛ tutu Ceni uyɔsu yenebɔ nman pisenibɔ usu i fiyan yinlenne nnibɔ.18Zuwifuman u kunnunni nkwɛribɛ pi Yesu ni : karamuna kammi yan, kumman nsunkan i yammu npa yan sinsɛnnan?19 Yesu mɔnɔn iseni : kumman nfi npa nyinleni a karamunan? Ninnan nkammiyan nnanni nceniki Ceni ukaponibɔ. 20Summan Ceni usariyaman: mi wenkummi nyammanbɔ, mi li puwɛbɔ, mi wiyebɔ, mi yini npa tɔ lifako u sɛrɛnanbɔ, tuku mi kwɛsi ipɛ mi kwɛnan sahuu.21Nka ipukoki Yesu ye : Nyammi nkumman nsariyaman ntototoni uyinnibe pitiyan.22Yesu yɛ nnu i kwinan lese nkɛni, nka i mɔnɔn ise : puponi nwunnan waka boni mi yammi nka baabɔ. Mi su miklennu npumman ntototoni mi kwani labanan upe, nka u wunnan nki mi pe nan npone nyan sinsɛnni. Nka userebe nke npa miyɔ npo. 23Nka i sɛnnu lesenkɛni, i summu ukani, nkafini nanpokwe suwe isɛkɛye.24Yesu yɛ yan isummu uko lesenkɛni iwani u kwasi lanponi ise ipa yinle Ceni uyɔsuye nni.25 Nɔgɔmɛnan u yinleni santeni upan nke Ceni uyɔsuyenibɔ.26 Yesu yanmini caba umɔnɔnni : nka uwunnan yɛlɛ ifiyan kɔka? 27Nka i pu koki pɛye: Adama piribe ifiyan nka yamman bɔni, Ceni ki fiyan uyammanni.28Piɛr mɔnɔn nkumman nlese nneni: ce ti yinni tiklenu npumman yeni tiyɔ mipo. 29Yesu mɔnɔn ise : sɛnnan nki, ni umanne amɛyeni, i puwɛ o puwɛ yinni i kunni ye, ipɛ i cibɛ, ipɛ itɛnboko, i kwɛsi ipɛ i kwɛnan, ipɛ ipise, Ceni uyɔsuye nkonki. 30Nkwɛ ipe nkumman nka fiyanman nyanni ninnan nkini. Ibɛ i sinsɛnnan u yan ni.31 Yesu la i tummu npise kansan ibommini ipikɔ ipa mɔnɔn pɛye: A ce, tita Zeruzalɛmu. Utiyenki tummu ntaman ukan wemmi nkumman ninnannan i kobe i kwinan nki, ntototoni ni yammanni nman pi mɔnɔn nankɛni. 32Pi pe i nan liba ncese klemini, ncaba pi i cabeni, pi bakɔ, pi pisi pi timan isi. 33Pi mɔn gonokaminan pa summan i liye. Kutinni usi iliye userebe nke, i wunsoni.Itikinipise ufaamu puwa. Uko uminni ye pɛyeni. Nkafi pi summɔnbɔ.35Yesu yɛ taka Zeriko nan lesenkɛni, ufibɛye yintuya nkwɛribɛ tɔna wunkura ukankan nan nkeni ipa yaye.36 Yintuya isɛ nnu lesenke nifianman umiyanni ufɛnikani, nka i pi cese: kumman nyammi? 37Nka i mɔnɔpɛye. Nazarɛ nni Yesu kɛra.38 Nkɔ uwunnan nki, nka i fanni. Dawuda kobe Yesu mi yunkunan nta nsi. 39Cɛyɛ ye wɔn yinkeni nka pi fanni ɛ fulo inan, nka fannnibo iku titiyannan ukunni: Dawuda kobe, mi yunkunnan nta nsi.40Yesu yinni imɔnɔn a pi tuku pi pɛse ise. Isɛnwɔ Yesu minnan nki lesenkɛni, nka Yesu piyu: 41Kumman mi usi apa yammu nme ? Nka i pukoki ise:Kunnunni nyunkupise nkwani.42Yesu mɔnɔn iseni : mi tuko nsi inankani, mi kɔkani, nkafini yanyibo. 43Utiyenki suyuu,nka i yunkupise nkwani, iyɔ Yesu po i kabɛ i fe unan Ceni ukle. Nifiyanman uyan nkayi lesenkɛni, pi nan fe Ceni ukleni.
Chapter 19

1Yesu yile Jeriko ni ifɛ boko u sini nki. 2Ŋinni nkwɛrɛbɛ ye yeni, iyinna kɛ a Zankɛ. Lapo kama u kun nuni napo nkwee kɛye.3Iye usini iyan Yesu yin ipasumɔ, liba ufana ukwɛ kwɛ na ifi iyau yinbɔ nka fiini ikwele yeni. 4Nkɔ ulese nke nka iloyana iba yinke ita ikari koro siye nwunnɛɛ, ɛɛ pafii ipa yan Yesu yin, nkɔ u siye utana kɛye Yesu pee faaye.5Yesu fiinika nkɔ u siye utu lese nkɛni, nka iyinni ikoo suwo icee suwona iyan Zankɛ yin suwo nka iwa ise yaa:" Zankɛ, tinmisi yɔkaani. Uwa nsini fakana, nsuni kanni nyɔkɔni mi kle kun ni. 6Nka Zankɛ tin mii yɔkani, nka iwun kanminni ka kita ise ikle kun ni. 7Libɔ u toni u yan nkuŋin lese nkɛni, nka piwan tu inɔɔ tu nkwine nmana, yaa:" Yin ni nii itani iyɔkɔni kwiyɛ yunmiya ikle kunni !8Zankɛ yinsoni iyini imɔnɔ lisuye nkwa nne nibo nna npɛrɛ poni labama ukle. I ncani kwɛrɛbɛ kunni puwa nwun nɛ, ni npukonne iseni pukoni yinbɛ naa sun." 9Nka Yesu waa yaa:" Kɔka ufi kan ni ni nki tɛnni, iki nkabɔ puwɛni iyebɛni Ibrayima nusa kobe. 10Nkwɛ wayeni, puwɛ ikobe ipani iwiyɔni ipa kɔkɔ."11Uyin ni liba yunmani nkunma nkwi ne nne, nka Yesu wan taana ni pɛɛye, iki nkabɔ pitata lese nkɛ Jeruzalɛm naani, piyaan Yesu Ceni uyɔsuye nii. Nkɔ tikaye nkɔ utiponi nkini. 12Iwani yaa:" Yɔsu kobe nkwɛrɛbɛ laaye niina nwunnɛ ti tuwo nlaani, ɛɛlaa yɔsuye nwiya ikɔyeni ipaa pa.13Itua nikani, nka iyile nii kan sanma iyunma nyun mini pise ukle iwa ɛɛ ye yaa:" Aka ki nne iyini kɔɔmani upa fi npukoni lese nke. 14Ikwin na ukanmiye ilibɔ uwunbɔ, nka pitumu minyan ipo piwa:api usu puwɛni ipatɔni pikun ni. " 15Iyɔsuye nyɔ usɔrɔbɔ, ipike lese nkɛni. Inaye yin kɔma yanmo nyanma ncɛyɛ kle ni, iyile pɛni ipip;" piyan nkunma nkunma, kaki nne nkini ipa isima nnaa.16Tintin niipani iwa yaa:"Nkan nu nii, mi yin kɔponi uyan nyinkɔ kansan mani." 17Nka ikunnu nii iwa ise yaa:"Ukunmin ni, yanmo nyanmi nkan miyan. Miwasini tukosi ni pua titinaki, nka nfi nimi tikani boko kansima nkun ni"18Nka boko iwɔɔ iwa yaa:" Nkunnu nii, mi yin kɔpo uyan yinkɔ sun sunni ni." 19Nka yɔsube iwa nkwɛ se bɛɛ yaa:" Nii mitigani boko sun sun mi nkun ni."20Nkɔ usɔrɔ, yanmo yanmi ya nkwɛrɛbɛ pani iwa yaa;" nkunnu nii, mi yinkɔna nkeni. Nka mɔ pile ukini ntuguni mi yinke. 21Nnasimi yin keni sawu, ikin nka bɔmini niina nkwa nsini. Mitigi puwa nkani bɔni, nka mi ulone. Mitimi laaka nkabɔni, nkaa mipa ukanye.22Nka yɔsube iwa ise ya:" wee ngeni, nii miwee mi nfee yeni upasini inu nkwin nne misima sɛ nka a nini nina nkwasini ni, a utigi puwa nkani bɔ ni, aka ni uloneni, a ntimi laaka nkabɔni, a nka ni ukanyeni. 23Kuma nfii mitigi nyin kɔma ni yinkɔma ntikini laabɔ, npukonii ka upapa ula nyinkɔma i nkun ni nkumabɔ?"24Ncɛyɛ ye yii nlageni, nka imɔnɔ ncabɔ upee yaa:" akɔkɔ iyin kɔma ikle a naa ni yin kɔ kansan supe ikle." 25Nka piwa ise yaa:" ti kun nu nii, yinkɔ kansima ni ikleni ukwisi !"26Nka iwa pɛye yaa;" Nii umani a mɛye ni yaa:" ipuwa nkwɛ kle, wun ina ina ikleni uwaa ikɔ ukun ni puwa nkwɛ kle bɔni, ufiye cun na nka ikle, aka kikɔka ikle ni. 27Nninanyemi kɔni ni, nɛyɛ ye usi npa tɔni pikun bɔni, apa ipɛ nnana ni, apa alipɛ nyun wan nki."28Yesu kwisi nkuma nkwi nne nmani lese nkɛni, nka i fɛɛ piyinke ita ipɛ Jeruzalɛm.29I taka Bɛtɛfajɛ na i Bɛtani naa lese nkɔni, ifi yanme nwunna kan nkan na nkee ni, uyanme uyinna kɛ a oliviye yanmee, nka itunmu itigi ni pitbomi iyin ke. 30Iwani yaa:" Ata ayin ke boko nki, ayile boko nki lese nki, ayile boko nki lese nkɛ, afi npiye nwun na yan wami laa yeni, puwɛ kali nka sibaa nibɔ. Abuki apɛka nna nani. 31Ipuwɛ nkwɛrɛbɛ pi amɛyɛ iwa yaa;" Akuma nfi a u buwage, a mɔnɔ usu ye yaa:" A ukwina ki tisu sini."32Tunmu ni pise ulaa lese nkɛni, Yesu mɔnɔ pɛɛye na nkɛni, nka pi fiyu bɛ yani yewu. 33Uyinni pɛ fii npiye ubuwaye, nka fii nsube iwa pɛye yaa:" Kun nma nfi afii npiye ni ubuwaye?" 34Nka piwa yaa;" Ukwinna ki ti su sini." 35Nkɔ usɔrɔ, pi bu fii piye nkini pilɛka Yesu ye. Piwan pi brimini usini pi kari Yesu usi. 36Itaani kannu, nka libɔ uwan pi brimini wun kɔrɔ usi.37Yesu taka lese nkɛ Jerusalɛm nani, oliviye yanme uyɔkɔ nlaa, itigini pise nii suwa uwun numa nkanmin nika ucani Cenu usise usi ifaka na ni, nka fini piyan wee nfiyan maŋinni wemi nkuma taa pɛ tunna Yesu kleni. 38Piwani yaa:"Ayɔsu be nkwɛ pee tisu yin nneekwɔɔ nsube kɛ ! Wun nna tɔ suwo, sise nyanmi Ceni nkee suwona uti tasuwo maa ni !"39Farisiyen ma ncese yeye libɔ usini nkini, nka ncaba uwa Yesu ye yaa:" Tigiyu, mana imi tigini pisee kɛ. " 40Nka iwa pɛye yaa:" Ni umani a mɛye miyaa, i cɛbɛyɛni uflo pi nuu ma, tabɛ nii faan ni mise ufee ni !"41Yesu taka lese nkɛ Jeruzalɛm nani, nka icee boko iyaka. 42Iwani yaa:" Malokoni, imisumaye wunni wunkura uyan nlese tɛn ni ye ! Umin ni nmee kɛrɛkɛni ukwisi, min yun kupise nii ŋinni uyanŋin bɔ !43Iki nkabɔ kuwa nwun napee ni, a nina nyee min pee pu kwee ucanni pi nakan a mɛtu pibigi amɛɛ yɛni afɛɛ nlana yanbɔ. 44Pii miwiyani, piyɛsɛ min wunna nki ncaba utoni, pitaa poni yin na maca kun ni yebɔ, iki nka bɔ Ceni upa mipasi lese nkɛni, misiki bɔ !"45Yesu yile Ceni fee nbɔ kwee utuni ikaba kaa kima utoni ifee pɛ. 46Iwa pɛɛ yeni yaa:" Ukan ni yaa:" A nkun ni kitani Ceni yaaniba" awasu lokoni caani ncaba umin lana !"47Yesu ye libɔ utiga Ceni fee bɔ utuni kuwa woo kuwa. Belema ukunni ncaba isɛɛna utigima iboko unina nkweemi piye fakana uwiya Yesu sini apa liyuu. 48Pi fi puwa yanma Yesu sibɔ, nka fii ni ikwin nne ntuku ye libɔ utooni ukumini.

Chapter 20

1Kuwa nwunnansi, Yesu ye libo u tika Ceni feba kwe utuni, i Ceni ukwin kamman nmanni pɛye. Saraka nfeman u kunnunni ipɛ sariya karammu man ipɛ boko uka sɛmman pita iseni. 2Pi piyu: "wemmi nkumman mi yammanni, yɛlɛ nnu nka uwunkura mitu?" Yɛlɛ nnan nka ufakanan mikle?3Nka i pukuki pɛye:"Nibɛ a piye i kwinponi. 4Yɛle nkummu Zan ɛpa i batise liba, Ceni nka, walima liba upɛ?5Nka uwunnan nki piyan macayini pi mannan pi wuntaman macaye: iti pukoki ise a Ceni nka, itipiyeni a kumman nfi pti tuko Ceni usibɔ. 6I mɔnɔnbɛ a liba upɛkɛbɛ, liba pi ti taman i taabɛni li tummuyɛ, nkafini pi tuko usini a Zan yeni Ceni utummu ntaya.7Nka nfi pi pukoki Yesu ye a pi summan bɔ. 8Yesu mɔnɔ pɛyemi:"Iki nka nkwɛ nan wurkura nkle npa wemmini nyammanni, nibɛ u manni a mɛyebɔ.9Nkɔ userebe nke, Yesu wantu i taananni i wan ni fiyanman upeni. I mɔnɔnni: kwinye nkɛribɛ tummu ɛrɛzɛn wayeni ipa nanni yammo nyamman ncese kle, ita ninan u wunnɛ ita i lɔkɔye nman puwa. 10Ɛrɛzɛnman npɛ nfi lesenkɛni, nka i tummu i yammo yammi ya nkwɛribɛ, yammo yam manni upe ɛ tɛ iko i kumman nkwanan. Nka yammo yammanni utuku yammo yammi yani pi mɔn pa toko klekɔman ɛta.11Wasuweni i tummu bo kwɛribɛ pɛyeni. Pi tuku nkwɛbo pi ciyu mɔn pa toko iklekɔman. 12I tummu i tummu yammo yammi kobe i tini pɛyeni, pi man nkwɛbɛ pi mandimi palo pafu wɔbɛ nsinni nki.13Wasuwe ipasumɔn umanni: kumman ni uyamman? Nkobe nkwɛ kwinnan kammi nwunni ni i kwɛ tummuni, nkafini ipi fiye ikwɛ isise. 14Nka ɛrɛzɛn yammo yamman uyunkupise npɛ nyɔnyi lese nkɛni, nka pimɔnɔn mancaye, kwanni isɛkɛ i nanponne i loya, ti mɔn ti liyu nkafini nanpo nne npafi npatɔ ti kumman.15Pi tuku pi tɛse wɔbɛ isinni nki pa liyu. Yesu pi ni fiyanmanni, wasuwe i kumman yamman pisi? 16Ila ncaba uyammo yamman u liye ipa lo cese ipa tikipɛyɛni i waye nkunni libo upɛ nnu nka lesenkɛni, pi wani: A Ceni kipa ika usuwa tummuyebɔ.17Nka Yesu cpɛ ipa mɔnɔn pɛye: Nka mannan Ceni ukwinnenni, uko kipe ta kumman wo? I mɔnɔnni. Bɔ yinni caba ulɛ taa nkani, nka npa utɔ taa kammiyan, nka pa wan ba uta untuni. 18I puwɛ nkwɛ cani taani ukunni, usu kumman ni puwonneni. I taani ucani puwɛ nkwɛ kunni, kibɛ usu puwonneni.19Sari karammuman ipɛ saraka nfeman u kunni ncaba piye uwiyanni pi yamman nannkɛ pa tuku Yesu nkumman nlesenleni, nkafini pi faamu yeni sahuu a pɛyɛ kɛye Yesu tananni u mannan pisi. Nkafini piye nansinne liba uyinkeni. 20Sarikarammuman ipɛ saraka nfeman u kunni ncaba pi wantu i Yesu cekini sahuu. Nkanfini, pi tummu kosiye si caba ncese ise. Pi yammi pikɔ nman liba ncɛyɛ lo wunkura nni nkafini pafi pa tuku Yesu ikɔkunto manni kwinnenne i pi piye. Piye u wiyanni piyamma nannkɛ pa lu Yesu Ɔrɔmu caba u yɔsube iklekini.21Kosiyesi caba pitamanni i seni: karamunnan, ti summanni, a mi summan tikini fakanni ipɛ manni fakananni, mi liba ufeyebɔ, Ceni uwunkura u sunkan uci nankɛni, mi liba utika usi isɛnnanni. 22Usinni ta itɔ lɛnpo nan u saranne Ɔrɔmu yɔsube ise, nkafini i sinnibɔ."23Nka Yesu summan apini kosiyesi caba. Nka i mɔnnɔ pɛye: 24"A nan nnan nkɔfɔka nwunnan nco. Nka piwa: yɛlɛ yimmini ipɛ ikle utiye nka usi? Pi mɔnnɔni a yɔsube.25Nka u wun nan nki, a mɔnnɔn pɛye: " Ipuwa nka yɔsube ika anɔn yɔsube ikle, a nan Ceni uka Ceni ukle. 26Pi fi Yesu tuko i kɔkunto manni kwinne nnebɔ nnebɔ nifiyan man uyinke nkanfi i man nni fakanan u kaboko pɛyɛ, fɔ pitɔni ki cabeni.27Sadusen caba upɛkɛ ye u manne a kunnuman ni wunsonibɔ. Pisi cese wɔ Yesu minan nkini. 28Pa piyu : " Karamunnan; Musa mɔnɔn tummuyeni : i kwiye nkwɛribɛ belesi ipa ku i yan piribe i cibɛbɔ, ifiya i sunkanni ilo i cibɛ i pa wɛ pise i siya ise.29Nkafini, pise sinnintomi piye kwiye nkwɛribɛ kleni. Siya i bele cibɛ nkwɛribɛ kleni. Siya i bele cibɛ nkwɛribɛ sini. I ku piyan pisebɔ. 30Boko i lo nkwɛ ciponi. 31Nka userebe nke, tinni ipa ilo. Nka uwunna nnki pise sinnitommini utoni pilo cibɛni pitoni uku piwɛ yan piribe i cibɛnibɔ. 32Userebenke cibɛni ipa iku. 33Nka uwunnan nki kunnuman ni wunsonni kuwa nka sini, ucibɛni ita yɛlɛ kwɛ pisi? Nkafini pi ni sinnintommi pi belesini pi yanyi.34Yesu pukoki pɛyeni: tɛni, ninnan usi, liba pi belesi i mancan. 35Nkafini liba ncɛyɛ Ceni upuwo pɛyɛ ni kamman ni ipatɔ ipi yinnan suwo pi kwa userebe nke ipɛ ipa nan sinsɛnan pikle, caba pi belesibɔ. 36Caba pi kwa yinnibɔ, nkafini pipetani nman mɛlɛkɛman. Ceni ki piwoni ipise nkafini u yinni pɛ suwoni pi kwo uselebe nkeni.37Nkafini kunnuman nipe wunsoni Musa kɔkunto mɔnɔnyeni i kwɛmanki siyeni u minnan nkini. I yinle kunnunni i Ibrayima Ceni, ipɛ Isiyaka Ceni, ipɛ Yakuba Ceni. 38Ceni ki kunnuman nCenibɔ, nka fini ncɛyɛ kubɔbi ncaba uceni nka, nkafini Ceni ukle pi kubɔ, pi yinna pi panman nkunni.39Sariya karamuman ncese mɔnɔn Yesu yeni: karamunnan mi kwinnan ukammini. 40Nka userebe nke puwɛ kwa ikɔsi ipa pi Yesu yinni puwa kwinnanbɔ.41Yesu mɔnɔn pɛyeni:ninnannan i fiyan umanne kanki nan a Ceni utuninni isɛkɛ Dawuda kobe i kaboni? 42Dawuda kɔkunto mɔnɔn yɛman nwanni sɛmminan nkini: kunnunni Ceni i mɔnɔ kunnunni: Tɔni i klewɔnan nke. 43Fɔ i yammi mi ni yemmi npanman nni nfabɛ. 44Dawuda kɔkunto yinloni a kunnunni, i fiyan ta Dawuda kaponi i kobe kankinan?4546Yesu mɔnɔn i tikinipise upeni ni fiyanman uyinkeni: A tuku a kɔ sariya karamuman upe. Pi sibiri fɔkumman nka lamman nwan pa nankan, nka nkammi piyu. Pitɔbɛ usi a liba pi fe unan pikle nman ninnan nkwemi nifiyan lasenni. Pi tuwani wɔyinke, ninnan nkwemmi utɔnase, tikini bɔman ntu ipɛ nifiyanlase nwannila, nka u kammibɛ piyu. 47Pɛyɛkɛ ciman ncɛyɛ puwɔyɛ kunni pikle unu npumman ntoni uka pikle . Nka userebe nke, pi lɔka Ceni u yalase liba upafi upa piyanyi pawa apini nikamman. Caba pi piyeni pika upa summan yesiye sahuu.

Chapter 21

1U yini Yesu Ceni ufe nnaa kwe utu, i nanpomini pi yinkɔman nwan, Ceni feni fenbaa kwe u suuwa nki. 2Iyanbɛ cibɛ nkwɛribɛ yini nkwɛ puwɔ kuni i yinkɔma wari manbo. 3Nkumman nlese nne, Yesu mɔnɔn pɛyeni :"Sɛnannki, ni u manni amɛyeni, cibɛni i fiyan ikɔtubɔ, ikinkabɔ i wan yinkɔman nkuman suwanni nkini, i kumman nfa liba usommi ukummanni. 4Ikinkabɔ, pi klemi ni fiyan nanpone nkumman ye bɔni, pife wunuman nkumman nsini pa wanni, ikinkabɔ, ise ipɛ i labone ntoni, nkumman ye ikle ipatɔ i wanni kumman nfiye i pɛni, i lan nkumman ntoni."5Nka userebenke, liba ncese ye manne Ceni fe baa kwe u kwinnan nkini, a u yini i taa kammanni, a mansi usi u kammile liba unan ye nkumman a pa nanni Ceni ukle. Nka Yesu wa :" 6A yunkupise ni puwaka sini, kuwa nwanan pe fiyanni, ntaabɛ ntoni ni pe kasiyeni, taabɛ nkasibɛto."7Pi pu Yesu ni :" Karamuman, wemini ni pe yamman lese wemi? Ka we u tikaye a nka ki pe yammonni?" 8Yesu pukoki :" A summan a kɔ tukuni fakanan nkafini, puwɛ palɛ a fuse. Ikinkabɔ ni fiyamman pe pani pa wala a pɛyɛkɛ be, aninani u kwisini lese ntakani. A yini apa yɔ pi pobɔ. 9A yan lese nkumman ye kɔsɔkɔman ipɛ liba pi liya, a pini a pa nansibɔ. Fakanan nkakɛ nka u yamman ninani u kwisini lesenne kekapo."10Nka u serebenke, i mɔnɔn pɛyeni : "Siyamman nwunuman pe wusoni siyamman nwunuman poni. Bokose nwunuman pe wunsoni bokose nwunuman poni. 11Maan usinan kipa ta Cemini. Yaan nkwemi ipɛ kulo nipe yileni ninani utibe nwumon yeni. Wunta kuwo ipɛ tikeye kwe kwemi ipe yinan wala usini.12I kinkabɔ lese caman nne nkumman ntoni npasumman yamman, liba pipe a tukoni pa baka amɛyɛ pi caki. Pipe a tuko pi wan amɛyɛ banki, pi nan a mɛyɛ ninani u yinke caba ukle. Pi ta a mɛyɛ ninani u yɔsube ipɛ u yunkupi kwemi upe. 13Nka ki pe ta fɛni wankura, a pa manan nkwinnan pɛye.14A yini a wuntaman nkumman nne a sunkan apa bɔkabɔ a manni kwinne nne pi yinke. 15I kinkabɔ nipe wunta kammi yan una akle, fɔ aniyemi usi puwɛ ifiyan a tubɔ, walima ipɛ pa puwo a kwinne nnukunni nkibɔ.16Hali a kwɛsiye ipɛ ipɛ a kwɛnan yɛ, ipɛ a tatakoni nki ncaba a manciba, ipɛ a nanman ncese, ncaba pipe a nuwo ani yemi uklemini, asi pali cese. 17Liba utoni pipe a ciseni nkafini, a tuko nkini. 18Ikinkabɔ a kuyilimi kapo puwa icanibɔ. 19A kɔ yɔkanan kipe yinnanni apa yan sinsɛni Ceni ukle.20A yan lesenkumman ye Zeruzalɛmu nan uniyemi upa lesenkun man ye pi nan boko utu lesenkumman ye a sammɔn a u kwisini lese nfini. 21Nkumman nlesenne, liba ncɛyɛ Zude pɛra usini, pi kwasa pita yammuse nni. Ufi nkwɛ Zeruzalɛma nan u pɛra usi, ncaba nkwasa pifɛ. Ncɛyɛ wonan utu, piyini pa mɔnɔn a pi miye Zeruzalɛmu boko nkini . 22Ikinkabɔ, nkumman nelese ni pe toni kwinyemi nsawa npukonenan maca ye. Tummuni tani pise u manan ye nkumman toni, nkumman ntoni ni pe yammoni, ntoni ki yamman.23Nkumman nlese nne, ciman ncɛyɛ i kusumi ipɛ nlɛ pise pise ni pikle, ncaba pipe baka ye pi caki, Isirayɛli pise uto pi yan baka yeni nsi to, ikinka bɔ Ceni ki pe u tika ye pɛyeni a u summu uka pɛyeni. 24Pi pe lese liye i sɛmpi lammani, pi tuku cese pi tapi wasi pɛyɛ yammo yammi pise siyaman nwunuman sininkini. Siyaman nkumman ni nansine Ceni u yinkebɔni, nkumman ni pe Zeruzalɛmunan u yesiyeni, fɔ nu mmiyan nka nan ye pi kle fɔ yisini.25Wile ipɛ yiminan ipɛ wusu pise ntoni ni pe yesiyeto. Kupɛli wiya ki pe ta Cemini, siyaman nwunuman ni pe timan nma waan, nfakonan ki pe kwisani. 26Nifiyaman pe kwani, nkafini pi wuntaman nipe ta ye, nkumman npɛkɛpe yamma manni usi. Wala usi npumman nipe kanye manca tunni.27Nkumman nlese nne, liba pipe i kobe i pani ka u yanyini papaye nsininki, i fakanan ipɛ yimilɛya. 28I nkumman nwemi nwanta i yamman lese nkumman ye, a summɔn a wuntaman ni tuwani a wan wunnan a k,o kwanan u kunni, nkafini a kɔkanle senfini ."29Nka userebenke, Yesu wan taanan nwunan pɛyeni a :" A ce torosu man nsiye ipɛ sibe nsommi. 30A yan lese nkumman nklepise npa nwulo a summɔn a tummu lesepe ifiyanni. 31Nka ufaka nponi nkibɛ, apa lese nkumman ayan nkumman yamman, a summɔn a Ceni u yɔsuye nlese ntakani.32Sense sense, ni u manni a mɛyeni, tɛni nliba ikwasa kwa, nkumman nlese npalɛ fiyanbɔ. 33Wala ipɛ man usinan nipe fani, ikinkabɔ nkwinne ni fabɔ, ni wakaye kwelew.34A summan a kɔ tukuni fakanan, a waka wannan nke yewubɔ, ipɛ i taan niyan, ipɛ nianani wemi nbɔka, apa a wuntaman nkan ye, ikin kabɔ, nina u kwisi lese, a fiyan nsammannebɔ. 35I kinkabɔ nka u kuwa ki pelani upa fi, upa kɔkɔ liba ukle nma yammo yammi kobe i puwa utuko nankɛni.36A kwa akɔsi a Ceni u yaye lese ntoni nki, atɔ nin sahuuman, nkafini apafi apa kɔkɔ nkumman nwemi nkle, ipɛ pa fiyan yeni puwɛ i kobe i yinke."37Kwa wo kwa, Yesu ye liba utika Ceni fe nbaa kwe utuni. I piye npalese nkumman ncani, i fani i ta i tɔni olivu siye u yamme nki. 38Sanan nki buli buli, liba utoni ye ta i fiye Ceni fe nbaa kwe utuni pa yammonni ise.

Chapter 22

1Buruman nkumman ni kanebɔni nsanwele nnan, nka yinnan bɛ a kɔka uwunnu kammi nkleni nsanwele nnan, ntakayeni. 2Saraka nfeman ukunni ncaba ipɛ sariya karammuman pi yamman nan nkɛ pa li Yesuni, liba upalɛ summan nni, nkaye pi uwiyani nkafini piye nansi neni a liba pi liyani.3Nka uwunnan nki Zuda nan nkwɛ yinlene a Isikariyoti nkwɛ tikinipise u kanson iboni nkwɛribɛni, Sutanan u wantu i wuntanan u kanye nan nni. 4I ta umanni saraka nfeman ukunnunni iseni ipɛ Ceni feba kwe u yunkoye caba u kunni ncaba a Yesu i yamman ipatuku ni ɛ summan nkani.5Nka ukammi pi wun nan nkini sahuu pi sinni usinni a pi nkɔman uwannu man nna ikleni. 6Zuda tunnunni i wanti i faka nkammiyan u wiyannanni nkafini i pa fi ipa nnu pi kleminni nifiyanman upalɛ summannan.7Buruman nkumman nikannebɔ nni uwunnu kammikle kuwa upa ufi. Bafukipiye u sunkan yeni uli nka u kuwa usi upa tɔ kɔka u wunnu kamminle sarakanan. 8Yesu mɔnɔ Piɛr ipɛ Zan yeni a pita pi bele kɔka u wunnu kammi nlewanni kumman. 9Nka pi piyu: mi upo atita ti yamminni kɛ?10Nka i pukoki pɛye, a yinle nka boko nki, a man ca fuwa i kwiye nkwɛribɛni, i siki nimmi i kunni. A yɔn nkwɛ kwiye ipo, i yinle kunni nkɛ, a yinle ipo ye. 11A pa mɔnɔn ukunnu suwe ise karammunan i wani ise ipɛ ipɛ itikini pise kɔka uwunnu kammin kammi nlenan usuwe uwannan banku utuni, a kikɛ.12I ba kwe nwunnan tika amɛyeni a pe yeni puman nkumman sini ntoni ni utuni. A wari kɔka uwunnu kammi kle nan usuwe nka utiye nki. 13Piɛr ipɛ Zan pi tani. Yesu mɔnɔn ye pɛye nankɛni, nka u yammi yanibɛ. Nka utiye nkinan pi wari kɔka uwunnu kammi nleman u suweye.14Wanni lese npɛ nfi lese nkɛni, Yesu ipɛ i tikinipise kansan iboni utɔni wan nninanni. 15I mɔnɔn pɛyeni: Ni uponi npa wanni kɔka uwunnu kammi nle suwe a mɛyɛ sahuu upa siyani ibakaye. 16Nkafini ni umanne a mɛyeni ni yinni i kɔka uwunnu kammi nle wanni kumman nwunnuman wannan a mɛyɛ yinnibɔ fɔ u wannikuwa uyisinni Ceni uyɔsuyeni.17Nkumman nlese nne ilo duvɛn manni iya Ceni nne i mɔnɔn : A koni i nini. 18Nkafini ni umanni amɛyeni ni duvɛnman nniyan yinnibɔ n Ceni i Ceni uyɔsuye npɛ nfinibɔ.19Nka userebe nke nka Yesu lo buruman inanfe Ceni ukle. I kwani inan nni pikle i mɔnɔn: Nsini nkakɛ kɛni. Nkɛta sara kanan a kammi nle uwunnan nkini. Akɛni uyamman yani apa yinni awuntanan pe. 20Suwe uwannan userebe nke, ilo duvɛnman bɛni, inan fe Ceni ukle nne. I nanni pi kle ipa mɔnɔn pɛye: kummanni npɛkɛ ntimman, Ceni ki siyannan uka wunnan utikanni ikani nka kɛni. Nkumman ntiman nipiseni apa fi apa kɔkɔ.21Puwɛ nkwɛ pe nnuwo niyemi ukleminni, usu wannan ibe nan nni. 22Sɛnnan nkakɛ, ninnannan i kobe ipe kwani nman umannan nankɛni, nkafini nkwɛ i lowo pikleminni, usu ka kiyesiyeni. 23Tikinipise uwantu iman capiyeni a yɛlɛ ita nkwɛ pisini nki.24Tikinipise uwantu i maca piyeni sahuu, nkafini pi usini pa summan nkwɛ pi yinkeni pisini nkini. 25Yesu mɔnɔn pɛyeni: siyaman nyɔsuye i yinke caba pi yinke wemmi nyamman cese usini, ipɛ fakanan ncɛyɛ kleminni, caba pi usini api yinni kammiyan umanni.26Nkafini aka usunkan upa tɔyibɔ. I puwɛ nkwɛ nikwe a sini nki, usu nyammi nkɔ atototoni ufiyaa. Fakanan ki kwɛ klemini, usu nyammi nkɔ a toni uyammo yammi ya. 27I puwɛnkwɛ wannikuman u wala ipa nnan nkwɛ kle, pi bɛponi usi yɛlɛ ninnan nkwe? Wannikuman ni nan nkwɛ kleni, isɛwɛ? Nkafini ni asininkini nman yammo yammi kobe.28Yukunan uta nsini a waka ibe lese nkɛ ni bakaye nkini. 29A nkanfi, nkwɛsi nan yɔsuye nkle nankɛni, nibɛ inan akleni yani. 30Apafi apa wannan, a niyan nyɔsuye nwunnanki, ipɛ apa tɔni yɔsuye ntɔsikum man nsi apa kɔkɔ Isirayɛli pise kansan ibomi.31Yesu mɔnɔnni : Simɔn, Simɔn, Sutanan uwɛ wunkurani nkafini upa cemi nme nman ninnannan i tukumi nyɛnya nankɛni. 32Nkafi iya Ceni nme nkafini mi puke lese nkɛ be, ba mi man cibasi.33Piɛr mɔnɔn iseni kunnunni, hali i sunkan nwan mikunni apa wantumuyɛ kaponi banki, walima alitumuyɛ kaponi, ni tuloni. 34Nka Yesu mɔnɔn ise : Piɛr ni umanni nmeni a yani fwifiyan upa yaka mi unanneni keti amisumanbebɔ.35Nka userebe nke nka Yesu mɔnɔn i tkinipise upe : Ntummu lese nkɛ amɛyɛ npa mɔnɔn a mɛye a yinni apata i yinkɔman a kunnibɔ, ipɛ boko ta nsɔman, ipɛ faabɛ bɔ, kumman a wuntanan u yinni usi apalɛ u yan? Api pukoki ise api wuntanan u yinni nka sini api yan nkani. 36I mɔnɔn bo pɛyeni, kɛrɛkɛsɛ, i yinkɔman nkwɛ kle ɛta. Nka u fakanan nkibɛ, i boko tani sɔman nkwɛ kle, ita. I sanpilamminan nkwɛ klebɔ, isu i wunne nsibele i fiyu.37Nimanni amɛyeni, Ceni u kwinne nmannan wemmi nkumman nkwinan nkini: Pi puwoni kwiye yamman ncese, fakanan nka nkɔ uyamman. Nka uwunnanki, nlese ntokani. 38Tikinipise umɔnɔn iseni:kunnunni, ce sanpi lamman nkabomi. Nka i pukaki pɛye ɔsinni yani.39Yesu fɛni ita olivu cinkokunni nman i ye Ceni uyane ipata nankɛni. I tikinipise uyɔ iponi. 40I sɛ nfi nkɔ uti nki lese nkɛni, nka i mɔnɔn pɛye: A ya Ceni nkafini apalɛ yinleni kufetunan nki.41Nka userebenke, ifɛ pi minan nkini cu ita takupi poni ufunna utiye nki. 42Nkwɛnsi, ni uponi, ami kɔkɔbe pakayeni nki, nkafini nka ni uponi nka nyambɔ fɔ mika nyammi.43Nkumman nlese nne, mɛlɛkɛman nwunnuman yinni walo usinni, npa tiki nkɔ ise, npa nan fakanan i kle. 44Yesu nina ubakayeni fɔ. I wan wunnan Ceni yaye ukunni yintiminan nkafɛ i yinka nkeni utɔ nman timman upa nuwani man usi.45Isɛ kwisi Ceni uyaye lese nkɛni, i wunso i puke tikinipise upe nka ifipɛ wɔrɔmanni Yesu liyeni uklemini. 46I mɔnɔn pɛyeni: kumman nfi apa wɔrɔmami? A wunso a ya Ceni a kuwo upalɛ fetunnan.47U yinni Yesu mannan nki, Zuda nan nkwɛ ye tikinipe u kansan iboni nkwɛribɛni, i sɛkɛ nfɛ nifiyanman uyinke. I wɔ Yesu minnan nkini i yi fe unan ikleni. 48Nka Yesu mɔnɔn ise : Zuda, mi ninnannan i kobe i luwo niyemi uklemini i fenni?49Liba ncɛyɛye i yesuni, wemmi nkumman iyammanni, pɛyɛ summan nka lese nkɛni nka pi pi Yesu:kunnunni, tilo sanpi lamman pipo? 50Pisi kwɛribɛ ku saraka nfeman nkunnunnikwe i yammo yammi kobe i kle wɔnan i yipan. 51Nka Yesu pukoki ise: A yi unanni kɛni nke yani. I tuku yammo yammi kobeni i yipansi i yammu usiye.52Nka userebe nke saraka nfeman u kunni ncaba ipɛ Ceni feba kwe u yinkoye caba ukinni ncaba ipɛ kasɛman ncɛyɛ taye api tukoni, imɔnɔn ncaba upeni: A pa nbo i san pi lammanni i kwelemini nmanni cani liba ukunni. 53Ni a mɛyɛ kuwa Ceni feba kwe utuni lese nkeni, a tukube yebɔ, kɛrɛkɛnan kini a kumman nlese ipɛ yibiye nfakanan nlese.54Pi tuku Yesu ni pi ta ise saraka nfeman u kunnunni nka kwe ikle kunni. Piɛr yɔn piponi iyinni can kwe pisininki ipɛyɛ. 55Liba u wan ye wan kunni usininki ni pa tɔni uminnan nki. Piɛr tani itɔni pi sinninki.56U yinni Piɛr tɔna wan uminanki, yammo yammi ncibɛ nkwɛribɛ yɔnyinni, nka i co i yinkanki ipa wa: kwinyeni ibɛ i yesuni. 57Nka Piɛr wa a cibɛ i fanni: Ɛ summɔn bɔ. 58Lesecu man npɛ fɛni, kwinye nkwɛrikɛ yɔn yinni bɛni i pa mɔnɔn ise. Mibɛni pi puwɛ nkwɛribɛ. Nka Piɛr pukoki ise:"ni pi puwɛ nkwɛribɔ.59Hɛri poni nke fɛ lesekɛni, kwinye nkwɛriɓɛ pukeni i mɔnɔn bo ise, "wase ki usibɔ kwinyeni iye iyesuni nkafini Galile ni sɛkɛ". 60Nka Piɛr pukoni ise:" Nka mi umanneni ni pa nanbɔ. Uyinni pɛyɛ nka umannan nki, nka kwifiyan ufanni.61Kunnunni i wasi i yinkanki ice Piɛr. Piɛr wuntannan uyɔnkɔni i kwinnan nkeni, nka ye i mɔnɔn ise:" yani kwifiyan upa yaka tɛni, mi umanneni fɔketi a mi summanbebɔ. 62Piɛr fɛ weleni i yaka sahuu.63Yesu wunkoye caba piye cabenneni pi manse lese nkɛni. 64Pi pukoye pa summan imanse, ipɛ pa piyu: "Yɛlɛ nmanmi? 65Pi mannan kwiyemi nka fiyanman ise.66Sannan nke kwani lese nkɛni, boko ukasɛman ipɛ sariya karamuman ipɛ saraka nfeman u kunni ncaba pi mini ma cakunni. Pi ta i Yesu pi kwinkunni caba ukle nkafini pafi pa ku i kwinnan nki. 67Pi mɔnɔn iseni: "Ceni u tu nkwɛ yeni i ki man, mɔnɔn tummuye nka Yesu pukoki pɛye, i mɔnɔn amɛye, a tukoni usibɔ. 68Ipi amɛyɛbɛ, abɛ manni ibebɔ.69Nkafini ulo kɛrɛkɛnan nke, ninnanan i kobe i tuwani Ceni fankanan usu Ceni uklewɔ nan nkeni. 70Pi tototoni u mɔnɔnni:"Nka u wunnan nki, ma Ceni u kobe? Nka i mɔnɔn pɛye: a kɔkunto mɔnɔn ɛ sɛkɛ wɛ. 71Nka pi mɔnɔn mancaye:ti capa liba umanni kwinne nsi yinibɔ ta summan i piye yinibɔ, nkafini ti kɔkunto nu i manni kwinnan nni.

Chapter 23

1Nka u wunnan nki kwin kunni caba utototoni pilani pi wunso pita i Yesu Pilate kle. 2Pi wantu i Yesu piyeni: "Ti yan kwiyeni tisiyanan nki nliba uko yesiyeni. I liya pi kle a nan lɛnpo nanbɔ Ɔrɔmu yɔsuye ikle. I wani ɛ sɛkɛ Ceni utunni nni, i yinni yɔsuye?3Pilati piyu: ma zuwifiman u yɔsuye? Yesu pukoni iseni:Nka mi wayani. 4Pilati mɔnɔn saraka nfeman ukunni ncaba ipɛ nifiyanmanni: nsumman kɔ usi nkafi tatɔ kwiyenni i piyenibɔ. 5Nka pi puke pi mɔnɔn: i liba utika ti ninnan u nifi yanman utototoni nkeni. Nka liba ukummi npa yesiye. I wantu ika Galile yɔbɛneni fɔ ipapa ipafi ika Zude yɔbɛnne.6Pilati yɛnu Galile nan u yinnan lese nkɛ liba u nuni, nka ipi a sen nsennan a yesuni Galile nni. 7I summanni a Yesu fɛ Ɛrɔdi yɔbɛnne lese nkɛni, nka imɔnɔn pɛye api ta isɛ Ɛrɔdi kle, nkafini Ɛrɔdi ye Zeruzalɛm nka uwiye usini.8Ɛrɔdi yɛ nyan Yesu yi lese nkɛni u kammi iyuni sahuu. I ye uponi ɛ pa yan Yesu yi lese nkumman fɛni, nkafini i nu ye i miyanni. Kiye i wuntanan nkini a Yesu ye i kwinkwe nwunnan yamman i yuwankini. 9I pi Yesu i kwinfi yanmanni nka mannan isebɔ. 10Sara nfeman u kunni ncaba ipɛ sariya karamu man pi ye nka utiye nkini. Piye kwinyemi nman nneni nkafini pafi pa pa yɛsɛ ika.11Ɛrɔdi ipɛ i kɔsɔkɔ yamman pi fe Yesu bulali sahuu pi wan sibiri kammiyan i kusu wan nki. Nka u yamman userebe nke i tokopɛ a pi puke i Yesu Pilati ye. 12Nka ukuwo usi, Pilati ipɛ Ɛrɔdi pi wasi nanman , nkafini pi yeni siyani titiyanbɔ.13Nka Pilati yinle saraka nfeman u kunni ncaba ipɛ zuwifiman u kunni ncaba ipɛ nifiyanman. 14I mɔnɔn pɛye : A mɛyɛkɛ npa i kwinyeni apa mɔnɔn ɛ sɛkɛ liba uko uyesiye. Nkafini i piyu a yinkeni, a mannan kwinne nkumman ɛ sɛkɛ yammi nkumman i patɔ i piyeni, iyan ɛ sunkan i pi yebɔ.15Ɛrɔdi kɔkunto yan pi nnannan isibɔ, nkafini i puko ise bo tummuyeni. Nka uwunnan nki, i yan kwinnan yi nka isunkan iliye nka ukwinnan nkinibɔ. 16Nkafini ni yinnanni a mɔ i golokaminan. Nka userebe nke pa yinnu ipata. 17Ya o ya kɔka uwunnu kummin lenan ulesenne, Pilati sunkan yeni i yinni bankini nkwɛribɛ.18Pi tototoni u fanni:" li kwiyeni, a yinni Barabasi." 19Barabasi wan bankini yeni nkafini kosiye ipɛ liba u liye uklemini.20Pilati ye usi ɛ pa yinni Yesu ni, i mannan i liba boni. 21Nka pi fanni:" A mɔn siye usi ! A mɔn siye usi !" 22Pilati mannan i pɛyɛ keti i wa kwinye we i yammu sɛ? Nka i yammu upafi iliye nkeni, nyan nkayinbɔ. Nkafini, ni yinnanni pi mɔn i golokaminan. Nka userebe nke ipa yinnu ipa ta.23Nka pifanneni a pilati nyinni pi man Yesu siye usi. Pi miyan ufɛni fɔ ufi lakela. 24Nka u wunnan nki nka Pilati wa a nka pi yɔni, nka ki yamman yani. 25Barabasi nankwɛ wan banni ye kosiye ipɛ liba usiye ukle, i yinni nkwɛ nman awiyɔni nankɛni. Nka i nan Yesu piklemini nkafini nka kammi pi wunni pafi pa yammi nka isi.26Pitanika i Yesu, pi fu kwinye nkwɛribɛ i yinni i wayeni. Sirɛnikani n kwɛribɛ kɛ ye, i yinnan kɛye a Simɔn. Nka pi puko ise fankanan ɛ siki Yesu manni siye i pa yɔ ipo.27Nifiyanman uyɔ ye Yesu poni. Cifiyanman yinkaman npanman yeni, ipɛ pi pi summuse nmanse summu nkase ukle nkafii Yesu patɔ bakayeni. 28Nka Yesu wansi iyinka nki ipa mɔnɔn pɛye: " Zeruzalɛmu ciman, a yaka nkafi pa tukubenibɔ. A yaka nkafini a kɔkunto ka ipɛ a pise ka.29Nkafini kuwa uwunnan pe fiyanni, liba pe walani : Ciman ncɛyɛ yan pise piyanbɔ, ipɛ ncɛyɛ ifiyan pise u yannibɔ, ipɛncɛyɛ nan wuloni pise ukle piyan yibɔni, ncaba wunnan nkammi. 30Nka ulesenne, liba pi wanti u mannan yammuse nneni: A cani ti kunni ! 31Ni manneni yani nkafini a kɔkunto uyanyini pi nka yamman sipiyeni usini, si kwanan uka kita kankinan?32Pi ye la i kwiye yamman ukabomini ipɛ Yesu ni pa lipɛ kaponi.33Pitani pifi yammu piye nwunnan kunni nka yinan a koo u ka koani. Nka uti ye nkini nankɛ pi man Yesu siye usiye, kwinye yamman ni ubɛponi ukɔkunto man siye nwunnan sini bɛni, niponi i klewɔnan nke, nipolilan i kɔnan nke. 34Nka Yesu mɔno; : nkwɛsi, mi yunkunnan nta pisi nkafini nka pi uyanmani pi summan nkabɔ. Pi yammi tannan tannan nnan pa kwa Yesu birimini mancaye.35Liba uyinni yeni pi pi ceki, zuwifiman ukunni ncaba piye bɛ Yesu cabe neni. Pi wani: A kɔkɔ liba nceseni, kɔkɔ mikɔsɛ. I kiman mi Ceni utuninni tikitiki, kɔkɔ mi kɔ.36Kɔsɔkɔ yamman yebɛ i cabenini. Pi wɔ i minan nkini a pi vinɛgiriman nan i kleni. 37Pimɔnɔnni: I mi zuwifuwman u yɔsuye, kɔkɔ mikɔ. 38Pi kan pa pa wunnan sini pa tuku i manni siye usi Yesu koo utu: Mankɛ zuwifuwman u yɔsube.39Niye yamman ncɛyɛ manye siye usinibɛni , pisi niponi ye i ciseni: Man Ceni u tuninni wɛ? Kɔkɔ mi kɔ npa kɔkɔ tummuyɛbɛ kɛ? 40Nka kwinye yamman ni i kaponi i kɔso ikunni i wa: Ma nan nkwɛ mi ubapominni, mi nansine Ceni uyinke wɛ? 41Ti sunkan i bakayeni nkafini ti yammi kwinyemini, iseni iyammi kwinyebɔ.42Nka userebe nke nka i mɔnɔn Yesu yeni: kunnunni, i mi pa lese nkɛ mitɔni mi yɔsuye nkunni lesenkɛ, yini mi wuntanan be. 43Yesu pukoki iseni i wa sɛnnan nki, ni u manne nmeni, mi ita ibe tɛni Ceni u waunnan nan nkini.44Wii timminannki, yimbiye npani tibe ntototoni nki lɛriman ti. 45Ceni fe nba kwe usinninki nbile u kuyinni tibebo.46Yesu fanni sahuu: N kwɛsi, ni i ninnan upuko nehmeni. I kwisi umanne lesenkɛni, i ni nnan u kɔkɔni. 47Kɔsɔkɔ yamman u kunnunni i yan kumman nwemmi yinni yani, isi Ceni i wa: wase kusibɔ kwinyeni i yeni ninnan nkammiyan.48Wemmi nkumman yammi yeni, liba ncɛyɛ la pikleni, pi pukani ka pi ye pi summuse nmanseni summu nkase ukle. 49Yesu summan man utoni uyinni ti tuwoni nani pa nkumman nwemmi nceki. Ceni man ncɛyɛ yɔnye Yesu po pa yinni Galile yɔbɛnneni, ncaba yebɛ pisinnikini.50Kwinye nkwɛribɛ ye nkɔ utiye nkini, i yinnankɛ a Yusufu, zuwifuwman ukwinkuninni nkwɛribɛ kɛye. Ni kammi yan kɛye, i ye tulo ipa cani liba ukunnibɔ. 51I tulaye i manciba u kwinne nne ipɛ piyammi nwemminne b i yinnan a Arimate. I ye Ceni u yɔsuye nlese nyinkoni nkini.52I ta Pilati cekini ipa ya Yesu kunnan ikle. 53Nka userebenke, Yusufu ta Yesu kannan u loni siye usini i wan kasangenan nki ipa wan biri fɔkuman usi i wɔn kaburu nan nki. Kaburunan nni u ciye taku lanni. A puu puwɛ kunnan nkɔ utiye nki ayanyibɔ.54Zumanan usinankɛye. Wunni kuwa utakayeni ukwisi. 55Ciman ncɛyɛ yɔye Yesu po pa yinni Galile yɔbɛneni, ncaba uta i Yusufu Yesu kunnan u puninani. Pi kaburu nanyini pa ce Yesu kunnan ntoni upunni fankanan. 56Nka userebenke, pi pukeni pita boko nki.Pi bele wusunan nan ipɛ wi lemini kammiyan. Pi wunni kuwa usise nman uman nan nankɛ Ceni ukwinne nni.

Chapter 24

1Nankunnan u wantunan, u sannki bulibuli, ciman u bele wunsunnan nkani, pifɛni ti ta ika kununbubɛne. 2Taa kwe nka ye pi fulo Yesu kunu nbanni i kani pitani pifi taani u loye unu. 3Pi yile kununban nkini, pi yan kununi Yesu ban yibɔ.4Pi wuntaman ntoni nwasitunka u kwinnan ni, pitani pi yan kwinyemi uka bomi yi. Pi birimi niye wusumanne ncaki. 5Cimanni maan nki, kwinyemini u mɔnɔn pɛyeni : " Puwɛ nkwɛ wunsoni, apa nkwɛ i wiyanibo kunuman nsininki kankinan?"6I yini nan nannibɔ, i wunsoni i kwisi. I manan ye kwinnan nka a mɛyɛni upa yinu Galile nan upɛra usini, a yɔkɔ a wuntanani nkanke. 7I mɔnɔn yeni a u wasini fakanan puwɛ i kobe ipatɔ i yuleni kwinye yamman ukle mini, pi mɔn siye usini, a kumman ti i liye u serebenke, i pe wunsoni.8Nka u wunnanki, cimanni u wuntaman nyɔkɔni Yesu kwinne nneni. 9Pi fɛ kununbu bɛnneni, pata, pata pa mannan n fakanan tikipise u kansan i kaponi nke, ipɛ pamanni liba u sommi upe. 10Ncɛyɛ u manni pɛyeni pi yinse npɛni: Zaki kwɛnan Mariyama, ipɛ Zaani, ipɛ Mariyama nkwɛ yini Magidala. I cibɛ nkwɛbɛ ncɛyɛ ye i pɛyɛni ncaba umannan bɛ kwinne Adaman pise upeni.11Timi pise u tuko cimanni upise usibɔ, piye npuwoneni laba nkwinne. 12Nkumman ntoni u wunan nki, Piyɛri wunsoni i kwasa i ta kunu nbubɛne, ifini nka i wɛni, Yesu banki, bili fɔka nkakɛ i yɔnye cana. Wemi nkumman yammi yeni, pi nca, ipikeni ita kunni.13Nka u kuwa usi, Yesu nkwɛ yinnan a Emayusi. Boko u sini ipɛ Zeruzalɛmu ki yeni kiloman kansan i kaponi. 14Wemi nkumman yammi ye toni, pi nkumman nfakanan u manne ma caye.15U yini pɛyɛ manan nki ipɛ maca nu kwanan, Yesu pa wan pi kunni ipa ciya ipɛ kaponi. 16Ikinkabɔ kini ma pi yunkupise npuko yeni, pifi Yesu summanne bɔ.17Yesu pi pɛyɛni:" Kumma nkwinnan a umanne macaye?" Nkumman nlese nne, pi yini. Pi yunku pise npukoyeni. 18Niponi i yinankɛ a kile wopasi, nkwɛ i pukoni:" kwinnan nka yammi ku bomini nsi, u puwɛ ye Zeruzalɛmui palɛ u summanne bɔ, fɔ ma i mi kɔ?"19Yesu pukoni pɛyeni:" Nkanka nma kane?" pi pukoki iseni:" Nazarɛtini Yesu kwinnan manya? I wasi yeni tumuni taya, i yammi we kwemi, ipɛ i pa manan yɔsukwinne Ceni ipɛ liba utoni u yinke. 20I kinkabɔ saraka nfeman u yinke caba ipɛ tiboko u yinke caba, pi liyu. Ncaba u mɔnɔn siye usini.21Ti wantanan ki i kunni a puwɛ nkwɛ sunkanye i kɔkɔ Israyɛli pise, ɛ sɛkɛ ye. Ikinkabɔ wemini nyammi u ku tini nkakɛ tɛni.22Ti kini pise usininki, ciman pi nan nanni. Ncaba pita ye sanan nki bulibuli kulu nbubɛne, pa puke papa, ti uca. 23A piyan kunnan yibɔ. Pi mɔnɔn tumuyeni a mɛlɛkɛnan nwunan kɛ ntiki ukɔ pɛye ipa mɔnɔn pɛye a i wunsoni. 24Ti manciba ncese ta kununbubɛne pata paco, ciman umɔnɔn nan kɛni, nkabɛ pita ufiye yani ikinkabɔ pi yan i kɔkɔnto yibɔɔ.25Nkumman nle se nne, Yesu mɔnɔn pɛyeni:" nni liya wunta suse dɛ ! Abɛ tukone tummuni tani pise u kwinne nsibo. 26U wasi yeni fakanan Ceni u tuninni ipa tɔ ye i kakaye yani i pa summan sise uyan Ceni u kle." 27Nka userebenke, Ceni u kwinne nmanan nkummani i kwinnan nkini, i manan nkumman ntoni i kwɛmanki pɛye, u lo Musa kan kwinne nkummonni fɔ upata upa tiki i tummuni tamman u kan nkuman.28Pi la boko nkayeni, pɛyɛ ntaka nka lesenkumman yeni, Yesu yammi ikɔni nman yusi ɛ pata. 29Nka pi yɔ ɛ waka ye pikle nkafini wiye utayeni ukwisi. Nka u wunanki, nkakɛ i waka i pɛyɛ i pikle kunni.30Wanni lese npɛ nfi lese nkumman yeni, Yesu tɔni ipɛyɛ kaponi wanni lani, i lo nka u burunanni i pa ya Ceni ke ipa kwaki, pɛye. 31Nkumman nlese nne, nka iwa pitu. 32Pimɔnɔn maca yeni :" Lesenkumman ye iye manne i tumuyɛni, ipa Ceni u kwinne nmanni tumuye ipa nkwɛmanne, ti wunnan ukammi yeni? "33Nka utiyenki suu, pi wunsoni pa puke pata Zeruzalɛmu. Pita tummuni ta pise kansan i kaponi ipɛ timinipise u sommi minikuni ipa pi yinkoni ye. 34Ncaba umɔnɔn ni bomini u peni, a kununi i wunsoni senseni. Pi mɔnɔnni ɛ tiki i kɔ Simɔn yeni. 35Nkumman nlese nne, pi bɛboni u yan Yesu yi wunkura usi nankɛni, ipɛ pa summɔn nankɛni wanni lesenkeni, pi manan u fakanan tikinipise upeni.36U yini tikini pise ubɛbomi nkumman nkwinne nmanan nki, pi lani pi yan Yesu yi pi sininki. I mɔnɔn pɛyeni: "Ceni nna i wunnnan akle." 37Pi nansini pi caki nkafini pi ye yanni a kunu nlaminan nwunan kɛ.38I kinkabɔ Yesu mɔnɔn pɛyeni : " kumman nfi apatɔ nansine? Kumman nyini a patɔ a kɔ piye? 39A ce nklemi ipɛ npomman, bɛkɛ sense sense. A tukubesi a ce, a fa ipɛ nsini u yanni u kummile ikinkabɔ nkumman ni kunu nlaminan usibɔ." 40I kwisi lese nkumman ye nka u manni, i tiki i klemi ipɛ i pamman pɛyeni.41Pi wunuman nkammini u caki, pi uca, nka nkakɛ nyini pi tulu pa tuko isi a Yesu kɛbɔ. Nka u wunnanki, Yesu pi pɛyɛni: "Ni wanni kumman nwunuman fiye akle nnannnanni?" 42Pinan yinse nkumman wusuni ikle. 43Ikani, i kani pi yuwan nki.44Nka userebenke, mɔnɔn pɛyeni : "Lesen kumman ye ufiye nkuu babɔni, wemi nkumman manan Musa sari yanan nkini, ipɛ tummuni tanipise u sɛmminan ipɛ yɛman, Ceni u mannan nkwinnan sɛmminan nki, mɔnɔn ye a mɛyeni a u wasini fakanan nkumman ntoni upatɔ i yamman."45Nkumman nlese nne, a nan wunta kammi yan pikleni, nkafini pafi pa summan Ceni u kwinne. 46I mɔnɔn pɛyeni :" U manan Ceni u kwinne nni, liba pipe Ceni u tuninni i baka yeni, pa liyu, ipe wunsoni uku tini usi. 47I kwinne nsunkoni nmɔnɔn siyaman ntoni nke, nkafini pa puke sere pa yini pi we yemi ye, pi weyemi npafi npa puku. Nsunkonan nwantu Zeruzalɛmu.48Ti sunkanni ti tɔ nkumman nkwinne liba upe nkafini, tiyan nkumman yini. 49Nkwɛsi nan i numiyan ɛ pe puwanka nan ti kle, nipe nka utummuni a mɛyeni a waka nka u boko nki fɔ a pa yan yɔsuye nkumman yini Ceni ukle."50Nka userebe nke, Yesu ta itikini pise fɔ Betani pɛra usini. I yini i klemi suwoni ipa ya Ceni pɛye. 51U yinu Ceni u yaye pɛye, i wunseke pi minan nkini, i pa kali wala usi.52Tikinipise u tammini pa i sise. Nka userebe nke, pi puke Zeruzalɛmuni i wunu kammile nanni. 53Nka utiye nki, pi yeta Ceni fe baakwe utuni lesentoni nke pa Ceni u yaye.

John

Chapter 1

1Tintiyan,yani Ceni upa bele ninnan, kwinnne ye yeni. Nkumman nlese liye Ceni ukleni. 2Niye i Ceni tintiyanni. 3Pumman ntototoni nbele i Ceni uyinnanni. Upaye upalɛ bele i Ceni u yinnanbɔ.4Ninnan ki ye yan ikɔ uwunnan nkini. I sɛkɛ ye wan unan Adama pise ukle. 5Yimmilɛya u yinni yimbiye ntuni. nka yimbe ntulu nnebɔ.6Ceni utummu kwinye nkwɛribɛni nkwɛ yinnan a Zanni. 7I pani ipa fi ipat;o u s;er,enan ipa man wemmi liba upe nkafiini pitoni upafi upa tuko yimmil;eya usi iko uwunnan nki. 8I se zan isɛkɛ ye yimilɛ yani, nkafini ipani ipo yimmilɛyani nkakɛ ye yimmilɛyani ukwinnan.9yimmiilɛyani nkakɛ ye yimmilɛya usensen sensen nka, nkwɛ pa ninnanni nki ipa fe yimmilɛya liba utoninkeni10I ye ninnani nkini, i sɛkɛ nbele ninnanni? 11Ipa isiya nannki ncaba upeni, nka i siya nannki ncaba uliyɔ.12Nkafini, i cɛyɛ tuko isi, i nan fakanan ncaba ukleni patɔ Ceni upise. 13Ncaba upise u yan Adama pise uka uwunnan nkibɔ, nkafini piyan Ceni uka ufakanan uwunnan nkini.14U kwinnanni u wasini ninnan nan, ipa itɔni i tummuy;e. Tummuyɛkɛ i yimmilɛya, kobe i kaponi ika yan i kwɛsi kleni. i sɛkɛ sɛnnan usu ipɛ kamminle usu. 15Zan mannan i kwinnanni i wa: Nmannan ye nkwinnan ɛ pe nserebenkeni, isɛkɛkummanni. I sise fabeni, nkafeni, nkafini yani npa kunnu, i bɛ yeni.16Titototoni, uyan i kammil nle wunanni ikɔkuto kɔfakanan u wunnannkini. 17Ceni u sariyana uyanya Musa kɔ wunnan nki. Nkafini yesu Krista kɛ npa i ceni u kamminle wunnan, ipɛ isɛnan. 18Puwɛ yan Ceni yi i yanyibɔ, ikobe ikaponi, nkwɛ yanbɛ Ceni pi mancakunni. I sɛkɛ npa cini u fakanan utika tummuye.19Zuwifuwman u tummuye saraka nfeman ncese ipɛ levi feman ncese pi yinni Zeruzalemu pata yan Zan yi lese nkɛni, pi puyuni ya: Man yɛlɛ wo?. Zan pukoki pɛyeni a ce. 20I kwɛman kini, i mɔnɔn i kwɛman kini pɛye: ni Ceni u tuninnibɔlɛ. 21Pi piyuni: nka uwunnannki ma yelɛ? Man Eli?. I pukoki pɛyeni: bɛ Eli bɔlɛ. Pi mɔnɔnni: man tummuniya ika kwe? I wani a ayi.22Nka u wunnannki, nka , nka pi mɔnɔn ise a: mi nkwɛni, mannan nkwɛ tummuye nkafini tafi tata mɔnɔn titummu ntaman upe. Ntɛ nka u wunnannki, manyɛlɛ? 23Nka i lo tummuntaya i kwinnan Ezayi i pa pukoki pɛye: A bele wunkuru nan mininan kunnu nni ise.i mɔnɔnni ɛ sɛkɛ Zan.24Tummunta manni piyeni farizinman. 25Nka pi pi zan boya: i mi Ceni u tunni nnibɔ, i mibɛ Elibɔ, mibɛ tummunta kwebɔ tumman nfi npa Liba ubatiseni i limmi. Nkafini puwɛ nkwɛbɛ i sinikini, a summan nkwɛ yinnibɔ.26I pukoki pɛyeni :« ni liba u batisene i nimi nni. Nkinkabɔ, liba ncese tisininkini, asumman nkwɛbɔ. 27Nkɛ pe nserebenkeni, nsannanni npatɛ i panmanni ntabɛ nwiyan u buwaye. 28Wemmini ntototoni nyammi Belani pɛriman nsini Zurudɛn caba u kuuwa userebenke, Zan ye liba u batisenne tiye nkɛni.29u sannan kwanan, nka zan yan yesu panika ise, i mɔnɔnni: Ceni ubapiye nkeni nkwɛ liba u weyemmi npukoni. 30Nkwɛ i kwinnan nka ni umanne ye ɛ sɛkɛ peye nkuwo nkwɛ sise fabeni, nkafeni yani apa kumbe, i ye nyinkeni. 31Nkɔkunto nsummɔn yebɔ, npani npa ni liba u batise i nimmi, nkafini Isirayɛlipise upafi upa summɔn.32Zan mɔnɔn boni a :nyan Ceni u ninkammiyan yɔkani isini i yinni wala usi nman lupise, u wala isi. 33Nsummɔn yebɔ nkafini puwɛ nkwɛ tumme a npa nbatise liba nimmi nni, imɔnɔn beni a i yan Ceni u ninkammi yan yɔkani puwɛ nkwɛsi upa utɔni isi, ɔ sukɛ pe liba ubatiseni i Ceni u ni nkammiyan. 34Nyan nka yinni, nkafi nwa ɛ sɛkɛ Ceni u kobe.35U sannan kwanan, Zan ye nka utiponi nkii, i tummu tapise uka bommi. 36I yan yesu fɛni kani, i mɔnɔnni ya : Ceni u bafukupiye nkeni.37I tikini pi bommi upɛ nyan nkayi lesenkɛni, pita yesu po. 38Yesu wansi i yinka kini i yanpɛ ipo, i pi pɛyɛni :kumman a uwiyani ? Pi pukoki i seni: (arabi nan iko nkakɛ a karamunan). 39I wani : apa a yan yinni. Pi ta ise pita pisumman itiye. Wurɔnan uponankɛ ye. Pi waka ise nka ukuwa usi.40Nibommi ncɛyɛ nnu Zan kwinnan pa yɔ yesu poni, pi kaponi sɛkɛ ye andere Simɔn piɛr fiya i sɛkɛ ye , Nkwɛ. 41I timisini i ta i mɔnɔn i siya Simɔn ye , i wa ise: Ti yan krista yinni. Ukonkkakɛ Ceni utunni. 42Pita yesu yeni . Yesu coni sahuu i mɔnɔn ise: Manke Zan kobe simɔn.Ti mi yinlenni a sefasi, girɛki nkwinne nni, nka kɛ piɛr.43u sannan kwannan, yesu wa ɛ la Galile pɛra usini. Iyan filipu yinni, i mɔnɔn iseni: yɔ npo. 44Filipu ipɛ Andere ipɛ Piɛr pi toni yeni Bɛtisayida Caba. 45Filipu fu Natanayɛli i mɔnɔn ise: puwɛ nkwɛ kwinnan mannanye Musa sariya sɛmminan nkini ipɛ tummun taman u sanmannni, ti yɔ yinni. Nazarɛni yesu kɛ,Yusufu kobe isɛkɛ.46Natanayɛli wani: i yinni Nazarɛti? pu kammiyan ki fiyan yinnan Nazarɛtini? Filipu puko iseni: mipa sa, npe i yanyi wɛ? 47Yesu yan Natanayɛli panika iseni, nka i mɔnɔn: Bɛkɛ Isirayɛli piribe i tikitikini. Ni karaman nsini sɛbɔ. 48Natanayɛli wani: kɛ mi summan be ye? Yesu pukoni iseni: yani filipu pa yinlemi, nyunkupise ye mi sini toronan usiye uminnan nkini.49Natanayɛli pukoki iseni: Karamunan, mankɛ Ceni u kobe , mankɛ Isirayɛli yɔsuye. 50Yesu mɔnɔn iseni: nmɔnɔn a yammi yi tɔrɔnan usiye u minnannki i nankani nka mi tuko nsi. Mi pe pumman nwunnuman yan yini nkumman i kuwɔ kummanni nkunni. 51Yesu mɔnɔn boni: sɛnannki, ape paapa ye nkwani nkwani ka uyan yinni apa yan Ceni u mɛlɛkɛnan nkani kumman ipɛ nyɔkɔni kumman yi ninnan i kobe isi.
Chapter 2

1Ka bommi nfa u serebenke, Ciberesinan ki ye kana Galalile upɛra usi. 2Yesu kwɛnan ye nka utiyenki. Yesu ipɛ i tikinipise pi yile nka utiyenkini.3Duvɛnman npɛ nkwisi lesenkumman yeni, yesu kwɛnan tani I mɔnɔn ise: « a pi duvɛnman nkwisini» 4Nka yesu pukoki pɛye: « Cibɛ ! kumman mi usi a pa yammu? Nlese nfi babɔ.» 5I kwɛnan i tani i mɔnɔn i yammo yammi npise upe.:« i manan nka wo nka amɛye a yammi nka.»6Sinimi sinintomi npɛkɛ ye nka utiye nki, nkumman ntikini ye zuwifuwman u sakasinan nkeni, u pa sini ipi landanan, uweni, nkakapo yib,ene litirinan wanse timi npɛkɛ nwunnannki. 7Yesu mɔnɔn pɛyeni: « A yibi sinimini i nimi.» Pi yibini. 8Yesu mɔnɔn pɛyeni:« A fe wunuman kɛrɛkɛni a ta a nanni pi yinke caba ukle.» pi fe wunumanni pi ta pi nanni ikle.9I sɛ nlɛni nimini lese nkumman yeni, nimini nwasi yeni duvɛnman. Kwinyeni i summan nkumman nduvɛnman nyini nlananbɔ. I kinkabɔ yammo yammi npise pi summan ye nyini, nlananni, ikinkabɔ ncaba u kɔkunto kɛ nyibi ye sini i nimi yinkeni i yile beresi kwinyeni. 10I pa mɔnɔn ise :« ikinka u suwa, liba utoni ki fa i duvɛn kammani. A yile liba ncɛyɛ i caba pi pe i yinkoni lese nkumman ye, pa summan fa i duvɛn kumunima. I kinkabɔ ikinkabɔ mi kɔkunto, mi tuku duvɛn kamman micaki.»11Nkankakɛ ye yesu kwinkwe u tintika kana, Galile pɛra usi. Nkakɛ i tiki i fakanan yani i tikinipise upe, pi tuko isini.12Nka userebenke, i ta kafaranamu i kwɛnanni, ipɛ i fɛman ipɛ i tikinipise. I kinkabɔ kupise Cuman npɛkɛ pi yammini nka utiyenki.13Zuwifuwman u kɔka nfɛtuma nsan wele kuwa u taka yeni.Yesu la ye Zeruzalɛmu. 14I yile Ceni fe nba kwe utuni ipa kaba nanse ipɛ nanfomi ipɛ lupise n suni Caba ipɛ ncɛyɛ yinkɔ man nbuwa yeni.15I yammi wiyanni yampise ipa kaba pɛ to Ceni fe nba kwe utu, nanse ipɛ nanfomi ntoni. I man liba ncɛyɛ yinkoman nbuwa yeni pi tabaliman ipa kasi nni to. 16I mɔnɔn lupise nsumman upeni: Alo kummani ye nnanani! a yini apa wasi apa wasi nkwɛsi baa suuna tiyebɔ.»17Nka u wunan nki, i tikinipise u wuntaman nyɔkɔni i manni kwinne nne ɛ mɔnɔn yeni: « mi kuni u kwinnan ki nsummunkeni u caki.» 18Nkumman nlese nne, zuwifuwman u piyuni: « weni nkumman mi yammini kɛrɛkɛni, kwin kwe we mi fiyan u yamman, nkanka u tikaye a mi sunkani mi yammi kɛni,» 19yesu pukoki pɛyeni: « A wɛ Ceni fe nba kweni, ni pe u yeni ka timi ni nsini;»20Zuwifuwman u pukoki iseni:« mi wa a kinan? kunni u yinan i uyɛman wansebo i siripo mi wani a mi pe u yeni ka timi nwunan nki ! 21Yesu ye ceni fe nba kwe nka kwinnan manneni, i kɔkunto kɛ. 22Yesu yɛ nku ipa wunso lesenkumman yeni, i tikinipise u wuntanan u yɔkɔni i manni kwinne nne. Nka u wwuntanan u yɔkɔni, pi tuko Ceni u kwinne nsi , pa tuko yesu manni kwinne ntoni usibɛ.23U yini yesu Zeruzalɛmu, kɔkɔ u fɛtuman nsanwele la, i yammi we nkwemi nkumman nifi yamman u yinkeni, pi ka fiyamman u toko isini. 24I kinkabɔ yesu tuko ye pisibɔ, nkafini i sumanye pitoni uwuntamanni. 25Npaman liba u weni pɛye, i capa ye nkankibɔ, ikinkibɔ i summan adaman piseni ipɛ pi wunu nkumman ntoni
Chapter 3

1Farizinyɛni nkwɛribɛ ye ye nka utiyekini, i yinankɛ a nikodɛmu. Zuwifewman u ninannkwe nkwɛribɛ kɛ ye. 2I pani i yan yesuyi tunannki i mɔnɔn iseya: « karamunan, ti summɔnni a Ceni i sɛkɛ ntumu. nkafini we kwemi nkuman mi yammani i Ceni ki manbɔ mi fiyan nkuman nyammabɔ3Yesu mɔnɔn iseni: « sɛnannki, i puwɛnkwɛ puke i kumu bobɔ, usu i fiyan yinlenne ceni u yɔnsuyenibɔ.» 4Nikodɛmu mɔnɔni: « i puwɛ i kɔlɔ i kwisi, usu i fiyan pukene ipa kumu kankinabo? , usu i fiyan pukoneni ipa yinle i kwɛnan kuso nki i po kumu kankinan bo?5yesu pukoki iseni: « sɛnan nki i puwɛ nkwɛ kumu nimi nni ipɛ nisakasinan nka u kwɔnan nkibɔ, usu yifiyan yinlenne Ceni u yɔsuyenibɔ. 6Puwɛ nkwɛ kumu Adama nka ukwɔnan nkini, usuni Adama kobe»7Nmɔnɔnni a puwɛ i pukɛ ipa kumu, mi yini upa tami tulonbɔ. 8Tiye nka kommi yannan unu, nka utiye kinankɛ ki laye, mi u miyan unanni, mi u yini nnanan ipɛ uta nunan usumanni bɔ. Ceni u yammoni nkakɛ Adama kobe fiyan pa summanne usi bɔ, ninanan nkwɛ kumu nina u kwɔnan nkini nka i yani.»9Nikodɛmu mɔnɔnni ya : «huwu ! nka ki yamman kankinan ?» 10Yesu pukoki iseni:« mi yan Isirayɛli karamunan nkwɛribɛ yini mi yanyi? 11Sɛnan nanki ni umanni nmeni a tiyan nkayi a nka nka ti u manne. Ti yan kwinan nkayi nka u sɛrɛnan nki ti yeni ika ti yini tulo nka nkebɔ.12Ni nino u wemi nmanne amɛyeni, a tukonne nsibɔ, i mannan? arijanan u kwinan amɛye a tukoni usi kankinan? 13Puwɛ ta arijanan nki i yan yibɔ fɔ puwɛ i kobe nkwɛ yini nka utiye nkini.14Ayiwa, Musa man yakuwa ipa mɔn siye usi nankɛ wala usi tiye nka wala cayebɔni, nka puwɛ kobe i pe yamman yani. 15Nkafini i puwɛnkwɛ tuko isi, usu pafi ipa yan ninan nka ki kwisa bɔni.16Ninan u kwinan u kammi Ceni unu u caki, nka i tumu i kobe poni liba upe, nkafini i puwɛ wopuwe tuko isi, usu ka nfi yesiyebɔ, ipafi ipa yan ninan nka ki kwisabɔni. 17Ceni utumu i kobe ninanni nki ipafi ipa pi pɛyɛbɔ, nkafini ipa ipa kɔkɔ pɛyɛ. 18I puwɛ nkwɛ tuko isi, usu kɔkɔ piye ukleni, ipuwɛ nkwɛ tuko isibɔ, usu kɔ uyɛsɛni ukwisi nkafini i tulu ipo tuko Ceni i kobe ikaponi usibɔ.19Pikɔ usɛyɛni u kwisi nkafini yimilɛya ufɛ ninanni u liba upeni. Nkuma ntoni u wunan nki yimbiye npuma nkammi pu wuni nku yimmilɛya nkumman nkuni. 20Nkakiyani, yimmilɛya upumman nkammi kwiye yamman u wunannkibɔ; i nansineni ipatɔ i yammini wemi nyamman yimmilɛya nke, nkafini, ɛ yanyini. 21Nka, ninnan kammiyan i kumman i yamman yimmilɛya nkeni, nkafini liba upafi upa yam i yammi we kumman yi, pi nyamman Ceni nkeni»22Nkɛni ufa userebe nke, yesu ipɛ i tikini pise upa waka Zudenan u boko nkeni. I ye liba ufe wiyakini. 23Zan yebɛ liba ufe wiyanki nka utiye nkini pi tiye u tuwo i salimunanbɔ, nimi nfa ye nka utiye nkini, a liba ye wiyanki nka utiye kini. 24Ufiye a wan Zan banki baabɔ.25Kuwa wunansi nu kwana u wunso Zan tikipise ncese ipɛ zuwifuni nkwɛrib; ye sinikini upala sakasinan uka upɛla usi upa sini ipi landanan. 26pitani pi yan Zan yi pi mɔnɔn iseya: karamunan kwinye nkwɛ ye iman zurudɛn ukuwa userebenkeni, nma nmannan ye nkwɛ kwinanni ib,e liba ufe wiyanki liba utototoni pita ise.»27Zan pukoki pɛyɛni: «Adama kobe i fiyan puwa yan nceni i Ceni i nɔn i klebɔ. 28Nmɔnɔn ye lesenkɛ abɛ Ceni utuni nnibɔni, a tumbe i yinkeni, a mɛyɛkɛye nsɛrɛnan. Beresi cibɛ ini beresini ikwɛ.29Nka, beresi kwinye i nannan i yeni i minan nkini, ipa yammini ise. i wunan ki kammileni nkafini i yammanni beresi kwinye iseni. Nka u wunu kammileni u wuwa nka nkle nwunan u kammi sahu. 30Fakanan nkakɛ, i siseni, peni npa sanan.31Puwɛ nkwɛ yini wala usini nkwɛ sɛkɛ pumman ntototoni ukuni. Nkwɛ man usi nkwɛ ini nina ukwɛ, ninanni u kwinne npɛkɛ i manne. Puwɛ nkwɛ yini Arijanannkini. 32I yan nkayini, ipɛ i nu nkani, nkanka i manne. Nkafini Adama liba pi tulo nka nkebɔ. 33I puwɛ nkwɛ tuko kwinne u manni kuman nsi, usu utikayeni a Ceni nka sɛsuwe.34Ceni utumu puwɛ nkwɛni, usi Ceni ukwinne nmanneni tikitiki nkafini Ceni ki ni sakasinan unan ikleni , nka kusa bɔni. 35Kwesinan i kobe wunan u kummi i wuni nka i nan pumman ntototoni ikle. 36I puwɛ nkwɛ tiki inan Ceni ukobe i kunni, u su yan ninan nka ki kwisabɔni i kwisi. Nka i puwɛ nkwɛ tulu ipa wan i ninan Ceni u kobe i kunibɔ, usu i sinsɛnan u wunnan nnan uyanbɔ, Ceni kipe i pakayeni i Cani.
Chapter 4

1Yesu summankini a farizinman u nuni ɛ yan tikinipise uka fiyammanni i ku zan kunni ipɛ ipa iliba ubatiseni i ku bɛ i kunni. 2Nkafini, yesu kɔkunto yɛ liba u batisenebɔ. I tikinipise upɛye liba ubatise. 3Nkafi yesu fɛ Zudeni pɛrausini i puke i pa ta Galile.4Yani ipa fi Galile pɛra usi, i sunkanni ifɛ samarinan uku. 5I fi Samari boko nwunnan ye nka yinnana sikari. Yakuba nan ye nka i kobe yusufu kleni, nka i bokoni utiye ntiye utuwo i macaba.6Yacuba kɔlɔnnpan ki ye nka utiye nkini . Yesu baka ciya ukleni, nka ita itɔni nka u kɔlɔn npan unnu. ufibɛ wiye i utimmiye. 7Samari cibɛ nkwɛribɛ ye nimmi nkuwɔnnanni, yesu mɔnɔn iseni : kwe nimmi nsi nninni. 8u fibɛ yeni i tikininipise ula suwe ufila boko nki.9Cibɛni i pukoki iseni: Uwuu ! mannan nkwɛ mi zuwifunanni, mi tulu mi nimmi nyaye benankwɛ ni samarinni? Sɛnnanki, siyannan ye Samari caba ipɛ zuwifiman usini nkibɔ. 10Yesu pukoki pɛyeni: Ceni nka nan puwɛ ikleni, ipi summan nkaye, ipɛ puwɛnkwɛ wa ami ku nimmi nsini, i mi summan ye nkwɛbɛ, mi kɔkunto kɛ ye i timmansi npa ya usu. I ye i nimmi nnan mikleni nka i ni nliya kwisa unan mikleni.11Cibɛ i pukoki iseni: wiyan kimiklebɔ, k,ol,onnpan utɛbɛ. Mi nnikamman nfe kankinan? 12Nka uwunnannki, ti nupu yakuba nannkwɛ ci kɔlɔn npani tummuyeni, mi puwɔ iseni? Ise i pise ipɛ wɔnpumman pi tototoni uni nimmi.13Yesu pukoki iseni: i puwɛ o puwɛ ni kɔlɔnpanni u nimmi nsi, liyeni ki usu tuko boni. 14Nkafini nimmi nkumman nkleni, i nanni puwɛnkwɛ ipa ni nsi, liyeni ki usu tukoyinnibɔ. Nimmi nkumman ni nnan usu kleni, ni tɛni nman nimmmi nkumman yaneni, nkumman peta yale i wunnan nki kwelewuni, nkumman ni nliya kwisa unannni.15Cibɛni i mɔnɔn iseni: kunnunni nnan. nkumman nnimmi nkle kafini liyeni upalɛ ntukoboyinni ipɛ npalɛ pa nnannni yinni nimmi nlonna. 16Yesu mɔnɔn Cibɛni iseni: ta mi yinle mipuwɔ ɛpa.17Cibɛni i pukoki iseni: kwiye nklebɔ. 18Yesu mɔnɔnni mannan sɛman i kwiye i mikle wɛ.Nkafini mi belesi kwisusummi ukleni mife. Mi kwɛ kle kɛrɛkɛni, mi puwɔ yɛbɔ, kini sɛnnan19Cibɛ i wani: kunnunni; nsummani, nimi tummuni taya. 20Ti kwɛsiyɛ fe Ceni nnannanni yannmeni ukunni, o mɛyɛ zuwifuwman a mannan nka Zerizalemu.21Ye pukoki iseni: Cibɛ, tuko usi akuwo nwunnan pefiyan ni, liba pipe kwɛsinan Ceni ufe yannbenni ukunnibɔ ipɛ Zeruzalɛmu bo yinnibɔ. 22Puwɛ nkwɛ ɛ feni asumman nkwɛbɔ. Nkafini ti summan ti fe nkummanni, nkafini kɔkɔya ipe fa tummuyɛ zuwifuman usini nkini.23Nkafini, kuwa nwunnanpe fiyanni, ufini u kwisi. Ceni ufe Caba u sɛmman ni pe pa kwɛsinan Ceni u fe pi summuse nsi i wunkuru loni nni. Nkafini kwɛsinan i caba uliba usuwo uponi. 24Ceni kini ninna, liba ncɛyɛ ifeni, pi sunkanni pi ife i pi summuse ntoni wunkura loni uwunannki.25Cibɛ i wani: n summannni a Ceni utuninni i sunkanni ipa, nkwɛ yinnan a kristani. I kwɛ ipa lesennkɛ, ipe kwinne ntototoni umanni tummuyeni. 26Yesu pukoki iseni: Nkwɛ i sɛkɛ manne iman yani.27U yinni pɛyɛ mannannki, i tikinipise upani. Pi uuca nkafi yesu patɔ manne i cibɛni. Puwɛ fi i piye a: ufi kankinan? Nkafini ya : Kumman nfi npatɔ manne ise.28Cibɛ i yinni i sikini kumman ye nka utiye nni i kwasa i ta i mɔnɔn boko nki: 29Ye! afɛ apa ace kwinye nkwɛribɛ! nyammi wemmi nkumman to nsiinan u wunnan nkini i man ntototoni beni. i ki fiye Ceni utuni nni! 30Liba ufe boko nkini pita yesu yanyina31Nkumman nlesene nka itikinipise u wantu i ya ye i yinni i wanni i wanni. piye u manne yeni: Ti karamunan, ti mi yayeni a yinni mi wanni sa. 32Nka i pukoki pɛye: suwe ki nkleni asumman nkabɔni. 33I tikinipise u waka manca piye usini: puwɛ nkwɛribɛ pa suwe unan ikleni?34Nka, Yesu mɔnɔn pɛye: n tummuya i yammani uyamman, nka nkakɛ nsuwe. Nsunkanni nyammi i yammoni fɔ nfika unan nki. 35Nwaseni a mɛyɛkɛ u manne a yani yimmise ti a wanni kumman nminni lense ki ifiyanni . Nkafini, ni umanni amɛyɛni a yinni a kummi suwo wala usi a wɛni. Wanni kumman npulo wɔnan utunni. 36I puwɛ nkwɛ yan nmininni yi, usu wanni kumman nkosuwa nbele sinksɛnan nkeni. Usubɛ ntɔn ntɔnan uyan i kwisi. Nka ni nliya kwisani. Ki yammani, nkafini wanniki suye ipɛ wanniki mineni nni pitoni uwunnan upafi upa kammi mancatu.37Tanan nwunnan wani: puwɛ nkwɛribɛ wannikumman nyunku, puwɛ nkwɛribɛ yi nkuwo. 38Ntummu amɛyɛni ata aku wanni kumman nwunna wayeni a tummu nkummanbɔni. Liba ncese nkɛ nbaka ntummunila, a yan tɔnan ncaba ukɔ wunnankini.39Bokoni unifiyanman utuko yesu sini. Nkafin cibɛni imɔnɔn ye ɛ yammi wemmi nkummanni i siinan uwunnan nkini, ɛ mannan ntoni iseni. 40Samari caba upa lesenkɛ ufi yesu yeni, piya yesu ɛ waka i pɛyɛ. i yammi kubomi ipɛyɛni.41Nifiyanman utuko isini i kwinne kamminle u wunnannki nku cibɛni i kumman nkunni. 42Pi waka u manne iseni: ufɛ mi kwinne nni, ti tuko isini nkafini ti yammini ikɔkunto yeni. ti tuko nisini a mankɛ ninnanni ukɔkɔya i sinse sinse.43Kubommi nfa userebenke, yesu fɛ nka utiye kini i ta Galile pɛra usi. 44I kɔkunto mɔnɔn yeni a tummuntaye nkɔsise uyan i kɔkunto boko nkibɔ. 45I sɛ nfi Galile lesenkɛni, pi summan i tukuni fakananni. Nkafini wemmi nkummanto i yammini wunnu kammilenan n lesennke Zeruzalɛmuni, pi yan ntoni yinni, nkafini pi tototoni u taye ye wunkamminleni uwiye usini.46Yesu wansi nimmi duvɛnman ye boko nkɛni nka yinnan a karani Galile pɛriman nsini, i pukɛni i ta nka utiye nki. Yɔsuye i yammo yamman u kunnuni nkwɛribɛ ye nka utiye kini, i kobe ye coco kafaranamubɔ. 47I nnuni a yesu pukeni i yinni zude i pa pa inankani, i ta i yanyinni ipa yɔ a nkɔyi ɛta i yammi i kobe isiye, a yi uponi upa ku.48Yesu mɔnɔn iseni: nceni a yan kwinkwemi yi yammanbɔni, a takuni nsi sahuubɔ. 49Kwinye i wani: kunnunni, a ta yani nkobe ipa summan kwa. 50Yesu mɔnɔn iseni: mi ta, mi kobe usiye u yammini. kwinye i tuko yesu kwinnan usini, ilo wunkura.51u yinnu wunkura usi, i yammo yamman utimi i kwinnan yeni, pi pa i fuwa wunkura usini pa mɔnɔn ise ɛ kobe isiye uyammini. 52Nka i pi pɛyɛ ɛ siye u yammi lese wemmi. Yii tɔnnannki nankɛ, isi timman nkwisi.53Kwiye i yan a kumman nlesenne nankɛ cɔ Yesu m:on:on ye ise: ni ta, mi kobe, usiye uyammini. Nka ise ipɛ i liba utototoni pitoko yesu si. 54Yesu yammi nkumman kwi kwemi nkabomi galile pɛra usini, i pukonika i yinni Zude pɛra usi.
Chapter 5

1Nka ufa userebenke, Zuwifuwman u wunu kamminleni u fɛtuman ki ye yamman Zeruzalemuni. Yesu ta nka utiye kini. 2Pi yinlene i nanfomi i nan nka boko nkini nka uminannki, nimi yini lanwunan ye ye nka u tiye kini, pi nkɔ utiye kini , pi nkɔ utiye u yilenneni a eburu kwinneni a kɛtizata. Pi yi nka utiyeni pife nan susuni usi. 3U nanni uminannki, kaman ye ye fiyan: yintuman, panposuse, ipɛ murukuwman. Piye kamila nka utiye nkini pa nimi nceni miyan u yinkoni. 4Nkafini lese nwunuman ye, kununi i mɛlɛkɛman nwunuman ye yɔnkani nka utiye kini npa nimi ncemini. I kaya nkwɛ timisi i yɔnkoni nimini ncemini userebenke, usu siye ki yammani, hali i kase nkwasi nankɛ nankɛ.5Kwinye nkwɛribɛ ye nkwɛribɛ ye yeni iye i yɛman nwɔn i kaksiman i kaponi nkase nni. 6Yesu yammini kwinyeni iseni, isumman ɛ kase nlɔkɔ isini sahuu. I piyuni:« mi usini ami siye upa yammi?»7I pukoki iseni :« kununi, puwɛ nkle ipatɔ i luwo nimi nni ncemini lesenkebɔ. Sani npa wa ani yammuni npa yɔnkɔni nimi nni, ncese timonsini pi yɔnkɔni nyinke. 8Yesu m:onɔn iseni:« Wunso milo mi sopuka mi ci»9Nka utiyenki suu, kwinye isiye u yammini, i wunsoni i lo i sapuka iciya. Nka ukuwa i kiyeni wuni kuwa.10Nkafini, zuwifuwman umɔnɔn kwinye iseni:« kwinye, tɛnan kini wuni kuwa, usi npatɔ i sopuka uloni upa tabɔ.» 11Nka i pukoki pɛye:« kwinye nkwɛ yammi nsiyeni, i sɛkɛ nwa alo nsapuka ani ta lɛ! Pi piyuni ya : « yɛlɛ mɔnɔnnme amilo mi sapuka mi ta?12Pi piyuni ya : « yɛlɛ mɔnɔnnme amilo mi sapuka mi ta? 13Nka puwɛ nkwɛ yammi ye kwinyeni i siyeni, pi summan ye usubɔ. Nkafini yesu tiye uluwoye i Caba uliba utiyeni.14Nka u serebenke, yesu fu kwinyeni Ceni feba kwe utuni, i mɔnɔn iseni: ayiwa, mi siye u yammi kɛrɛkɛni, mi yammi yini kwinye bɔlɛ, nkafini u sana upalɛ yesiye tintinka nke » 15Kwinye ita umanne zuwifuwman upeni a nkwɛ yammi isiyeni a i yinnankɛ a yesu.16Ulo nkumman nlese nne, zuwifuwman, piye yesu wiyakannanni, nkafini nma i yammi kwinnanni wuni kuwa usini. 17Nka yesu mɔnnɔn pɛye: «kwɛsi yammoni nini hali kɛrɛni, nkafi nibɛ u yamma» 18Nka uwunannki, zuwifuwman piye uwiyani wemi ntonikeni apa liya. Nma i ye yammoni u yamman wunni kuwa usini nka ye uko yewubɔ. nkafini boni ipa Ceni uyinleni ɛ kwɛsi, ipɛ ipa ikɔtanmanne i Ceni.19Nkafini, yesu lo mannanni i mɔnɔn pɛye:«sɛnannki, ni u manni amɛyeni, kobe i fiyan pa yamman ikɔyebɔ. I kwɛsi yammini ka nka i uceki. I kwɛsinan i yammi nka wo nka, kobe i bɛ nka usuwa u yammoni. 20Nkafini kobe i kwinnan ukammi i kwɛsi wunni, nkafi i sunkan i yammi nkani, ibɛ i tikakeni. I wunnuman tika iseni uku yɛlɛ kummanni nkunni, fɔ i kɔkunto ta tulan.21Nkwɛsi kunuman nyinan suwo ipa nnan nina nkle nankɛni, nka ukaponi nkɛbɛ i kobe ibɛ nina unan i kammilewu ncaba ukle yanibɛ. 22Nkwɛni i sɛnan ukuwoye puwɛ kunibɔ; nkafini i yinisɛnan u kuwoye wemi ntoni ikobe ikleni. 23Nkafini liba utototoni upafi upa tiki sise kobe isi nma a kwɛsinan i sise nankɛni. I puwɛ nkwɛ tiki sise kobe isibɔ, usubɛ sise utika kwɛsinansibɔ, i senan nkwɛ i se nsuweni.24Sɛnan nki ni umanni amɛyeni, i puwɛnkwɛ yammini nkwinne nne, i tuko ntumuya isi, usu yan ninan nka ki kwinsa bɔni. Sɛnan ki kuwoye yini usu kunnibɔ, i ninan u kɔkɔ kwa ukleni uyinle wunnannki u kwisi.25Sɛnannki ni umunni amɛyɛni a lese nwunuman pe fiyanni. Ufiyɛrɛni u kwisi. Kunnuman ni yammini beni. I kumman nu nmanni miyan, Ceni ki pe ninan unan nkleni.26N kwɛsi kɛ ninsuwe nka uwunnan nkibɛ, i nan ninan unanni senan i kobe ikleni. 27I nan sɛnan u kuwoye senanbɛ i kobe ikleni, nkafini puwɛ i kobe isɛkɛ.28Ayiwa uyinni upatɔ kwinnan aklebɔ. Lese nwunuman pe fi yanni kunuman ni pe yammanni peni. 29Ni pe wunsoni. Nkumman ye we kamman nyammani. npa sisɛnan u yanpiye. Nkummanyebɛ ye kummi nyammani, sɛnan ki kuwoye nkumman nsini.30Ni fiyan puwo yamman nkɔyebɔ. Nka nu nanni, ni sɛnan ukuwo yeni upa sini nkobɛ. Nsɛnan ukuni fakanan uca bɛni. Nkafini nkɔkunto yammoni nka ni uyammabɔ, ntumuya i yammoni nka ni uyamman» 31Yesu mɔnɔni:« u wasiye a bɛkɛ nkɔkunto kwinnan umanne, sɛnan ki ye summanibɔ. 32Nkafini, puwɛ nkwɛribɛ nsɛrɛnan. I ka manne nkwinan nkini , kini sɛnan.33A tumuye libo zan api ta pi piyu. Pimanan sɛnan amɛyɛ kwinan nkini. 34Kibɛ nman nmankini u yini liba u sɛrɛyayesinibɔlɛ. Nka ni umanneni, nkafini apafi a pa summan sɛnan. 35Zan wasini lampanan ika yimilɛya ufeni. A tɔ usi apa yammi wunu kammilenan i yimilɛya nke lesenni nwunanki.36Ayiwa, sɛrɛnan nkwɛribɛ nsini, nkwɛ sɛrɛyaye nsi Zan kumma nneni. Ne kwɛsi nan yammoni nka nkleni, ni nka u yammuni nka nka utikaye a kwɛsinan i tumbɛni. 37Nkwɛsinan nkwɛ tumbeni, ibɛ kwinnan umanneni. nka a yammini nkwinan nke ayanyibɔ ipɛ kwɛbɛ utikaye amɛyeni asumanbɛ nkwɛbɔ. 38I kwinnan utɔnanan kibɛ asumu nkebɔ, nkafini i tumu nkwɛni a tuko isibɔ39A Ceni u kwinne nkalanneni sahu nkafini ki a wunankini a ninan nka ki kwisabɔni a uyanni a kalanne u wunankini. Sɛmminan a u kalanneni nkwinnan nkakɛ ki umunne. 40Asini, cese usi apa tuko nsi pa yan ninan nka ki kwisabɔ.41Npa yan sise nka kiyinan Adaman pise uklebɔ. 42Nsuman amɛyɛni, Ceni ukwinnan ukammi awubɔ.43Npa nkwɛsi Ceni ka uwununkini, nka a tulu bebɔ. I puwɛ nkwɛ pa kɛrɛkɛni kwɛribɛ kɔ u wunnanki a tulosɛ nkwɛse. 44Afiyan tuko nne nsi konkinansɛ? a mɛyɛ ncɛyɛ asise u yan a tɛ liba ukle Adama pise, sani apatɔ ita uwiyani ceni ukoponi ukle.45A yam a bɛkɛ a liya sɛnan ukuni wiye usibɔ lɛ nkwɛsi minan nkibɔ nkwɛ a liyani i sɛkɛ Musa, nkafini nkwɛ sɛkɛ a tiki akle ise. 46A tukoye muso si a ye tukoni nsini. Nkafini nkwinnan nkokɛ muso mɔnɔn isɛmminan nki. 47I kan nkoni atuko nka usibɔ, nka ni u manneni a yumman kankinan apa tuko nka usi?
Chapter 6

1Nka u serebenke, Yesu fɛ lese nkumman ye galile i kwisini, kuwaa u tiye nwunnan pɛra usi, nka yinnan a tiberiyadi kuwani. 2Ni fiyamman u yɔ i poni, nkafini i ye wekweni nyammanni i kaman u siye u yamman. 3Nka u wunnannki, Yesu kali yambe u kunni i tɔni i tikinipise.4u fibɛ yeni kɔka u fɛtuman ntaka, zuwifuwman u fɛtuman npɛkɛ ye. 5Yesu wa lesenkumman ye ɛ pa wɛni, i yan nifi yamman yi pe iseni:« i mɔnɔn filipa yeni, kɛ tila wanni kumman nfiye ye ta nanni nifiyammani ukle, nkafini pitoni upafi upa yinko?» 6I mɔnɔnni yani, nkafini i pafi ipa fe filipu kuwo tu. I kinkabɔ nka ye yu yammanni, i summan nkani.7Filipu pukoki iseni: Hali i tita i lo kupise sintimi n yammo yamman nyinkɔman, ta fi buruman, pi toni pi fiyan cucuman nyanbɔ.» 8Simɔn piyɛri fiya andere tikinipise ncese i mɔnɔn pɛyeni. 9« Kwinyeni nkwɛribɛ nannanni i buru puwoniman susu ipɛ yinse bomi. Ikinkabɔ kumman ni fiyan u kammile libani upe?»10yesu mɔnɔn i tikinipise uoeni, a pi mɔnon liba upe a pitɔni. Sɔka ufa ye nka u tiyenkini. Pi tɔni, kwinyemi pi yeni liba bukomi sininto i kansiman. 11Nkumman nlese nne, Yesu lo burumani i tiki sise Ceni usi, ipa kwani liba upe. Nkab,e i yammi yinse yani. pi toni u wanni pi yinko to. 12Pitoni u wunko lese nkamman yeni, Yesu mɔnɔni tikinipise upeni: « a wan buruman nsomi maca kunnito puwa nfi yesiyebɔ.»13Nka u wunannki, pi wan buruman nsomi ma cakuni fɔ wawaman kansan i bomi. 14Liba u yan nkayi lesenkumman yeni, pi mɔnɔnni: « tummuni taya ika kwe nkwɛ sunkan i pa pa ninanni nkii, kummanni i sɛkɛ yɛlɛ! » 15I kinkabɔ yesu Summɔni a pi u sini a pa tuku lese nkumman yeni, i mini i puke i kali yambe nki i kɔ.16Piye ncani, yesu tikinipise u yɔkɔni kuwa ununi. 17Pi lo beni nwunanni pi nan pi nan kafaramu pɛra usi. Piye ncani yeni nkwisi yesu puke ye pɛyebɔ. 18Yan nkwe nwunnan wunsoni, nimi nkaka wan macakuni.19Kiloman susu walima siripomi nsuwanki npɛkɛ pi yani i beni. Pi yan yesu Cinika yi nimi nkunni i pa wɔ pi beni u mina nki. Pi nansini pi caki. 20Nka Yesu mɔnɔn pɛye: « a yini a pa nansibɔ, bɛkɛ.» 21Pi wani a pa lo pi yɔn kuwa u nɔnu pi ye la tiyenka yeni.22U sanan u kwanan, u yini liba kuwaa u serebenke, pi pani pi summan a be nponi nkaye nannanni, tikinipise u yewunan nka nkaliki ye pata. Yesu la ye ipɛ kaponibɔ. 23Kununi i tiki sise Ceni usini i pa fa buruman i pa nanni liba ukle, beni nwunnan yini tiberiyadi upa fi nka utiyenki.24Liba upani u yan yesu ipɛ i tikini pise puwɛ ye pisi beni nkibɔ. Nka u wunan nki, pi yile ki pi ta pi wɛ Yesuni karananu. 25Pi ta lese nkumman, pi yɔnyi, nka pi piyu:« karamunan, mifi nananni lese wemi?.»26Yesu pukoki pɛyeni: «senseni, ni u manni a mɛyeni, n yammi we kwemi nkumman a yinkeni, nkumman npɛ a tiye u wiyani i yinnanbɔ, ikinkabɔ a ntiye uwiyani nkafini nyan burumanni a wanni apa yinkonsi. 27A yini a pa yammi yammoni suyɛnan nkebɔlɛ! ikinkabɔ suwe nka ki yesi yebɔni, a yammi yammoni nka u kwɔnan nki, nka niya niinkwisa unan. Nka u suwe, puwɛ i kobe i nka unan a kleni. A kwɛsi ceni i tiki i tiye nka usini.»28Pi piyuni: « kumman ti sunkan ta yammu, nkafini lafi ta yammi Ceni u kammile wu nkwinnan?» 29Yesu pukoki pɛyeni:« Ceni u tumu puwɛ nkwɛni, fɔ a tuko nkwɛ isi. Nkankakɛ nkammi Ceni uwa.»30Ncaba u piyuni:« kwinkwe ye mi fiyan u yamman npa tuku tumaye, nkafini tafi ta yuko mi si, kumman mi u yamman? 31Ti kwɛsiyɛ wanni nannanyenan nka tiye nka tibe ipɛ saka ni ye nka utiyenkibɔ, nma u mannan nankɛ Ceni u kwinne nni. I nan suwe pikle, u yini wala usini.32Yesu pukoki pɛyeni:« sense sense ni u manni a mɛyeni, puwɛ suwe a kle upa yini wala usini. 33Ikinkabɔ Ceni ki Wanni kumman nkumman nanni, u yini wala usini i sɛkɛ nii nwunan unan ninani u liba upe.» 34Pi mɔnɔn yesu yeni:«kunnuni, mi nka usuwe unan tike lese ntoni nki!»35Yesu mɔnɔn pɛyeni:« bɛkɛ wani wunuman nka nii nwunan unan puwɛ ikle i puwɛ nkwɛ tulube, kulo yini usu tuko yinibɔ. 36Nmɔnɔn ye a mɛyeni nkwisi, a yɔnyini nkafini afi tukone nsibɔ. 37I kwɛsi nan puwɛ wo puwɛ nkle usu i tukoni nsini, nibɛ i fiyan usu liyabɔ38Nyini wala usini npa pa ma usi, npafi npa nkwɛsi wunu kammile kwinnan u yamman, i kinkabɔ npa ukɔkle nwuntanan u yammanbɔ. 39Nkwɛ tubeni i wantanan nka kawe? i nan liba ncɛyɛ nkleni, nyiyi ncaba usi puwɛ palɛ wasebɔ. A pa yini ncaba suwo to ninani u kwisini kuwa usi. 40Nkwɛsi mɔnɔnni Ɛ puwɛ wo puwɛ Yabeyi i pa tiki i wuntanani nkunni, a usu i liya ni kwisa u yanni, ni pe bɛ usu yinan suwo ninani u kwisi kuwa usini.41U lo nkumman nlese nne zuwifuwman u waka kosi isi pi numan ntunni, nkafini i wa yeni ɛ sɛkɛ suweni nka yini wala usini. 42Pi waka u manneni:« nka uwunanki, Yusufu kobe Yesu yɛ wɛ? Ti summan i kwɛsini, ti summan i kwɛnan! I fiyan u manne kɛsɛ :e yinni wala usini.43Yesu lo manan boni i pa mɔnɔn pɛye:« a yini manan i man i maca a numa ntu» 44puwɛ i tulo be nceni iki nkwɛ kwɔnanbɔ. Ni bɛ usu tukoni sahuu ninani u kwisi wiye. 45U kan tumunitaman u sɛmminan ki:« Ceni ki pe manni i pi toni.» I kinkabɔ i puwɛ wo puwɛ yammani ti kwɛsi Ceni nke i pa tulu i kanke, ncaba utoni pi tukoni nsini.46Puwɛ yan nkwɛsi Ceni yi i yanyibɔ, fɔ nkwɛ yini ikle ipa pani, nkwɛ i sɛkɛ nyɔsyi. 47Sɛnannki, ni u manni a mɛyeni i puwɛ nkwɛ tuka nsi, usu i liya nii kwisa u yanni.48Ni wani suwe, nka liya ninkwisa unan liba ukle. 49A kwɛsi yɛ wanni nannan yenan ye tiyenka sibe ipɛ sibe ni nka utiyenkibɔni, pitoni ukuwɛ?50I kinkabɔ wani kuman nkumman yini wala usini, i puwɛ, nkwɛ wanni nka, usu i kwa i yanyibɔ. 51« Suwe uka kammiyan nka yini wala usini, bɛkɛ nkwɛ. I puwɛ nkwɛ wanni nka, usu i waka niina nkeni kwelew. Suwe nka ni pe unanni, nsini nkakɛ nka, ni nkɔnani nkafini ninani upafi upa yan liya niinkwisa»52Zuwifuwman u waka maca numa nkwanu pi caki pa u manni:« kumani i fiyan isini unan kankinan ta wannu?» 53Nkumman nlese nne Yesu mɔnɔn pɛyeni « senseni, ni u manni a mɛyeni, a wanni puwɛ i kabe i sinibɔ, u pa ni i timanbɔ, a liya ni nkwisa u yanbɔ.54I puwɛ nkwɛ wani nsini ipa ni ntiman, usu i liya niinkwisa u yanni, ni pe usu yinnan suwo ninan u kwisi kuwa usini. 55Nkafini nsini kini wanniki kamman, ntiman ni nikamman. 56I puwɛ nkwɛ wanni nsini usi, ipa ni ntiman, ni waka usuni, usu yib,e i waka i beni.57Nkwɛsi tubeni, i sɛkɛ niina usu, ni niina nke i kwɔnan nkini, nkafi, i puwɛ nkwɛ wani nsini, usubɛ i waka niina nkeni nkwɔnan nki. 58Suwe nka yini wala usini, bɛkɛ nkwɛ, A kwɛsiyɛ wanni suwe nka tiyenka nimi ipɛ sibe ni yebɔni, pi pitoni upani uku, be i caba uka ki ta kaponi bɔ . I puwɛ nkwɛ wannibe, usu i waka nina nke lese ntoni nkini. 59Yesu tiki liba i nkumman nkwinne tikiniba kafaranamu utuni.60Nkumman nkwinne nnan userebenke, i tikini pise uka fiyamman wantu u mannanni: « i kwinne nwasini dɛ! Hɛlɛ i tulo ise?» 61Yesu summan lese nkumman ɛ tikinipise u kwisi manni i maca pi numman ntuni, i pi pɛyɛni: « ukwasibɛ a mɛyeni?62A pe yamman kankinan a pa lesenkumman ye a yan puwɛ i kobe kane wala usi? 63Ceni u niinkammi yan nkakɛ yinan liba upa yan fakanan, ikinkabɔ upisi sini upo, nka ki puwabɔ, nka ki yinan Ceni uniinkammiyan u kleni upa nan nina liba ukle.64Ikinkabɔ liba ncese asini nkini ncɛyɛ pi tukone Ceni u sibɔni. U lo wemi nwantu wiye, Yesu summan ncabani. Ncɛyɛ pebɛ ye i luwo niyemi uklemini, i summan ye ncabani i kwisi i pɛye. 65Yesu mɔnɔn boni:« Nka nka yini npatɔ ye u manne amɛye a puwɛ i tulo be nceni i kwisi yɛ ntulukenibɔ»66Ulo nkumman nlese nne, i tikini pise uka fiyamman puke pi serebe nkeni pi ye y,one yini i pobɔ. 67Nka uwunnki, nka i pi i tummunitani pise uka kansan i bomi:« A bɛ u poni a pa ta?» 68Simɔn piyɛri pukoki iseni « hɛlɛ tila i po ? Puwɛ i liya niinkwisa u yan mi kwɔnan nkini. 69Tumu yɛ ti tuko mi sini , ti kɔkunto ti summanni amini Ceni u nikammiyan i tumu nkwɛni.»70Yesu mɔnɔn pɛyeni: « Ntu ani kansan i bomi upe wɛ? Nkumman ntoni u wunnanki, niponi nkwɛribɛ a sininkini nkwɛ niyeni.» 71I manan kwinanni ipa toko simɔn isikariyɔsi kobe Zuda ye , nkwɛ i ye ni tummunitani pise u nikansan i bomi nkwɛribɛ, nkwɛribɛ, nkwɛ ye i yesu luwo ni yemini uklemini.
Chapter 7

1U nananni a yesu woka galile yɔbɛ nnankan nkeni. Piye usi apato nankan Zude y,onbɛnebɔ, nkafini nka utiyeni nankɛ ye zuwifuwman pi usi apa liyu ye. 2Nkuman ntoni uwunannki, Zuwifuwman uwannikuman nluwo kunni nsanwele kuwa ufi yeni ukwisi.3I fɛnan u mɔnɔn iseni: « fɛ nnanni mito Zude yɔnbɛnne nkafini mi tikipise upafi upa yan mi twin kwemi nyammini kummanyi. 4I mi usi a liba upa summami mi miyammini kumman nmiyenibɔ, mi kwinkwemi nyamman nankɛni, to mi tiki mikɔ ninani ulibaupa.»5ufi bɛni i fɛman utuko isibɔ. 6Yesu pukoki pɛyeni:« Nlese nfi ba nkwinsibɔ. A mɛyɛ kɔni, lese nsini a mɛyeni. 7Adama pise pifiyan a kuwo ufetubɔ. Nka beni, nkwinnan ulɛ piwuni, nkafini, ni manne pɛyeni api yini pi weyeni nyamma ye.8A ta nka usanwele nna, be kɔni ni la nka usanwele nna, be kɔni ni la nka usanwele nabɔ, nkafini lese nfi baa nklebɔ» 9I mannan nkumman nkwinne lesenkɛ ikwisini, waka Galileni.10I fɛman u tanika sanwelewiye zude, i lobɛ i ko uwunkurani, i tulu puwɛ pa yɔnyibɔ. I mini ita. 11Zuwifuwman pi ye yesu wiyani sanwele wiye usini. Pi ye u manneni:« kɛman i ye wo ?»12Liba ye manca numan nkwane Yesu kwinnankini. Ceseni a ni kammi yan isɛkɛ. Ceseni ɛ liba uko yesiyeni. 13Nka puwɛ yee tulo ipa mana i kwinna yani i kokunnibɔ, nkafini pi ye nansine zuwifuman u yinke ni.14U yini pɛyɛ sanwelela pi ku nansuman usi, Yesu la Ceni feba kwe utuni i wantu i liba utika. 15Zuwifuwman u cɔni sahu, pi waka unannan usini: « u wasi kankinan ipa wasi kwinsumaya, puwɛ tiku manbɔ» 16Yesu pukoki pɛyeni : « Ni liba utika wemi nkumman sini, nyini nklebɔ, nkwɛ tubeni nkwɛ sɛkɛ nyini ikle.»17I puwɛ nkwɛ usi ipa yammi Ceni u sokonan, usu i summani, a ntika uyini Ceni ukleni, a nkɔkunto mani kwinne npɛbɔ. 18I puwɛ nkwɛ i kɔkunto kwinnan umanne, usu ikɔ sise uwiyani. Nka i puwɛ nkwɛ i tumutaye i kwinne umanne, ipafi pa tiki sise isi, usuni sɛmaniya, yibiye ni usu kwinne nsibɔ.19Musa yɛnan sariyanan tiklewɛ? nkafini, timɔman u sariyanan ufebɔ. Kumma nfi npatɔ usi apa libe?» 20Liba upukoki iseni: « miwɔpinan nan. Yɛlɛ usi ɛpa limi?»21Yesu pukoki pɛyeni: «nyammi kwin poni nwunanni, a yɛsɛ utototoni ufakananni. 22Musa mannan kannan ku sariyanan amɛyeni nkafini uyini ti kwinsi kleni. Ayewa, apise u tika kakuwa usi wunni kuwa usini.23A patɛ liba utika kakuwa usi wunni kuwa usi iki Musa sariyanan uyesibɔ, kumman nfi a summu upatɔ kasiye be ani liba usiye uyamman wuamman wunnuni kuwa usini? Ayini apa yan puwɛ i yammi kumman yi apatɔ kosiye usu ibɔ. Nkafi a uyamman i sɛnanuwunkura.» 24Ayini apa yan puwɛ i yammi kumman yi apatɔ kosiye usu sibɔ. nkafi a uyamman i sɛnan u wunkura.25Zeruzalemu caba ncese ye umanneni:« Kwinyeni isɛ pi usi apa liyude? 26Isɛni i manne kɛrɛnan nke pi puwa manne isebɔ. Ti siyanan ayinke caba usummɔn sɛni ɛ sɛkɛ Ceni utuni nni? 27Ti summan i yinni nlananni. Nkafini i Ceni utuni nni ipa lese nkɛ ipa, puwɛ yini lanan u summanibɔ.»28Ufi bɛye yesu ye liba u tika ceni ufeba kwe utuni, i pukoki pɛyeni:« sɛnan nki a sumanbeni, a sumanbɛ nyinni n lananni n kafini bɛ npa i kɔbɔ. Ntumuni taya i sɛkɛ sɛsuwe, a suman nkwe bɔ. 29Nka nsummɔni, nkafini nyini nkwɛ kleni, i sɛkɛ ntube bɛ.»30Nkumman n lesenne piye usini apa tuku, nka puwɛ fi i tuka sibɔ, nkafini i tukuni lesee nfiyebɔ. 31Nkumman ntoni u wunannki, lifiyanman usini nki, lifiyamman utuka isini, pi waka u manne iseni: « I Ceni utuninni ipa lesekɛ ipa, ipe kwin kwemi nwunnu man yanmanni i ku kwinyeni i kumma nkuni? » 32Liba ye Yesu kwinnan u manne pi numan ntuni fɔ uto ufi farizinyɛwman upe.pɛyɛ ipɛ saraka ifeman u kunni ncaba pi tumu Ceni fe nbaa kwe u yinkoye caba apita pi tuku Yesu.33Yesu mɔnɔn lifiyamman upeni: Lese cuman npɛkɛ waka ni niyan amɛyɛli, nka u serebe nke ni pukone ntumuya iseni. 34A tiye u wi yani a baka, a yanyibɔ. Nkafini ni waka tiye nkŋi, a fiyan nyanyibɔ.»35Zuwifuwman u waka u manne mancayeni « kummani ifiyan ta kɛ talɛ itiye u summanan, tatɛ wayani tabaka? Ti siyananki ncaba ncɛye kasi isiyanan nwunan cabani, i peta ncaba ukleni ipa tiki ncaba? 36I mɔnɔni ape i tiye u wiyani a baka, a yi yanyibɔ ipɛ i yi waka tiyenkeni, a fiyan ta nka utiyekibɔ. Nka uko nka a kilan?»37Wannikuman nluni kuni usanwele kuwa u labanan usi, nka uku kwe, Yesu yini i mɔnɔn nifiyamman upe:« I liyeni kinkwɛ usu ipa be ipa i ni nimi. 38I puwɛ nkwɛ tuko nsi, usu petani nma ni kamman nbulu nlanan nma u maman Ceni u kwinneni nankɛni»39I liba ncɛyɛ tuku usi, ncaba pi ninkammi yan u yanni , i ye manne nka ukwinnan usini yani. Ni kammiyan unanye ba bɔ nkafini, Yesu yanye ba kwɔnanbɔ.40Cese nu lese nkɛ Yesu kwinneni, pi waka u mɔnɔnsi nifiyanman usinikini : « Sɛnannki kummani i sɛkɛ tumutaya ika kwe.» 41Cese wani:« Ceni utini nni sɛkɛ» Nka cese wa « Ceni u sunkanni u yinni Galile?» 42U mannan Ceni u kwinne nni a Ceni u tunni nni i yinlan yɔnsube Dawuda tukonikini wɛ? pi boko nkakɛ Bɛtilehɛmu.»43Lifiyamman ukwinne nfɛ mancatuni Yesu kɔsɔn. 44Pi si cese ye usini apa tuku, nka puwɛ fi i tukosibɔ.45Ceni feba kweni uyanko ye caba pi pukeni pilo saraka nfema u kunni caba ipɛ Faruzinyɛwman upe. Pi pi pɛyɛni:« kumman nfi apa isibɔ» 46Pi pukoni iseni:« Hii! puwɛ kwinne kommini upa ku kummani nkumman nkunnibɔ»47Farizinyɛwman upi pɛyɛni: « i yinbeni ifi atu kɛ! 48A siya nanki ncaba uyinke ca, walima farizinyɛwman usini nki, yɛlɛ ntuko isi ? 49Iki lifiyammannibɔ, pi summan Musa sariyanan bɔ lo! Pukɔ u yɛsɛni.»50Nikodɛmu nankwɛ taye yesu kuwa nwunnan sini, nkwɛ iyan farizinyewman ncese yini, nkwɛ i mɔnɔni:: 51« U pa sini i sariyanan, ti fiyan kosiye puwɛ i kunni nceni iti summan i nu nkaibɔ? I yammini kumman nsummanibɔ?» 52Pi pikoni i seni: « mi bɛni Galile ni nkwɛribɛ? Ce ceni ukwinneni sahuu,mi u yan yini a tamutaya i yinan Galile yɔnbɛ nnebɔ.»53Liba utotoni ufɛni pilo pi kunumi nyunkuruse.
Chapter 8

1Nka u serebenke, yesu la olivuyeman nyamme u kunni. 2Sanannki buriburi, i pukoni ipa Ceni fenba kwe utu.Nifiyamman ye pe iseni, pukeni i pa pi tika . 3Sariyanan u karamunan ipɛ farizinman pi tuku cibɛ nkwɛribɛni laba nwemi nmanni la pi pa ise pa tuku nifiyamman usininki.4Pa pi yesu:« Karamunan ti tuku cibɛni laba nwemi nyammilani. 5Sariyanan u manan nkani Musa mɔnɔn tumuyeni, a ti tammi nkwɛ i cibɛ i suwa i taabɛ ti liyu. Ma ya mikle ti yammu kankinan?» 6Pi manan kwinnanni piyamman nankɛ pa pi yesu tammini i pa kanne maanki i klepise.7Pi waka i piyeni, yesu wunsoni i mɔnɔn pɛye:« i puwɛ nkwɛribɛ i asini nki i yammi kwinye i yanyibɔ, u su ntammi cibeni tintiyan.» 8I tammini boni i pa kanne mannki.9I sɛ kwisi nka u manni pɛyeni, pi toni u kwasani kanka po to, u wantu pi kasiya ise, pi toni u kwasa ni pi yini cibɛ ye i yesu. 10Yesu wansoni, i pa mɔnɔn ise: « cibɛ kɛ mi piman piye? Yɛlɛ npimi bo?» 11I pukoki iseni:« puwɛbɔ kununi.» Yesu mɔnɔn:« ni bɛ i mi piyebɔ. Mi ta, ikinkabɔ mi yini npa bo uboko yinibɔ.»12Yesu mɔnɔn bo nifiyamman upeni:« Bɛkɛ ninani u yimilɛya. I puwɛ nkwɛ tulu be, usu i ciya yini yimpi ye ntubɔ. usu i waka yimilɛya nkini nkwɛ i sinsɛnan u wunan nnan u yanni.» 13Nka, farizinman u mɔnɔn ise:« Mi kɔkunto kwinnan nka mi u manne kɛrɛkɛni, sɛnan ki mi manni kwinne nnibɔ»14Yesu pukokibo pɛyeni:« Ayiwa, ni nkɔkunto kwinnan u manneni, sɛnan nkakɛ ni u manne, ikinkabɔ, nsuman i yinni nlamanni ipɛ ni la tiyenka yeni nsumman bɛ nka u tiyeni. Ikinkabɔ a summan nyini nananbɔ, a summan bɛ ntana nanbɔ. 15A puwɛ i piyeni nma Adaman pise pi puwɛ i piye nankɛni. Ni sikeni puwɛ sibɔ. 16Ikinkabɔ ini puwɛ i piye, ni i piye i kwɛmanani. Ikinkabɔ nkaponi nka nka u yammabɔ. Be i pɛ i tummu ya i sɛkɛ u yamman.17U mannan a kɔkunto sariyanan nkini, i ni bomi u manni kwinne nta ntɔ kaponi, nka kini sɛnan u sensenka. 18I kinkɔkunto kwinnan ni u manne, nkwɛsinan nkwɛ tubeni nkwɛ i sɛkɛ n sɛrɛnan.19Pi piyuni:« mi kwɛsi kɛ?» Yesu pukoki pɛyeni: « A summanbe bɔ, a summan bɛ nkɔkunto kwɛsibɔ» 20Ceni fe nbaa kwe nka yinnan yilene a nanpone ntiki nnananni, i manan kwinneni nka utiye nkini, i ye tiba utika lesenkumman yeni. Puwɛ fi i tukosibɔ, nkafini i lese nfi ye baabɔ21Yesu mɔnɔn bo nifiyamman upeni: «Ni lani, a pe ntiye uwiyani a baka, a kwa a kwinyemi nni. Ni la tiye nka yeni, a fiyan ta nka utiye nkibɔ.» 22Nka u wunnan nki, Zuwifuwman u piyuni:«utɔ uto ibɛ i kɔ niye wo, ikinkabɔ yu manneni ɛ peta tiyenka yeni, a ti fiyan ta nka utiyenkibɔ.23Yesu pukoki pɛyeni « A ni manni usi ncaba, ikinkabɔ nyiyi wala usini. Ani ninani usi nliba i kinkabɔ ni nanani nlibabɔ. 24Nkafi, ni u manni a mɛyɛ, a kwa a weyemini. Nwa a ni nkwɛni a tuko usibɔ, a kwa a we yemi nni senseni»25nka u wunnanki, pi piyuni: «Ma yɛlɛ?» Yesu pi pɛyɛni: «u lo u wantulesenke, nkanka ni u manne a mɛye kwelew. 26Kwinfiyamman nkleni npatɔ nmanni a mɛye, a pa pi amɛyɛ. Nkwɛ tubeni ini sɛ nsuwe, nnu nkumman manan i kleni, nkankakɛ ni u manni liba upe.» 27Pi fi u summan a Ceni u kwinnan nkakɛ yu manne pɛyebɔ.28Nkafi, yesu mɔnɔn pɛyeni:« a pa lese nkumman ye a yan puwɛ i kobe yi i wunso wala usi i kwisi, ni puwɛ nkwɛni a i summani, ani puwa yamman nko kunnibɔ. Nkanka nkwɛsi mɔnɔn beni nka nkakɛ ni u yamman. Kwɛ tubeni i nannani i be kaponi. I yini be i kɔbɔ, nkafini, nka kammii wunni, nka nkakɛ ni u yamman lese ntoni nki.» 29Nkwɛ tubeni i nannanni kaponi i beni, i yinibe i kɔbɔ nkafini, nkanka kammi i wuni nkankakɛ ni u yamman kwa wo kwa.» 30I ye manneni i kammilene nankɛni, nkankakɛ yini ni fiyamman u pa tuko isi.31Zuwifuman ncɛyɛ tuko Yesusini, i mɔnɔn ncaba upeni:« a yɔ nkwinne npo, a tani ntikinipise sɛnannki. 32Nkafi, a pe sɛnan u summani, nka u sɛnan nkakɛ a yammi ni kamman» 33Pi puko iseni: « ani Ibrahima pise. A puwɛ yammo, yammi ya a yanyibɔ. Mi yini kankinan npo a tini ni kamman?»34Yesu pi pɛyɛni: « Sɛnannanki, puwɛ wo puwɛ i we yemi nyamman, usu yammi we yemi yɛlɛ ye. 35Yɛlɛ i fiyan puwoneni i kununi i kunnunibɔ, ikinkabɔ, ikinkabɔ iyinkeni ikobe i puwoneni lese ntoni nkini. 36I kinkabɔ, i kobeni i kɔkɔ tumu, ki tani kɔka nka yisini.37Nsummɔni ani Ibrahima pise, ikinkabɔ, n kwinne ni yilene a sumuse nsibɔ, nkafi a upo apa libe. 38Nkanka nyɔyi nkwɛsi Ceni ukleni, nkanka ni u manne. I kinkabɔ nka u nuni a kwɛsi kleni, nkankakɛ a u yamman.»39Pi pukoki iseni:« ti kwɛsi kɛ Ibrahima yesu mɔnɔn pɛyeni:« i a kwɛsi kɛ Ibrahima a yammini wemi nsuwa u yamman. 40A bɛ nkumman nyammanbɔ, nnu sɛnan u kwinne nkumman Ceni ukle, nmanan nkumman ntoni amɛyeni. i kinkabɔ nlinanan nkakɛ a wiyani, nkafini Ibrahima yammi nka usuwabɔ. 41A usini apa yammi i yammi wemi nkummani» Pi pukoki iseni:« u wasi nma tini yamakɔ de pisebɔlɛ!Kwɛsi poni i sɛkɛ tikle. I sɛkɛ nma Ceni.»42Yesu mɔnɔn pɛyeni:«I Ceni ki ye kwɛsi, nkwinnan ki ye i kammile a wunni, nkafini i yini i kleni npa pa. Npa nkɔyebɔ i kɔkunto kɛ nlume. 43Nkanka ni u manni a mɛyɛni, kumman nfi a nka u summanbɔ? Nkafini a tulu a pa yammini bɔ. 44A kwisini sutanan a si cese usini apa yammi i wunu kammile kwinnan. U lo ninani u wantu lese nne, pa fe ninan i niina, nka ki fiyan ta i sakonanbɔ i tulu ipa manan sɛnan ipa yanyibɔ, nkafini sɛnsuwe i sɛbɔ i kwinnan wo kwinnan manne, nkumman ntoni ni nifokumi, nkafini i kɔkuntoni nifoko u kwɛsinan.45Be ni senan u manneni, nkafi a tukone nsibɔ. 46Asi yɛlɛ i fiyan i summu u manse, ɛ sɛkɛ n yammi we yemi. A Ceni u libabɔ, nkafi a tulo apa yammini nkwinne nnebɔ. 47I puwɛnkwɛ Ceni u ninnannan, nkwɛ i yammanni Ceni nkeni. A C eni u puwɛbɔni, nkafi a tulo a pa yammi isebɔ.48Zuwifuman u pukoki iseni: « nkanka a mɔnɔnni, sɛnan nkakɛ nka. Mini samarikani. 49Yesu pukoki pɛyeni: « Ni wɔpi nina nanbɔ lɛ, nsi sise utika nkwɛsi sini, nkafini a usini a pa sannan be.50Nkumman ntoni u wunanki, nkɔkɔntɔ sise nka ni u wiyanibɔ. Nkwɛ i siseni i nannanni, nkwɛ i sise utika nsini, usu pe sɛnan u kuwo ye bɛni. 51Sɛnannki, ni u manni amɛyeni ɛ i puwɛnkwɛ yɔ nkwinne npo, usu i kwa i yanyibɔ!»52Nka u wunnanki, Zuwifumanni umɔnɔn iseni: « kɛrɛkɛni, ti summanni a mini wɔpi ninanan senseni! Ibrahima kunni, tummmunitaman u kɔkunto kunni. Mi wani ɛ puwɛ nkwɛ yɔ mi kwinne npo, a su i kwa i yanyibɔ! 53Ti kwɛsi ibrahima nan nkwɛ kunni, mi puwɔ nkwɛ iseni? Tumunitaman, utoni pi kunni. Mi mikɔ puwone ni kumman?»54Yesu pokoki pɛyeni:« i ni nk,okunto sise, nka ukɔ sise ki puwabɔ. Nkwɛsikɛ i sise. A mɔnɔn a nkwɛ a Ceni. 55I kinkabɔ, a kɔkunto summɔnbɛ bɔ. Nkɔkunto summɔnni, i mɔnɔn a summɔn bɔ, a toni ki tani kaponi to, nkɔkunto i tani nifoko kaya, ikinkabɔ nsummɔni, a nyɔ i kwinne nponi. 56A kwɛsi Ibrahiman, i wunnan u kammiyeni, nkafini ki i wuntanan nkini a yi pe nka u wiye u yanyini. I kɔkunto yanni nka u wunu kammilenan u fiyu.57Zuwifumanu wani:« mi yɛman nfi baa yɛman wansebo i kansimanbɔ, mi wala ami yan Ibrahima yini!» 58yesu mɔnɔn pɛyeni: senseni, ni u manni amɛyeni, sani Ibrahima pa kummu, ni ye nannanni.» 59Nkanfi, pi lo taabɛni a pi yesu tammani, nka i mi i fɛ Ceni fe nba kwe utu.
Chapter 9

1Yesu fɛnika i yan kwinye nkwɛribɛni kwinyeni i ye yintuya i kummuni yintuya. 2Tikinipise upi yesuni : «karamunan, kumman nfi kwinyeni i pa kummu yintuya?, i kwinyemi npɛ nyammu yani, walima i kwɛsi ipɛ i kwɛnan yɛ kwinyemi npɛ nwasi yani?»3yesu pukokini: i kwinyemi npɛbɔ, i nanpolɔ ncaba u kwinyemi npɛbɔ, nkafini, kɛni uyammini, sise upafi upa tiki Ceni usi. 4Lesenkɛ wiye ufɛ, nkumma nlesenkenakɛ ntummutaya i yammoni yani cu i piye ncani, yammoni kifiyan yamma yinibɔ. 5U yinibe ninaninke bɛkɛ ninanni u yimilɛya.»6Yesu kwinsi lesenkɛ nkumma nkwinne nmanneni, i pisi i timman mankini, i kan man man ika, ipa tuku yintaya i yinka nne. 7Ipa mɔnɔn ya « mita silowe kuwa nki» Yintu yani tani ipukonikayukupise nkwani, i yanyi›‹8I t;oni caba ncɛyɛ summɔn ye pi kwinsini, Saraka i yalani, pi yɔnyini, pi mɔnɔnni: « tuwani nnannanni ipa ya yeni isɛ kummanni wɛ?» 9Cese woni ɛ sɛkɛ yɛlɛ. Ceseni ɛ sɛbɔ, api mannan mancani a kikabɔ ɛ sɛbɔ. Nka kwinye i wa : « bɛkɛ tinkitiki yɛlɛ.»10Pi piyuni: hɛhin mi yunkupise n yammi kankinan npa kwani!» 11I pukoki pɛyeni: « kwinye nkwɛ pi yinlene a yesuni, i sɛkɛ nkan man ipa tuku nyinkanki i pa mɔnɔn a nita silowe kuwa nki. Ntani, nyunkupise nkwani.» 12Pi puyuni: « i kɛ ?» i pukoki pɛyeni ɛ summa i tiyebɔ.13Kwinye nkwɛ yintuyani, pi tukuni pita ise fariziny;ewman upe. 14Nkafini, wunni kuwa usinan k;eye yesu kan man ipa tuku kwinyeni i yinka nke, i yunkupisee npa kwani. 15Farizinyɛwman upi kwinyeni ɛ yunkupise nyammi kankinan npa kwani. I pukoki pɛyeni: « i tiki man nyinkankeni, a yinye sɛ kɛrɛkɛn.»16Farizinyɛwman ncese wani : U kwinyeni i summan wuni kuwa bɔ. Nka a wunannki u yinni Ceni uklebɔ.» Nka utiyenki pi kwinne nfɛ manca catuni. 17Pi pi kwinyeni boni: « kwinye nkwɛ kwa mi yunkupiseni, kumman mi umanne nkwɛ kwinnannki?» I pukoki pɛyeni : «Kwinyeni ini tummuntaye.» 18Nka utoni userebenke zuwifuman utuka usi a kwinyeni i yeni yintuyabɔ, fɔ i liba upɛkɛ pi yinle pɛyɛ.19Pa pi pɛyɛ: « akumuni kobe isɛ kwinyeni? A mɔnɔni ɛ kumuni! u wasi kankina ipa yanyisɛ kɛrɛkɛni?» 20I kwɛsi ipɛ i kwɛnan yɛ mɔnɔni: «Ti summɔni a ti kobe isɛkɛ, ipɛ ti kumu bɛni yintuya» 21I yinkupise nyammi nankɛ npa kwani ti summan fakanan nka usibɔ. A kɔkunto npiyu nkwani fakana, kobee bɔ, i sunkani ifi umanne amɛye ikɔkunto.22I kwɛsiyɛ ipɛ i kwɛnan yɛ mɔnɔnni yani, nkafini piye nansinne pi siyanannki nliba u yinkeni. Pi sini usi yeni ɛ puwɛ wo puwɛ mɔnɔn a yesu kɛ Ceni u tunni ni a usu pannan ki luwo tikini baa utu yinnibɔ. 23Nkafini i kwɛsi i pɛ i kwɛnan yɛ wa a pi kɔkunto npiyu a kobebɔ.24Fari zinyɛwman u yinle kwinyebɔni pi mɔnɔn ise: « Ti sumɔni a kwɛ kwa mi yunku piseni ɛ ni kwinyebɔni pi mɔnɔn ise :« ti sum,oni a nkwɛ kwa mi yunku piseni ɛ ni kwinye yammiya. Manansɛnan tummuye Ceni u kama.» 25I pukoki pɛyeni: « Nsumma a kwinye yammiya i sɛkɛbɔlɛ! Kwin poni nka nsummɔn ni yeni yintuya kɛrɛkɛni, ni yanyini»26Pi puyuni: « Kumman i yammu misi? I kwa mi yunkupiseni kankinan?» 27Kwinyeni i pukoki pɛyeni: « Nmɔnɔn ye amɛyeni nkwisi, a yammini pebɔ, kumman nfi apatɔ i yammini ukwinponi nkebɔ? A kɛni usu apatɔ i tikinipisebɔlɛ! » 28Farizinyɛwman u wantu i kwinyeni i ciseni, pi mɔnɔn iseni:« mini i tikikobe. Tumuyɛ tini Musa tikinipise. 29« Ti summɔni a Ceni umannan i Musani nka kummani tisumman i yini nlananbɔ»30Kwinyeni i mɔnɔn pɛyeni: Haa! kɛni u wasini kabakonan, a summan i yini nlananwɛ, i sɛkɛ nkwa nyunkupiseni. 31Ti summɔn kɔni a ceni ki kwinye yammi ya i siye u tukobɔ. Nka i puwɛ nkwɛ nansine Ceni uyinke, i manan nke Ceni nke ki utukoni.32Tinu tiyanyi a i puwɛ nkwɛ kummu yintuyani a kwɛribɛ yammi i yunkupise nsiyeni i yanyibɔ. 33I kwinyeni i yini ye ceni uklebɔ, i ye fiyan puwa yammanbɔ. 34Pi mɔnɔn iseni :« mi kummu i kwinye yammani, npa mi yinni nnannani a mi ti kalanneni.» Pi kaboni pi toko wele.35yesu nu inanka api kabɔni ipani ifu. I piyuni « mi tuku ninannan i kobe isini?» 36Kwinyeni i pukoki iseni « man yɛlɛ kununi npafi npa tuko misi?» 37Yesu mɔnɔnni :« mi yɔnyini mi kwisi i sɛkɛ manne nme tikitiki» 38Kwinye ni wani :« ntuko misini kunnunni» I kurukuni Yesu tuni.39Nka userebenke yesu wani: « Npa ninankini npa mannan sɛnan. Nka uwunannki, ncɛyɛ yunkupise nfuloni npafi npa kwani. Ncɛyɛ yanyini, ncaba upa wunni» 40Farizinyewman ncɛyɛ ise nka utiye nkini, pi nu i manni kwinne, nka pi puya: « ti bɛni yintuman?» 41Yesu pukoki iseni:« a yunkupise nfuloni yebɔ, a ye ta kwinyemi nyammanbɔ. Nkafi apa wala ayanyini nkafi akwinyemi npatɔ akunni yini.»
Chapter 10

1yesu mɔnɔnni:« sɛnannki, ni u manni a mɛyeni, ɛ puwɛ nkwɛ yile i laka u nanbɔ, i palɛ ipa yile i nan nwannan, usuni nankanan, cakunni npuwɛ i sɛkɛ. 2I puwɛ nkwɛ yile i laka u nan, nkwɛ i sɛkɛ nanfomi nkuya.3Nkwɛ laka unan u yinko yeni, nanfomi ni yammani ni yammani iseni, nkumman i ciman i nyinse nyile nneni kankapolo i pa fɛ ipɛ wele. 4I kwisi lese nkumman ye fo i kumman to, i pa fɛ nyinke, npa yɔ ipo, nkafini pi summan i miyan.5Ni yani yini puwɛ nkwɛribɛ po bɔ, ni kwasa i yinkeni, nkafini. Nsumman i manni miyanbɔ.» 6Yesu wan nkumman ntamman pɛyɛni. Ikinkabo pi fi pa summanne bɔ.7Yesu mɔnɔn boni: « sɛnannki, ni u manni a mɛyeni, nanfomi ni yileni nan nka baba nkini, bɛkɛ nkwɛ. 8Ncɛyɛ toni pa nyinkeni, ncaba ulo pini nankaman ipɛ pi cani liba ukunni nkafi, nanfomi, ni yammi pɛ yebɔ.9Bɛkɛ ba unan. I puwɛ nkwɛ yile ika unan, nkwɛ i kɔkani. Usu i yileni i fɛ i yan i wunnan. 10Nankanan i pa puwa kaman nceni ki nankane ipɛ liba utiye bɔ ipɛ yammo yemi nyamman.11Ni nanfomi nkuwa. Nanfokuya i senseni i niina unan nanfomi nkwinnan nkini. 12I kinkabɔ i puwɛ nkwɛ nkarakuya. I kɔkunto nafanan ukle, iki i Cuman nanfomibɔ, i yan canan u panikayi, i nanfomi nyinan yeni, i pa kwasa. Canan ki nanfomi ntukoni, nanfomi ni kasiyeni. 13I kwasani nkafini yinkɔ wɛ ya i sɛkɛ, i nanfomi nkuwo i capakibɔ.14Bɛkɛ karakuya i ka kammiyan. Nsumman nnanfomi, nnanfomi nkɔkunto summanbe bɛni. 15Nka u wunannki, nsumman nkwɛsini, nkwɛsi summanbe beni. Ni nniina unan nnanfomi npafi npa kɔkɔ. 16Nanfomi nwunuman ba nkleni, nkumman ni lakanki babɔni. fɔ ntapo nipa ipɛ. Ni pe nnumiyan u nanni. Ntoni ni pe ta macakuni kaponi, ipɛ karakuya i kaponi i sɛkɛ pe ta npo.17Nkwinnan u kammi, nkwɛsi wunni, nkafini ni nniina unani sarakanan nkafini npafi npa yanbo. 18Puwɛ i fiyan ninan u fe bɔlɛ, nkɔkɔnto kɛ unan. Fakanan ki beni npatɔ unan, fakanan ki beni beni npatɔ u kɔka. Nkankabɛ nkwɛsi u wiyani nkle.19Nkafi libani upa i layenan zuwifuwman usinikibo. 20Pika fiyamman ye manneni: wɔpiribe i sɛkɛkɛ, i ko u wosoni, i yammika uko? 21Cese wani:« i kwinneni ni fiyan ta wɔpi kwinnebɔlɛ! wɔpiribe i fiyan yintuya i yinkupise nkwaneni?»22Ceni febaa kwe u sakasinan u fɛtuman n sanwele nan ki ye Zeruzalɛmuni, wune nlesenke. 23Ceni fe nbaa kwe u yelenlanan nka yile nne a Solomani baa unan yesu ye nan i nankan nka utiyenkini. 24Zuwifuwman pi tani pi nɔnkɔku pa piyu: « lese wemi mi yinkone npa summan sɛnan u manni tumu ye? Utɔ utɔ amini Ceni ye u tuninni mɔnɔn tummu ye mi kwɛmanki.»25Yesu pukoki, pɛyeni: «Nmɔnɔn a mɛyeni nkwisi, i kinkabɔ a tukone nsibɔ. Nkumman ntoni u wunnanki, ni wemi nkumman yamman nkwɛsi yinnan u kwɔnannki; nkumman ni nfakanan utika ye bɛni. 26A tuko nsibɔ nkofini a nnanfomi bɔ.27Nsumman nnanfomini, ni yammoni beni, ni yɔne npa. 28Nibɛ nniina nka ki kwisabɔni unan pikle pi ka ki yesiye u yanyibɔ, puwɛ i fiyanbɛ pi kɔka nklebɔ29Nkwɛnan nkwɛ nan pɛyɛ nkleni, nkwɛ isi pumman ntoni nkleni. Puwɛ ye nnannanni nkwɛ i fiyan puwa kɔka nlenibɔ. 30Be ipɛ i kwɛsi tikaponi. 31Zuwifuw u wunso boni a pi taabɛ ntoni pa tammu ipɛ.32Nka u wunnan nki, yesu mɔnɔn pɛyeni: « Nnyammi we nfi yamman nkwɛsi kwɔnannki, a yanyini, a usini, apa tanbe nfafini nwemi ntoni u kammi?» 33pi pukoki iseni:« a mɔnɔn a tamani, nkafini a yammi we kammanni wɛ, I kinkabɔ ti uponi a ta tammi nkafini kwinne nkumman ni manne bɔni nkumman npɛkɛ mi nyamman. Ma Adaman kobe, mi u manneni amini Ceni?34Yesu pukoki pɛyeni: « Ceni u wani: ani libancɛyɛ a pi pumanneni. Nka u kan a sariyaman nsɛmminan nki wɛ? 35Ceni mannan nkoni, nkumman nkoni ni fiyan fetubɔ. A ye manne i libani, ipɛ a mɔnɔn pɛyeni ani Ceni kaponi. 36Cini u tu libancɛyɛ ye ipa tumu pɛyɛ ninanni nkini, a wa nkwɛ iseni: mi mannan kwinne nkumman sunkan i mannan bɔni. I kinkabo mi mɔnɔn a mankɛ Ceni u kobe.37Utɔ utɔ ni nkwɛsi yammini wemi nyammanbɔ, a tuko nsibɔ. 38I kinkabɔ ni nka uyamma ni, nkumman ntoni u wunnanki, a tukone nsibɔ. Ikinkabɔ yammoni nka ni u yammani, a tuko nkumman nsi, nkafini apafi a pa summan, a nkwɛsi, I beni, a nibɛ i kwɛsini.» 39Nka u wunnnannki, pi usini apa tukubo ikinkabɔ ifi i kɔ kɔka piklemini.40Zan wantu ye i liba u batizenan zude kuwa nkini, yesu pukeni i ta i tɔni nka utiyenki. 41Ni fiyamman u fɛni pi ta ise. Pi ye watani: « Zan yammi we nkwemibɔ, ikinkabɔ i yammi wemi nkumman toni kwinyeni i kwinnan nkini, ntoni u wasini sɛnan.» 42Ni fiyamman u tiki pi wuntanani yesu kunni a ka u tiyenkini;
Chapter 11

1Kwinye nkwɛribɛ ye kase betan boko nkeni, Mari yammu ipɛ i siya Marita yɛ boko nke, i yinnankɛ a Lazari. 2Ise Mari yamu kɛ pisiye wiyan ika lemini kami ni kunnuni i pamma isi ipɛ ipa lo bile ipa bɔsɔsi ika, i tukonikini Lazari kɛye i cocobɔ.3Pi tumu libani apita pi mɔnɔn Yesu ye: " kunnuni mi nannan i cocobɔ." 4Ye yammini i kwinnan nke lese nkɛ i kwisini, nka i mɔnɔn: " kaseni, lini kase npɛbɔ, nkafini kaseni ni sini sise upafi upa tki Ceni ipɛ i kobe isi."5Marita ipɛ i fiya ipɛ Lazari pi kwinnan u kammi ye Yesu wuni. 6I nu lesenkɛ Lazari kase nmi yanni, i ye tiye nkɛni i yammi ku bomi ye nkɔ u tiye nkini. 7U mananni ɛ mɔnɔn i tikini pise upeni, a pi yinni pi puke Zude yɔbɛne.8I tikini pise u mɔnɔn iseni:" karamunan, Zuwifuwman piye usini apa tammi i taabɛ u lɔkɔbɔ, manni a ti puke Zude yɔbɛne." 9Yesu pukoki iseni: " kuponi kini hɛrima kansan i bomi?" I puwɛ nkwɛ tiya wiye u kwɔnan nkini.10I puwɛ nkwɛ tiya tunan nki, usu i fiyan cani, nkafini yimilɛya yebɔ. 11U kumman kwinne nmannan u serebe nke i mɔnɔn pɛ yeni: " ti nan nan Lazari wɔrɔmanni, nkafini ni la i yinan suwoni."12Tikini pise u mɔnɔn iseni:" i wɔrɔmanni ku tikayeni a yi wunsoni." 13Yesu ye Lazari kwani kwinnan u mannani, nka tikini pise pi yan yeni ɛ ye manne wɔrɔman nkwinnan usini. 14U man nani, Yesu mɔnɔn i kwɛ manki pɛye:" Lazari kunni."15Ni ye nnan nan nibɔ ni, u kammi nwuni, a kɔ u pɛra usi, nkafini, apafi apa yan jiginan.Tafi tata ise." 16Nka u wunan nki, Toma nankwɛ yinan a filanin, i mɔnɔn tikinipise usomi upeni a pi yini pita nkɔ utiyenki pi tototoni uta uku mancakuni.17Yesu yɛ nfi lese nkɛni, ufi yeni Lazari kunnan u yammi ku nansuman pan nki. 18Betaninan ipɛ Zeruzalɛmunan u sini ki kuwo ye kiloman nansuman nkunnibɔ. 19Zuwifuwman ukan fiyaman ulaye Betani nkafini pafi pa yɔkɔ Marita ipɛ Mariyamu wuntananni pi tunkonikini i kwa nke. 20Marita yɛ nu lese nkɛ a yesu peyeni, i tani i fuwani.Ufi bɛni Mariyamu ye tɔna kunni.21Marita mɔnɔn Yesun yeni: " kunnuni i mi ye nan nanni, nttukonikini ye i kwabɔ. 22Nkafini ntuko usini a miya nka wonka Ceni ukle a ki unan mi kleni." 23Yesu pukoni ise bɛni:" mi tukonikini i wunsoni."24Marita mɔnɔn no iseni:" i summɔni a mi yinansowo nina u kwisi nkuwa usini." 25Yesu mɔnɔn iseni: " bɛkɛ kunuman nyinan suwo, ni nima, usu i yinan suwoni." 26Hali u yinni puwɛ wo puwɛ nina nke, i tuko isi, i kwabɔ.Mi tuko usini?"27I pukoki iseni: " ɛyɛ kununi, ntuko usini a mankɛ Ceni u tunini, Ceni u kobe, nkwɛ sunkan ipa pa nina nkini." 28Pi kwisi lesenkɛ kwinne ni nmanneni, i toni i mi i yinle Marimu i mɔnɔn ise: " karamunan i pani i wani a mi pa." 29Mariyamu yɛ nnu lesenkɛni, i lani i wunso ito Yesu ye.30U fiye Yesu yinle boko nkibɔ.Marita fu ye tiye nkɛni, i ye nkɔ utiye nki yinni. 31Zuwifuwman ncɛyɛ ye i Mariyamu kunni pa i jiginan u wanni, pɛyɛ nyɔnyi lesenkɛni, i lani i wunso i fɛ pi yɔ i poni.Pi yan yeni ɛ la pubɛne i yakani. 32Mariyamu yɛ nfi lesenkɛ Yesu yeni, i kurukuni i mɔnɔn Yesu ye: " kunnuni i mi ye nan nanni ti tukonikini i kwa yebɔ."33Yesu yɔn yini ipɛ Zuwifuwman u yaka nka lese nkɛni, u ka sumuni, i yuku nan uta pisini. 34I pi pɛyɛni: " a pu i kunan kɛ?" U mananni a kunnuni pi ta utiye u summan." 35Yesu yakani.36Nka u wunnan nki, Zuwifuwman ncɛyɛ nkɔ utiye nkini, pi mɔnɔnni ɛ kwinnan u kammi i wunni dɛ. 37Nka cese mɔnɔn:" mannan nkwɛye yintuman u yinka man nkwanneni, mi ye bɛ Lazari kɔka kwa ukle wɛ?"38Yesu summu u kaboni, i ta pubɛneni.Panni ki ye taaba npan, pi woloni i tabɛni. 39Yesu mɔnɔnni a pi lo taa ye pan unu.Kwinye nkwɛ kunni i kwɛnan Marita mɔnɔnni: " kunnuni, i lemini u sunkanni ki fa kɛrɛkɛni, nkafini i kunnani u punni u kutini nkakɛ kɛni." 40Yesu mɔnɔn iseni:" nmɔnɔn nme ye ɛ mi tukone si, a mi Ceni use nkwe ye nyan yini wɛ?"41Pi lo ta ye pan u nuni, nka userebenke Yesu yinni i yinka wala usi i mɔnɔn:" n kwɛsi, ni fe unan mi kleni nkafini mi tuko isini." 42Nsumunni, a mi tuko nsi lesentonikini, nkafini ni manneni, ncɛyɛ nminankini pafi pa tuko nsi a mankɛ ntunbe."43Pi kwinsi lese nkɛ nka manneni, fannini i wa: " Lazari wunso mi fɛ." 44Lazazri nan nkwɛ kuyeni i wunso i fɛ pan nki, birimi nkaramansi, i pamman nsi, ipɛ i yinka u puko yebɛ i birimi ni, Yesu mɔnɔn iseni:" a bu ise i yinnu ita."45Zuwifuwman ncɛyɛ paye Mariyamu yeni, pi yan Yesu yammini wemi yini, pi ka fi yamma tuko isini. 46Nka pi cese ta Farizɛwman uponi, Yesu yammi wemi nkumman, pi mɔnɔn pɛye.47Saraka nfeman ipɛ Farizɛwman pi yammi nyɔgɔnye nanni pi mɔnɔn:" kumman ti u yamman! Nkafini kwinyeni i kwinkwemi nka fiyamman nyammani." 48I ti yinuye i la wɔnyinke ni fiyamman i tukoni isini, nka u wunnan nki, Orɔmu caba pi pe pani pi yɛsɛ ti tiye kamman ipɛ ti siyaman.49Saraka nfɛman u kunni ncaba uka kwemi ncɛyɛ ye ye u yani usini, pi yinankɛ a kayifu, i mɔnɔn pɛyeni:" a puwa faamunibɔ." 50A sumɔn bɛ a ninan nponi kwa ni fi yamma ukɔ utiye nki nkafini a siyanan nki liba utototoni uka u palɛ sisiye, a nka u puwɔni wɛ?"51Kwinanni u yinni i klebɔlɛ, u sani usi i sɛkɛ ye i sɛkɛ ye saraka nfema u kunnuni i ka kwe, i manan ye tumutaya i kwinna, Yesu ɛ sunkanni i ku Zuwifuwman u siyana u kɔsun. 52Nka ye bɛ i yamma pi siyana u ye yunan u kɔsɔnbɔ, nka Ceni u pise ncɛyɛ kasini, ipafi ipa mini pɛku. 53U lo nka u kuwousi, pi sini usini api i liyeni.54Nka nfi Yesu ito boko nwunnan ye nka yinna a Efarayimu.Ise ipɛ i tikini pise u waka nka utiye nkini.I ye tulo ipa ta Zuwifuwman usini nki lese ntoni nkebɔ. 55Nka u lese nke Zuwifuwman u kɔka u wunu kammile fɛluman ukwa u fiye u kwisi.U kwa u tuwo yini yebɔ, nifi yamma yinnan ye bokoseni pa pa Zeruzalɛmu nkafini pafi pa saka pi kɔsi u pa sini i pi landanabɛ.56Piye Yesu tiye u wiyani.i yinni pɛyɛ Ceni fe nba kwe utu, pi mɔne manca yeni a nka u lese nke, a pi pe fɛtumani nni wɛ? 57Saraka nema ipɛ Farizɛnman pi mɔnɔn yeni, ɛ puwɛ nkwɛ summan Yesu tiye, ɛ ntiki Yesu tiye pɛye, a pila i tukoni.
Chapter 12

1Kɔkɔ u f;ɛtuman n sanwele kuwa u waka ye kumman sininto, Yesu to Betani, Lazari yɛ Boko nki, Lazari nankwɛ kuye pa yinu suwoni. 2Nka utiyenki, pi wali suwe pi tukuni yesu yinke.Marita kɛ ye suwe u kwane pɛye. Lazari ye waniman u sininkini. 3Mariyamu lo ye sin piye nwunanni, nka u sini u yibiye i wiyan nka lemini kammini, nka kuwa u kwa ye u cakini, pi pisini yesupaman nsini, ipɛ ipa lo i bule ipa bɔsɔ i pamman si, kunniu lemini u yibi i wiyan.4Zuda isikariyɔti; nkwɛ yini yesu tikini kobe nkwɛribɛ, isenan nkwɛ pe i sukweni, nkwɛ i mɔnɔnni. 5Kumman nfi pi fi wiyanni u lemini nka kammini u sukwe yinkɔman wanse kanse i susumi, nkafini pafi pananu yinkɔman labaman uklebɔ. 6I manan ye nka u kwinnan, kinma labaman u yukunan tasi nan nkakɛ ye isibɔlɛ, i kinkabɔ nankanan i sɛkɛ ye. I s,ek,e ye pi yinkɔman ntikani, i yinkɔman ntikani, i yinkɔman nkumman nanye ikle ɛ tuku ne, i wanni.7Yesu mɔnɔn iseni: « cibɛ yini kummani ye i yinka tamanan, wiyan nka lemini kammi npa pisi nsini, nkunan u puni wiye nan ukwɔnanki. 8Ti waka i labanman lesentoninki, i kinkab,o ni waka mɛyɛ kwelew bɔ.»9Zuwifuwman u ka fiyamman u nu yeni a Yesu ye Betani, pi wantu ipa nka utiyenkini, pi pa ye yesu kaponi nkebɔ, ikinkabɔ, ikinkabɔ Lazari ka u kamman, nkwɛ ye i yinnu suwo. 10Nka sareka nfeman u mɔnɔn a lazari sunkan i kwani. 11I kinkabɔ Lazari kwɔnan nkinankɛ zuwifuwman uka fiyamman u la pisi pata yesu po.12U sanan kwanan, nifiyamman ncɛyɛ paye fɛtuman ntuni, ncaba unu a yesu pe. Zeruzalɛmuni. 13Pi ku kuwabɛ nwibɛni pa fɛ pa ta pa fu ,pi ye fanneni pa wala: ti sise u tika mi sini! manan nkwɛ mi pe kununi i yinan usini, Isirayɛli yɔsube Ceni nnan fakanan mi kle.»14Yesu yan finpiye nwunanni i pa kali usi nma umannan Ceni u kwinneni nankɛni: 15« siyɔn liba, a nansi, a yɔsube i panika nkeni, i sɛni wiinpise usi.»16Nka u wemi nlesenne, tikiipise u summan ye ukabɔ, ikinkabɔ Ceni u tiki sise yesu lesenne, tikinipise usumman ye ukabɔ ikinkabɔ, Ceni u tiki sise Yesu lesenkumman yeni, pi ka u yɛsɛni pa yɔkɔ pikɔni pa wa a ikwinan u manan ye senseni sɛmminan nkini, i sɛkɛ nwasibɛ nkwɛ.17Yesu yile Lazari ipa yilo ipa fiya pannki ni fiyamman ncɛyɛ yinkeni, ncaba u manan i kwinnnan liba usomi upeni. 18Ni fiyanman ye i fuwani nkafini pinu yeni ɛ yammi nka u kwinkwe ni. 19Farizinyɛman u waka u manne maca yeni, api yini i fiyan puwa kammile yinibɔ. A liba woni nkakɛ nyɔ ipo.20Girɛki liba ncese pa yeni, npafini pa yammi fɛtumani kaponi pa ya Ceni. 21Pita filipu cekini nkwɛ yinnan bɛtisayida, Galile pɛra usini, pa mɔnɔn ise:« Nnannan, ti usini a ta yanyesu yi» 22Filipu tabɛ u manni Andrere yeni, pi bɛboni u wan nancakunni pa la pa mɔnɔn Yesu ye.23Yesu pukoki pɛyeni: « puwɛ i kobe i kobe i sunkani i yan sise lesen kumman yeni, nkumman yeni, nkumman nlesenfi kɛrɛkɛni. 24Sɛnanki, ni u manni amɛye ni, a i wannikumman n yɛ man utubɔ, ki waka ukɔni, nkafini u yɛ, nka u wunnanki ki fiyan pi fiyamman kwanbɔ.25I puwɛnkwɛ usi ɛ pa kɔkɔ i niina i kɔkunto, usu ka ki yesiyeni, i puwɛnkwɛ i niina u puwoneni ninani nkibɔ, usu pe liya nii nkwisa u yanni. 26I puwɛ nkwɛ usi ɛ pa yammi yammoni be, u su nyɔ npo ini tiyenka ye, nka utiye nkinakɛ nyammo yamman pitaye. I puwɛ nkwɛ yammoni u yamman be, nkwɛsi i usu siseni.27Kɛrɛkɛni nniina u bakani, kumman ni u manni? Nkwɛsi nwa ami kɔkɔbe leseni nbakaye nne? I kinkabɔ, nkanka npakani uko nkakɛ kɛni. 28Nkwɛsi, yini mi si mikɔkunto yinnan! Nkumman nlese nne, manni miyan nwunnan yini wala usini, upa mɔnɔn: « Ntiki sise sise i sini, ni bo pe sise u tika isi.» 29Nifiyamman ncɛyɛ ye ye nka utiyenkini, ncaba u wani a mɛlɛkɛnan nwunan kɛ nmannan ise.30Yesu mɔnɔn bo pɛyeni: « manni miyannka ti nuni, u yammi nka uklebɔ amɛyɛkɛ u manan a mɛyɛ. 31Nina u piye nlese nfi kɛrɛkɛni. Ninanni u yɔsube pe kabani a pa toko wele.32Be bɛni, i npa lesenkumman ye nwunso wala usi ni pe liba utoni u tuko nne beni. 33I kɔkunto kwa u kwinnan nkakɛ ye i u manne.34Nifiyamman u mɔnɔn iseni:« Ti nu sariyan nkini, a Ceni u tuni nni ipe waka nnanni kwelew, mi yini kankinan npa umanni a puwɛ i kobe i sunkani i yini suwo wala usi? yɛlɛ nkwɛ i puwɛ kobe?» 35Yesu pukoki pɛyeni: «yimilɛya ki a siniki lese cuman. U yimilɛ ki asininki lesenkumman ye a kwa akɔsi a ciya nka u yimilɛya nki, nkafini piye npalɛ cani a pa lɛ u summannenan ikinkabɔ i puwɛnkwɛ ciya yimpiye ntu, usu i tanlanan u summanne bɔ. 36Lese nkumman ye yimilɛya ki a sininki, a tiki a wuntananni ukunni, nkafini apafi apatɔ liba ncɛyɛ wunnan u kwɛmani.» Yesu yɛ nkwisi lesenkumman ye nkumman nkwinne nmanni pɛyeni i wunso pi sininkinipi ta i pa mi pitu.37Yesu yammi wekwemi nka fiyamman pi yinkeni, nkumman ntoni u wunnan nki pi tulu pa tuko i sibɔ. 38Nka u faka nponi nke , tummu ntaya Ezayi manan kwinne nkummanni, Nkumman ntoni nyammini i mɔnɔn yeni: « kununi yɛlɛ ntuko ti manni kwinne nsi? Kununi i tiki i fakanan nke yɛlɛ ye?39Pi fiyanye tukone ye nsi nka kwinnan nkibɔni, Ezahi mɔnɔn ye bɛni: 40« Ceni u yammi pɛyɛni yintuman, nkafini pa lɛ pawa summanan, nkafi Ceni u mɔnɔn: Pi puke serebenke pi yini pi we yemi yebɔ, npa yammi pi siye41Ezayi nkafini i yan yesu yimilɛya yini, nkafi i manan nkwɛ i kwinnan nki. 42Nkumman nto u wunnki yinke caba uka fiyamman utuko isini, ikinkabɔ farizenyewman unansi nyinke ukle piye tulo pa pikɔ tika yebɔ, pi ye nansineni a pi kwanan ufe tikini baa utu npumman. 43Nkafini pi wuntanan ki Adaman pise uka u basinan ukunni upa ka Ceni uka u kunni.44Nkumman nlese nne, Yesu fanni i wa : « i puwɛnkwɛ tuko nsi, nkaponi nka usu tuko usi yewubɔ, nkafini Ceni nankwɛ tumu beni, nkwɛ i sɛkɛ i tuko isi. 45Ipɛ i puwɛnkwɛ yambeyi, usu yanbɛ nkwɛ tumubeni.46Npa ninani nkini nma yimilɛya, nkafini i puwɛ wa puwɛ tuko nsi, usu palɛ waka yimpiyeni. 47I puwɛnkwɛ yammini nkwinne nne, i tulu i pa wanni yammoni nkibɔ, ki nma bɛkɛ usu piyebɔ, nkafini npa npafi npa pi Adaman pisebɔ, I kinkabɔ, npafi pa kɔkɔ pɛyɛ.48I puwɛnkwɛ lɛbe ipɛ i tulu nkwinne nnebɔ, usu piya i nannanni, ni kwinne nnumman manneni, nkumman npɛkɛ pe usu piye ninani u kwisini kuwa usi. 49Nkɔkunto kwinnan nka ni u mannebɔ, ikinkabɔ nkwɛsinan nkwɛ tumube, ani pani, nsunkan npa manan kwinnan nkani, i sɛkɛ nmanan nkabe. 50Ipɛ nsummɔnni a liya ni nkwisa kiyan nkumman nkwɔnan nkini. Nkanka yini nkwɛsi manan kwinneni be nankɛni, nkabɛ ni manne yani.»
Chapter 13

1Kɔka u wunnu kammileni u sanwele kuwa utintika.Yesu sumɔn yeni a fɛni lese nfini i patɔ la i kwinsi kle.I liba ncɛyɛ ye ni ninnan nkini, pi kwinnan u kammi ye i wuni, pi kwinnan u kammi i wu yeni, pi kwinnan ukammi i wuni kwelew. 2U yinni pɛyɛ wannina, ise ipɛ i tikini pise, u fiye Zudaanan u yibi isikariyɔti summu nkwɛyɛ Simɔn kobeni, i patɔ i Yesu janfani.3Yesu summɔn yeni ɛ kwɛsi lu pumman ntoni i klemmi nni, ipɛ i yinni i kwɛsi kleni, ipɛ ɛ sunkanni i puke i kwɛsi klebɔ. 4I wunso suwe u kunni i bu i tɔkɔcɛnan, i lo bile nwunnan i puko i sini ika. 5Nka userebe nke, i wan nimi suwa nwunnɛ, i pa wantu i tikini pise npan man nsakasinan, i pa lo bileni ipa pi pamma nbɔsɔsi ika.6I sɛ nfi simɔn Piɛri ye lese nkɛni, nka Piɛri wa ise: " kunnuni mi i pamma nsakasini." 7Yesu pukoki iseni: " kwinnan nka nu yamma yani, mi u faamuni kɛrɛkɛnibɔ.Nkafini, serebe nke mi pe u faamuni." 8Piɛri mɔnɔn iesni: " mi npamma nsakasibɔ."Yesu mɔnɔn i seni: " i saka mi pamma sibɔ mi tuwɔnnana u yan i bebɔ." 9I mɔnɔn Yesu yeni: " mi yinnu npamma nkunnibɔ, saka i klemi ipɛ nko mi wan u kunni."10Yesu mɔnɔn ise bɔni: " i puwɛ nkwɛ tu i kwisi, u su ta usi yinni ɛ pa tu yinnibɔ fɔ i patɔ i pamma nyehunan i sakasi, nkafini i sini u kwɛmanni u kwɛsi.I sakasini, nkafini utoni nkabɔ." 11Puwɛ nkwɛ i luwo ninnan nyemmi uklemi nni, i summan ye usuni i kwɛsi.Nkafi i mɔnɔn: " a toni u sakasibɔ."12I kwɛsi pi pamman nsakasi lesenkɛni, i lo i Birimi i wanni itɔni suwe u kunni bo i mɔnɔn pɛye, a faamuni? 13A yinleni a karamunan ipɛ a kunnuni, u sinni nkafini nyinnan nkakɛ yani. 14I saka a pamman si, benan nkwɛ ni a karamunan ipɛ a kunnuni, a sunkan bɛni a manca pamman nsakasi yani. 15I yammuni npafi npa tuku amɛye yani, nkafini apafi apa suwa u yamma a mancuba upe yani.16Sɛnan nki, ni u manne amɛyeni, a yammo yammi kobe i puwɔ i kunnuni isebɔ, walima tumuta kobe i pu tummutaya isebɔ. 17Kɛrɛkɛni a summan nkani, a yammi nkumman nwemi, a wunnu kammileni u yanni. 18A tototoni u kwinnan nka ni u manne bɔ.Ncɛyɛ ntu pɛyeni, nsumman ncabani, nkafini nka mannan Ceni u kwinnan nkini, fɔ nka u yammi.U manan yeni: " ncɛyɛ ye wanan i beni, nkwɛ sɛkɛ nwunsonpo."19Ntimmisini nmɔnɔn amɛye sani upa summa fiyan, nkafi u yammi kuwa nkasi nmɔnɔn nankɛni apafi a pa tuku usu yani. 20Sɛnan nki ni u manni amɛyeni, i puwɛ nkwɛ tuku ntumu ta kobe sahuu, bɛkɛ usu tukube sahuu i puwɛ nkwɛ tukube sahuu, nkwɛ tumbeni nkwɛ sɛkɛ i tuku sahuu.21Yesu yɛ kwinsi lese nkɛ nkɔ u manni, i wunnan u kɛni sahuu, i mɔnɔnni: " sɛnan nki, ni u manni a mɛyeni, asi kwɛribɛ i nan ni nnan nyemmi uklemmi nni." 22Tikinipise u waka manca cekusini, pi summan ye i manne ye puwɛ nkwɛ sinibɔ.23Tikini piseni usi, nkwɛ kwinnan u kammi ye Yesu sahuu ni, i toni ye i mi nnan nkini. 24Simɔn Piɛri yammi i klemmi ipa mɔnɔn ise, ɛ kannu usu. 25U tikini kobe i wasi ikɔye Yesu mi nan kini ipa piyu: " kunnuni yɛlɛ!"26Yesu pukoki iseni: " ni kle nkani u taka yaseni nni apa nɔn nkwɛ kleni usukɛ.I taka kle nkankani ipa nɔn Simɔn kobe Zuda Isikariyɔti kle." 27Isɛ nnan kle nkani lese nkɛni, u kumma nlese nke nka Zudanan u wantu i yammo nye u yamma Zuda summu nke.Yesu mɔnɔn iseni: " puwa nka mi usi apa yammuni, kwamikɔsi mi yammu.28Tikini pise usɔmi pi summan puwa kobɔ. 29Cese wuntanan nke a Yesu mɔnɔn i seni pi fi pi wunu kammile pumma kɔka u wunnunu kammileni ufɛtuma i yinneni, walima ɛ tɛ i nan pumman nwunnu man labaman u yinneni, nkafini i sɛkɛye pi yikɔman nti kanni. 30Zuda yɛ nka lesekɛ kle nkani i kwɛsi lese nkɛni u wannanni, i wunso i fɛ, u fiyeni piye ncani sahuu.31Zuda yɛ nfɛ lese nkɛni, Yesu mɔnɔn: " kɛrɛkɛni ni nnan i kobe i yan kɔsiseni, Ceni u yan kɔsisebɛni i kɔ u wunnan kini." 32I Ceni u yan kɔsise i kɔ wunnan nki, Ceni bɛ i kɔsise unan ikle, i u yamman kɛrɛkɛni. 33I pise, ni amɛye nna nani lese cuman nneni.U serebe nke, a pe nwiyani.Nmɔnɔn ye tintiyan Zuwifuwman upe nankɛni, a pi fiyan pa ntana bɔni, nka ukaponi nka ni u manne amɛye yani.34Ni tumuta wunnan unan akleni: a tuku manca, a kwinnan u kammi nwu nankɛni, a kwinnan nkammi manca yu yan. 35Liba utoni ki summanni nka u wunnan kini, a ni ntikini pise, a kwinnan u kammi manca.36Simɔn Piɛri piyuni: " kunnuni mi la kɛ!" Nka i pukoki ise: " ni la tiyekɛni, mi fiyan tukune npobɔ npata nkɔ utiyenkibaarbɔ, nka yani lese cuman nne mi fiyan pa nponi." 37Piɛri pukeboni i mɔnɔn ise: " kumman nfi ni fiyan yɔne mi po kɛrɛkɛnibɔ? Ni i ninan unan mi kɔ uwunnan nkini." 38Yesu pukoki iseni: " mi mi ninan unan nkɔ u wunnan kini.Nkafini sɛnan nki, ni u manni a nmeni, yani kwinfiyan upa yaka, mi u monneni keti a mi sumanbebɔ́"
Chapter 14

1Yesu mɔnɔn i tikinipise upeni« a wuntanan nyini npa kɛnbo, a tuko Ceni usini, a nkɔkunto si. 2Bɔman nka fiyamman nkwɛsi klekunni, ikinkab,o niye i wala a li la tiye u bele ayinke nibɔ. 3I ta lesenkumman ye nkwisi tiye u bele, ni pe pukone npa lo amɛyɛ npa ta amɛyɛ, nkafini ni tiyenka yeni, a kɔkunto pafi upatɔ nka utiyenkibɛ.4A summan ntani tiye uwunkura. 5Toma mɔnɔn iseni: « kununi ti summan mi tana nanbɔ ti yamman bɛ bo kankinan ta summan mi tanananni?» 6Yesu pukoki pɛyeni: « bɛkɛ wunkura, ipɛ ioɛ bɛ nina unan liba ukle. Puwɛ i fiyan ta nkwɛsi kle nceni i fɛ nklenibɔ. 7A summan, abɛ i kwɛsi kɔkunto summani, kɛrɛkɛni yɛlɛ a kwisi i summɔni a kwisi, a y,onyi bɛni.»8Filipu mɔnɔn iseni: tiki tumuyɛ mi kwɛsi ye, nka ki ti kɔkani.» 9Yesu mɔnɔn filipa yeni: «ni a mɛyɛni tɛni nkwinnanbɔ, nkumman ntoni u wunnannki, mi summan bewɛ filipu ? I puwɛkwɛ yunkupise ntiki nsi, nkwɛni nkwɛsinan bɛ, kumman nfi npatɔ wala a ntiki nkwɛsi tiye amɛye?10Mi fi tukone usi a be ipɛ nkwɛsi ati toni tikaponi wɛ? Kwinne nkumman ni manneni, ni nmanne nkokunnibɔ, kwɛsi i pɛ i be tikaponi, i sɛkɛ i yammoni u yamman. 11A tuko nsi, be ipɛ nkwɛsi ti toni tikaponi to. A tuko nkwinne nsibɔ, a tuko nkumman nsi yammini wemi nkle.12Sɛnan nki, ni u manni amɛyɛni, i puwɛnkwɛ tukonsi, usu yi fiyan nyammoni nsuwa u yammani. A kɔkunto a wemi nwunuman yammanni a kɔkunto a wemi nwunuman yammanni, nkumman sise fa nkummanni, nkafini, ni la nkwɛsi kleni. 13A ya puwo puwo i yinnan u kwɔnannki, ni i ka u yammoni, nkafini npafi npa tiki sise ti kwɛsi si, kobe i kwɔnan nki. 14A yan puwanka i yinnan usi, ni i nka u yammani.15« I kwinnan u kammi a wu, a yone nkwinne nponi. 16Nipe nkwɛsi Ceni u ya yeni, i pa tummu basini nkwɛribɛ a mɛye, nkafini ipafi ipa waka a mɛyɛ lesentoni nki. 17Nkwɛ i sɛkɛ nma Ceni unii nkammiyan, sensuwe, ninani uliba pi tulo isebɔ, nkafini pi yanyibɔ , pi summɔn bɛ bɔ. A mɛyɛ a summɔni, nkafini: a mɛyɛni, i pe tuwani a wunumanni.18Ni a yinan a kɔbɔ, ni pukone npa pa amɛye. 19Sanni lese cuman nne, ninani u liba pi yini i yanyi yinibɔ, ikinkabɔ amɛyɛ a pe nyanyini, nka u wunnanki a kɔkunto i waka nina nkeni. 20Nka u kuwa usi, a be ipɛ nkwɛsi a toni tikaponi to, a mɛyɛ ipɛ nkwɛsi a ti toni kaponi.21I puwɛnkwɛ nu nmanni kwinne, i pa yɔ npo, nkwɛ i sɛkɛ nkwinnan u kammi iwu. I kwinnan u kammi puwɛnkwɛ wu, nkwɛ i kwinnan u kammile iwuni npa tiki nkɔ usu ye.» 22Zude nakwɛ, i kaponi i Zuda Isikariyɔti ni, nkwɛ i mɔnɔn yesu yeni: « Kununi, kumman nfi npatɔ i mi kɔ tika ti yewunan nke, ipɛ mi mikɔ tikaye liba usomi upebɔ?»23Yesu pukoki iseni: « I nkwinnan u kammi puwɛnkwɛ wu, usu i kwinne ntukoni sahuu, Nkwɛsibɛ usu kwinan u kammile i wuni tipe usu yeni ta waka ise. 24I kwinnan u kammi puwɛ nkwɛ wubɔ, usubɛ nkwinne n wan yammoni nkibɔ. Kwinne nkumman ni manne amɛyeni, nkumman nni nnani kwinne, ikinkabɔ nkwɛsinan nkwɛ tumubeni, i manni kwinne npɛkɛ.25Nmanan nkuman nkwinne amɛyeni u yinibe a siniki. 26I kinkabɔ, ti basini, Ceni unii nkammiyan, nkwɛsi, pe nka tummuni nkwɔnannki, ipe ti tika wemi ntoni usini, ipɛ nmanan wemi nkumman to a mɛyeni, i pe a wuntonan u yɔkani nkumman ntoni nkeni. 27Wunnan nkakɛ ni u nan a kle, wunnan nka yini nkleni, nkankakɛ ni unan akle, ni unan akle nma ninani uliba pi unan akle nankɛnibɔ.A wuntanan nfi kanyebɔ, a yi apa nansibɔ.28A nuni a kwisi nkle ani lani, nka userebenke ni pe pukone amɛyeni. I kwinnan u kammi ye awu, a wunuman ni ye i kammileni, nkafini ni la nkwɛsi kleni, nkwɛ i sise fabeni. 29Nmanan nka amɛyeni, u yammi baabɔ, nkafini upa lesenkumman ye u yammi, apa tuko nsi. 30U lo kɛrɛkɛnan nke, ni kwin fiyamman nmanni yini a mɛyebɔ, nkafini ninani u yinke caba pi pe yeni. I fiyan ntubɔ. 31Ikinkabɔ ninani u liba u sunkanni u summɔn, a n kwɛsi kwinan u kammi nwunni, nkafi i manan nka beni, nkankakɛ ni u yamman. A wunso ti fɛ nnannani.»
Chapter 15

1I mɔnɔn boni: " bɛkɛ Erɛzɛn siye u sense nka, nkwinsi kɛ usu. 2U klemi nkumman pise nwanbɔ, i nkumman nkuwoni i pisini.i u klemmi nkumman pise nwan i u minannki nkle pise nkuwoni upafi upa wan pise sahuu.3A sakasini a kwisi nkwinnan u man nan u wunnan nki a mɛye. 4A waka i be nman nwaka a mɛyɛ nankɛni.Siye ukle ki fiyan kuwo upa waka ukɔbɔ upafi upa wan pise u kɔkuntobɔ, nka u wunnan nki bɛ, a waka i be bɔ, a fiyan pa yamman bɔ.5Bɛkɛ ɛrɛzennan usiye, a mɛyɛkɛ ukleni.I pɛyɛ nkwɛ waka i be, i ni bɛ usu, usu i fiyan yammo fiyan nan u yammani Ceni keni, nkafini i ki nkɔ u wunnan nkibɔ, a fiya puwa yamman a kɔyebɔ. 6I puwɛ nkwɛ tulu ipa waka ibebɔ, usu wasini nman siye nka kle kunni, ɔ fuse weleni upa kwa, pi u loni pa wɔn wannki upa yannan. 7A waka i be, ipɛ i kwinnan u waka a wunnan nki, a puwa nka po, a yɔ ki nan akleni.8A yammi yammo fiyannan, nkankakɛ sise utika kwɛsinan isi, ipɛ apafi apa tɔ ntikini pise. 9Nkwɛsi tukube nankɛni, nkabɛ a kwinnan u kammi nwu yani.A waka nka u wunnu kammileni u kaponi nki.10A tuko ntummunta kwinne isi, a bɛ waka nwuunu kammileni u wunnan nkini, nman ni kwɛsi tummunta kwinne ntukonne nankɛni npa waka i kɔ wunnu kammileni u wunnan nki. 11Nmanan nkumman nkwinne amɛyeni nkafini apa fi apa yan wunnu kammileni nka u wunnan nki npɛ a wunnan upa kammi sahuu.12Ntummu ta kwinnan nkakɛ kɛni, a kwinnan nkammi mancanu, nman a kwinnan u kammi nwu nankɛni. 13Npa nan mi nina mi nan nan ikɔ wunnan nki, u wunnu kammile nan ye upa ku nkɔ kunibɔ.14A ni nnan man a tulu apa tuko ntummunta ni kwinne. 15Ni yinleni yinni a yammo yammi npise i wemmi i summannebɔ.Na yinleni a nnan man, nkafini nnu pumman ntoni nkumman nkwɛsi kleni, ntiki a mɛyɛ ntoni nkeni.16Ki nman a mɛyɛkɛ ntube bɔlɛ, bɛkɛ ntu mɛye npa tiki amɛyɛ nkafini apa fi apa ta apa yammi yammoni fiyannan, i pɛ u yammoni u nanfanan upafi upa waka, nkafini a ya puwa wo puwa nkwisi kle n yinnan usi i pa nɔn akle. 17Nka ni u wiyanni akleni nka nman kɛni: a kwinnan nkammi mancanu.18A yan ni nanni u liba ulɛ amɛyɛ a tuko usi a bɛkɛ pi lɛbe tintiyan. 19A ye ni nanni u caba, ni nanni u liba pi ye a tukoni sahuu, nkafini a ni nanni u cababɔ.Bɛkɛ ntu amɛye ni nanni u liba usini nki, nkafi ni nanni u liba pi a liya.20A yɔkɔ a wuntananni nkwinnanni nke.Nmɔnnɔn ye a mɛyeni a yammo yammi kobe i puwɔ i kunnuni isebɔ.I pi bakabe, pibɛ a bakayeni.I pi tuko nkwinne nsi pibɛ tukoni a kwinnan usini. 21Pi i kumman ntoni u yamman asini nka u wunnan nkini nkafini pi summan ntummuntayabɔ. 22I paye manni i pɛyɛbɔ, pi ye puwoni kwinye yamman bɔ, nkafini kɛrɛkɛsɛ pi kwinye nkwinsi puwoni nni.23I puwɛ nkwɛ lɛbe, usu lɛ nkwinsi bɛni. 24Puwɛ nkwɛribɛ fi kwinne nkumman yamman bɔni, i paye nkɔ usuwa u yamman pisini nkibɔ, pi we yemmi ni taye pi kunnibɔ, nkafini pi yan nkumman ntototoni yinni palɛ pa be i kwinsi liya. 25Nkafini, kwinnan nka mannan pi sariya u sɛmminan nki, fɔ nka u yammi.U man nanni: " pi lɛbeni kwinnan ko fuu."26Basini nkwɛ ni i yan nkwinsi kleni npa tummu amɛyeni, i senan nkwɛ i sɛsuweni, i pa lese nkɛ, i pe nkwinnan u manni a mɛyeni.Ni nan nka yinnan Ceni ukleni. 27A mɛyɛbɛni a pe nkwinnan u manne ni, nkafini a ye i beni kabini n yammoni u wantu lese nke.
Chapter 16

1Nmanan wemi ntoni amɛyeni, nkafini, a kummi npalɛ yesiye. 2Pi pe a kaboni pa tammi a mɛyɛ tikinibɔman ntu, lesenwunnuman pe fiyan libancɛyɛ pe liye, pi pe u wan pu wuntamani a Ceni u wuntanan ukwinne npɛkɛ pi nyamman.3Pi pe nkumman nyammomi nsuya n yammani, nkafini, pi summanbebɔ pi summanbɛ nkwɛsibɔ. 4Nmanan nkumman nkwinne a mɛyeni nkafini, i yammi nlese npa nfi, awuntamman npa yɔkɔni nne a nmanan ye a mɛyɛni nfɛ. Ntimisi yeni nmɔnɔn amɛye u wantu lesenne, nkafini ni ye a mɛyɛni.5« kɛrɛkɛni ni la ntumu ya iseni, asi puwɛfi npiye o kɛ ni layebɔ. 6A wuntanan nkɛnni, nkafini npa mannan a mɛyɛni. 7I kinkabɔ sɛnan nkakɛ ni u manne amɛye. A kwinnan nkinankɛ ni la, i labɔ, basini i pe a mɛyebɔ, ikinkabɔ ipa lesenkumman ye nla, ni pe i tumuni a mɛyeni.8I palesenkumman ye ipa, ipe weyeni, ipɛ wunkuruloni, ipɛ ceni upiye nkwinnan ukwɛ manne minani u liba utoni nkeni, i pa tiku pɛye api wani. 9Ncɛyɛ weyemi nyammani ncaba u wani nkafini, pi wani nkafi pi tulubebɔ. 10Nka nma kwɛmanan u kwinnan, pi summan nka ufakananbɔ, nkafini pi wani, ni la nkwɛsi kleni, a yini nyanyibɔ. 11Nka pini kwinan bɛni, ipe utika pɛyeni a Ceni upi ninani u yinkeni i kwisi.12We fiyamman nkle npatɔ i manni amɛye, ikinkabɔ a fiyan nkumman nsumman kɛrɛkɛnibɔ. 13Niisakasinannke be Ceni u sɛnan utikaye liba upe, ipa lesekummanye, ki pe sɛnan u manni amɛyeni, ikinkabɔ ipe manni i kɔkunto kwɔnannki bɔ. I kinkabɔ apa leseenkumman ye anu nka wo nka, ipɛ wemi nkumman pe yamman toni, ipe u manni a m:eyeni. 14Ipe sise utika nsini, ikinkabɔ upa ufi pumman nkumman nkle, nkumman npɛkɛ ki pe nmanni amɛye.15Pumman nkumman nkwɛsi kummanni, nkumman ntoni ncuman, nkafi npa mɔnɔn, a upa u fi pumman nkumman nkle, nkumman npɛkɛ ki pe nmanni a mɛye. 16« Sani lese cuman ape yini nyanyibɔ, nka userebenke lese cumanne a pe nyanyiboni.17I tikinipise ncese ye maca pi yeni: « Kumman i ye usi ɛ pa mɔnɔn tumuye? A yani lese cuman nne, ati yanyibɔ, lese cumanbo atipe i yanyini i mɔnɔn boni a yila i kwɛsi kleni.» 18Pi mɔnɔn iseni a pi summan ukobɔ, sani lese cuman, ipa boni i mɔnɔn a lesecumanbo. A pi fi u summanne nka yi upo ɛ pa mɔnɔn.19Yesu summan yeni api usini a pa piyu i nankani, i mɔnɔn pɛyeni: « A manca piye nkwinnan ukoni? Nmɔnɔn i nannka a yani lese cuman a pe nyanyibɔni ipɛ a yani lese cuman a pe nyanyibɔni ipɛ a yani lese cuman bo a pe nyanyibɔni ipɛ a yani lese cuman bo a pe nyanyini. 20Senseni, ni u manni amɛyeni, ape yakani fo a wasi yukunan tasi caba, ikinkabɔ ninani u liba u wunnuman nkammini. A summuse pe kaseni, a summu nkase ki pe wasineni wunu kammilenan. 21I cibɛ kummane lese nkumman ye, i niina ki bakaye ni nkafini i bakaye nlese npɛkɛ nfi, ikinkabɔ ipa lesenkummanye i kwisi yɔkani, i wuntanan ki yinita i bakaye nnebɔ , nkafini piribe iyan uwunu kammilenan,22A sammuse nka kɛrɛkɛni, ikinkabɔ tipebo maca yanyini, nkumman nlese nne a wunnan kipe kammileni, puwɛ pe fiyan a wunu kammillenan u yesiyebɔ. 23Nka ukuwa usi yɛlɛ, a yini i fiyan npiye puwa kobɔ. Senseni, ni umanni amɛyeni, a ya puwa nwunan a nkwɛsi kle, ni u manni a mɛyɛni, yinnan usi, ipe unan akleni. 24Fɔ upata upa tiki i tɛnan, a ya fuwa i yinnan babɔ, a yaye, a yanni, nkafini a wunu kammileni upafi upa yisini.»25« Nmannan amɛyɛ tamanni, lese nwunu man pe fiyanni, ni pe manni yini a mɛyɛ taaman nnibɔ, ikinkabɔ, nkwɛsi wemi npɛkɛ ni pe nmanni a mɛye kwin kwasimanni.26Nka u kuwa usi, ape ceni u yaye i yinanni, ikinkabɔ, nmɔnɔn a mɛ ye a ni pe yaye aklenibɔ. 27Nkwɛsi kɔkunto, i summan u fakanani, nkafini nkwinnan u kammi a wunni, a tuko usini a yini Ceni ukleni. 28I yini nkwɛsi kle npa pa ninani nki, kɛrɛkɛbɛ ni pe pukone nkwɛsi klee boni.»29I tikini pise u mɔnɔn i seni :« Hɛyɛ, kɛrɛkɛni, mi kwinne nkwɛmanni, mi yini manne i tumuyɛ tana nkibɔdɛ. 30Kɛrɛkɛni, ti summɔnni a mi kwisi wemi ntoni nsummanni, ikinkabɔ hali i puwɛ i mannan i wannannki nkwinne nmebɔ, mi nsummaneni mi kwisi ipɛ. Nkanka yini ta tuko mi si a mi yini Ceni ukleni.» 31Yesu pukoki pɛyeni : « A tuko nsi kɛrɛkɛni ?32I kinkabɔ lese nwunu pe fiyanni, nkumman nlese nfi nkwisi, a pe kasi yeni, ti toni iti talase, a pa yinibe ikɔ, ikinkabɔ ni waka i kɔbɔ, ikinkabɔ nkwɛsi i beni. 33Nmannan nka amɛyeni nkafini apafi apa waka i be a pa yan wunanani, u yinni amɛyɛ ninani nki, summunkase nka i ta nka, ikinkabɔ a kwa, ikinkabɔ a kwa a kɔsi, nyan fakanan ninani nki kwisi»
Chapter 17

1Yesu yɛ nkwisi nkumman nkwinne nmnni i kwisini suhuuni, i yinni i yika suwo wala usi i wa: " nkwɛsi lese nfisɛ kɛrɛkɛni, tiki sise mi kobe isi, nkafini npafi npa tiki sise mi si. 2Nkafini mi nan yɔsuye nkle ni nann man u tototoni u kunni, mi nan nii niya kwisa nniba utoni ukle mi nan ncɛyɛ nkleni.3Nii niya kwisa ki yi nan mi kɛrɛkɛnan utuni, manan nkwɛ mi Ceni ukaponi, ipɛ benan nkwɛ Yesu Krista ni mi summan beni, be nan nkwɛ mi tummu tayani. 4Nkwisi mi siseni nkwisi manni usini, mi nan ye yammoni nka nkleni nkwisi u yammanni. 5Kɛrɛkɛsɛ nkwɛsi, kɔsise nka ye mi tuku nsi titiyan yani ninan upa summan beleni, nan nka usuwa nkle npafi npa aka mi minan nki bowo.6Ncɛyɛ mi tu pɛ ye nii nanni nki npa nan pɛyɛ nkleni, ntiki mi pɛyeni.Piyeni mi caba, mi nan ye pɛyɛ nkleni, pi tuku mi kwinne bɛni sahuu. 7Kɛrɛkɛsɛ pi summɔnni a mi nan nkumman nkleni, a toni u yini mi kleni. 8Nman kwinne nkumman tototoni pɛyeni, pi tuko usini a mankɛ nman nanni be, pi toko nsini, pi nunni, pi summɔn a yinni mi kleni, pi tuko usini a yinni mikleni a mankɛ ntube.9Ni mi yaye liba utototoni nkebɔ.Mi non ncɛyɛ nkleni pɛyɛkɛ ni mi ya ye ncaba upe, nkafini pi wasini mi caba. 10Puwa wo puwa ki nca kini mi cabɛ nman ika mi kabɛ kini ncaba, nkafini nyan kɔsise ncaba uka u wunnan kini. 11Ni yini i waka nina nkini yinibɔ.Pi waka ninan nni nkini, ni la mi kleni.Nkwɛsi kammi yan ni mi yayeni a mi waka i pɛyɛ, mi yinnan u sise u wunnanki ncɛyɛ mi nan pɛ, nkleni pafi patɔ kapo nma ti kapo iman nankɛni.12I yinibe i pɛyɛ kaponi mi yinke, mi tu ncɛyɛ ye npa nan pɛyɛ nkleni, nwaka i pi tototoni mi kwann kini, ni pi ceke kwin yemi nne, fɔ i kwɛ nka yɛsɛye ukwinsi.Nka u yambɛni nkafini nka mannanni upafi upa yisini. 13Kɛrɛkɛsɛ ni ni la mi kleni, ni kwinanni u manni pɛyeni ninanni nkini, pafi pa yan nwunnu kammileni utoni. 14Nmanan mi kwinnan pɛyeni, nkafi ninan u liba u lɛpɛ, nkafini pi ninanni ulibabɔ, nman nibɛ ninanni u liba nankɛbɔni.15Ni mi yaye a mi lopɛye ninanni nkibɔlɛ, nka tuku pɛyɛ kwinye nke. 16Pi ni nanni u liba kaponibɔ nman nibɛ i ni nanni u liba kaponi nakɛbɔni. 17Saka pɛsi i mi fakanan.Mi kwinnan nka sɛnan.18Mi tume ni nanni i nki nankɛni, nka u faka nponinki nankɛ nibɛ i pi tumuni yani ni nanni u wunanki. 19Nibɛ i kɔnan npafi npa kɔkɔpɛ, pafi pa nan pikɔ nkle sɛnannki.20Ni mi yaye ncaba u ye wunan nke bɔlɛ, ncɛyɛ pe tukoni nsi pi kwinnan u kwɔnan nki, ni mi ye ncaba upe bɛni. 21Nkafini pi toni upafi u patɔ kaponi, nkwɛsi, nma, be i ma tikaponi nankɛni.Pɛyɛ bɛni pafi patɔ kaponi i tumuyɛ.Nkafini ni nanni u liba pafi patuko usi a mankɛ ntube.22M nan kɔsise nka nkleni, nnɔ pikleni, nkafini pafi patɔ kaponi nma ti kaponi nankɛ i manni. 23Nyinnu pikleni, nma mi nsi nankɛni, nkafini pafi pasini patɔ kaponi, ipɛ n nanni u liba pafi pa summɔn i mi tunbeni ipɛ a pi kwinnan u kammi u wu nankɛni nma nkwinnan u kammi mi wu nankɛni.24Nkwinsi, ncɛyɛ mi tu peye npa nanpɛ nkleni, ni usini i ni tiye nkwɛ, a pɛyɛbɛni a pitɔ nkɔ u tiye nki, tuko nsi nan nka mi nɔ nkleni, pifi pa yɔnyi, nkafini nkwinnan u kammi mi wunnu tintiyanni, sani ninan upa summan wantu.25Nkwinsi, manan nkwɛ mi kammini, ninanni u liba u summannibɔ.Pɛyɛbɛni mi summanni a mankɛ ntube. 26Nman nan mi kwinnan pɛyeni, ipɛ nibo i manni pɛyeni, nkafini nkwinnan u kammi mi wu nankɛni, u wunnu kammile ni u suwa upafi upatɔ pi summuse ne yani, ipɛ beb,eni npafi npa tɔ pikle yani.
Chapter 18

1Yesu yɛ nkwɛsi lese nkumman ye nkumman nkwinne ntoni u maani, ise ipɛ i tikini pise uta Sedirɔn nan u serebe nki, nɔnkɔnan nwunan yeye nka u tiye u serebenki, pi yile u wunnan nki. 2Zuda nannkwɛ pe i sunkweni, nkwɛ ye nka u nɔkɔnan utiye nkini, nkafini Yesu ipɛ i tikini pise pi ye manca fuwa nka utiye nki lese fiyamman nneni. 3Saraka nfeman u yinke caba ipɛ Farizɛnman pi tumu Ceni fenbaa kwe u yinko ye caba kɔsɔkɔ yamman nceseni.Zuda kɛ nfɛ pi yinke pa ta, tukwɛya, ipɛ kwelemi ipɛ kɔsɔkɔ yammi sɔman ni pi klemmi.4Wemi nkumman pe yammani, Yesu summan ye nkumman ntoni, i wɔ pi mi nan nkini i pa mɔnɔn pɛye:" yɛlɛ ɛ wiyani?" 5Pi pukoki iseni, Nazarɛtini Yesu kɛ.Yesu mɔnɔn pɛyeni:" bɛkɛ." Zuda nan nkwɛ ye i lu wo ni yemi uklemini, nkwɛ i ye i pɛyeni.6Yesu mɔnɔn pɛye lese nkumman ye: " bɛkɛ", pi kwasani pi wɔ serebenke, pi toni u cani maan nkini. 7Nka u serebenke, i pi bo pɛyɛni: " yɛlɛ ɛ wiya ni?" Pi pukoki iseni a Nazazrɛtini Yesu kɛ.89Yesu mɔnɔn pɛyeni: " nmɔnɔn amɛyeni, a bɛkɛ.I be a nwiyani, a yini cɛbɛni pi ta." I manan nkani nkafini, kwinne nkumman ye i manni, i pafi nkumman nyamman i mɔnɔn: " liba ncɛyɛ ye mi nan pɛ nkle toni, ntukupɛni sahuu, pisi puwɛ wasi ni yebɔ."10Kwɛsɛnan ki Simɔn Piɛri klemini, i wiyɔni pi yɔsube i yammo yammi ya i yi panni fɔ u cani man nki.U yammo yammi ya yinnankɛ a Malikusi. 11Nka Yesu mɔnɔn Piɛri ye: " wan mi kwɛsɛnan u fanki.Bakaye nkumman nkwɛsi manan nkwinnani, ni ni yani?"12Kɔsɔkɔ yamman ipɛ pi yinke caba ipɛ feni feba kwe u yinkoye caba, ncɛyɛ ye Zuwifuwman u tumu pɛyɛni, ncaba u tuku yeni pa puko. 13Pi ta ise anɛ kle, nkwɛ i sɛkɛ ye kiyifu nankweni, kayifu kɛye saraka nfeman utoni pi yinkeni nka u ya usi. 14Nkwɛ kayifu kɛ nwa ye a u puwɔni ni poni i patɔ i kwa ni fi yamman uko nki.15Simɔn Piɛri ipɛ tikini pi kobe nkwɛribɛ pi yɔye Yesu poni.Saraka nfeman u yinkeni i summan ye ncaba u tikini kobeni, ise ipɛ Yesu yɛ yile saraka nfeman u yinkeni i kle kunni. 16I kinkabɔ Piɛri waka kunni u nuni, saraka nfeman u kunnuni i summan ye tikini kobe nkwɛ, nkwɛ i pukeni i fɛ i manan i kuuni u yinko ye caba, Piɛri yile kunni.17Cibɛ nkwɛ ye kuuni u yinkoye, nkwɛ i mɔnɔn Piɛri yeni: " mɔn mini Yesu tikini kobe nkwɛribɛ?" Nka i pukoki ise:" nitikini kobebɔ." 18Yammo yammi pise ipɛ kɔsɔkɔ yamman u kaye wanni kuuni, nkafini wunne ni ye pi sini, pi ye pi kɔ kwane sini.Piɛri yinla ye pi sini nkini ipa kwasi.19Saraka nfeman u toni u kunnuni i pi Yesu i tikini pise ukwinnan nkini, ipɛ i liba u tika kwinne nkumman sini. 20Yesu pukoki iseni:" nmanan i liba wele, ntiki liba tikini baa utu, ipɛ Ceni febaakwe utu, Zuwifuwman utoni pi manca mi nanku tiye nka yeni; nfi puwa manne npa mi yunibɔ. 21Kumman nfi npatɔ npiye nka u kwinnan nki?, liba ncɛyɛ yammini ye beni pi ncaba, mi yammi ni pɛye, nmanan nkumman ni pi summani.22Yesu yɛ nkwisi manneni, kɔsɔkɔ yammi nkobe nkwɛribɛ Ceni i yi panni, i pa mɔnɔn ise:" saraka nfeman u toni pi kununi sɛ mi manne ise yani?" 23Yesu mɔnɔn nkwɛ i kɔsɔkɔ yammi nkobe i seniɩ manan kwinye, tikibe nkwinnan u yɛsɛ la nannke.I kinkabɔ, kumman nfi npa nmanse?" 24Anɛ yinu winse ne ipa toko saraka nfeman utoni pi yinkeni ise, nkwɛ yinnan a kayi fu.25I fi ni, Simɔn Piɛri ye ikɔ kwane si waan u mi nanki, kwɛribɛ mɔnɔn iseni:" mi kɔkunto mi tikini kobe nkwɛribɛ wɛ?" Piɛri wani a yi pi kwɛribɛbɔ. 26Piɛri ku ye saraka nfeman n yinkeni i yammo yammi ya nkwɛ yi panni upa cani maan nkini Yesu tukuni lese nne, nkwɛ i tukonikini nkwɛribɛ wan:"nyammi yi kaponi nɔnkɔnanki i Yesu wɛ?" 27Piɛri mɔnɔn boni a i sumɔn bɔ, nka utiyenki suu kwi fiyan u ya kanan.28Nka userebenke, pi yini Yesu kayi fu kleni pa ta ise, puwɛ nkwɛribɛ klekuni.U fiyeni sanan u kwani, pi tulu pa yile kunibɔ, nkafini palɛ pi kɔye, pa yammi sariyanan u tɛnan, pafi pa wanni kɔka nfɛtuman nsuwe. 29Pilati fɛni i ta pɛye i ta i pi pɛyɛ:" kumman nfi apatɔ puwɛni i piye?" 30Pi pi Pilati ni: " i ye kwinye yammi ya bɔ ti ye i tuko ta pa ise nannanibɔ."31Nka Pilati mɔnɔn pɛye: a pi tuku pi ta i se pa ta pa piyu i kɔkunto, upa sini i Zuwifuwman u sariyanan.Pi pukoki Pilati yeni a wunkura ki pikle patɔ i liyebɔ. 32Kummani ntoni u yammini nkafini Yesu manan i kuni kwinnan nankɛni, nka upafi upa yammi.33Pilati kuni ipa yile Yesu ipa piyu:" Zuwifuwman u yɔnsube?" 34Yesu pukoki iseni: " mi nannkinan kwinnani u fɛye? Walima mi nu liba ncese nkleni?" 35Pilati pukoki ise boni:" ni Zuwifuwman? Mi siyanan nki nliba ipɛ saraka nfe man u yinke caba, pɛyɛkɛ npa i ma nan nani be, ma yɛlɛ?"36Yesu pukoki iseni:" nyɔsu ye ni nanni ni nanni nki ukummanbɔ.I yɔsuye ni ye ni nani ukmman, nserebenke ncaba pi kɔsɔkɔman nyamman nkwinnan nkini, nkafini, Zuwifuwman upalɛ ntuko, i kinkabɔ nyɔsu ye ni ninani u kumman bɔ." 37Pilati mɔnɔn iseni:" mi ni yɔsube kɛ?" Yesu pukoki iseni:" mankɛ u manne ani yɔsube kɛ? Ceni u wanbe ikɔ nka u kwinnan nkini.Npa pa ni nani nki nkafini npafi npa manan sɛnan.I puwɛ wo puwɛ tuko sɛnan usi, usu nyammini be."38Pilati mɔnɔn i seeni:" sɛnan nka kawe?" Pilati yɛ nkwisi lese nkumman ye nkumman nkwinne nmanni, i pukeni i mɔnɔn Zuwifuwman upe:" nyan pilanan puwɛni isibɔ." 39I kinkabɔ u wasi akle a patɔ i tuwanye, ni niponi i yini ya wo ya kɔka u fɛtuman nsanweye kuwa usi, a usini a pa yini Zuwifuwman u yɔsube?" 40Pi waka fan ni nan usini:" a ntɛ, mi yinubɔ, i kinkabɔ Barinabasi kɛ mi yinnan." I kinkaba Barinabasi ye kwinye yammi ya.
Chapter 19

1Pilati nan Yesu ni api mɔn. 2Kɔsɔkɔ yamman u ku wunumi nyan piseni pi karamansi mancasi nman yɔnsube i bafeni, pi fulonni i kɔnnki, pi fulo bile mi yan nka kwe i kunni. 3Pa wɔ pa u man ise: " fala zuwifuwman u yɔnsube." Piye i manseni.4Pilati pukeni i fɛ bɔ i mɔnɔn zuwifuwan a yi fɛse weleni pafi pa summan ɛ yan wan nanan kwinyeni isibɔ. 5Yesu fɛ lesenkɛ weleni, u wulu bafeni u fuloniye i kunni ipɛ biri mi yanni u fuloni yebɛ i kunni.Pilati mɔnɔn zuwifuwman u peni: " kwinye isɛni." 6Sarakanfeman u kunni ncaba ipɛ pi liba pi yɔnyi lesenkɛni, pi wantu i fanninan: " api mɔn siye usi! A pi mɔn siye usi!" Pilati mɔnɔn pɛyeni:"a tuku a mɔn siye usi, i yan wa nnanan isibɔlɛ."7Zuwifuman u mɔnnɔni a sariyanan ki pikleni, a pi sariyanan nki ɛ sunkan i liyeni, nkafini i yammi i kɔni Ceni u kobe. 8Pilati nu nkumman nkwinne lesenkɛni, i nansini sahuu. 9I pukeni i pi Yesu ɛ yinnikɛ, nka Yesu piyubɔ.10Pilati mɔnɔn i seni: " mi manni ibe wɛ? I summan a ni fiyan i manse siye usini wɛ, walima i yinni mi ye wɛ?" 11Yesu pukoni iseni: "senan nka mi kle npatɛ utika beni, mi yɔn i mi kɔkunto, Ceni nka nnan nka usenan mi kle, nka uwunnan nki puw,e nkwɛ lube mi kle nkini, usu yammi kwinyeni i ku mi kunni."12Pilati ɛ nnu nka lesenkɛn, i ye u wiyani ɛ pa yinni Yesu, nka zuwifuwman pi kɔsiye:" i yinu, mi yinni ta Orɔmu yɔnsube i nannan yinnibɔ.Nkafi puwɛ nkwɛ i kɔ yamman yɔnsube i poni." 13Pilati nnu nkumman nkwinne lesenkɛniɨ mɔnɔnni a pi fɛ i Yesu kunni pita pi tukuni kwinne nkunni la, nka bele i taabɛni i nka yinnan a Galata eburu kwinneni.14Nka kɔka u wunnu kammile nan u san wele kuwa usini.Wiye usini nki lesenke, Pilati mɔnɔn zuwifuwman upeni: "a ce yɔnsube." 15Nka pi pukoni ise api liyu, siye usi! Pilati mɔnɔn pɛyeni:" i li a yɔnsube siye usi!" Sarakafeman u kunni ncaba u pikoki i seni a yɔnsube nkwɛribɛ pikle Orɔmu yɔnsubei kunni bɔ. 16I nan wunkura pikleni a pi ta pi piman Yesu siye usi, pi tukuni pita ise.17Yesu siki i manni siyeni.Pita fiyan tiye nwunnanni a kɔ utiye nki, pi u yinlenne Eburu kwinne nni a Gɔligota. 18Nka utiye nki nka pi mɔn siye usi ipɛ nibomi ncese, ni poni kwɔnan nke, ni potilan i kle wɔnan nke, Yesu waka sininkini.19Pilati kanye sɛmminan nwunnan nni ipa tuku Yesu kɔ utu, u kanyeni:"Nazarɛrikani Yesu,zuwifuwman yɔnsube." 20Zuwifuwman u ka fi yan man kalaye u sɛmminan nni, nkafini Yesu man ye siye usi tiye nkɛni, utiye utuwoyei boko bɔ, i pɛ nkwinne nkanye Eburu kwinne nni ipɛ Latɛn kwinne ipɛ Girɛki kwinne nni.21Sarakan fɛman u mɔnɔn Pilati yeni ɛ kan pa:" Zuwifuwman u yɔnsube bɔ", nkafini ɛ kɔn."A kwiyeni i wani ɛ sɛkɛ zuwifuwman u yɔnsube." 22Pilati wani ɛ kan nka i kwisi ɛ kɔnni i kwisi.23Kɔsɔkɔyamman upɛ nkwisi lesenkɛ Yesu manse siye usini, pi kwa i birimini tibe nansu, pi toni u lalaye.U man nanni a pilo i tɔkɔ cɛnanni, siye nutiye kiye usibɔ. 24Pi mɔnɔn mancaye: " a ti yɛlɛkibɔ, ti yammi tanna-tanna, i ki kwɛ ka ti usu summani." U yammini nkafini nka mannan Ceni u kwinne nni upafi upa yisini.I mɔnɔnni api kwa nbirimini mancayeni, pi yammi tanna-tanna yeni pafi pafi pa summan ntɔkɔcɛnan u loya." kɔsɔkɔ yamman u yammi nkani.25Yesu kwɛnan ipɛ i kwɛnan fiya ipɛ Kulopasi cibɛ Mariyamu, ipɛ Magidala Mariyamu, ncaba pi yiniye Yesu manni siye u mi nankini. 26Yesu yan i kwɛnan yini ipɛ i tikini kobeni, nkwɛ kwinnan kammi i wunni, pi ye manca mi nankini.I mɔnɔn i kwɛnan yeni: " cibɛ ce mi kobe." 27Nka useribe nke i mɔnɔnbɛ i tikini kobeni i seni:" mi kwɛnan yɛni." U lo nkumman nlese nne tikini kobeni i wani ɛ waka i klekunni ise.28U kumman ntoni u yamman useribe nke, Yesu sumɔn yeni a wemi ntoni nyisini ipɛ nkafini nka manan Ceni u kwinne nni upafi upa yisini, pi moɔnɔnni:" liyeni kibeni." 29Sini nwunnan yeye nka u tiyekini u yibiye vinɛgirimanni.Kwɛribɛ lo fuunanni i lu vinɛgirimanni, ipa puko izɔpi siye nwunnansi, i yinu suwo wala usi iwɔ ika Yesu nan unu. 30Yesu yɛ nlɛmi vinɛgirimanni lese nkɛni, i mɔnɔnni a:" a wemi ntototoni nyisini." nka useribe nke i tammi ikoni man nki, i niinan u kɔkɔ i kleni.31U yammi kɔka u wunnu kammilenan u sannan kwanan u wiye usi, Zwifuwman piye nansineni a puwɛ nkwɛ man siye usini, ɛ kunnan nwaka siye usi fɔ upafi wunni kuwa usibɔ.Wunni kuwa ipɛ kumman ni kaponibɔ.Nka u wunnannki nka pi ta pi wiyɔni Pilati kle, ɛ nan wunkura pikle pa puwo libani upam mani pa yɔkɔni pa lonye nnannanni. 32Kɔsɔ yamman pi pani pi pa pi puwo ninan poni i pammanni, pi puwo kwɛribɛ i pamman nni. 33Pi fi Yesu ye lesenkɛni nka pifi iku, nka pi puwo i pammannibɔ.34Nka kɔsɔkɔ yammiya nkwɛribɔ cɔmu i mi pise i fukuru piye, timan ipɛ li mi nfɛni ni yale. 35Puwɛ nkwɛ yam pɛyɛyini nkwɛ i sɛkɛ u manne a mɛye, ipɛ nka i umanneni ki ni sensenan.A mɛyɛ bɛni a tuko usi a nka i manne a mɛyeni a sensenankɛ, nkafini a pafi apa tuko usi.36Nkumman ntototoni nyammi ni nkafini nka man Ceni u kwinne nni upafi upa yisini.U mannan yeni a: " puwa i puwone i nankuman nsibɔ." 37U man nanbɛ Ceni u kwinne nni a : " i tiye nka pi cɔmuni, pi pe nka u ckini."38Nkumman ntototoni nyamman useribe nke, Yusufu nan kwɛ yini Arimate, nkwɛ bɛni i yan ye Yesu tikini kobe nkwɛribɛ mi nani, nkafini i ye nansine Zuwifuwman u yinkeni.I tani i ta i ya Yesu kunnan Zuwifuwman ukle, Pilati nan wunkura i kleni, i pani ipa i yɔkɔ Yesu kunnan ni siye usi. 39Nikodɛmu nankwɛ taye Yesu kle kuwa wunnan sini, nkwɛ ipa i wii nemi kammi yan nwunnanni, ki ye kiloman wɔn i kansiman nanki.40Pi puko Yesu kunnanbile nwunnɛni, ipɛ pa wan wusu nannan u kunni upa sinibɛ i Zuwifuwman u kunnan u puwo nfakana. 41A man ye Yesu siye usi tiye nkɛni, nankɔnan ki ye nka u tiye nkini, puu wunnan nwunnan ye u wunnan nki ni, puwɛ kunnan u puu nkɔ u tiye nki u yan yibɔ. 42Pi puu Yesu kunnan nka uwunnan kini, nkafini Zuwifuwman ye wunni kuwo u zunkoneni, ipɛ pani u tiye utuwoyebɔ.
Chapter 20

1Kwa nwunnan si, Mariyamu nkwɛ yini Magidala i wunso sanan nki bulibuli, puwɛ i fiyan ye yani sahuu nkumman nlese nnebɔ, i pa ta taabɛ ntiye nki, i tani i fi taanka fuloni ye Yesu kunnunani u lo ye ukunni. 2I pukeni i yani ipa i mɔnɔn Simɔn Piɛri ye ipɛ tikini kobe nkwɛribɛ, nkwɛ kwinnan kammi ye Yesu wunni.I mɔnɔn ncaba upeni:" pi fe kununi i kunnan i bannkini, ti summan pi tukuni tiye nka yenibɔ."3Piɛri ipɛ tikini kobe nkwɛribɛ pi fɛni pi ta kunu npubɛne. 4Pi bɛboni u lo yanan, i kinkabɔ tinikobeni i paman ntimi si ye nku Piɛri kumman nkunni.Nkwɛ i fi puubɛne Piɛri yinkeni. 5I tammi i kooni i wɛni Yesu kunu npan nki, i birimi ye tikinna, i kinkabɔ i yile pannkibɔ.6Simɔn Piɛri yɛ nfi lesen kumman yeni, i yile paankini, nkakɛ i yan birimi ye tikina paan u wunnanki. 7Birimi nkumman ye a puu Yesu ipɛni, nkumman nkuntu yeni a ntikini ikɔ, nkwan biri ntise nkunnibɔ.8Tikini kobe nkwɛ fiye tinti yanni, nkɛ i yilebɛ Yesu paankini, i yan nkumman ntoni yini nka i tuko usisɛ. 9U fibɛ yeni, kwinne nkumma manan ye Yesu kwinnan nki Ceni u kwinneni, pi summan yeba nkumman nkummi bɔ. 10Tikini pise ni u pukeni pi ta pi tiyenki.11I kinkabɔ Mariyamu waka ye yinla, kunu npan u nuni, i waka yaka usi, u yinu yaka nki, i sɛ nwa ɛ pa tammini i pa wɛni kunu npan kini. 12Nkakɛ i yan mɛlɛkɛ bmi bili fɔkɔmanni, liye tɔna Yesu kunu npan nkini.Kaponi u tɔni ye i koo u funani, kaponi i pamman ntikila. 13Mɛlɛkɛman npi yuni:" cibɛ, kumman nfi npatɔ yaka?" I pukoki pɛyeni:" liba ncese lo nkununi i kunani, nsumman pi tuku tiye nkayenibɔ."14U yinu nka u manan nki, i sɛ nwa ɛ pa wasi ipa Ceni, nkakɛ i yan Yesu yi nla, i kinkabɔ i summan ye ɛ sɛkɛbɔ. 15Yesu mɔnɔn i seni:" cibɛ kumman nfimi npa tɔ yaka? Yɛlɛ tiyenka mi u wiyani?" Mariyamu ye yanni a, a nɔnkɔnan u yinko ye caba upɛkɛ, nkafi i mɔnɔn ise: " kwa mi kɔsi, iki ma mi lo, mi tuku tiyenka ye mɔnɔn tumuye, ni la u loni."16Yesu yiloni:" Mariyamu?" I wasi i yinka nkini, i pa mɔnɔn Yesu ye Eburu kwinnenni:" Arabuni," nka u koo nkakɛ a karamunan. 17Yesu mɔnɔn iseni:" mi tukubesibɔ, i kinkabɔ, nkali wala usi nkwɛsi klebabɔ, i kinkabɔ puke mi ta ntukoninki ncaba upe, npa mɔnɔn pɛye, ni la wala usi nkwɛsi kle, ipɛ nCeni ukle, i bɛni a Ceni ipɛ a kwɛsinan." 18Mariyamu nkwɛ yini Magidala i ta tikini pise upeni, ipa mɔnɔn pɛye ɛ sɛkɛ kununi, a kɛni nkakɛ i mɔnɔn ise.19Nka u kuwa usi wɔrɔnan nki, nkaye kunan kanan u wantunanni, Zuwifuwman u nansi yinkenan ukle, tikini pise pi ye baanka tuni, pi waaye unanni.Yesu pani i yini pi sininki ipa mɔnɔn pɛye:" wunnan ntɔ aka." 20U yinu nka u kwinnan nki, Yesu tiki i klemi ipɛ serebe pɛyeni.Ttikini pise upɛ nsummɔn lese nkumman yeni, pi wunnan u kammi ni ucaki.21Yesu mɔnɔn bo pɛyeni:" wunnanan ntɔ aka, nkwɛsi tuume nankɛni, nkabɛ ni a tumuni yani nka ufaka nponinki. 22I sɛnkwisi lesen kumman ye nkumman u manni toni, i wu yaanan pi si i pa wa:" Ceni u nii nsakasinan nto amɛye. 23A pa lese nkumman a puku puwɛ nkwɛ kwinyemi, a lɛ a puwɛ nkwɛ kumman npukobɔ, nkwɛ i kumman ni bɛ i pukobɔ."24Yesu paye tikini pise upe lese nkumman yeni, Toma nkwɛ yinan a filaninani, nkwɛ i sɛkɛ ye tikini pise u kansan i boni, nkwɛ ye yebɔ. 25Tikini pise usomi u manɔn iseni a pi yan Yesu yini.Nkakɛ i mɔnɔn pɛye ɛ yan puwɛntinan u tibe yi Yesu sibɔ, ɛpa nu i kle pi ye upan nkibɔ, ipa wɔn i sini usi nkaki, a yi tukoni usibɔ.26Kunankanan u fa u serebenke, Yesu tikini pise pi ye kunni, nka u kuwa usi, Toma yeye ipɛyeni, pi fuloye baa u numan ntoni pa wani, nkumman ntoni u wunnan nki, Yesu pani i yinnan pi sini nki ipa mɔnɔn pɛye:" wunanan ntɔ amɛyɛ." 27Nka userebenke, i mɔnɔn Toma yeni:" tuku nklemi si mi Ceni, ipɛ wan mikle mi nsini usi, mi yini apa pi mi kɔ yinibɔ, i kinkabɔ tuko nsi."28Toma mɔnɔn i seni:" nkunnuni ipɛ nCeni!" 29Yesu mɔnɔn i seni:" mi yanbe yini, nkanka yini a pa tuko nsi, i puwɛ nkwɛ yambe yibɔ, ipɛ pa summan tukoni nsini, ncaba uka u kammi pisini.30Yesu yammi we kwemi nka fiyamman, i tikini pise u yinke, nkumman kan nnananbɔni. 31I kinkabɔ nkumman kanni, nkumman nkanni, nkafini apafi a pa tuko usi Yesu ni Ceni u kobe, Ceni u kobe a tuko i si, apafi a pa yan liya nii nkwisa.
Chapter 21

1U manan bɛni, a Yesu tiki ikɔ i tiki ni pise upe boni, Tiberiyadi caba u kuwa unu.I tiki i kɔye nankɛni, nkakɛni. 2Simɔn Piɛri ipɛ Toma nkwɛ yinnan a filannin, ipɛ Natanayɛli nankwɛ yinni kana boko, Galile yɔnbɛnne, ipɛ Zebede pise, ipɛ Yesu tiki ni pise u kapomi ncese, piye mancakunni. 3Simɔn Piɛri mɔnɔnni ɛla Ceni u kwinne nmannilani.Pi mɔnɔn bɛni apilaye iseni.Pi fɛni pi tapi yinle beni nki, pi yammi nka u tunnan ntoni pi tuku yisebɔ.4Sannan u kwani lese nkɛni, Yesu pa kuwa ununni, nka tikini pise pi sumɔn yebɔ. 5Yesu mɔnɔn pɛyeni: "hee! , nnan man, yise ni akle wɛ?" Pi pukoki iseni a wowo. 6I mɔnɔn pɛyeni: "a toko cɔnan beni u klewɔ nan nke, a tukoni." Nka pi toko cɔnan nkɔ utye nki, pi ye fiyan cɔnan u yannan nne yinse nfanan uklebɔ.7Tikini pise nkwɛ kwinnan kammi Yesu wunni, nkwɛ mɔnɔn Piɛri yeni: "yɔsube i sɛkɛ!" Simɔn Piɛri ye nnu lesen kɛ a Yesu kɛni, i lo i birimi i wanni ipa yɔnkɔni wiyanki i pa cii wiya u kunni. 8Tikini pise usomi piye pe beni nkini i cɔnan u yannan nanni u yibiye i yinseni, nkafini pi tiye utuwoye i kuwa u nunnanbɔ, pi can i kuwa u nunan ki yeni mɛtɛnɛman wanse susu nannki. 9Pi yinni lesenkɛ kuwa nkini pi fi wan u kani pi yinke i yinse u kunni i pɛ i buruman.10Yesu mɔnɔn pɛyeni: "yinse nkumman a yanni kɛrɛkɛni, apa ipɛ nnan." 11Simɔn Piɛri yinle beni nkini, i yannan cɔnan i pɛka kuwa unnu.U yibiye i yinse nka kwemi nwanse sininko i timini, cɔnan u yibi utoni u yɛlɛbɔ.12Yesu mɔnɔn pɛyeni: "apa ti waanni." Tikini pise ufi i piye a yɛlɛ isebɔ.Pi sumanye a yɔnsube isɛkɛbɔ. 13Yesu wɔnni i lo burunan, i nan wunnan pi kleni, i nanbɛ ye yinse pikleni. 14Nkanka wasi Yesu nketini i patɔ i kɔ tikaye pɛye kabini i wunso kunnuman i sinninki.15Pi kwisi wannan lesenkɛni, Yesu mɔnɔn Simɔn Piɛri yeni: "Zan kobe Simɔn, nkwinnanu kammi mi wunni uku liba ukunni?" I pukoki i seni a "hɛyin yɔnsube, mi kɔkunto summani i mi kwinnan u kammi u wunni." Yesu mɔnɔn iseni: "mi nnafomi i ciki." 16Nka useribenke i mɔnɔn isebɔni:"Zan kobe Simɔn, nkwinnan ukammi mi wunni?" Piɛri mɔnɔn i seni "hɛyin yɔnsube, mi kɔkunto summani a mi kwinnan u kammi nwunni." Yesu mɔnɔn i seni: " mi nnanfomi i ceki."17Useribenke i mɔnɔn ise uketini usini:" Zan kobe Simɔn, nkwinnan u kammi mi wunni?" Piɛri wuntanan u kɛnni nkafini Yesu pi yuni fɔ keti ɛ kwinnan u kammi i nunni.I pukoki i seni: "yɔnsube mi summan pumman ntoni, mi sumɔnni a mi kwinnan u kammi u wunni." Yesu mɔnɔn i seni: " mi nanfomi nceki." 18I mɔnɔnni: sɛnannki, ni u manni nneni mi ye kamminan lesenkeni, mi ye mi kɔkwanesini.I mi ye usi apa ta tiyenkɛ, mi ye ta nka utiyenkini.I pa lesenkɛ mi kɔrɔ, mi klemi i yinan suwoni, kwɛribɛ pa puko mi sininkinan, ipa tɛman tiye nkɛ mi upo apata tiye nkɛni, mi upa apa tayenibɔ.19Piɛri ye i kwa nankɛni ipa tiki sise Ceni usi, nkanka i upo ɛpa tiku ise.Nka useribenke, i mɔnɔn i seni: "yɔ npo."20Piɛri wansi i yinka nkini, tikini piribe nkwɛ kwinnan kammi Yesu sahuu ni, i yɔnyini, nkwɛ kɔnkɛ i pa tiki i kɔ Yesu summu usini, wanni lese nkeni, i paa pi yu a: " yɔnsube yɛlɛ mi luwo klemini!" 21Piyɛri yɛ n yɔnyi lesenkum man yeni; i piyuni:" kummani ya kunni, kumman pe yammon nkwɛsi?"22Yesu mɔnɔn i seni: " hali i ni upo ɛ waka nnanni, fɔ npa puke npa pa, mi ca kumma ki! Ma bɛni yɔ npo." 23Nka u man u wunnan nki, tikini pise u waka u manne mancayeni, a tikini kobeni i kwa yinnibɔ nka Yesu ye u manneni a tikini kobeni i kwa yinnibɔ i mɔnɔn yeni: "hali i ni upo ɛ waka nannanni, fɔ npa pukɛ ipa pa, mi ca kumman nkanki!"24I tikini kobeni i kaponi i sɛkɛ ye nka u manne tummuye, i sɛkɛ nkan nka u kaponi.t summan bɛni ɛ manni kwinne ni ni sɛnan. 25Yesu yammi we fiyan manni, i kanka poni ntoni u kan yeni, ntuko usi a sɛmmanni ntikinan nanye ye ninan nnibɔ.

Acts

Chapter 1

1tewofili ,nsɛmminan u tintika u wunannki,yesu manan kwinne nkumma toni,ipa tiki liba wemi nkumansini,u wantu nwantu lesenke. 2 fɔ upata upa tiki i yinansuwonan nke wala usi arijananki,nmanan nkuman ntoni u wunannkini.i tuye liba nƈɛyɛ ye ipa wasi pɛyɛ i tumuni tamanni,i mannan ipɛyɛni i kwasi ƈeni niinkammiyan u kwɔnannki. 3 yesu kwa u seribenke,ipɛ i wunsoni u wunannki,i tiki ikɔ i tumuni taman upe faka nfiyanman nni,ipɛ lesefiyanman nni kupise wansebo mi nwunannki,nkafini pafi pa summan ɛ wunsoni.i waka ipɛyɛni ipa pi tika ƈeni uyɔsuye ntikani fakanan usi.4u yini pɛyɛ manƈakunni wannila kuwa nwunansi i mɔnɔn pɛyeni a ukwasini :<5 Nmaye nka u kwinnan a mɛyeni.Zan batize liba i nimini,ikinkabɔ yani kupise ƈu,ƈeni ki a batizeni u nii-nkammiyanni.>>Tikinipise u mini ye maƈakuni pa yesu 6wunkoni.<>7I mɔnɔn pɛyeni : << Nkumman nyɔsuye nfeyenan ki a kwanan nkibɔ,nkwɛsi kaponi nkakɛ pe nfeye. 8 iki nkabɔ i ƈeni unii-kammiyan upa lese nkummaye u yɔkɔni asi,ape fakanan uyanni apafi apa manan a kwinnan zeruzalɛmu,ipɛ zude bokose-nne,ipɛ samari bokose-nne,ipɛ ninanni u tibe ntoni nki.>>9Yesu kwisi lese nkumman ye nkwinne nmanni,i wunso wala usini pi yinkeni ipata wala usi arijanananki. 10 u yini pɛyɛ wiyani wala usi.I ta yileni papaye ntuni ipata.Uyini pɛyɛ wiyani wala usi,pi lani pi yan nibomi pi minannki biri fɔkumanni.Nbomi minipi mannan ipɛyɛni : 11 <>12Nka u wunan nki,tumuni tapise u yɔkɔni yammbeni u kunni,nka yinan a olivuye siye u yam-mbe,pa ta zeruzalɛmu boko nki.pi sini i zeruzalɛmunan ki kilonan kapo. 13 pifi lesenkɛ boko nkini,baa nkaye pi utu tintiyanni.pi yile nka baa utuni.nƈɛyɛ ye nka utiye nkini nƈaba upɛni :piyeri,ipɛ zan,ipɛ zaki,ipɛ Andere,ipɛ filipu,ipɛ TAoma,ipɛBaritelemi,ipɛ Matiya,ipɛ Alife kobe zaki,ipɛ simɔn nkwɛ pi yilene a boko u kobeni ipɛ zude nkwɛ kwɛsi yinan a zakini. 14 pi toni u wuntaman niyeni kapon.pi minikuye maƈakuni siyanannkini nlese ntoni nki pa ƈeni u yaye.ƈiman nƈese ye ipɛyɛni. yesu kwɛnanvMariyamu ipɛ yesu fɛman ƥiye i pɛyɛni.15Nka u kuwa usi,tikinipise wanse siripomi uyuwan piye i pɛyɛni.piyɛri wunso pi sininkini i yini ipa wa : 16 <17Zuda yeni nma a mɛyɛ.yammoni nka suwa nan tikleni nka u yammoni u suwa nkakɛ nnan bɛ ye i kle .18 i yammi yammo nkoni ipa lo nka ufiye i pata waye nfiye i yinkɔman. 19 i ƈani nka u wunnan nki ipa yɛsɛ ikɔ.zeruzalɛmu ƈaba utoni unu nka umannan ni pi wan wayeni nyinnan pi kwinne nni a kwinyeminwaye.nka u ko nkakɛ a timan nwaye.20Sɛmminan nka yilene a yɛman nsɛmminanni ,u manan nka usɛmminan nkini < i kunni nwɛ,puwɛ nfi tuwani nka utinkibɔ.>u kanbo tiye nwunan yeni..21<22 u lo yesu batize nkuwa nke zan ke,upata upa tiki i yinnan suwo kuwa nke ipa fɛ ti sininkini ipa ta arijana-nkini,uwasini fakanan nƈaba upatɔ i zuda summanni yani ,patɔ nma tumuyɛ pa yesu kwinnan umanni.>> 23 pi fe ni bomini,ni poni i yinnankɛ a Yusufu ƈese i yileneni a Barinabasi,ƈese i yilenebɛni a zusitusi.kwɛribɛ i yinnankɛ a Matiyasi.24Nka userebe nke ,pi ya ƈeni :<25 zuda la iko ukunni ipa yini tumunitani u yammoni vnka tikleni, usu pafi nka u yamman.>> 26 nkakɛ u tikike a Matiyasikɛ.nkafini ,i wan tumuni pise u kansan i kaponi u kunni.

1pantekɔti kuwa usi, tikinipise utoni u minikuye nka u baa poni utuni. manni miyan nwunan yini wala usi i fakananni. 2 manni miyanni umiyan kiye nma yannan ukakwe umiyan.piye baani utuni,pi toni uyinko manni miyanni usini. 3 piyan pa wunan yini nma wan, ukwɛni, upa yɔkɔni . 4 pi toni ukakapo yibɛne pi kunni nsi.pi toni u yinko ƈeni u nii-nkamiyan usini.pi wantu i kwinne nwunnuman manni ƈeni unii nkammiyan ukwɔnan nki.5ufibɛni zuwifuman nƈɛyɛ nansine ƈeni uyinkeni pi ƈakini,pi ka fiyamman upaye zeruzalɛmuni,pi yini ninanni u tibe ntoninki. manni miyan nka munni,pi pukeni pita pi yibi tiye. 6 pi ƈauni piçaki,nkafini yesu tumuni pise pi kwinne nkummanneni,piye nkumman ntoni unan pikɔkunto kwinne nni. 7 pi uƈauni pi puke pi ƈa pi maƈapiye :<8u wasi kankinan titoni ta pi kwinne nnan ti kɔkunto manni kwinneni ? 9 tisi ƈese yini Pariti boko nkeni, ƈese yini Mɛdi, ipɛ Elamamu, ipɛ Mezopotami ipɛ Zude.ƈese yini Kapadɔsini,ipɛ Pɔn ,ipɛ Azi. 10 ipɛ Firizi ipɛ Panfili.ƈese yini Ezipitini, ipɛ Libi ,ipɛ Sirɛnipɛra usini ipɛ Ɔrɔmu liba nƈɛyɛ nannanni.11 Zuwifuman ipɛ Kɛrɛtikaƈaba, ipɛ Arabuƈaba, titoni ti ƈeni u yammini wemi fiyamman nyanyini ,ti nnan ti kwinne nni ! >>12piƈa nkani fɔ pi wuntaman nkɛyɛn pi maƈa piye : <> 13 ikinkabɔ ƈese ye pi bula ufeni pa u manni :<< ayi ! ayi !labani pini Duvɛnmanni pi yinko nsi.>>14Nkafini, piyɛri waka i manƈiba kansan i kaponi u sininkini i yini i miyan suwoni i wa liba upe : <
15 kwinne nkumman a manne apa wala a libani u ni Duvɛnman nsibɔlɛ, nkafini wiye u timi baabɔ16tumuni taya ZOwɛli mannan ye kwinnan nkani ,nkankakɛ yamman yani.i mɔnɔn yeni : 17 kunnuni mɔnɔni : << i ninan u kwisini lese nfi, ni, ni pe nniina unan liba utoni ukleni.a kwiyepise ipɛ a ƈipi kɔrɔpise pi toni pi tumutaye nyammani . a kammipise pi liya yanyi pumman nyanyini a kasɛman pi woye nyammanni.18sɛnannki, nkumman nne ni pe nniina unan nyammo yamman ukleni,kwiyemi uwan ƈiman u kunni.pi pe tumunitaye nwunkura uƈiyani. 19 Ni kwinkwe nyamman wala usini, npa yammi tikayenan man usi ,timan, wan ipɛ yanyibe .20Wiye kipe wasani yimbiye,yiminan kipe mikanni nma timan,yani kunni i kuwa upafi .ku kweni usuwa ki yan yanbɔ. 21 Nkumman nlese nke,i puwɛ yile kunni i yinan usu i kɔkani.22<23 ƈeni u mannan ye i kwinan nankɛni ,nkakɛ u wasi yani.a lu kwinye yamman uklemini pa liyu. 24 NKa ƈeni uyinu suwo ipa kɔkɔ' kwa u bakaye nkle, nkafini i sunkan ye i waka kwa ukleminibɔ.25yɔsube Dawuda kɔkunto mananye i kwinnani :<26 Nkafini , nwunan ukammini npa yɛman nwan,nwuntanan ki tuwani wunan nannkini.27Nkafini mi yinanye laharabɔ. Be nannkwɛ mi ni kammiyanni ,mi yinan nkunnan upa yɛbɔ. 28 puwɛ i waka wunkura usi nankɛ ninan nkeni, mi wan nka ntuni. ni wunu kammilenan uyamman mi yinkeni nƈaki .29<30 tumunitaya i sɛkɛ ye .i summan yeni a ƈeni unan u numiyan a yi i kobe tikani ntiye nki yɔsuye nni. 31 i timisi yeni i summan ƈeni u tu liba nƈɛyɛ yeni i summan pi wuntanan ukwinne, nkafi i wa aƈeni u yinu laharabɔ ,ɛ kunnan u yɛbɔ.32ƈeni u yini yesu suwo i kwa u serebenkeni, ti suman nkani. 33 i yile uni i pa tukuni i minannki yɔsuye nni. i nan ye i numiyanni a i pe i nii nkammiyan unanni. i yan nka i kwɛsi kleni i pa nɔ ti kle .Nkumman nyɔsuye nkwinne nnanni, i pa apa i wunukamile kwinnan u yamman.34YƆsube Dawuda fi kane wala usibɔ, ikinkabɔ Krista kwinnan nkakɛye i mɔnɔn :35 fɔ i pa wan i niyemi utoni i pamman ntu>. 36 Ayiwa ,a mɛyɛ Isirayɛli liba, a summɔn a ƈaki, a yesu nannkwɛ a liyu siye usini, ƈeni u yini usuwoni i pa wasu ti kununi.>>37LAiba u kwisi lesenkuman ye yammanni Piyɛri kwinne nneni,pi wuntaman nkɛnni. pi pi Piyɛri ipɛ i manƈibani a :<> 38 Piyɛri pukoki pɛyeni : <39 nkafini,kunnuni i nan fakanan ipɛ a pise, ipɛ kunnuni i ƈeni ipɛ nƈɛyɛ toni u yileni pa yini tituwolani.>>40Piyɛri mɔnɔnbɛ pɛyeni :<> i manan kwinne nwunnumani ipa nan kɔkwanan pi kle. 41pi tuko piyɛri kwinne nsini. pi batize pikɔ . liba nƈɛyɛ wan tikini pise ukunni nka u wiye usini piyeni liba pukomi sininto i kansiman. 42tikinipise pi ye ta tumunitaman utika nkeni.pi ye wan manƈakunni pa pi yammini wemi nyamman siyanan nki ipɛ tukosinan nkini, wanni kuman nkumman ƈeni u niinan ki nni piye nkumman nkwanne manƈa yeni,pi ƈeni u yaye.43tumunitanipise pi ye we kwemi nyammani fiyan, nkumman nnansine niye liba utoni utukoni. 44 Libanƈɛyɛ toni u tuko yessu sini, pi pi yammini wemi ntoni u yamman kaponi .45 pi su pi kleminu npuman i pi waye pa kwa nfiyeni upa sini ipi toni pi kakapoyibɛne pi wuntanan u yini nkasini .46pi ye ta ƈeni fe baa kwe utuni kkwa wo kwa pa ƈeni u yaye.piye wannikuman nkuman ƈeni u niinan ki nni nkuman nkwane maƈayeni baa utuni,pi wannan kaponi maƈakunni i wunnu kammilenan.pisi,puwɛye ikɔsise i boko isebɔ. 47 piye ƈeni u fe ,liba utoni ye pi ƈekini i wunu kammiyanni.kunnuni i kɔkɔye liba nƈɛyɛni ,i ye nƈaba uminankuni kwa wo kwa.

1Kuwa nwunansi, piyɛri ipɛ zan yela ceni fe baakwe, utuni wɔrɔnan nki nceni fe nki. 2 Kwiyeni nkwɛribe ye yeni, futumuni i sɛkɛ ye , i kumu yeni, futumuni. Liba ye i loneni pata itikani kwa wo kwa, ceni fe baa kwe u nan nki, nka pi u yilene a nan u ka kammiyanni, nkafini ipa fi ipa liba u yaye nɔɛyɛ fa pa yileni ceni fe baa kwe utuni.3I yan piyɛri yi ipɛ zan lese nkuman yeni, piye usini apa yile ceni fe nbaa kwe utu lese nkuman yeni. I ya pɛyɛni.4Piyɛri yi ipɛ zan pi coni, pa mɔnɔn ise:«ce tumuyɛ mi caki.»5I waka pi ceki nkeni, i wuntanan nki a yi pawunan nan i kleni. 6Nka piyɛri nɔnɔn iseba: « Sɛnan ki nklebɔ i ki nkabɔ puwanka nkleni, nkankakɛ ni u nan mi kle: Nazarɛtikani Yesu Krista yinan u kwɔnan nki, wunso mici kɛrɛkɛ.»7Piyɛri tuku iklewɔnan nkeni i yinusuwo.Nka utiponi nki,futumuni i paman nsiye u yammini, i paman nnanpise nyan fakananni. 8i wokini ipuke iwoki! i ƈi ipɛyɛ kaponi pi yile ƈeni fe nbaa kwe utu. i waka ƈiya nkeni i woki,i tiki sise ƈeni usi.9Liba utoni u yan i ƈinika yini ipa ƈeni ufe. 10 Pi sumɔn yeni ɛ sɛkɛ ye tuwani ƈeni fe baa kwe u nu kammiyan nki ipa yayye .Uƈa liba tulanni fɔ u kan pi wuntamanni .11Kwiyeni i tulu ipa la zan ipɛ piyɛri pabɔ liba u wuntaman nkɛnni ƒɔ pi ta pi nankan pɛyɛ tu ,nka pi u yilene a solomoni baa unan. 12 Piyɛri yɛ nyan nkayi nkayi lese nkummanyeni, i yini imiyan suwoni i wa : <>ikinkabɔ, Ibrayima, ipɛ Isiyaka ipɛ yakuba pi 13ƈeni, ipɛyakuba pi ƈeni, ipɛ ti tukoni nkini i ƈeni i sɛkɛ ntiki i yimilɛya ƈeni i yamma yammiya yesu si ,ti lɛ nkwɛ i nanka ta waka niyemi uklemini.pilati ye usini ɛ pa yinu, a mɛyɛkɛ nlɛ .A lɛ niwunkuruloya ipɛ ni kammiyan14 i kleni,nkwɛ nan i kɔ ƈeni ukle tafi ta kɔkɔni.A lɛ nkweni apa wa pilatiye ɛ yini niliya nkwɛribɛ.15A yini a li puwɛ nkwɛ nii nkamiyan u nankleni ,ikinkabɔ ƈeni u yinusuwoni.A yɔnyini. 16 A tuko yesu yinan usi i nankani, nkankakɛ yini ipa yammi kwiyeni i siye, a yunkupise ni nkuman sini, a summan nka yeni a fɛ.sɛnannki a tuko yesu si i nankani,nkankankɛ nyini i siye upa yammi yani.17<>. 18iki nkabɔ, ƈeni u mɔnɔn ye tintiyan i tumunitaya i kwɔnan nkini ,a puwɛ nkwɛ yi tuwan ye ipa pani, ɛ pe bakayeni.u wasini yani.19Nka u sunnannki, a pune serebenke a la a kwinyeni nsi ,a pa tuku ƈeni nkafini a kwinyemi npafi npa puku. 20 A tɔ yani,nka uwunannkini,wasilenan ki fiyan pani,wunan nna ki yanni.Nka u wunnan nki kunnuni,pukoneni ipa tumu initunini yesu tumuye bo ,nma i ni tunini yesu tumuyebo, nma i mɔnɔn ye nankɛni21ikinkabɔ yani ulese npafi, i tuwaniba ƈeni u minan nkini,yani yani ninani u wemi ntoni upa suman wusatu,upasini i ƈeni u tumuni tanipisi, nka manan tintiyan ufɛni. 22 Musa mɔnɔn tintiyanni: 23 i puwɛ nkwɛ lɛ i yammini nkwɛ i tumunitaya i sebɔ, usu ka ki yesini.>24tumunitanipise nƈɛyɛ fɛ pi kwisini,u lo samuyɛli ye, ipɛ nkwɛ yɔ iponi ,nƈaba utoni u manan ti tɛni nwiye ukwinnani pifɛ. 25 ani tumuni ta pise upise. ƈeni u yammiye siyanan nka a kwɛsiyɛni Ibrayima kwɔnan nkini,ani nƈaba upise.i mɔnɔn yeni 26 ƈeni u tumu i yammo yammiya a mɛye tintiyanni ,nkafini i pafifi ipa nan wunannan a kakaponi ukle to a lalayene,i pa kɔkɔ amɛyɛ a weyemi nkle.

1u yini piyɛri ipɛ zan manan nki i ni fiyamman, saraka nfeman ipɛ ƈeni febaakwe u yinke ƈaba ipɛ sadusenyɛ liba nƈesepani. 2 pi yan nibomini pi n̄fiyamman utika yesu wemi nsini,ipɛ kunnanman nwunso, nka ufi kammile piwubɔ. 3pi tuku pɛyɛni pita pi wan pɛyɛ baanki pi kwa sannanni nka utiyenki, nkafini wiye utayeni. 4Nkumman ntoni uwunnannki liba nƈɛyɛ yammini tumutanipise kwinne nneni pi si nifiyamman utuko yesu sini.ƈese wan tikinipise ukunni.kwiyemi utoni u wan manƈakunni pi yeni kwiyemi bukomi kansan i bomi i wansan kansan.5u sanan u kwanan, zuwifuman u kwinkunni ƈaba nƈɛyɛ zeruzalɛmu boko nkini nƈaba u mini maƈakunni:kasɛman u wan sariyanan u karamuman u kunni. 6 saraka nfeman u yinke kwe Ana ipɛ i yinke ƈaba utoni piye piye ye nka u tiyenkini,ipɛ Kayifu ipɛ Zan ipɛ Alɛkisandiri. 7 Nkuman nlesenne ,pi pa i Piyɛri ipɛ Zan pi sininki.Nka pi pi pɛyɛ a :<>8-Nka u wunannki,Piyɛri yibiye iƈeni u niinkammiyanni ,nka pi pukoni pɛye: 9 <10 nkafi, ti wala a yammi tumu ye sahuu ipɛ a pafi a pa summan kwinnan,Isirayɛli liba utoni u sunkanni u sumɔn, Yesu Krista Nazarɛtikani i kwɔnan nkinankɛ,nkwɛye a man siye usini.Ƈeni u yinu suwoni.Nkwɛ i kwɔnan nkinankɛ kwiyeni i siye ufi yamman.>>11A mɛyɛ baa uyini ƈaba a lɛ taabɛ nkuman nkumman ntaabɛ npɛkɛ npata taakamman, baa u nɔnkɔn taabɛ. Nkwɛ i sɛkɛ Yesu.12 Puwɛ i fiyan kɔka nƈeni iyɔ i pobɔ .Nkafini ƈeni u tumu puwɛ ninani nki nƈeni ki sebɔ, i kaponi i sɛkɛ i fiyan adaman pise ukɔka.13pi manni pi yanni piyɛni ipɛ Zan wuntaman ntɔni mannan nki.U ƈapɛ tunanni nkafini pi yan yeni a pi summan puwabɔ ipɛ nƈɛyɛ kalabɔni.Nka userebe nke pi pani pi summan a Yesu serebe nke nliba nƈese kɛ. 14 pi ƈe kwiyeni pi minan nkini,i yibi, puwa fiyan pi kle pa mɔnɔn bɔ.15 Nkafini pi mɔnɔn pɛye a pi fiyo liba utoni uyinke pa yɔnyi .pi yan maƈayi kwinanni nkini. 16 pi mɔnɔnni:<17 ikinkabɔ, i ti upo a kwinnani u mannan upalɛ ta wɔnyinke, ti upo a kwinnanni ti lɛ pi kle, ti wan nansine pɛye api yini pa manan Yesu kwinnan puwɛye yinibɔ. 18 Nka u wunnan nki ,pi yile piyɛri ipɛ zanni pa mannan i pɛyɛ pi kwa usi a Yesu yinan nfiyan pi nu yinibɔ,walima pa liba utika i wemi nsibɔ>>19Nka Piyɛri ipɛ Zan pukoki pɛye <> 20 <>21pifi fulanan u yan pi pa baka pɛyɛbɔ,pi kɔso pi kunni pi ƈaki,pa summan pi yinan. pi yammi nkani nkafini pi nansine liba u yinkeni, nkafini liba utoni ye pi yini kammiyan u manneni nma pi yammi kwinkamiyanni. 22kwiye nkwɛ siye yamman n wasi kwin kweni, i yɛman nkuye yɛman wanse bomi nkunni.23piyɛri ipɛ Zan yinan u seribe nke, saraka nfeman u yinke ƈaba ipɛ kasɛman uman kwinne nkumman toni, pi pukeni pi pa pi manan nkumman ntoni pi maƈiba upe. 24Nƈaba unu pi kwinneni. Nka u serebe nke, pi yammi pi numiyanni kapa pa ya Ƈeni: <> 25Makɛ yini mi yammo yammiya ipɛ ti tɛni tukonikini Dawuda i pa manan kwinnannl mi ni nkammiyan ukwɔnan nki a:26Yɔsube pi wunsoni, bokose nyinke ƈaba pi si pi numi seni, pa ƈakanan kunnuni ipɛ inituni ƈaba.>27sɛnan nki, pɔnsi pilati, ipɛ Erɔdi,ipɛ Isirayɛli ni fiyaman ipɛ siya ntise pi mini maƈakunni bokoni u wunnan nki i yammo yammiya ika ksammiyan Yesu po ,nkwɛ mi wasu ninani ukɔkɔyani.28Ayiwa,wemi nkumman ye mi mɔnɔn ami nyamanni,pi yammi nkumman ntoni.29Kɛrɛkɛni kunnuni,yini mi wuntanan pɛyɛ, yini mi yammo yammiya i yammi iyammoni, pi manan mi kwinnan liba upe ikɔkwan.yini30 ti fiyan liba usiye uyamman ,ta kwin kwemi yamman Y.esu yinan u kwɔnan nki, nkwɛ mi yammo yammiya ika kamiyanni.31Pi ye tiye nkayeni, ƈeni yaye u kwɔnannki,tiyeni kiƈemmiyan usini,pi ƈeni u kwinne nmanni i kɔkwanan.32Liba nƈɛyɛ tukoye Yesu sini,nƈaba usini yeni piƈaki. wunta poni nkaye pi toni ukle.Pisi puwɛ ye wala a:<> pi puman ntoni niyeni liba utoni uƈiman. 33tumunitanipise piye kwinkemi nyammani pa utikaye a kunnuni Yesu wunsoni u kwɔnan nkakɛ.ƈeni ukamile kiye pi toni usini.34Nka uwunan nkibɛ,pi toni ye fiyan pi kɔtuni, nkafini waye walima bɔman niye nƈɛyɛ kleni,piye nsukweni pi pa pi nan ntoni ufiye tumutanise ukle.35pi ye nkwane maƈaye pi toni u kakapo yibɛne .36Nkafi, levi siya nkwɛribɛye nannanni nkwɛ yinan a yusufuni i yini sipɔrɔ boko nke, tumunitani pise u wan i yinanni a Barabasi, nka uko nkakɛ apuwɛkwɛ kɔkwanan u wan i boko sini. 37 waye nwunuman ye i kɔkunto kleni. i suni ipa i nan nfiye tumunitapise ukle.

1ikinkabɔ kwiyeni nkwɛribɛ ye yeni nkwɛ yinan a Ananiyasini. i ƈibɛ i yinankɛ a Safira. pisini a pi su waye ntiye nwunan.2pa mi yinkɔma nwunnuman pa mini,pa ta pa nan yinkɔman nsomi tumuni tani pise ukle .3Nka u wunnanki piyɛri mɔnɔn iseni:<>4mi ye fiyan wayeni nyinan ye liya suni kumman wɛ? hali utɔ utɔ a mi summni, ye o ye i fiyewɛ?u wasi kankinan wunta ko upa yɔkɔni mi wunnan nki, mi ku nifoko puwɛ ye bɔlɛ,ƈeni nkakɛ mi ku nifoko ke . 5 Ananiyasi yɛ nu nkumman nkwinne lesekumman yeni, i fɛni iƈani i ku .liba nƈɛyɛ nu nkumman nkwinne nmananni nansine nyile pi summuse nsini. 6 Kammi pise u pani ulo kunanni pi ta pi pu7Lɛri timi nfa u serebenke,i kinkabɔ i summa ye kwinnan nkibɔ. 8Piyɛri piyuni:<>Nka ƈibɛ i wa ise a hɛyɛ.>>9Nkafi, Piyɛri mɔnɔn ise ya : <> 10 Nka utiye suu ƈibɛni i ƈani piyɛri minannkini i ku.Kamipiseni pi yileni pifi i ku .pi lo ni pi ta pi pu i puwɔ kunnan uminannki. 11 Nansine ntuku Krista nifiyammani nƈaki. liba nƈɛyɛ nu nka u mannani ,nƈaba utoni u nansini pi ƈaki.12
1314kweyemi ipɛ ƈiman pi ye tukone kunnuni isini pi bɛ wan tikinipise u kunni. 15 Liba ye yinan i pi kammani pi pa wanni wankura u nu sapukoman ipɛ fifemi nsi,nkafini Piyɛri fanika i yimini upa fi upa tɔ ƈesesi nkafini pi siye upafi upa yami. 16 Liba ye yinan zeruzalɛmu nan u pɛra usini ipɛ u bokose ipi pe pi pa i pi kaman ipɛ ipi liba nƈɛyɛ wɔpise ni pisini .Pitɔni pi siye ye yammanni.17Nkafini, saraka nfema u yinkeni i ka kwa ipɛ i tɛni ƈaba nƈɛyɛ api yilene a sadusenyɛwmani,nƈaba utoni pi sumuse nka yeni. 18 pi wunsoni pi tuku tikinipise pi wanpɛ baanki.19Nka kununi i tumu i mɛlɛkɛman tunan nkini npa nkwa baa unan ipa fe pɛ i pa mɔnɔn pɛye. 20 A pita nƈenifeba kwe utu,pa manan kɔka u kwinne liba upe . 21 Pi tuko mɛlɛnan u kwinne ni pi wanni yammoni nki,sanan nki buruburu,pi fi ƈeni fe ba kwe utuni pi wantu i liba u tika ,nkumman nlese,sara nfeman u yinkeni ipɛ i tɛni ƈaba pi la pi maƈa yanyilani. Pi mini zuwifuman u yinke ƈaba utoni kunni,pi tumu sɔlidasiman a pi ta pi fe tumunitani pise baanki pi pa i pɛyɛ.22pi ta lesekumman pi fini, pi fi puwɛ ye baakibɔ pi pukeni pi ta pi mɔnɔn:23 <>24ƈenifebaa u yinkeni ipɛ saraka nfeman u yinkeƈaba pi nu nka u manan lesekumanyeni,pi toni pi nka uƈa ,pi wunuman nkɛyɛn.Pi waka maƈa piyekini a kwinannanni ki kwisa kankinan. 25 u yini pɛyɛ nkanki,puwɛ nkwɛribɛ pani i mɔnɔn pɛye :<>26Nkuman nlese nne ƈeni febaa kwe u yinkoye ƈaba pi kunnuni ipɛ i liba pi tani pi yile tumuni tani pise .Ikinkabɔ pilɛ piklebɔ ,nkanfini piye nansineni ,nkafini liba upalɛ pi taman i taabɛ . 27Pi pa i tumunitanipise pi pi yɛyɛni : 28 <>29Nka piyɛri ipɛ tumunitaman u sommi u mɔnɔn pɛye : <> 30 Yesu nan nkwɛye aliyu siye usini ,i kwɛsiyɛ kwɛsi ƈeni u yini suwoni . 31 pi wasu nikwe ,ipa tukuni i klewɔnan nke yɔsuyeni ,ipɛ ipa yammu liba ukɔkɔya ,nkafini i kwɔnannki,Isirayɛlipise pa puke pi serebenke ,pafi pa la pi kwinyemi nsi ƈeni upafi upa puku pi weyemi. 32 ƈeni yammi wemi nkumanni,tini nkumman nseerɛnan ipɛ ƈeni unii nkammiyan ukɔkɔnto ,ƈeni unan u wuntanan u kwinne nƈɛyɛ kleni .33tumunitanipise u kwinne nka kwin-kunnimani u summuseni fɔ pi mɔnɔn a pi sunkani pi li libani. 34 Ikinkabɔ u fibɛ yeni fariyɛwman nƈese tɔ ye bɛ kwinkunnimanni u sininki i yinnan kɛye a Gamaliyɛli,sariyanan u karamunan i sɛkɛ ye .Liba utoni pi ye i siseni.I wunsoni i wa a tumunitanipise nfɛ wele ba.35NKa u serebenke ,wemi nkuman a wuntaman a ƈaki ? . 36 U loko sahuubɔ, tedasi wunsoni a yini ni kwe liba u yɔ iponi liba bukomibo nanki.pi liyu lesenkuman yeni ,i yeni,i kuwo ƈaba utoni u kasi to wɛ ? . 37 Nka u serenke ɔrɔmu liba piye bokose u liba u liba u puwoneni lesenkuman yeni,Zuda nkwɛ yini Galile pɛra usi i koso i suman liya. pi li bɛ nkwɛni ,nƈɛyɛ yɔ i po toni nƈaba u kasini pi kwasa .38Ayiwa, ni u manni amɛyeni, a yini apa lo libani u kwinnan a kunni yinibɔ ,a yini nka ye yani.Utɔ utɔ pi wuntaman nkammi ,walima pi yammoni u yini adama pise usi ki pe yesiyeni . 39 ikinkabɔ utɔ utɔ a ƈeni u yammoni nkakɛ,ti fiyan puwa yamman pi sibɔ.Ti suman tikɔ tukuni fakanan ,ti yini ta tɔ ƈeni u niyemibɔ.Ayiwa pi tulu Gamaliyɛli kwinne nneni.40pi yile tumunitanipise pi ma pɛyɛ i kurubana ,pi kwisi lesenkumayeni,pi manan i pɛyɛ pi kwa usi api yini a pa yile yesu yinan yinibɔ. pi yini pɛyɛ a pi ta. 41 .Tumunitanipise u wunnu kamile ka ufɛ nka utiye nkini,nkafini ƈeni u tiki sise pisini nka nma pi fakanan yesu yinan u kwɔnan nkini. 42 kwa wo kwa yesu nankwɛ ƈeni utunini,tumunitanipise pi ye ta i kwinkamman nmanne liba upe ƈeni fe baakwe utuni ,ipɛ i pi kɔkunto klekunni.
Chapter 6Tikinipise pi ye la i faninanni .Lesenwunuman ye, zuwifuman nƈɛyɛ yini tiye nwunan yeni ipɛ pa girɛki kwinne nwannini,nƈaba u waka kosiye ƈese usini a pi pi wuntanan nyinan ƈiman nƈɛyɛ puyɛ kuni pɛye suwe u kwani lesenke kwa wo kwabɔ.

2Nkafini ,nka tumunitanipise u kansan ivbomi u mini ttikinipise utoni kunni i pa mɔnɔn pɛye :<
>. 3 Nkafi ntukoni nki nƈaba , a kɔkunto a tu nisinitomi upe ,nƈɛyɛ weni u kammini ,ipɛ wuntaman ntɔ pikle ni ipɛ ƈeni u niinkammiyan utɔ ipɛyɛ. Nka u wunnanki ,apa nan suwe u kwanenan pi klemini. 4 Tumuyɛ ti ta ƈeni u kwinne nmanneni ipɛ ta waka ƈeni ukwinne nmanan u yinke.5Nka u manan ukammi nifiyaman u wunni.Nka u wunnanki nka pi fe nisinintomi nƈaba u yise npɛni: Etiyɛni, nkwɛ wuntanan ye ƈeni u kunni uƈakini, ƈeni u niinkamiyan kiye i kleni ,ipɛ Filipu ,ipɛ Porokɔri ipɛ Nikanɔri ipɛ Timɔn ,ipɛ Parimenasi ,ipɛ Nikola i yini Antiyɔsi ni nkwɛ yile i zuwifumani . 6 Pi tiki pɛyɛ tumuni tanipise upeni,pi tiki pi klemi pi sini pi toni u kakapo yibɛne pa ya ƈenivpɛye .7ƈeni u kwinne nmanan u la lakela ,tikinipise tɛ fananvkwelelew zeruzalɛmu boko nki.Sarakanfeman ukafiyaman u tuluni pi nan pikɔvyesu kle.8Fakanan ye Etiyɛni yeni ,ƈeni u yimilɛya ki i sini uƈaki .I waka kwinkwemi nyamman liba u yinkeni i ƈaki . 9 nkumma, nmanan u koki ,tikinibaa nka yinan a liba nƈɛyɛ baka pa kɔkɔni, nƈaba utikibaa ,nƈaba u liba upani u wan nukwanunanni i Etiyɛri .Sirɛni ƈaba ipɛ Alɛkisandirika ƈaba ipɛ Silisi ƈaba ipɛ Azi ƈaba ƈeni u niina ki ye i pɛyɛni10Ikinkabɔ piye fiyan Etiyɛni tubɔ ,nkafini i ye manne i wunta summananni ,ƈeni unii-nkammiyan u kwɔnannki . 11 Nkafini pi fan kwɛribɛ ɛ mɔnɔn ɛ ye Musa ipɛ ƈeni u yinan u yesiyeni.12Nkafini, kasɛman ipɛ sariyanan u kasɛman i bɛ liba utoni u lɛni Etiyɛni,kokini, pi lani pi tuku pi ta i se pi kwinkunni ƈaba upe. 13 pi ta i pi nifoko kumman nƈese bɛ nka utiyenkini . nƈaba u mɔnɔnni ,<> 14 Ti nu a Nazarɛtini nni Yesu yinan ukwɔnan nki i ti tisakasinan u yesiyeni, sariyanan nka tikini ulo Musa ka ulese nneni ,i wasi nka tunni. 15 Nka uwunnannki ,nkuman nnesenne liba nƈɛyɛ kwinne nkuwoyeni nƈaba utoni uvyinkabɛ niye Etiyeni sini .i yinka u wasi nma nmɛlɛkɛna u ka nka utiyenki

1Sarakanfeman yinkeni ka kwe ipi Etiyɛni :<> 2 v Etiyɛni pukoki iseni : <> 3 i pa mɔnɔ̇n ise : serebenke nƈaba ukleni ,nka u lesenke pise pi ye i klė.
4Nkankakɛ yini Ibrayima pa fɛ Galile boko nki ipata i patɔni karan. i kwɛsi kwa u serebe nke, ƈeni u yinni i fɛ karan i pata tuwani nka u tiyenki, ti tiye nkaye tɛni. 5ikinkabɔ ƈeni unan puwa Ibrayima kle nka u boko nkibɔ, hali paman ntikinilanan.i kinkabɔ i nan Ibrayima kleni a yi bokoni u yɔsuye nnan ikle ipɛ i serebenke nƈaba ukleni ,nka ulesenke pise pi ye i klebɔ.6ƈeni u mɔnɔn ye bɛ i seni ɛ serebe nke ƈaba pi pe ta ƈaƈaba boko nwunumaye ,api pi yammani yammo yamman i pa baka pɛyɛ yɛman bukomi bomi nwunnannki 7.v7 Nkafini a siyaman nƈɛyɛ i pi yamman yammo yammi piseni i yibɛ i ƈaba u yinka u timanni? nka u serebenke i pe pifeni i pa toko pɛyɛ pa ta ̇ u tika isi nka utiyenki.8 Nka u manan u serebenke ƈeni u manan i siyanan u fakanan iseni ,bka uwasini kwiye fiyamman u tikanan kakuwa usi.Nka uwunannki ,Ibrayima pani i kumu Isiyaka ,i tuku kakuwavusi usi u ku sinkini usini .Isiyaka kɔkunto yambɛ i yakuba yammi i pise kansan <9<< ikinkabɔ, tinusayɛ ƈakanan i pi fiya yusufuni,pa su Ezipiti liba nƈese kle .ikinkabɔ ƈeni ki iseni.>> 10 ikinkabɔ bakaye ntoni unusuw n ,ƈeni uba yusufu sini ,u kammi Ezipiti yɔsube u yɔsube Ezipiti boko utoni u kunni,ipɛ ipa yammu i kɔkɔto kunni u yinkeni .11Nkumman nlese nne kulo upani u yile Ezipili ipɛ kanaan boko utoni nki .Bakaye ufa.Ti nusayɛ wannikuman ntoni u kwisi pi klemi npumman ntoni u kwisi. 12 Yakuba nu i nanka a wannikuman ni yan Ezipitini boko nkeni ,i tumu ti nusayɛli a pi ta pi pi lo wannikuman nka utiyenki . 13 pi ta ukle boko .nka yusufu tiki ikɔ i tukoni nki nƈaba upe, nkafini pafi pa summan ɛ sɛkɛ. Nka u wasini fɛni wunkura Ezipi yɔsube ipa summan Yusufu yinilanan .14Nkumman nlese nne ,Yusufu toko pɛyɛni api ta pilo i kwɛsi yakuba ipɛ i pise utoni ipa ipɛ nan ise .Pi toni pi wan manƈakuni pi yeni liba wanse ti i kansiman i liba susu . 15 Yakuba ipɛ i nusayɛ toni nka utiyenkinankɛ pi kuye . 16 Ibrayima fiye kulu npulanan nka Emɔri pise ukleni ,sisɛmu boko nki,nka utiye nkinankɛ pi ta pi toni u kunnuman npuwoye .17<<Ƈeni u nan ye u nan Ibrayima kle nka kwinnan nkini ,u yammini lese ntaka lese nkuman yeni ,ti liba u fani fiyan Ezipiti boko nki .>> 18 Lese nwunnuman pani nfi yɔsube nkwɛribɛ pani i tɔni fakanan ukunni nkwɛ summan ye Yusufubɔni. 19 Wunuyesiye ukle, u yɔsubeni i baka ti libani ,yi u manni ti kwɛsiye ipɛ ti kwɛnanyɛ a pi piti liyɛman u fuse, pafi paku.20Nkumman nlese nne ,Musa kummuni,i kammiye i ƈaki .i kwɛsiyɛ ipɛ i kwɛnanyɛ miyunni simise ti ba pimɔn . 21 ikinkabɔ pi pa lese nkamman ye pi funi ,Ezipiti yɔsube i piribe i loni i pumɔn nma i kɔkunto kummuni kobe.22kwin summanan nka Ezipitini, Musa kɛ ntiki liba yani . i yammini wemi npɛkɛ i wan yammoni ,ipɛ i fiyanbɛ manannki .23<> 24 i tani i yan Ezipitini nkwɛribɛ i tɛni tukoninkini nkwɛribɛ manse .i tɛni tukoninkini i bakaye ufi kammile i wubɔ. i ye u poni ɛ pa fulo u kumu nkakɛ i man Ezipitinivi liyu. 25 i ye yanni ɛ tɛni tukonikini i u summanni i bakaye u kle a ƈeni ki pe pi kɔkani.26u sannan u kwanan i tani i fi Isirayɛlipise u bɛboni kɔsɔka nki. i ye usini ɛ pa la pɛye nkafi i mɔnɔn pɛye : 27 Ikinkabɔ nkwɛye ƈani i boko i kunni ,i yile Musani a : 28 Mi uponi apa libe nma mi liye Ezipitini nankɛni? >29Nka uvmannan ukle ,Musa kwasani i ta i tɔni Madiyanvboko nki ,i bele ƈibɛsi nka utiyenkini i kumu pise bomi . 30 << Yɛman wanse bomi nfami u serebenke ,nka nmɛlɛkɛnan nwunan tiki ukɔ ise tiye nka ye nka utiyenkini, wan upatɔ nkavusini nka utu sinayi yambe uminan nkini.>>31Musa ɛ yan nka yini i fanni. i ye wa uminannkini nkafini ,i pa fi ipa ƈa ipa ƈaki ,i nu kunnuni i manni miyanni. 32 <> Musa yirike u kwɛ-kwɛnan ukle i tulu ipa wɛni nka utiyeni yini bɔ.33Nkumman nlese nne ,kunnuni i mɔnɔn i seni : 34 Nyan nliba ubaka kayi Ezipiti boko nki, nnu pi fanni miyanni .Nkafi,nsɔkɔni nkafini npafi npafi npa kɔkɔ pɛyɛ .Nka u wunnannkivni mi tumuni Ezipitibokovnki.35Ayiwa, nkwɛ Musa poni ,Isiyɛlipise ulɛ ye..Nkwɛ pa wa a : <> Ƈeni u tumu nkwɛ pɛyeni upa yammu pi kunnuni, i pɛ pi kɔkɔya mɛlɛkɛman nkwɔnannki ,nkwɛ tikiye i kɔ ise sipiyeni utuni. 36 Musa yammi we kwemi ipɛ tikaye pumman Ezipiti boko nkini ,i fe Isirayɛlipise , i ku kupɛliwiya i pɛyɛ ,i kwin kwemi ipɛ tikaye kwemi nyamman pi yinan fɔ yɛman wanse bo tiye nka sibe ipɛ nimi yebɔni . 37 ise Musa kɛ mɔnɔn Isirayɛlipise upe,aƈeni kipe i tɛni tukonikini nkwɛribɛ kummuni pi sininkini.U yini Isirayɛlipise minikula tiyenka sibe ipɛ nimi38 yebɔni,ise Musa i sɛkɛye pi wemi ntoni u yinke.i sɛkɛ ye nmɛlɛkɛnan u kwin wasinini i tikwɛsiyɛ kwɛyɛ miniku tibeni sinayi yambe u minannniki,i manan ƈeni u kwinne tummuye nkumman niina unan tikleni. 39 <> 40 Nkafini ,pi mɔnɔn Arɔnye a : 41Nkumman nlese nne pi bele pawunanni nma nanpiye .pi yammi nka pi yannika pa ukwan.Pi kɔkunto kle bele puwankani,pi yɔ nka upo i wunnu kammileni . 42 Nka u wunanki,nka ƈeni u wasi u serebenke pɛyɛ ,pi waka wusupise nfe usi, nmannan tumunitanipise u sɛmminan nki nankɛni :43 Ayi , yannika nka yinnan a Milikɔmu,ipɛ nka yinan a Erefanni ,a lo ye nkumanni a kɔkunto kɛ bele nkumman nyanniki pumman a pa yɔ npo .Nkafi ,ni yinan ntuku a mɛyɛ npata amɛyɛ fɔ Babilɔninan userebenke44<> 45 Ti kwɛsiyɛ kwɛsiyɛ loni pi pa ika,pa kɔko bokoni nka ,pa kaba siyaman ƈeni u kwɔnan nki Zozuwe kɛ ye pi yinkeni nkumman nnese nne Birimi ntokonan nka waka ye nka utiyenki fɔ upa pa upafi a Dawuda ka u wiye . 46 ƈeni u yimilɛya ki ye yɔsube Dawudani .Dawuda wiyɔni ƈeni ukle ni,ɛ yini i yi baani ise ,isenanvnkwɛvi yakuba ƈeni.47i kobe Solomani kɛ npa wasa baani usini. 48 i kinkabɔ liba u baa u yinan ki fiyan ta ,ki fiyan puman nto usu ƈeni utɔna nanbɔ, nma tumitaya i mɔnɔn ye nankɛni : 49 Kunnuni i wani : wala usinan nkakɛ nyɔsu tɔnanani i wani : walasinan nkakɛ nyɔsu tɔnanani man usinankɛ ni npamman ntikaniye .Baa unusuwa wɛ a u yeni? 50 Nkɔkunto yɛ bele pumman nnusuwa ntoni wɛ ?.51<52 Tumunitaya we pa a kwɛsiyɛ palɛ i bakaye ? nƈɛyɛ nikamman ipɛ pa manan tuminitaya i pani kwinanni pi li nƈaba utoni.A kɔkunto a tuku nikwimiyan i niinani a pa liyu u lokokɛnibɔ. >> 53 ƈeni utumu i mɛlɛkɛnanni ɛ pa i manni i sariyanan a mɛye ,a tulu a pa yɔ upobɔ.54Etiyɛni kwinne nka kwin yani nkuman upɛni fɔ pi yunkupi nmiki. 55 ikinkabɔ Etiyɛni yibiye iƈeni u nii nkammiyanni, i wɛni wala usini i yan ƈeni u yimilɛya yi ,ipɛ i yan Yesu yi yila ƈeni uklewɔnan nke . 56 Etiyɛni fanni:<>57Pi vwantu i fanninani pi pi yipubɛ nfuloni, pi miniku maƈakuni pi tuku Etiyɛni. 58 Pi tusuni, pi fɛ boko userebe usi,pi wantu i tamman i taabɛ. i liman pi nan pi birimi kamminan nkwɛribɛ kleni ɛ tukune nkwɛ yinan a sɔli .59liba ye Etiyɛni taman lese nkumman yeni ,i ya kunni a:<> Nka userebe nke ,i kurukuni i fani a 60:<> i sɛnkwisi lese nkumman nka u mannini, ƈeni kɔkɔvi niina i kle.

1Ufibɛni Sɔli ye kunnuni i tikinipise u bakaye ,a yi pi pi liyeni .i lani . 2 i ta i ka sɛrɛman nsɛmminan Sarakanfeman u yinkeni i ka kwe i kle kuwa nwunansi ,nkafini ipafi ipata fa Zuwifuwman u tikini baa utuvDamasi ,nkafini i ta lesenkuman ye i fi kunnuni i wunkuru Ƈiman i yinke, kwinyemi u wan Ƈiman ukunni,ipa tuku pɛyɛ ipa puko pɛyɛ a papa ipɛ Zuruzalɛmubokonki .3U yinu wunkura usi ,i sɛntaka lesenkumanye Damasini,yimilɛya kwe u yinni wala usini upa u nankɔntu. 4 i fɛni i ƈani .Manni miyan nwunan yini walausini :<>5i pukoki i seni a:<>.Manni miyanni u wani :<6 i ninkabɔ ,wunso mi yile bokonki ,nka mi sunkan mi yammuni ,pi u manni nmeni. 7 Sɔli ye ƈiya nƈɛyɛni pi toni uvwunuman nkɛnni to pi yini wunkura u kankannan nke .pi yipubɛ niye manni miyanni u nanni ,ikinkabɔ piye puwɛ yanyibɔ.>>8Sɔli wunsoni mannkini, i kwa i yunkupiseni ,i kinkabɔ i fiyan yanyi yinibɔ .pi tuku i yile Damasi bokonki. 9 Sɔli yammi ku timi yintuye nni,i wanni i pɛ i ni nimi.10tikinipiribe nkwɛribɛ ye Damasini i yinankɛ a Ananiyasi. kunnuni i tiki i kɔ iseni ipa mɔnɔn iseni :<> i wani a :<> 11 Kunnuni i wni : <> 12 U yinu ƈeni u yayenki,i yammi yini ma Ananiyasi .Mi yile i klekunni npa tiki mi klemi i konki ,nkafini i pafi i pa yanyi.13Ananiyasi pukoki kununi iseni :<> 14 i pa nannani Damasi boko nkini,i numiyan i klemini,nka i yɔ sarakanfema u inke ƈaba ukleni.liba nƈɛyɛ toni mi yini kammiyan u manani ,i tuku nƈaba ni i wan jɔkɔman pisi. 15 Nka kununi i wa Ananiyasi ye :<> 16 i sunkan i pa yammi bakaye nkuman nkafini, nma i yɔ nponi,nkɔkuntokɛ i tika nne.17Nka uwunanki ,Ananiyasi tani ,i sɛ nfi lesenkummanye kunni i tiki i klemi Sɔli kokini ipa mɔnɔn ise: <> 18 Nka utiyenki,puman nwunuman yini Sɔli yunkupise nƈani ,nmanaye yinpo ukamani .i yunkupise nkwani ,nka utiyenkini ,i tuluni pi batize . 19 Nka userebenke ,i wanni ipa yan fakanan .U wasini yani Sɔli yammi leseƈuman i Damasi tikinipiseni.20Nka utiyenki,Sɔli wantu i liba utikani tikini bɔman ntu a Yesuni ƈeni u kobe. 21 i puwɛ wo puwɛ yammini ise ,pi toni pi uƈa to ,fɔ pi maƈapiye: <> Nkuman ntoni u yamman u serebenke ,Sɔli ye fakanan u yanni ipa ta wɔnyinke. i ye u manne liba upeni aYesuni Ƈeni utunni nni fɔ Damasi22 Zuwifuman pi uƈa to ,pi summan yɛlɛ nka pi u manni isebɔni.23Lese fiyamma npɛ nfɛ lesenkumanyeni .Damasi Zuwifuwman pi ye u wiyani apa li Sɔli . 24 piye boko u fɛlase nyinkoyeni tilan u wan tɔnan u kunni, nkafini pi yaman nankɛ pa liyuni .Nka Sɔli nu nka u manan. 25 Nkafini,kuwanwunan si tulan nki,i tikinipise pi miyu pa yɔkɔni i wiyan boko u kokonan usi i pa ta .26Sɔli yɛ puke lesenkummanye Zeruzalɛmuni ,i ye usini ɛ pa mini i tikipise usomi.nka pi toni pi nansine i yinke ,nkafini pi fi tukone isi ɛ wasini tikini kobe i ka tikitiki nanbɔ. 27 Nka u wunanki ,Barinabasi wan Pɔli i tumunitanipiseni i pa mɔnɔn pɛye a kununi i tiki ikɔye Sɔli yeni Damasi boko u wunkura usini ,ipa manan ise ,a yi kunnuni i yamminiwemi nmanni i wunta kammile .28u lo nka ukuwa usi ,Sɔli wan pi kunni pa ta kaponi Zeruzalɛmu tibe ntoninki pa kunnuni i kwinkamman nmanni liba upe i wunta kammiyan . 29 Zuwifuman nƈɛyɛ Girɛki kwinne nmanneni ,Sɔli ye manne i pɛyɛni .ibɛ nƈaba u numan nkwani pi nu .ikinkabɔ nƈaba ye u wiyani pi yamman nankɛ pa liyuni . 30 Tukoninkinƈaba unu nka u manani ,pi fɛ pi wan i kunni pa ta kaponi Sezareei yinu yanye ipa ta tarisi.31Nkuman nlese nne ,Krista liba ye wunanki Zudeni ,ipɛ Galile ipɛ Samari pɛra utonisi.Pi tukosinan kiye la wɔnyinke kwelew. pi ye kununi i siseni.Ƈeni u niinkamiyan ukwɔnannki ,piye la i fananni kwelew. 32 Ufibɛni piyɛri ye nankan inankan bokosentibe ntoninki .Nka ufaka nponi nkebɛ, Krista liba nƈɛyɛ Lidani i ta fa Pɛyeni .33i ta kwinyeni nkwɛribɛ fiye nka utiyenkini nkwɛ yinan a Ene.i fulumu yeni i yɛman nsintini usi. 34 Piyɛri mɔnɔn iseni: << Ene ,Yesu Krista yammi mi siyeni ,wunso mi lo mi sapuka i mi kɔkunto.>> Nka utiyenki, suu, Ene wunsoni. 35 Lidaƈaba ,ipɛ nƈɛyɛ tɔni ye Sarɔnni ,pi yan nka yi lesenkummanyeni pi toni u tulu kununi iseni.36Zope tikinipise uka fiyamman u sininki ,ƈibɛ nkwɛribɛ yeye nka utiyenkini . i yinankɛ ye a Tabita ,Girɛki kwinne nni,pi wani a Dɔrɔkasi, u konkakɛ a Sinɛ. Ni kammiyan i sɛkɛ ye ,i ye labaman u basini,nkankakɛye i yammoni. 37 Lese nwunumanye,i ka yeni ikinkabɔ i kase nkunni isebɔ. pi kwisi lesenkumamye i kunan u sakasini,pi tuku baa nwunan tunni.38Zope ipɛ lidanan u tiye u tuwo i maƈabɔ tikinipise unu i nanka a piyɛri nka utiyenkini Pi tumu ni bomini a pita piƈo pa yɔ ɛ timisi i pa pɛye Zope timansinannke. 39 Nka utiyenki suu, Piyɛri yɔ pi poni pi ta pi ta.Pi fi lesenkumanyeni,pi yile i Piyɛri baa utuni.Dɔrɔkasi wan ye birimi nkumanye lesenkuman ye i ye niinankeni ,ƈiman nƈɛyɛ pi puwɔyɛ kunni pi wakaye yaka nkeni ipɛ pa i tika Piyɛri ye.40Piyɛri wani a liba utoni nfɛ wele ,nka u serebenke ,i wasi i yinkanki kunan nkeni ipa wa :<> i wasi i yinka nki ipa yan Piyɛri yini ,i wusoni itɔni. 41 Piyɛri tuku i kleni i yinu suwo, ipa summan Krista liba u yileni ipɛ ƈiman nƈɛyɛ puwɔyɛ kunni ipa tuku pɛye . 42 Zope Ƈaba utoni u nu nka u manan i nankani ,pi ka fiyamman utuko kunnuni isini. 43 Piyɛri lɔkɔ Zopeni ,Goloyammo yammiya nkwɛribɛ kle nkwɛ yinan a Simɔnni.

1Kwinyeni nkwɛribɛ ye Sezare ,i yinankɛ ye a Kɔrinɛyi. Kɔsɔkɔ yamman u yinkeni i sɛkɛ ye ,i ye kɔsɔkɔ yamman nƈɛyɛ kunni u yinankɛ a Itali. 2 i yɔye ƈeni u numiyan uponi i ƈaki ,i se ipɛ i kunninƈaba utoni pi ye nansine Ƈeni u yinkeni ,pi yɔne Ƈeni upo kwelew . i se Zuwifuwman u basini i ƈaki3Kuwanwunan si wiye uyɔkɔni lesenkuman yeni ƈuni ,kɔrinɛyi yan Ƈeni u mɛlɛkɛnan nwunnan yini,u kwɛman uƈaki.Mɛlɛkɛnan nanni u yile i kleni upo mɔnɔn ise:<>4 Nansine kle, Kɔrinɛyi ƈoni i pa pukoki ise :<> Mɛlɛkɛnan u pukoki iseni :<<Ƈeni yayenka mi u yammani ,ipɛ labanan nƈɛyɛ mi pi basiniu kammi Ƈeni u wunni .i wuntanan ki nmeni.>> 5 Kɛrɛkɛni,tumu liba Zope ,pa ta pa yile kwinyeni nkwɛribɛ, i yinankɛ a Simɔn ,pi yileneni a piyɛribɛ. 6 i nanpɔlɔni i yinankɛ bɛ a Simɔn ,i Golonfeni,i kunni ki kupɛliwiya uminannkini .7Nmɛlɛkɛnan ukwisi lesenkummanye kwineni nmanni suuni,Kɔrinɛyi ƈe i yammo yammipiseni i yile nibomi,ipɛ i kɔsɔkɔ yammi ya nkwɛ lɔkɔ ikle.U kɔsɔkɔ yammiyani i ye nansine Ƈeni u yinkeni. 8 Kwinnan nka yammi yeni ,Kɔrinɛyi mɔnɔn i fakanan pɛyeni to ,ipa summan pi tumuni Zope.9u sanan u kwanan ,u yinni pɛyɛ wunkura usi ,pi tiye utuwoye i Zopenan yinbɔ Nkumman nnesene ,Piyɛri kali baa ukunni ,witiminannki,i pa ya Ƈeni. 10 Kulo u tukuni ,ufibɛyeni pito wala ise. i yan pawunnan yini . 11 wala usinan u kwani ye iseni ,puwunnan yɔkɔni u yini nka utiyenki.U manan ye bili kwe nwunnani .Numan nannsu npɛye usini. Nanman unusuwa utoni kiye usini:puman 12nkumman i pamman nansuni ipɛ nkuman yannaneni nan nkini ipɛ lupise .13Nkuman nnesene ,Piyɛri nu manni miyan :<> 14 Nka Piyɛri pukokike :<> 15 Manni miyanni u mɔnɔn bo i seni :<<ƈeni u saka puman nkummansi .mi yini npa wa a nkumman nsunkan i liya wannanbɔ.>> 16 i mɔnɔnni keti.Nka utiyenki suu.Pu kwɛni u puke wala usini .17kwinnani u kwisi i Piyɛri kwinsumanni ,i ye ikɔ piye ikɔkunto wunnanki.U yinnu nkanki ,kɔrinɛyi tumunitanipise ufɛ Simɔn kunni u tiyeni pi baka pi pa pi yini kunni u yinkanki. 18 Pi pi utɔ utɔ,a Piyɛri nankwɛ pi yilene a Simɔnni nkwɛ pi yilene a Piyɛri ,i ki nanni i yɔkɔni ye19Puman nkumman ye Piyɛri yanyini nkumman nko nkakɛye i wunkanan u piye ika ,Ƈeni unii nkammiyan u mɔnɔn iseni :<> 20 Yɔkɔni ,mi ta pi po ,pi waka mi kɔ piye nkebɔ wunsovmi ta pɛye ,nkafini bɛkɛ ntumu pɛyɛ . 21 Piyɛri yɔkɔni i pa pɛye ,ipa mɔnɔn pɛye :<>
22pi pukoki ise i :<> 23 Piyɛri tuku ƈaƈabani ipi kummile nka utunannki .U sanan kwanan i yɔ pi poni pa ta kaponi .Tukoninki nƈaba nƈɛyɛ ye Zopeni ,nƈaba usiƈese yɔ ipa pa ta kaponi .24 Nka u kuwa u sannan kwanan ,pi fi Sezare. Ufibɛni kɔrinɛyi mini i maƈiba ipɛ i nanman ku pa pi yinkoni.25Lesenkumanye Piyɛri wa ɛ pa yile kunni, Kɔrinɛyi ta i fuwa kunni ununi,ipakurukuni i yinke . 26 Nka Piyɛri tuku i yinu suwo ipa mɔnɔn ise :<> 27i yinnu mannanki ise ,pi yileni pi fi ni fiyamman u miniku . 28 Piyɛri mɔnɔn pɛyeni :<> 29 Nkanka yini nfi liya npalɛ ta a yileni nkibɔ.Nka u wunna nki,ni a piyeni ,kumman nfi apa yilebe ?30Kɔriyɛni. pukoki iseni : <> 31 i mɔnɔnni : 32 Tumu liba nƈese Zope,pi ta pi yile kwinyeni nkwɛribɛ ,i yinankɛ a simɔn pi bɛ i yileneni a Piyɛribɛ.i nanpɔlɔni i yinankɛbɛ a Simɔn ,i Goloman nfeni,i kunni ki kupɛli wiya u minannkini . 33 Nkanka yini npa tumu liba nme apita pi yilemi .Mi kɔkunto mi yammi kwinkammiyan,nkafini mi pani nka u wunannki, ti toni nkeni mi yinke, kunnuni inan miyan nka mi kle nan nka tikle.34Nkuman nnesenne ,Piyɛri lo mananni i wa :<> 35 utɔ utɔ mi siyanan wo siyanan ufi mi nansinne Ƈeni u yinke ,mi we kamman nyamman mi kwinnan ki kammile Ƈeni u wunni.36Ƈeni u sɛmminan nka manan wunnan u yan kwinnani, Ƈeni u mɔnɔn Isirayɛlipise upe Yesu krista kwɔnannkini ,isenan nkwɛ i liba utoni u kunnuni . 37 U lo Zan batizelinan ubiya u wan nke,wemi nkuman wantu Galile pɛra usini a kɔkunto summan nkani. 38 Ƈeni unan u niinkamiyan ipɛ fakanan ise Nazarɛ tikani Yesu kleni,i nan bokose ntoni ipa kwinkammiyan u yamman liba upe,i yami liba ntoni u siye nƈɛyɛ ye sutanan uklemini.Nkafini Ƈeni ki ye iseni.39weminkuman i yammi to Zeruzalɛmuni ,ipɛ Zuwifiman ubokose ntoni nnoni,nkuman ntoni ti yan yini.Pi mɔn siye usini pi liyu. 40 ikinkabɔ ,uku tini usi,Ƈeni u yinu suwoni nkafini i pa tiki ikɔye. 41 ikinkabɔ i tiki ikɔ liba utoninkebɔ ,nƈeni Ƈeni utu nƈɛyɛ ye ipa wasi pɛyɛ isɛrɛ manni.Nƈaba upɛkɛ nma tumuyɛ,tumuyɛ wanni kaponi iseni ,ta ni nimi kaponi ise ,i wunsoni u serebe nke ipa fɛ kaburunan utu .42Nka userebe nke,i nan tumunitani miyan tikleni a ti mɔnɔnvnifiyamman upe ipɛ ta tuku pɛye ,a i sɛkɛ Ƈeni utuni liba ipɛ kunuman nkɔkɔya . 43tumunitaman utoni Yesu yinnan nkakɛ ye pi mɔnɔn ,ɛ i puwɛnkwɛ tuko isi,a usu kwinyemi ni pukoni npa kwisi .44U yini Piyɛri manan nki ,Ƈeni u niinkamiyan u yɔkɔni i yanmini ƈaba utoni usini . 45 Zuwifuman nƈɛyɛ toni utuko ye Yesu sini ,ipɛ pa ta Piyɛri tokolani ,nƈaba pi uƈa to nkafini pi yanni Ƈeni unan unii nkammiyan siya ntise nklebɛ.46Nkafini ,libani u wantu isi yanan nki nkwinne nwunuman manani ,ipɛ pi sise utika Ƈeni usi .Nkafi Piyɛri wa : 47 <> 48 Piyɛri nan wunkura i toko nƈaba ukleni,a pi batize libani i Yesu Krista yinan .Nka u serebenke ,pi yɔni ɛ yammi ku timi i pɛyɛ.
Chapter 11

1Tumunipise, ipɛ tukoninkinƈaba nƈɛyɛ Zeruzalɛmuni ,iƈaba u nunni a siyanan nki ntise pi tulu Ƈeni u kwinnenneni. 2Piyɛri pukolesenkuman ye Zeruzalɛmuni ,Zuwifiman nƈɛyɛ tuko Yesu sini ,nƈaba upi Piyɛri : 3"mi ta yileni liya tlkiman kakuwa usi ƈaba uklekuni ,npa wanni i pɛyɛ kaponi."4Nkafini kwinnanni u yammi nankɛni Piyɛri wantu i ntoni u mannan Pɛye Kakapo to. 5i wani:<6Nƈoni nbaka,ntulu npa lɛ uƈekibɔ. Nyan Nanman u wunnankini: Wupuman nkuman i paman nannansunni, ipɛ wɔpuman nnanmuse ipɛ pumman nkuman yannanneni mankini, ipɛ lupise.7Nkuman nlesenne,nnu manni miyan nwunnanni u yini wala usi: "Piyɛri wunso mi li wɔpumani nsi mikani" 8Npukoki iseni: "Ntɛ, kunnuni puman nkumman sunkan i wannanbɔni ,pu liya sakasinan, nwanni nkumman nsuwa nyanyibɔ." 9i mɔnɔn boni Ƈeni u saka puman nkuman si, a niyi a pawa a li nkuman nwannan bɔ. 10i manan nkani fɔ keti nannki.Nka userebenke wala usiboni.11Nkumman nlesenne yɛlɛ ,tiye kunnumi nkuman yeni, tumunipise uka timi uponi u yini nka u kunni unu.Puwɛ nkwɛribɛkɛ ntumu pɛyɛ be pi yini Sezare . 12 Ƈeni unii nkammiyan u wa beni a yini npa pi nkɔbɔ ,yɔ pi po a ta kaponi .Ni siripomini utokobe bɛ Sezareni.Tifini ta yile kwiyeni i klekunni. i mɔnɔn tumuyeni ,mɛlɛkɛnan nwunnan 13tiki ukɔ beni i klekunni,ipa manɔn i se ɛ tummu puwɛ nkwɛribɛ yileni nkwɛ yinan a simɔnni ,a pi yilene bɛni a Piyɛribɛ. 14 A yi pe kwinne nwunnuman manni nmeni,nka pe ta wɛni wunkura, ise ipɛ i klekuni nliba utoni upa kɔkɔni.15Nwantu i nanka i manan ipɛyɛni,Ƈeni unii nkammi u yɔkɔni pi kumi nsini,nma u yɔkɔni ye tisi wemi nwantulesenke nankɛni. 16 Nkunnuni i kwinne nneni:.17i Ƈeni u kɔkuntonan i i niinkammiyan ikle nma inɔn tikle nankɛni ,ikinkabɔ ti tuko kunnuni Yesu Krista sini,ni yammma yammi kobe ,i ni Ƈeni unan u kwani u nu nka u kwinnannki ? 18kwinneni ntoni ntaman pi sumuseni pa wala :«Sɛnnannki, Ƈeni u nan wunkura Siya ntise nkleni pa puke serebenke pa la pi we yemi nsi pa kɔkɔ.»19bakaye nkumman wantu Etiyɛni li weye usini ,nka u wasiyeni fɛni wunkura tikinipise nƈese pata fenisi ipɛ Sipɔrɔ bokonki ,ipɛ Antiyɔsi boko nki.ikinkabɔ pi ye Yesu kwinkamman nmanne siyaman nwunuman ye nƈeni ki Zuwifuwman u yewunanbɔ. 20 Nkuman ntoni u wunannki,tininipise nƈese yini Sipɔrɔ ipɛ Sirɛni pata kunnuni Yesu kwinkamman nmanni Siya ntise nne. 21 Ƈeni u nan ufakanan pi kleni fɔ nifiyamman u tuko kunnuni isi pi tulu isebɛ.22Krista nifiyamman nƈɛyɛ ye Zeruzalɛmuni,nƈaba upɛ nnu nka lesenkuman yeni ,pi tumu Barinabasi pɛye Antiyɔsini. 23 Ƈeni u tiki u kammile nke libani upe nankɛni ,Barinabasi fi utiyenkini ipa yan pɛyɛ yini,i wunnan u kammini .i manan i pɛyɛ i pa nan kɔkwanan pikle ,i pa mɔnɔn pɛye a pi lakasi kunni i kaponi nsi . 24 Barinabasi yeni ni kammiyan ,i yibiye i Ƈeni u niinkammiyan ni ,i tukoye Yesu sini iƈaki.25Nkuman nlesenne,Barinabasi ta Sɔli wiyani Tarasini. i sɛ nyɔnyi lesenkuman yeni ,pi yɔ maƈaponi26 pi pa Antiyɔsi.Pi yammi yɛponi maƈakuni kaponi nka utiye nkini ipɛ Krista nifiyamman .Pi tiki nifiyamman Ƈeni u kwinne nsini .Pi yile Yesu tikinipise u yileni a kretinyɛwman,u wantu Antiyɔsini.27Nkuman lesenne, tumunitaya nkwɛribɛ yini Zeruzalɛmuni i pa ta Antiyɔsi . 28 Pisi kwɛribɛ yinan kɛ a Agabusi ,i wunsoni i wa a Ƈeni u niinkammiyan u kwɔnannki a kulo ki yileni Nina utoni uponi.Sɛnannki ,nka u kulo kwe u upa yɔsube ika kwe kulodi ka u wiyenkini .29Antiyɔsi tikinipise, u wɔn pi wunnannkini,pa fu pi klemi maƈasi,upa sini i pi kle unu ,npuman ,pa tokoni pi tɛni tukoni nki nƈaba upe Zudeƈaba . 30 Pi nan pi kle unu npumman Barinabasi ipɛ Sɔli klemini api ta pi nanni Krista nifiyamman u yinke Ƈaba ukle Zudepɛra usi.

Chapter 12

1Nkumman nlesenne ,Yɔsube Erɔdi ,i tuku Krista nibanƈeseni i baka pɛyɛ . 2 i ku Zan siya Yakuba ko .i3i yanni nka u kammi zuwifuwman u wa ,i tukubɛ Piyɛrini .( i yammi nka buruman nkumman ni kalebɔni,nfɛtumanntuni). 4 Piyɛri tukuni kwinnan Erɔdi tiki kɔsɔkɔ yamman uka fiyamman utikini yibɛ nansumani pa i yinkoye ,tikiyibɛ poni kiyeni liba nansu .Erɔdi wayeni a i kɔkɔka u fɛtuman nfɛ lesenkumanye ,i fa i Piyɛri nifiyamman u yinkeni ipa summan i piye.5U yini Piyɛri fulonila baanki ,Krista nifiyamman pi ye Ƈeni u yaye iseni kwelew. 6 Erɔdi ye i Piyɛri piyeni nma Sisɛni.Tulan Piyɛri ye wɔlɔmani kɔsɔkɔ yamman uni bomi u yininki ,kakuwinse nwanye i klemini ,pa pukoni kɔsɔkɔ yamman usi .U fubɛ yeni baa u yinkoye ƈaba nƈese tɔna baani.7Nkuman nlesenne ,Kununi i mɛlɛkɛnan nwunan yileni ,nka utiyenki suu,baa nwunan utoni u lani u wasi yimilɛya. Nmɛlɛkɛnan u man Piyɛri i kamanni ɛ wunso kɛrɛkɛni .Kakuwise nlani nkuyi i klemini timansinan nke .Nka u tiyenki . 8 Nmɛlɛkɛnan u mɔnɔn iseni ,a i kwa i kɔsi i wan i fabɛ Piyɛri tuluni i yammi nkabɛ.Nmɛlɛkɛnan u mɔnɔn iseboni ɛ kwa i kɔsibo i wan i faabɛ i pa yɔ ipo.9i fɛni i yɔ nmɛlɛkɛnan upo .Kwinnan nka yamman yeni Piyɛri tukoye usi a nka ki sɛnanbɔ .i yan yeni ɛ ye woyeni . Pi pani pi pa pi fɛ yinkoye ƈaba u tintimi 10uku ,ipɛ i bokomi ,pɛyɛ nfi kunni u nan nkini,kunni u nan ufulo yeni i kakuwa nkani nka u loye pi yinkeni.Pi fɛni, pɛyɛ nta lesenkumanye pifi wunkura usini, nmɛlɛkɛnan u wa Piyɛri tunni.11Piyɛri ɛ yan lesenkuman ye wuntananni,i mɔnɔnni :<> 12 Zan nankwɛ yinan a Marikini ,piyɛri yunkupise npɛ nkwani nkwani lesenkuuman yeni ,i ta nkwɛ i kwɛnan klekunni nifiyamman u miniku ye nka utiyenkini pa Ƈeni u yaye.13i man baa unanni ,Ƈipe nkwɛ yinan a Ɔrɔdini ,nkwɛ ita i ƈekini . 14i suman ye Piyɛri manni miyanni.i wunnu kamminan u kwɛ kwɛnan ukle ,i kwa baabɔ i yani i ta i mɔnɔn kunni liba upe a Piyɛrikɛ baa unan u manse. 15Pi mɔnɔn iseni a kammanne npɛ mi si?nkuman ntoni uwunnanki ,Ƈipeni i tulu Pɛyebɔ.Pi wani a i ki yani a Piyɛri mɛlɛkɛnan nkakɛ.16Piyɛri waka baa unan u manse nkini.Pi bakani ,nka pi ta pi kwa baa unan ,pi yɔn Piyɛri.Pi fi tukone usi a ki ni sɛnanbɔ. 17Piye mɔnɔn pɛyeni api fulo pi numanni Kununi fiyo nankɛ baa utu nankɛni i manann nka u fakanan utoni pɛyeni .Nka u serebenke, i mɔnɔn pɛyeni a pi ta pi mɔnɔn nka u fakanan Zaki ye ipɛ tukoni nki nƈaba usommi .i sɛnkwisi nka u manneni i fɛni ita tiyenwunnan ye .18Sannan upa lesenkumman ye nkwani,u wasini wunnu kanyenan kɔsɔkɔ yamman ukle ,Piyɛri wasi nankɛni pi fi nka u summannebɔ. 19 Erɔdi tumu libani a pi wɛ Piyɛri,pi wiyɔni pi baka.a pa kwisani i pi baa u yinkeye ƈaba ,nka u serebenke ipa pi liyeni.Nkuman ntoni userebenke,Erɔdi fɛ Zudeni i ta i yammi ku bomi Sezare .20Kɔsɔkɔ ye nwunan ye Erɔdi ipɛ Tiri ipɛ sidɔnsi ƈaba u sininkini .Pi sini a pita pi ya Erɔdi .Nkankwɛ Erɔdi pa ubeleni pi wasi nkwɛ pi nannan ,i yinankɛye a Bilasitusi.Pa summan ta siyannan u wiyanni.Fɔ siyanan u sunkan yeni utɔ pi sininki,nkafini pi boko unanpone nfɔnan ni ye yinan Erɔdi bokonkeni. 21 Kuwanka pi tukuni ,npani ufi .Erɔdi wan i Yɔsu birimini ipa i tɔni i yɔsu beni usi ipa wan manan tu22Liba u waka kosiye usinia :<< Puwɛ i manni miyan nka kɛnibɔ,yannika u manni miyan nkakɛ.>> 23 Erɔdi tuluni pi tiki sise ise nma Ƈeni ,nkanka yini Kununi i mɛlɛkɛnan upa pa pi manse.Wuman nyile iseni nkakɛ i ku.24Ƈeni u kwinne kamman ni ta i kasiyenanni kwelew. 25 yammoni nka nan ye Barinabasi ipɛ Sɔli kle pa yammu Zeruzalɛmuni ,pi kwisi nka u yamman lesenkuman yeni ,pi puke Antiyɔsini.Pi pukoni nka ,pi la i Zanni,nkwɛ yinan a Marikini.
Chapter 13

1Tumunitaman ipɛ karamumam pi ye Krista nifiyamman u sininki Antiyɔsini.Nƈaba upɛkɛ :Barinabasi ,ipɛ Simeyɔn ipɛ nkwɛ yinan a Nizɛri ,ipɛ Lusiyusi i yini Sirɛni,ipɛ Mananyɛn,nkwɛ ipɛ Erɔdi yammi pi pitiye maƈakunni.Sɔli pa wan pi kunnibɛ . 2 u yini pɛyɛ sundon kunnuni i fela kuwa nwunnansi ,Ƈeni u niinkammiyan u mɔnɔn pɛyeni :<> 3 Pi nu suunanni pa ya Ƈeni ,nka u serebenke,pi tiki pi klemi Barinabasi ipɛ Sɔli yɛ kummunni ,pa summan ta kunnuni i yammoni uyamman.4Ƈeni uniinkammiyan u wan Barinabasi ipɛ Sɔli tummunitanipise .Pi ta Selesi ,pi yini nka utiyenkini pa ku kuwa pa manni u sini nwunnansi kupɛli wiya u sininki nka yinan a Sipɔrɔni. 5 Pi yini yanyeni pafɛ Salaminɛ ,pi manan Ƈeni u kwinne Zuwifuman u tikini baa utuni .Zan Mariki ye i pɛyɛni i pa pi basi.6pi ku manni fɔ usininki pata pafɛ boko nwunnan ye ,nka yinnan a pafɔsini .Jinamori kwinye nkwɛribɛ ye nkwɛribɛ ye nka utiyenkini ,i yinan kɛ a Barizezu,ɛni tumunitaya .i yeni Zuwifuni . 7 i ye yɔsube lankan klekunni,i yeni wunta suwe.i yile Barinabasi ipɛ Sɔli nkafini, i ye usini a pa manan Ƈeni u kwinne ise . 8 Jinamori kwinye Barizeze ipɛ pi ye i yileneni a Elimasi, Girɛki kwinne nni,i wunsoni i koso Barinabasi ipɛ Sɔli kunni. i ye usi a yɔsube lankan pa tuko Yesusibɔ .9Nkumman nnesenne ,Sɔli ,ipɛ pi ye i yilenebɛni a Pɔli ,i yibiye i ƈeni uniinkammiyanni ,i ƈe Jinamori nkwinyeni. 10 i pa mɔnɔn ise :<>11Nka uwunnanki, Kununi i klemi nifiyan nme kɛrɛkɛni,mi ta yintuya kɛrɛkɛni fɔ leseƈuman nne ,mi yini i wiye u yanyibɔ.Nka utiyenki suu.Elimasi wasini yintuya .i waka manne i nan utu kwelew,nkafini ipa wɛ kwɛribɛni nkwɛ ta i klemi ntukoni. 12 Ayiwa,wemi nkumman yammini ,yɔsube lankan yan nkumman yini ,ipɛ i nnu kwinne nkumman yini ipɛ i kwinnan nkini,utɔ tunananni uƈaki. i tuko Yesu sini13Pɔli ipɛ i tɛniƈaba ,pi lo beni pata Pɛrize,Panfili bokonki,U yini pɛyɛ nka utiyenki ,Zan Maliki puke Zeruzalɛmuni . 14Pi waka Pɛrize pa ta wɔnyinke pa ta Antiyɔsi nka pisidi boko nkeni.Wunnikuwa ufini pi ta yileni tikini baa utuni pa tɔni. 15Nƈaba u liba pisi ƈese pi kan sariyana nwunan siye usini a tumunitanipise u tika nkwini, tikinipise u yinke ƈaba u mɔnɔn Pɔli ipɛ Barinabasi yeni : «tukoninki nƈaba,i kwinnan nwunnan a kle a patɔ u manni nifiyamman upe apa lu wunkura pitu, kwinnan ki a a kleni.»16Pɔli wunsoni i yini iklemi suwo ipa pɛye api fulo i nan .i wantu i mananni: «Israyɛlipise, ipɛ a mɛyɛnƈɛyɛ siyantiseni a toni nnansi Ƈeni u yinke a yammini. 17Ƈeni u kammi ti Zuwifiman kwɛsi yɛ kwɛsiyɛ kwinnan i wunni. i yammini pi fi fane fiyan Ezipiti bokonki .Nka u serebenke, i tiki i fakanan nkeni ,i kɔkɔ ti kwɛsiyɛ kwɛsiyɛ nka utiyenkini.» 18U yini pɛyɛ tiye nka sibe ipɛ nimi ni ye nka utiye nkibɔni, i waka i pɛyɛni fɔ yɛman wansebomi nsuwanki.19Nka u serebenke i yɛsɛ siyaman ntiki yibɛ sinintomi nkumman kanaanboko nkini, ipa nan nƈaba u boko ti kwɛsiyɛ kwɛsiyɛ kle. 20 Nkumman nwemi nsuwa u yammi yɛman pukomibo i yɛman wanse bomi nwunnankini.Nkuman ntoni u serebenke ,ipa fe kwiye kwasiman pi sininki ,u yammini yani fɔ upapa upatiki i tumuni taya samuyɛli kumman nlese.21i kinkabɔ lesenwunnuman pani nfi, pi wani api yɔsube i poni. Ƈeni u yammi kisini kobe Sayulini pi yɔsube fɔ yɛman wanse bomi nwunnanki .i tukoni u yini ye Bɛnzamɛn ka utukoni usini. 22Ƈeni ufe yɔsube nkwɛ i klemini, ipa yammi Dawuda pi yɔsube. Ƈeni u mɔnɔn ye Dawuda kwinnan nkini: «Zese Kobe Dawuda kwinan u kammi nwunni, nkwɛ i wuntanan u yammoni utoni u yammo yammani.»23Ƈeni u yini Dawuda Kobe nkwɛribɛ suwo Isiyɛlipise u sininkini i pa fi ipa kɔkɔpɛyɛ. Nkwɛ sɛkɛ Yesu Ƈeni u kɔkunto nanye i numiyan nka u kwinnan nkini . 24Yani upafi Yesu panke, Zan wan biyani i pa bele liba a pi puke pi serebenke pi yini pi weyemi ye pa batize pikɔ. 25Zan yɛ wɛ lesenkuman ye ɛ pa kwisi i yammoni ,i ye u manne liba upeni : «ki a wuntanannki ani puwɛnkwɛni,ni nkwɛbɔlɛ, nkafini nkwɛ i pe pa nserebenkeni,ni pitiyan i yinke npatɔ i faabɛ nbuwa i pammani.»26«Ayiwa ntukoni nkinƈaba a mɛyɛnƈɛyɛ tukoni u yini Ibrayima ka usimi, ipɛ a mɛyɛ siyantise nankwɛ a nansine Ƈeni u winkeni, Ƈeni nyan wunnan nnan .kwinnanni tumuyɛkɛ a mɛnɔn tumuye. 27Zeruzalɛmuƈaba ipɛ boko u yinkeƈaba ufi Yesu panika uko usummanne ninanni nkibɔ, pi liyɔni nkafini, tumunitaman u mannan nkani, nka upafi yamman, nka tikinipise nkwinanni.»28Yesu yammi weminkumman npatɔ i linika ukoni ,pifi nkumman uko u yanbɔ.Nkumman ntoni u wannanki, pi mɔnɔn Pilati yeni ɛ liyu 29 Wemi nkumman kan ye to Yesu kwinnan nkini,pi kwisi lesenkuman ye ntoni u yamman ii sini,pi yɔkɔni siye usini pa puu.30Nkakɛ Ƈeni u yinusuwo. 31 Nƈɛyɛ toko ye pa yini kaponi ise Gali pɛra usi pa ta Zeruzalɛmuni ,i wunsoni userebenke,i tiki ikɔ nƈaba upeni kuman ƈuman nwunananki .Nƈaba upɛkɛ nwasibɛ i sɛrɛman Isirayɛli nifiyamman u yinke.32«Tibɛ ikumman kwinkaman nmanne a mɛyeni, a Ƈeni unan ye unan tikwɛsiyɛ kwɛsiyɛ kle kwinnan nka yeni.» 33Ɛ yammi nka u kwinan tumuye kɛrɛkɛni, tumuyɛnƈɛyɛ ti pi piseni, nkafini i yini Yesu suwo i kwa userebenkeni. U wasini yani, sɛmminanki yilele a Ƈeni u yɛman n sɛmminani ,u kan i u sɛmman nboko nkini: «Mini nkobe bɛkɛ nkummi tɛni» 34Ƈeni u timisi yeni u mɔnɔn i yi yinan suwo i kwa userebe nkeni. A yi kwa yinibɔ. i mananni : «Nkumman kwinnannki Dawuda kleni,ni pe nnan a kleni,ni pe nnan a kle sɛnannkini.»35Nkanka yini upa kanbɛ, Ƈeni u kwinne ipɛ u tibe nwunnuman wani a :«miyinan mi nikammiyan i kunnan u pa yɛbɔ.» 36«ikinkabɔ, Dawuda ka u wiyenki,i yammi Ƈeni u wuntanan u kwinnani .Nka u serebenke, i kunni, pi pu i kunnan tiyenka pi pu i kwɛsi yɛ kwɛsiyɛ kunnan yeni.» 37ikinkabɔ ,Ƈeni u yini Yesu suwoni i kwa u serebenkeni, i kunnan ufi yesibɔ.38Ntukoni nkinƈaba, a summɔn a weyemi nkumman puku nkwinnan nka manne a mɛyeni ,nka ki yamman Yesu kwɔnannkini .A fi nka puko u yan Musaka u sariyanan u yɔne ponan u kwɔnannkibɔni. 39 i puwɛ wo puwɛ tuko Yesusi ,nkwɛ i kɔkani.40Nkafi,a summan a kɔ tukuni fakanan nkafini tumunitaman u manan nkani,nka upalɛ a fiye.Pi mɔnɔnni : 41 a kɔ siseni ,a kɔkunto nƈe,a uƈaa ku ukumi .Ni kwinnan nwunan yamman a yuwannkini ,i puwɛnkwɛribɛ nka u manne a mɛye,a tukoni usibɔ.42Pi fɛ tikini baa utuni pi kwisi,liba u ya Pɔli ipɛ Barinabasi, a wunni kuwa nka peni ,a pi puke nka u kaponi upo. 43 Liba upɛ nkasi lesenkumman yeni .Zuwifuwman uka fiyamman ,ipɛ nƈɛyɛ tuubi pa wasi Zuwifuwmanni ,nƈaba uka fiyamman uyɔ Pɔli ipɛ Barinabasi poni .Pɔli ipɛ Barinabasi pi nu wunkura pi tuni a pi kwa pi kɔsi pi wan pi wantanan Ƈeni u kunni i yimilɛya u kwɔnannki .44Wunnikawa nwunnan pani ufi ,bokonkinƈaba utoni utani pi miniku nkafini pafi pa yammini Ƈeni u kwinne nne . 45 Zuwifuwman upɛ yampɛyɛ yini,tuune ntukupɛni.Pi wantu i Pɔli nan u kwanunanni ,pi ƈise.46Pɔli ipɛ Barinabasi yɛ wuntanan utɔni uƈaki, i mɔnɔn pɛyeni: «Ƈeni u kwinne nsunkanni nmanan a mɛyɛ Zuwifuwman upe tintiyan ikinkabɔ a kɛni nliya, nka kutikayeni a sunkan i Ƈeni u niina nka ki kwisabɔni, ikinkabɔ, ti tiyinkaman nnan siyaman nwunnuman yeni.» 47ikinkabɔ, nkankakɛ Kununi i mɔnɔn: «Nyammini sariyaman nwunnuman yimilɛya, nkafini npafi npa ta ninani u nannki,npa manan kɔkɔni kwinne liba upe.»48Siya ntise nkuman ye yeni ,nƈaba uwunnan ukammini uƈaki.Pi tiki sise kunnuni ise nka u kwinnan nkini .Nƈɛyɛ sunkan ye i liya niinkwisani ,nƈaba utoni utuko Yesu sini. 49 Nka Kununiv i kwinne nyan fakanan nka utiyenki to.50Ƈiman nƈɛyɛ numiponi ki pikle pa yɔ Ƈeni uponi,Zuwifuwman u wunsoni pa mɔnɔn nƈaba upe ipɛ boko u yinke ƈaba pi fan pɛyɛ pa wan pɛyɛ Pɔli ipɛ Barinabasi pi baka pɛyɛni,pi kaba pɛyɛ pi toko pɛ a pi wunseke nka utiyenki . 51 Pi fɛnika ,Pɔli ipɛ Barinabasi pi bɔsɔ pi pamman sini pi bɔsɔ sanan nsi pa ta ikoniyɔmɔ. 52 Tikinipise nƈɛyɛ wakaye pi serebenkeni, pi yibiye iƈeni u niikammiyanni,pi wunnan u kammiyeni.
Chapter 14

1Pɔli ipɛ Barinabasi pi fi Ikoni yɔbɛni ,pi yile Zuwifuwman utikini ba utini ,pa waajini liba,fɔ Zuwifuwman ipɛ siyannki liba uka fiyamman u tuko Yesusini. 2 ikinkabɔ ,Zuwifuwman nƈɛyɛ pi tuko ye isibɔni, nƈaba pi fan siyaman nwunnuman libani pa wan pɛye i tukoninkinƈaba.3Nkanka yini Pɔli ipɛ Barinabasi pi wan wunnan pi yammoni ukunni.Pi wuntamman niye Kununi i kunni,i ye fakanan u nan pikleni pa we-kwemi nyamman ipɛ tikaye wemi pa tikike a kwinne nkumman pi nmanneni ani sɛnkwinne,nka i yimilɛya u kwinnanni . 4 Boko u liba u kwɛ ,ƈese yɔ Zuwifuwman upo ,ƈese yɔ tumunitapise upo.5Zuwifuwman ipɛ siyamman nwunnuman ,ipɛ i pi yinke ƈaba pi ye usi apa tanmi Pɔliyɛ ipɛ Barinabasi i taabɛ pa lipɛyɛ. 6 Pɔli ipɛ Barinabasi fɛ pi karamasinannki ,pi mini pi ta Lisitɔrɔ ipɛ Dɛribe ,ipɛ pi ta Likawɔni pɛra usi . 7 Pi wantu i Kununi i kwinkamman nmanan nkumman ntibe nni.8Ufibɛyeni puwɛnkwɛribɛ tɔye Lisitɔrɔ, i yeni futuni fɔ i pitika. 9Kwinyeni i ye yammani Pɔli kwinne nneni. Pɔli ƈoni ? i yanni kwinyeni i tukoni i kwinne nsi. 10Nkafini, i yini i miyan suwo ipa mɔnɔn ise: «Wunso mi yini mi pamman nkunni?», kwinyeni i wokini i yini i pamman nkuni, i ƈiyi11Liba u yan Pɔli wemi nyammi kummanyi i nankani, pi fanni likawɔ kwinne nni a: «yannikuman nwasi nkɔni liba npa yɔkɔni tikle.» 12Pi wan Barinabasi yinan a Zusi, pi wan Pɔli yinnan a Ɛrimɛsi, nkafini i sɛkɛye waka mannan usi. 13Zusi Ƈeni fe nbaa nkaye boko u yilelani, u Futumuni i wiyɔni liba u kleni a pi pa i nanƈupise ipɛ sibe nfiyemi ikle kunni unu. Nkafini Futumuni i ye usini ɛ pa fe sarakanan Barinabasi ipɛ Pɔli ye.14Tummunitanipise Barinabasi ipɛ Pɔli pi summanki lesenkuman yeni, pi yɛlɛ pi binimini sumunkase ukle, pi fanni pa yali ipa ta pi po ipa mɔnɔn pɛye : 15«Kumman a uyamman nnanani yani? ti nma amɛyɛwɛ? ti pa Ƈeni ukwinkamman nmanni amɛyeni, nkafini apafi a pa la a we nkumminsi, a pa yɔ Niinsuwe Ƈeni upo, nkwɛ bele. wala usinan ipɛ man usinan ipɛ kupɛli wiya ipɛ i wunnan nki nkumman ntoni.» 16Tintiyan ,Ƈeniu yini ye siyaman ntoni ye nnanani, pi yammi pi kɔbalɛnɛ nwemi.17Nkumman ntoni uwunanki ,i ye ikɔkunto fakanan utikayeni,i kwinkaman i wala kammiyan unan tikle,ti wannikumman nyan ,ti summuse ni kammile. 18 Tumunitapise ukwinne ,ipɛ a kumman ntoni,u wasini yammoni upasuman liya libani ukle api pa pi kupɛyɛ nma yannikuman.19Zuwifuwman nƈese pani pi yini Antiyɔsi,ipɛ Ikoniyɔmu nkumman nlesenne ,pi wasi liba uwuntaman tuni fɔ pi tanmi Pɔli i taabɛ ,nka u serebenke ,pi tukuni pi ta fi fu boko u serebenke ,kiye pi wuntanan nkini ɛ ku yeni . 20 ikinkabɔ ,tikinipise pi pa pi summanki lesenkummanyeni,i wunsoni i yile i pɛyɛ kaponi bokonki .U yannan kwanan,ise ipɛ Barinabasi pi ta kaponi Dɛribe.21Pɔli ipɛ Barinabasi pi manan Ƈeni u kwinkaman Dɛribeka ƈaba upeni,pi yan tikinipise uka Fiyamman ,ipɛ pi wunseke yanyeni pita Lisitɔrɔ ipɛ pi kwisini pa ta ikoniyɔmu ,ipɛ Antiyɔsi. 22pi ye tikinipise u wuntaman ntikani a pi kwa pi kɔsi pi tiki pi wuntamanni Yesu kunni pi ƈaki.Pi ye u manne tikinipse upeni: «u wasini fakanan tatɔ ibakaye ti ƈaki ,ta summan ta Ƈeni u yɔsuyeni.»23Pi fe yinke ƈabani pa summan pa suunan u nuwo ,pa ya Ƈeni ,pa nu pɛyɛ Kununi iklemini ,pi tiki pi wuntanani nkwɛ kunni ,pa tiki pɛyɛni bokose ntoni nke pi lalaye nne Krista liba u kunni. 24 Nka userebenke, pi para Pisidi boko nkini. 25 Pa manan Ƈeni u kwinne pɛrize ƈaba upe.Nka userebenke pi ta Atali. 26 pi lo beni nka utiyenki ,pa ta Antiyɔsi, pi ya ye Ƈeni tiyenkɛni a u kammile ntoko pɛyɛni,pa summan ta yammonivu yamman.27Pifi lesenkummanye nka utiyenkini,pi mini Krista liba kunni.Ƈeni u ba pɛyɛsi pa yamman weminkuman toni,i nan wunkura siyantise nkle nankɛni pa tuko kunnuni i sini ,pi manan nkuman ntoni pɛyeni. 28 Pi yammi lesenwunuman ye nƈaba utikinipise ukleni.
Chapter 15

1Libanƈese paye Antiyɔsini pi yini Zude pɛrausi i pa mɔnɔn tukoninki nƈaba upe i pi tiki kakuwa usi nma Musa mɔnɔn nankɛnibɔ,a pi fiyan kɔkɔbɔ. 2 Liya siyanan u yile liba ipɛ pɔli ipɛ Barinabasi yɛ sininkini.Pi kwinne nfɛ maƈatuni pi ƈaki .Nka u serebenke,pi mɔnɔn pi wunnannkini a Pɔli ipɛ Barinabasi ipɛ Antiyɔsi tikinipise nƈese ta Zeruzalɛmuni pa mannan wemini nfakanan tumunipise upe,ipɛ Krista liba uyinkeƈaba.3Krista nifiyamman nƈɛyɛ ye Antiyɔsini ,nƈaba ubapɛyɛsi nka u yammoninkini,pi ƈaki.Pi tanika ,pi ku lesenkumanye femisi ipɛ Samari pɛrausini.Siyantise nwunnuman puke nserebenkeni,pa yini pi weyemi ye nankɛni,pi waka u mannan u kammi tokoninkinƈaba u wunnankini. 4 Pifi Zeruzalɛmuni ,Krista mifiyamman ipɛ pi yinkeƈaba ipɛtumunitanipise u ta pi fuwani.Ƈeni uba pɛyɛsi pa yammi weminkuman toni ,pi manan nkuman ntoni.
5ikinkabɔ, tikinipiseƈɛyɛ ye farizinyɛwman yeni tintiyanni,ƈaba usi ƈese wunsoni pa mɔnɔn u wasini fakanan usi ,ipɛ pa yɔ Musa Sariyanan upo. 6 Nkumman nlesenne,tumunitanipise ipɛ Krista nifiyamman u yinke ƈaba pi yan manƈayini pa manan kwinnani sahuu.7Pi kwa maƈa numan tuni pi lɔkɔ.Nka u serebenke ,Piyɛri wunsoni i wa : «Ntukoninki nƈaba, a sɔmɔn a bɛkɛ ye Ƈeni utube a sininki,ulo fɔ u wantu lesenke, npa manan Ƈeni u kwinkamman Siyaman nwunuman ye ,nkafini pafi pa tuko Yesusi.» 8Ƈeni nankwɛ summan liba utoni u wunnannki nkwinnanni,i tuluni ,i yɔkɔ i niinkammiyan pi kunni,nma u yɔkɔni tikunni nankɛni. 9i wan kokonan ti sininki i Zuwifuwman ipɛ i pɛyɛbɔ, nkafini pi tuko isi i nankani,i bɔsɔ pi summusesi pi tukosinan ukwɔnannkini.10«Kumman nyini kɛrɛkɛni tatɔ Ƈeni u wiya kannan? nkafini ti sɔman ntika tikinipise u kunni nkafini tumuyɛ ipɛ ti kwɛsiyɛ fakanan ufi i kwɛkabɔni. Nka ufɛki,tumuyɛ ipɛ pɛyɛ ,ti toni ti tuko 11isini ,a ti kɔkɔ kunni Yesu yimilɛya u kwɔnannkini.»Nkumman nlesenne, liba utoni pi fulo pi numanni pa yammini Barinabasi ipɛ Pɔli ye .Ƈeni u ba pɛyɛsi pafi we kwemi ipɛ tikayenan nka yamman siyamman nwunnuman yeni,pi manan nkuman ntoni pɛyeni.13Pi kwisi manni lesenkumanyeni ,Zaki lo mananni ipa wa : «Ntukoninki nƈaba a yammi be» 14Ulo u wantunannki, Ƈeni u yini wuntanan Siyaman nwunnuman ye nankɛni ,Simɔn mɔnɔn ufakanan kɛrɛkɛni .Ƈeni utu Siyamman nwunuman ye pisininkini ,i pa yammi pɛyɛ iƈaba .15Kwinnan nka yammini,nsi i tumunitanipise ukwinne ntoni.Nkafini u manan Ƈeni u kwinneni. 16«Nkumuni i pukeneni ipa pa kɛni userebenke, Dawuda kunni nka ƈani upa yini bo ka wunnanni .Bɔman nkumman ƈani ni i ntoni u yinan suwoni .» 17Nka uwunnanki ,libanƈese pebe kunnuni i tiye uwiyani,nyinnan u wan siyamman nkummansi toni.Be kunnuni ni nkwɛ nwunnannki nkwinnan utoni u yammani ,Bɛkɛ nwa yani. 18Nkafini, nka ukwinnan u kwisi summani.19«Nkafini Be Zaki nwuntannannki,Siyamman nliba nƈɛyɛ tulu Ƈeni u weminneni, ti sunkan ta tiki kwasinan pi sibɔ.» 20Ti toko sɛmminan pɛye ta mɔnɔn pɛye a pi yini pa yanniki kwan nanman ukabɔ, pi tuku pikɔ laba nweminne, nanman nka ko kubɔ pi yini pa ka nka u nanmanbɔ, pi yini pa nanman u timannkabɔ. 21ikinkabɔ, ulo u wantulesenke bokosentoni u lalayenne, liba nƈese fiye tikinibɔ ntunni, ipɛ i Musa sariyanan u kalane pa uko u manni liba upe wunni kuwantoni usi.22Nkumannlesenne,Krista liba pitoni u tuluni. i yinkeƈaba ipɛ i tuminipise pi sini usini,a pi pe liba ufe pi sininkini pa wan Pɔli ipɛ Barinabasi kunni pata Antiyɔsi.Zede ,nkwɛ yinan a Barinabasini ,ipɛ Silasini pi fe nƈabani. nƈaba ubɛboni pi yeni numiposuse tukoninkinçaba u sininki . 23 Sɛmminannka nnan pi kleni,u kan ye nka utiyenkini:24«ti nunni a liba nƈese yini tikleni Zeruzalɛmuni, pa ta a wuntaman nkanye ipɛ kwinlabaman,ikinkabɔ ti tumupɛyɛbɔ» 25Nkafini ,ta sini usi ta fe tumunitanipise ta wan pɛyɛ ti nanman Barinabasi ipɛ Pɔli kunni ta tumu pɛyɛ a mɛye. 26Pi waka yeni ƈu pa ku ti Kununi Yesu Krista yammoni u yamman.27Nka ti u manne a mɛye sɛmminanni nwunnankini, ti tumu Zude ipɛ i Silasi a mɛyeni a pafi a pa nu nka u kwinponi nƈaba u kɔkunto nu. 28«ti wuntaman, ipɛ i Ƈeni u niina uka usinikaponi, a ti kwinkwasinan utika asibɔ, fɔ a wuntanan uka u wasi fakanan.» 29Ayiwa, a yini a pa nanman u timan nkabɔ, i nanman nka ko u kubɔ, a yini a pa nka u kabɔ, a tuku a kɔ laba nweminne. A yɔ kwumman ntoni upo, a yammini wemi ni kammileni.Ƈeni nsi tumuyɛni.30Pi nan wunkura tumunitamanni ukle inannka pi kwisini,pi ta Antiyɔsi .Pi fi nka utiyenkkini ,pi minu tikinipise utoni kunni pa nan sɛmminani pi kle. 31 Pi kalan uni .U wunnannki nkwinnan u kammi pi wunnannkini u pa nan kɔ kwɔnan pi kle. 32 Zude ipɛ Silasi yeni tumunitaman.Pi manan kwinkaman i libani pi lɔkɔ ,pi wan wunnan pi kɔ kwanan u kunni.33Zude ipɛ Silasi yɛ yammi kubomi nka utiyenkini.Nka u serebenke ,tukoninkini nƈaba unan wunkura pi kle,nkafini pafi pa puke pi tuman upe,pa wan dukɔwunan pɛye a ƈeni ki ta i pi kakammiyan . 34 Nka Silasi wɔ i wunnannki a yi waka Antiyɔsini .Zude kaponi nkakɛ nla. 35 Pɔli ipɛ Barinabasi yɛ waka Antiyɔsini .Pɛyɛ ipɛliba nƈese ye liba u sommi u tikani ipɛ Kunnuni i kwinkamman nmanni pɛye.36leseƈuman npɛ nfɛni ,Pɔli mɔnɔn Barinabasi yeni :«ti manan Kununi i kwinne liba upe bokose nkumman ye toni ,ti ta tifɛ nƈaba u liba upe ta ƈe pɛyɛ ipɛ pi wemi ntani fakanan.» 37Barinabasi ye usini Zan pa ta i pɛyɛ, nkwɛ pi yilene a Marikini, 38ikinkabɔ u kammiye Pɔli wubɔ,nkafini ise Zan kwinannkinankɛ niina u la pi si panfili bokonki i tulu i pa kwisi yammoni ipɛbɔ.39Pɔli ipɛ Barinabasi yɛ kwa maƈa numanni pi ƈaki.Pi pa la maƈasini.Barinabasi tuku Marikini ,pi lo benini pa ta Sipɔrɔ. 40 Pɔli bɛni ,i lo bɛ Silasini.Tukoninkinƈaba u ya Ƈeni a Kununi i kammile ntoko pɛyɛ.aNka u serebenke pi lani . 41 Pi nankan Siri ipɛ Silisi bokoni pa wunkura u luwo Krista nifiyamman utu,pa kɔkwanan u nan pi kle.
Chapter 16

1Pɔli yɛfi Dɛribeni,pa ta Lisitɔrɔ. Tikinipise nƈese yeye nka utiyenkini,i yinan kɛye a Timote .i kwɛnan yeni Zuwifuman ,i pa pa i tuko Yesusi.ikinkabɔ i kwɛsi yeni Girɛkini. 2 Tukoninkinƈaba nƈɛyɛ ye Lisitɔrɔ ipɛ Ikoniyɔmuni,piye i yinikammiyan u manneni. 3 Pɔli ye usini ɛ patɔ i tɛni yammo yammiya nkwɛribɛ.Nkafi,i tukuni kakuwa usi nka u pɛra usi Nzuwifuman u kwɔnannki .Nkafini liba utoni u summan yeni a Timote kwɛsi kɛ.4Tumunipise ipɛ Krista liba u yinke ƈaba pi ye Zeruzalɛmuni,nƈaba u wan ye kwinnan nka pi fi bokonka yeni,pi nka u fakanan u manne pi tikinipise upeni,pa wiyɔni pi kle a pi yɔ nkumman ntoni upo . 5 Boko wo Boko ye ,Krista nifiyamman u wuntanan ki ye tuwani u ƈaki kwelew.Kuwa wo kwa wunan ye wan pi kunni.6Ƈeni u niinan u lɛ Pɔli ipɛ Silasi yɛ kleni, a pi manan Ƈeni u kwinne Azi pɛra usibɔ .Pi fɛni pi ta Firizini ipɛ Galasiyɔbɛ ntoninki. 7 Pi fi Mizi pɛra usini ,pi usini a pa fɛ pata Bitini pɛra usi ,nkakɛ,Yesu niinkammiyan u tulu i piklebɔ. 8 Nkafini ,pi fɛ Mizini pɛra usini pata Torowasi.9Kuwa nwunnansi tulannki,Pɔli yan Maseduwani puwɛ nkwɛribɛ yi woyeni.Kwiyeni i ya Pɔli i ƈaki, ɛ kwa i kɔsi ipa i fɛ pikle Maseduwani i pa ba pɛyɛsi. 10 Nka userebenke, ti wɔn ti wunnankini,a ti la Maseduwani, nkafini ti tuko usini a Ƈeni nkakɛ ti yilene ye nka utiyenki,nkafini pafi pa manan Ƈeni u kwinkamman11Ti lo beni Torowasini ta nan ti nan Samotarasi pɛra usi.u sannan kwanan,ti fi Neyapolisi. 12 Ti yinka utiyenkini ta ta Filipi. Filipinan nkakɛy Maseduwani pɛra uboko kwe.Ɔrɔmu ƈaba upɛkɛ ntɔni ye nka utiyenki.Ti yammi kuman nƈunan ye nka utiyenkini. 13 Wunukuwa ufini,ti fɛ boko userebenkeni,ta ta kuwa nwunan pɛra usi .ki ye ti wuntanannkini a tiye Zuwifuwman u Ƈeni ufelanan u yanyi nka utiyenkini.Ti tani ti fi Ƈiman nƈese minikula,ti tɔni ipɛyɛni ta manan aƇeni u kwinne yɛye.14Ƈibɛ nkwɛribɛ ye pi sininkini,i yinankɛ ye Lidi,suyakɛ ye.Biliminkuman kuwa kwa yeni nkumman npɛkɛye i nsunkwe.Ti ya Tirini i sɛkɛ ye ,i ye nansine Ƈeni u yinkeni .Ƈeni u kwɔnannki ,i tiki i yipubɛ Pɔli kwinne ntuni i ƈaki . 15 ise ipɛ i liba utoni ubatize nka userebenke ,i mɔnɔn tumuyeni ,ɛ ti usini a ta summan ɛ tuko Kununi isi i sɛnanni ,a ti tulu tipa ti yɔkɔni i klekunni .16Kuwa nwunnan si ,ti yela Ƈeni u yalani,yammo yammi nƈiya nkwɛribɛ fu tumuyɛni.Wɔpise ni i poni .i wɔpiseni yanyini nka uwasini fɛni wunkura i pa nanpone nyan npa nwan i kunni ni i kunni. i yɔ tipo ipɛ Pɔli i pa fanni a :<< libani utoni 17pini pumman ntoni nkununi Ƈeni u yammo yammi ya, pi kɔka u wunkura u tika amɛyeni.>> i wakanka nkini fɔ kumman ƈu .U 18kwisa, Pɔli fi u ka i kɔsibɔ.Nkafi,i wasi i yinka nkini i pa wa Ƈibɛni i wɔpisenne a :<> Nka utiyenki suu,wɔpiribeni ufɛ ƈibɛ i sini19Wɔpiseni nyinkeƈaba,pi yan lesebkumanye api wanni nlanan u yɛsɛni ,pi tuku Pɔli ipɛ Silasini pa ta i pɛyɛ pi liba u mananku tiyenkayeni ,pi yinkeƈaba upe. 20 Pa mɔnɔn ise :<21Tumuyɛ Ɔrɔmuƈaba ukle,ti sunkan ta nkumman nnanbɔ,ti sunkan ta yɔnka uwunkura upobɔ.>>22Nka u wunnanki,liba u lɛ Pɔli yɛ kleni.Fakansuse u wani a pi bu pi birimi pa man pɛyɛ ,ipɛ Golokammininan. 23 Pi kwisi lesenkumman ye pi manseni ,pi wan pɛyɛ baankini.Pi mɔnɔn baa u yinkoye ƈaba upeni ,ɛ pi ƈeki pi ƈaki . 24 Nkuman nkwinne nmanan ukle ,i wan pɛyɛ baakotuni,pa bammi pi pammanni i ƈukumi.
25Lesensininki, Pɔli ipɛ Silasi yɛ ye yɛman nwanni pa sise u tika Ƈeni usi.Nƈɛyɛ i baanki kaponi ipɛ yɛni pi yipubɛ ni yammani pi yɛmanneni. 26 Nka utiyenki suu,nma uƈemini,baa utoni uƈemini,baa unuman ntoni u kwani ,nƈɛyɛ baanki toni pi kakuwise nkuyi nfɛ pi pammanni.27Nƈɛyɛ ba uyinke yeni pi ƈemi lesenkumanyeni pi yan baa u numan nkwa to ,pi yanyeni a nƈɛyɛ baankini a pi kwasani.i fe i sammpilaminani a yi ikɔ liyeni. 28 Nka Pɔli fanni i kunni ɛ yini i pa yammi puwa i kɔsibɔ,a pi toni nnanani.29i wan waan tukwɛyankini, i pa yile pɛye ye i yirike,i pa kurukuni Pɔli ipɛ Silasi tu. 30 i fɛ i pɛyɛ weleni i pa pi pɛyɛ :<> Pi 31pukoki i seni:<>32Pi manan Kununi i kwinnan iseni ipɛ i Kununi nƈaba utoni . 33 i ta pi takasensiye u yamman nka u tulannkini.Nka u serebenke,ise ipɛ i kunninƈaba pi toni pi batizeni to.34 i nan wannikuman pi kle i klekunni.ise ipɛ i kunninliba utoni u wunnan u kammini to ,nkafini pi tuko Ƈeni usini35Sanan u palese nkumman ye u kwani, kwinnan u kunni ƈaba utoko libani a pi ta pi mɔnɔn pɛye a nƈɛyɛ wan ye baanki yini,ɛ yini pɛyɛ. 36 i ta bɛ u manni Pɔli yeni:<>37Nkakɛ Pɔli mɔnɔn pɛye :<> 38 tumunitanipise uta kwinneni nmanni fakansuse upeni .pi toni u wunnan utimini nkafini pi wani a pini Ɔrɔmu ƈaba. 39 Pi pa Pɔli yɛ yayeni ,pa ya pɛyɛ a pi yini boko.Pɔli ipɛ Silasi yɛ fɛ lesenkumman ye baankini,pi ta Lidi klekunni.Pi nu wunkura tukoni nkinƈaba utoni pa nan kɔkwanan pi kle.Nka userebenke pa summan ta.
Chapter 17

1Pɔli ipɛ Silasi fɛni pi ta Anfipoli ipɛ Apolini ,pa ta Tesoniki .Tikinibaaki nƈaba u Zuwifuwman ukle. 2 Pɔli ta fa pi kle wunni kuwa usini ,nna i ye u yamman ƈese ukle nankɛni .i yammi kunnankamman timi nka utiyenkini ,pa maƈa numan nkwani iƈeni ukwinne wunnikuwa wo wunni kuwa.3i nko u manni pɛye i nkwɛmanne a aƈeni u sunkan ye lese nkummanye i tumu i ni tuninni ise ipa tumu lesenkumman yeni, nkwɛ i sɛkɛ nma Yesu.Ɛ se Pɔli nkwɛ kwinnan manne pɛyeni,a nkwɛ i sɛkɛ. a u wasiyeni Fakanan i patɔ i pa baka, ipa summan kwa,i pa wunso. 4 Zuwifuwman ,pi ni ƈuman ipɛ ,Girɛkiƈaba nƈɛyɛ nansine Ƈen̄ u yinkeni,nƈaba uka fiyamman ,ipɛ fakansuse u ƈiman nƈese pi tuko kwinneni nsi.Nƈaba ulakasi ipɛ Silasini.5ikinkabɔ,nka ufi kammile Zuwifuwman u sommi u nubɔ.Nƈaba u wunsoni pi sini i nikummi nƈese nkafini pafi pa nan bokonki.Pi wunso i kosiyeni pa kan boko utoninki,pi ta Zasɔn klekunni a pi Pɔli ipɛ Silasi tukoni pa i ta i pɛyɛ kwinyani kuwoyela . 6 Pi yan Pɔli ipɛ Silasi yi i nan i nankabɔni,pi tuku Zasɔn ipɛ liba usommini,pa ta i pɛyɛ pi yinke ƈaba upe ,pa mɔnɔn :<> 7 Zasɔn kɛ pi nanpɔlɔni.libani usi puwɛ ti Ɔrɔmu yɔsube i ka kwe i sariyanan utoni kwabɔ.Pi mɔnɔnni a yɔsube kwe nkwɛribɛ yeni ,ɛ yinankɛ a Yesu .
8Pi kwineni nkan kwinkunni ƈaba ipɛ liba utoni pi wunta manni. 9 Pi nan yinkɔ fiyamman Zasɔn ipɛ i tɛni liba ukle.Pi nanni pi kleni pa summan pi tokone.10Nka u ku poni usi u tulannki,tukoninkinƈaba nƈɛyɛ ye Tesalonikini ,nƈaba u ta kaponi i Pɔli ipɛ Silasini Bereni.Pi fiyenka utiyenki lesenkummanyeni,pi ta Zuwifuwman u tikinibaa utuni. 11 Nƈaba u weni u kammi Tesaloniki Zewifuwman uka nkeni pi tulu Ƈeni u kwinne nne ipɛ i summu ntamanani.Kuwa wo kuwa pi ye maƈakini,pa Ƈeni u kwinne nka u piye pa nƈeki sahuu i Pɔli manni kwinne ni sesenan. 12 Zuwifuwman uka fiyamman tuko Yesu sini,i pi Yɔsube u ƈiman u ka fiyamman ipɛ Girɛki ƈaba usi kwinyemi uka fiyamman tuko i sini.13ikinkabɔ Tesaniki Zuwifuwman u nu a Pɔli ta Ƈeni u kwinne nmanni Bere ƈaba upeni,pi wunsoni pi ta nka utiyenki.Pifan libani,nkafini kɔsɔka upafi upa wunso. 14 Nka utiyeki,suu,nƈaba u tukoninki nƈaba u wunsoni pi toko Pɔli fɔ kupɛli wiya unu.ikinkabɔ,Silasi ipɛ Timote yɛ yinko pɛyɛ yeni. 15 libanƈɛyɛ toko yeni nƈaba ufinise Atɛni bokonkini.Nƈaba upukonika, i mɔnɔn pɛyɛni a pi ta pi ta pi mɔnɔn Silasi ipɛ Timote ye a pi kwa pi kɔsi pi pa ise Atɛni timansinannke.16u yini Pɔli i manƈiba u yinkone Atɛni i yan yanniki fiyamman ye nka utiyenkini ,ɛi summu ukani. 17 Nkakɛ i wantu i manan i Zuwifuwmanni ipɛ liba nƈɛyɛ tuko Yesusi tikibaa utuni.Kuwa wo kuwa i ye ta nifiyanlani i pa Ƈeni u kwinne nmanni nifiyamma upe17 Nkakɛ i wantu i manan i Zuwifuwmani ipɛ liba nƈɛyɛ tuko Yesusi tikibaa utuni .Kuwa wo kuwa i ye ta nifiyanlani ipa Ƈeni u kwinne manni nifiyamman upe. 18 Kwinsumanman nƈese yeye,pi yenƈaba u yilenneni a Etoyiniyɛnman,nƈaba u wantu i mannan i Pɔli.ikinikabɔ ƈese wani:<> ƈese wani :<> Nkafini Pɔli ye Yesu kwa ipɛ i wusoni u kwinnan u manneni.19Nka u wunnannki,pi tukuni pi ta i se pi kwinkunni la .Pi pi yuni:<> 20 Nkafini ,mi liba utika,i kwinwunnuman nkummansi sini,ti tɛ nkumansibɔ. Ti u sini a mi manan nkuman nfakanan tumuye. 21 Sɛnannkɛ,Atɛniƈaba ipɛ i pi ƈaƈaba uka fiyamman piye pi wemi ntoni yamman nke Ƈeni kwinwunuman nkuman sini lesentoninki.22Pɔli waka yina liba usinikini ipa pukoki pɛye :<< Atɛniƈaba ,nsummani a kwa akɔsi i Ƈeni ufe aƈaki. 23 ikinkabɔ, nnankannika a bokonki,a Ƈeni ufe tiyenkɛni,nyan nkumman nka fiyamman yini.Nyɔnyi u kan a yanniku kwan tiye nwunnuman tiyenki a : A yɔne yannika upo ,a summan nka fakananbɔni ,a yiwa,npa nka ufakanan u manni a mɛyeni.24Ƈeni nka bele ninani ipɛ u wunnanki npuman ntoni,i senan nkwɛ naan ipɛ wala usinan u yɔsubeni, adamanpise u bɔ yinan ki fiyan ki fiyan ta i tɔnananbɔ. 25 <>26Siyaman ntoni nyini ninannponi i sini,i bele nkwɛni.i sɛkɛ nfe siyamman ntoni nbokose i pafɛ nnuman.Pi kasuwa ki yamman nankɛ upa waka ye kwelesuni i sɛkɛ nyammi nka yani. 27 i yammi nkani,nkafini pa wɛ ise Ƈeni i tiyeni fakanan utoninki,i pa pa nyanyi.Ƈeni u tiye utuwo i tumuyɛbɔ28Ti waka niina nkeni,ti yan ti kasuwa ,ta i manni wemi nyamman Ƈeni u kwɔnannki.A kwinsummanman nƈese yɛlɛ ye yani: 29 Ayiwa,ti wasi Ƈeni upise i nankani ,ti sunkan ta wɔn ti wunnannki a Ƈeni u manan sɛnan u yannikanibɔ ,waliman yinkɔ fɔkumanbɔ ,waliman taakammi yannibɔ nkumman ntoni ni tumuyɛ adamanpise u wuntaman u pumman ,ipɛ pi beleni kle unu npumman.30Adamanpise u yammi liya kwinsumman wemi nkumman pifɛni,Ƈeni kiyini nkumman npuwonenibɔ.ikinkabɔ,yi u wiyeyani liba ukle tibe ntoninki,a pi puke pi serebenke pi la pi weyemi nsi. 31 Nkafi,nka nfi i tiki kuwa nwunnani,nka ukuwa ufi lesenkumman yeni ,i tu puwɛ nkwɛribɛyeni,nkwɛ i sɛkɛ i tukuni i pa pa i pa pi liba sɛnan.i yini usu suwoni i kwa u serebenke nkafini ipa tuku liba utoni nke,ɛ sɛkɛ pe liba utoni u kwinnan u kuwoye.32̇Pɔli manan kunuman nwunsoni kwinnannkani ,ƈese wantu i pi bula ufeni.Ƈese wani :<> 33 Nka u wunnanki,Pɔli lani i yini pɛyɛ ye. 34 Nkumman ntoni u wunnanki,libanƈese tuko Yesusini,pi lakasi Pɔli si.Pi sininki,Denisi yeye nka ututiyenkini,sɛna u kunni nƈaba nƈese kɛye.Ƈibɛ nkwɛribɛ yeye nka utiyenkini,i yinankɛ a Damarisi,ipɛ liba nƈese.
Chapter 18

1Nka userebenke, Pɔli fɛ Atɛni i pa ta korɛnti. 2 i fu Zuwifuni, nkwɛribɛni nkwɛ yinnan a Akilasini, i ye yinan Pɔnni pɛra usini,ipɛ i Ƈibɛ,i yinnankɛ ye a Pirisili.i fɛnikanka ye Itali bokonki,nkafini Ɔrɔmu yɔsube Kulodi i wɔn ye i summu usini a yi Zuwifuwman utoni u kabani i pa fe pɛyɛ Ɔrɔmu bokonki.Pɔli tɔni i pɛyɛni ipɛ sini. 3i pa yammi yammoni ,nkafini ,bili tokoman nbeleman.4Wunni kuwo wo wunnikuwa ,Ƥɔli ye liba utika tikini baautuni.i ye i kɔkwaneni nkafini ipafi ipa zuwifuwman ipɛ girɛkiƈaba utu. 5 Silasi ipɛ Timote yɛ pa nka utiyenkini pa yini Maseduwani lesenkumman yeni,Pɔli yammi nyammoni utoni Yesu wemi nmannankini. i pa tuku zuwifuwman upe a Yesukɛ Ƈeni utunini. 6 Zuwifuwman pi ye tulo Pɔli kwinne nnebɔ.Pi waka i ƈise nkeni.Nkafini,i pa u manne pɛye :<>7i wunseke nkavutiyenkini i pa ta i pa yɔkɔni kwinye nkwɛribɛ kle nkwɛ yinan a Tisusi zusituni.Nkwɛye iyɔye Ƈeni upo. 8 U tikini baa u yinkeni i yinan kɛye a Kiripusi, ise ipɛ i kunni nƈaba utoni pi yɔ Kununi i poni.Korɛntiƈaba nƈɛyɛ yammoni Pɔli yeni,pi kafiyamman u tukoye Kunnuni i sini,pi batizeni.9Kuwa nwunnansi,Kununi i tki ikɔ Pɔli ye tulannkini i pa mɔnɔn ise:<> 10 Nkafini ni waka i manni,puwɛ i fiyan kwinye u yamman misibɔ,nkafini nifiyamman nkle bokonkini. 11 Pɔli waka ye nka utiyenkini i pa Ƈeni u kwinne nmanni ya kapo ipɛ yiminan kapo.12Galiyɔn tuluye i pa tuku Akayi nankɛ yɔsube Lankan ye lesenkumman yeni.i tukuni i ta isevkwinkunnini ise. 13 i pa mɔnɔn :<>14Pɔli ye u sini ɛ pa manan wunnan nka u kwinnan usi.Galiyɔn lo mannanni i pa mɔnɔn a zuwifuwman upe a:<< utɔ utɔ ye a kwinyeni i yeni kwinye yammiya,ni ye i tulo a mɛyɛvzuwifuwman u kwinnani nkeni.>> 15 ikinkabɔ ,zuwifuwman u kwinnan nkakɛ kɛni i pi kɔ.ikinkabɔ a maƈa numan nkwaneni maƈanu nankɛ tikini kwinannki ipɛ yini wiya uwemi ipɛ sariyanan u wemi nsini. A fe nkummanni a kwɛmanni i maƈa Ni fiyan nkumman nwemi nsɛnan u kuwoyebɔ.16A kaba a pa fiyo kwinyanan u kuwoyela. 17 Sɔsitɛni yeni tikiniba u yɔsube nkumman nlesenne.Pi miniku i kunni pa mɔn kwinkunni ƈaba u yinke.Nka Galiyɔn manan puwabɔ.18Pɔli waka Korɛntini i pa yammi lesefiyamman ye,nka userebenke i pa ya wunkura nƈaba ukukoninki nƈaba ukle.i se ipɛ Akilasi ipɛ Akilasi Ƈibɛ Pirisili,pa lo beni pa nan pi nan Siri boko nki .Pɔli we ye iko sankereni,nkafini i mɔnɔn ye Ƈeni nke a yi pe i ko u we yeni. 19 Pɛyɛ nfi Efɛzi lesenkuman yeni,i yini Itɛni maƈibɛ yanyeni i pa ta i kɔ tikini baanwunnan tu ,i pa manan i zuwifuwman.20Nƈaba u wiyɔni i kleni ɛ yammi kubomi ipɛyɛ. i tulu pɛyebɔ. 21 ikinkabɔ ,i yan lesenkumanye wunkura pikle,i mɔnɔn pɛyeni ɛ Ƈeni utulu ,a yi pukoneni i pa pa pikle.Nka u serebenke i yini Efɛzini ,i pa lo beni.22i fi lesenkumman ye sezare,i ta fa zeruzalɛmuni i pa manan Krista ni fiyamman ukwinnan.i pa summan fa nka utiyenkini i pata Antiyɔsi. 23 i yammi lese ƈuman nka utiyenkini .Nka u serebenke i fɛni i ta Galati ipɛ Firizi pɛriman nzi i pa ta i pa nankan yanye, i pa manan i tikinipise i pa nankɔ kwanan pi kle.24Zuwifini nkwɛribɛ pa Efɛzini, i yinnan kɛ ye a Apolɔsi,i kummu Alɛkisandirini. 25 i nan u kammini yeni uƈaki ,i ye Ƈeni ukwinne nmanneni i summani pɛ nma puwa. 26 i wuntanan utɔnika u lo manan tikinibaa utuni.Akilasi ipɛ Pirisili pi yammi ise lesenkumman ye pi kwisini ,pi yilo i kɔlani.i summan nkumman Ƈeni u wemi nsibɔni,pi mɔnɔn iseni pi kwɛmanki.27Apolosi ye usini ɛ pa ta Akayi kle,tukoninkiƈaba nƈɛyɛ ye Efɛzini,nƈaba utoko sɛmminan ,pi tɛni tukoninkinƈaba upe,ɛ Apolɔsi pa lesenkumman i fi ye, a pi tuku piƈaki sahuu.i sɛ nfi nka u tiyenki lesenkummanyeni ,i pa pɛyɛ sini i ƈaki Ƈeni u kwɔnannki. 28 i klemi ntɔni ye Ƈeni u kwinne nsini i ƈaki.Nka uwunnki,i ye zuwifuwman u kwinne nnukuni u puwo le nifiyamman uyinkeni nifiyamman u yinke,Yesu kɛ Ƈeni u tuninni.
Chapter 19

1U yini Apolɔsi Korɛnti,Pɔli ta fa Azi boko u yammuselaseni i pa ta Efɛzi.i yan tikinipise nƈese yanyeni. 2 i pi pɛyɛni:<
> pi pukokivi seni:<<Ƈeni uniinkammiyan ti nu nka ukwinnan ti yanyibɔ.>>3Pɔli pi pɛ boni:<> pi mɔnɔnni:<> 4 Nkafi, Pɔli mɔnɔnni :<>5pi yammi lesenkuman ye Pɔli yeni,pi batize kunni Yesu yinan ukwɔnan nkini. 6 Pɔli liki i klemi pi kumi nsini,Ƈeni u niinkamiyan u yɔkɔni pisini,pi wantu i siyanan u kwinne nwunuman mananni,ipɛ pa tumunitani kwinne nmanni. 7 Pi yeni liba kansan i bomi nannki.8Nka userebenke,Pɔli ye ta tikinibaa utuni,i waka nka utiyenki i pa liba u tika Ƈeni u yɔsuye nwemi nsi fɔ yimise ti.i ye ikɔ kwanesini nkafini,i pafi ipafi i yammini ƈaba upe. 9 Nkumman ntoni u wunnanki ,ƈese yipubɛ nkwaye pisini piƈaki,nƈaba u wantu i kunnuni i wunkura u bula u fe liba utoni u yinke.Nka Pɔli yan nƈaba yi,i yini pɛyɛ ye i pa ta i tikinipise tiyenwunnan ye i pikɔ i pa pi tika kuwa wo kuwa Tiranɔsi tikinibaa utu. 10 i yammuni yani fɔ yɛman bo fɔ Azi boko u liba utoni, Zuwifiman u wan Girɛki ƈaba u kunni pi toni u nu kunnuni i kwinkammani.11Ƈeni ye Pɔli basi i pa wenkwemi nyamman i pa ƈaki . 12 Fɔ liba pi pa i fataliman ipɛ bilimi nkafini pa fi pa tikini Pɔlisi,pa ta pa ntika kaman usi,pi siye upafi upa yammi.i wɔpise npɛkɛ i po ,i wɔpise nkwasa .13Zuwifuwman nƈese ye nankan i nankanni a wɔpise npɛkɛ pi nkabane pa lani liba usi ipɛ kunni Yesu yinan.pi mɔnɔn wɔpise nneni :<> 14 liba nƈɛyɛ yamminkani,nƈaba pi yeni sarakanfeya Seva kobe i sinintoni.15Nka wɔpise nmɔnɔn pɛye:<> 16 Puwɛ nkwɛ wɔpiseni i poni i ƈaki pi sini ,i fakanan ufi pi to u tuni.i fala pɛyɛ sini fɔ pi toni upopanka ufɛ pi kwasa. 17 Efɛzi ƈaba pi toni pi nu nka u kwinnanki,liba utoni u tiki sise kunnuni Yesusi.18Efɛzi,pi ka fiyamman u yinke liba utoni u yinke,pa tikike a pi yini i kumman nwemi nsuwa u yamman yinibɔ. 19 nƈɛyɛ ye karamune nyammanni ,nƈaba uka fiyamman pa i pi sɛmmani ,pa yannani liba u yinke.Pi puwo pi sɛmman nkuwani,nta ntɔ yinkɔ fɔkuman niyemi nansu i bukomi wɔn. 20 Kunnuni i kwinne ni ye ta wɔnyinkeni kwelew i kɔkunto fakanan ukwɔnannki.21Nka u yamman u serebenke,Pɔli wɔn i wunnannkini ɛ la Maseduwani ipɛ Akayi pɛra usini,i pa summan pukone Zeruzalɛmu.i wa yeni ɛ ta nkumman ntiyenki lesenkumman ye i kwisi,ɛ sunkanni i pa Ɔrɔmu bɛ. 22 vi tumu i basiƈaba nibomi Maseduwani pɛra usini.Timote ipɛ Erasiti kɛye nƈaba.ikinkabɔ ise Pɔli waka Azi pɛra usini i pa yammi kubomi nka utiyenki.23Nkumman nlesenebɛ,kɔsɔkɔman nwunso kunni i wunkura u kwinnannkini. 24 Kwinyeni nkwɛribɛ kɛ ye nka utiyenki ,i yinankɛ ye a Demetiriyusi,funi i sɛkɛ ye Efɛziƈaba u yannika kwe nka yinnan a Aritemi,nkwɛ i bele ye u kwanni kunni u yimini u titiman ye i yinkɔ fɔkumanni.Nkwɛ ye u yammoni nki ise kaponi ,nkwɛ ye yinkɔman nyanni ƈaki. 25 vi wan yammo yammipise maƈakunni,ipɛ liba nƈɛyɛ ye nka usuwa u yammoni u yamman bokonkini,i pa mɔnɔn pɛye:<>26ikinkabɔ,Pɔli yinnan ukwɔnannki nka ni u manneni ,ipɛ i nka yammani ,a kɔkunto a wunni ,a bɛ u yanyini i mɔnɔnni a adamanpise pi nkumman bele i pi klemini ,a nkumman ni pu sahuumanbɔ.i kwa i kɔsini i pa wasi nifiyamman u kummini i kumman.Efɛzinan u bokonka u kɔbɔ! ikinkabɔ i wani ɛ pa mɔnɔn Azi pɛra u bokose ntoninke. 27 Ki wasani fɛni wunkura upa yɛsɛ ti yammoni ,i yeni nkanka ukɔbɔ i bɛ i ta fɛni wunku ipa yɛsɛ ti yanniki kwe Aritemi fokanan.ikinkabɔ,Azi ƈaba utoni ipɛ ninani u liba utoni pi yɔ u ponito.28libani unu nkani,pi summu uka fɔ pi u manni a :<> 29 Pi koso miyan usini fɔ ulo boko utoni ipɛ u kan bokonki liba u waka kosiyenkini pi yani pi ta boko utikwe nna liba pi maƈa minanku tiyenkayeni.Pi tuku Pɔli manƈiba uka bomini pi ta i pɛyɛ.Gayusi ipɛ Aristaraki yɛ kɛye nƈaba.Maseduwani ƈaba upɛkɛye.30Nkafini Pɔli ye usi a i pata ipa nan i kɔ,nka tikinipise u lɛ i kle ɛ tayebɔ. 31 Hali bokoni u yinkeƈaba nƈɛyɛ ye Pɔli nanmanni,pi toko miyan i seni a i yini i pa ta nifiyan la nanninkibɔ,a nka ki fiyan pa i kɔsɔkani. 32 liba u manni kuman ni ye kaponibɔ.u liba u koso miyan usiyeni uƈaki!Ni fiyamman u summan ye pi finikunan ukobɔ33
34 liba u pani pi summan i yini Zuwifiman ,pi wantu i kosiye boni.liba utoni u waka kosi kosiyeni pa wala:<> pi waka nka u mannan usini fɔ lɛriman bo.35Kwinye nkwɛ ye boko u maƈa yanyinan u kwinne nkanneni,nkwɛ i sɛkɛ nfi liba utu pa fulo pi nan,i manan i pa wa:<36 i ti toni u summan nka ,i puwɛ ye i pa tɔ i fiyan u kuwo ufetubɔ,a taman ti sumuse,ti yini ta yami kwinnan nwunnan ti wuntanan ki nkayebɔni. 37 a tuku libani a pa i pɛyɛ nnannani ,ikinkabɔ pi yammi kwinye ti yanniki bɔman nsibɔ.Pi manan kwinye bɛ ti yanni weminsibɔ.>>38kwinnan nwunnankɛ Demetiriyusi ipɛ liba nƈese sininki,sɛnan ki kuwo ye nannani ,faka nsuse nannani ,pi sunkanni pi ta pi fe pi wemini pi kle. utɔ utɔ a kwinnan nwunnankɛ a 39kle, a sunkan a feki ,a pa pa tiyan maƈayi kupiye usi. i ti summan tikɔ tukuni fakananbɔ ,pi ti piye40 tɛni kwinnan nkini,nkafini ko ti maƈa minankunan usi nan nannibɔ,nka u ko upato i manni puwɛ nkwɛribɛ ye. Pi kwisilesenkuman nkwinne nmanni,i 41mɔnɔn liba upe a pi kasi.
Chapter 20

1Kɔsɔkɔ kweni upa lesenkuman ye u tanmanni,Pɔli mini tikinipise kunni i pa lu wunkura pitu,i pa nan kɔkwanan pikle.Nka u serebenke i ya wunkura pikle i pa ta Maseduwani pɛra usi. 2 i lankan nkumman ntibe ntoni ipa wunkura u luwo i tikinipise utu,i pa ƈaki.i waka nkankeni fɔ i ta Girɛsi pɛra usi. 3 i pa yammi yimi timi nka utiyenki.i fɛnika nka utiyenki,i wani a yi beni uloni nka utiyenkini i pa ta Siri pɛra usi .i nu a zuwifuwman pi i wiyani a pa liyu.Nkakɛ i pa ta Maseduwani pɛrausi.4Liba nƈɛyɛ ye i tokonneni ,nƈaba u yinnan nkeni:Pirusi kobe sopatɔrɔsi i yini Bere,ipɛ Arisitaraki ipɛ Segunduni i yini Tesalonikini,Gayusi i yini Dɛribe ,ipɛ Timote ,ipɛ Tisiki,ipɛ Torofimu i yini Azi pɛra usini. 5 Nƈaba u nifiyamman u timisiyeni pi wantu i ƈiya ti yinke ,pata pa yinko tumuyɛ Torowasi. 6 Ti Buruman nliya Ganan u fɛtuman nsanweni filipini, ta summan fa.Ti yammi ku susumi wiya u kunni ta summan fiyan titɛni ƈaba ukle Torowasi,ta yammi ku sinintomi nka utiyenki.7Kunnankannan u kupiye utintika, timiniku yeni ta tɔ wanniki timiniku yeni ta tɔ wanniki kamman nkane maƈaye.Pɔli sunkan yeni i yini Torowasi u sannan kwanan .Nkafi,i mannani i lɔkɔ fɔ ipa fi sanan u lesensininki. 8 Ti miniku ye etasinan nka kunni,tukwɛya nka fiyamman ye tukone ti minan nkini.9kammi kobe nkwɛribɛ ye tɔna felɛrɛtinan uminan nkini,i yinankɛye a Etiki.Pɔli kwinne nfa nankɛni, wɔlɔman ntuku kammi kobeni. i yini etasinan u tibe ntini ufelɛrɛtinan nkini i pa ƈaki ,pi yɔkɔni pi ta ,pi tani pifi i ku. 10 Pɔli yɔkɔni i ta i lo kammi nanni i kunnan ,i tuku i summunke i pa mɔnɔn liba upe:<
>11Pɔli kali lesenkumman yeni ,i nan suwe kammiyanni usi i kleni i pa wannu ,i pa wan bo manan tu fɔ sannan nkwanan,i pa summan i wankura u loni. 12 Kammi piribe i kwinnan u wasini summu ntamman nkuwinnan liba u wunuman nkamminan pi puke ise.13Ti lo beni ti ta Pɔli yinke Asɔsi.Ti sunkan yeni ti ta ti fi ise Pɔli ye nka utiyenki ta lo ,nkafini i wayeni ɛ la i pannanki. 14 i fi lesenkumman ye Asɔsi, i lo tumuyɛni ta Mitilɛni.15u sanan kwanan ,ti lo beni ta ta Siyonan uminanki.Nka u serebenke,ti yammi kuponi ipɛ tunuponi ta summan fiyan Mile. 16 Pɔli ye usi ɛ pa lɔkɔ Azinan u pɛra usibɔ nkafi i ye usi a ta fɛ Efɛzibɔ.i wunnan u timiyeni nkafini, i yamman ye nankɛ i pa fi Zeruzalɛmuni, nkafini i pa fu pantekɔtiman ntunan u sanan u kwanan yanye .17Pɔli waka Mile i pa toko miyan Krista nifiyamman upe Efɛzi a pi pa. 18 pi pa i seni,i mɔnɔn pɛyeni:<19i seni ,i Azi pɛra usi,akɔkunto summan nkani. Zuwifuwman u wan sumunkase ipɛbakaye nkumman nsini,nka nkumman ntoni nkɔsini,npa kunnuni i yammoni u yamman ikɔ yɔkanan. Puman nkuman ye i fiyan aba toni,nmi 20nkumman a mɛyebɔ. Nmanan nkuman ntoni amɛyeni,npa tiki bɛ a mɛyɛ nkuman nsi,ni fiyan lase,ipɛ a kɔkunto klekunnumi nni. 21 Nmɔnɔn a mɛyɛ zuwifuwman ipɛ Siyaman nwunuman yeni ,a pi puke pi siyamman nwunnuman yeni,a pi puke pi serebenke pa ta pi kwinyemi nsi, pa nan pi yinka Ƈeni nke ,pa tuko ti kunnuni Yesusi.>>22Ayiwa kɛrɛkɛni ,Ƈeni uniinkammiyan ki wala beni a nta fakanan nke Zeruzalɛmu.Nsumman puwanka la nfi yanyenibɔ. 23 Nsumman nkani,i fi boko wo boko ye,Ƈeni uniina ki umanne beni. 24 Npatɔ i kwa nka ki puwa nyinkebɔ.Nka nsummɔni kunnuni i nan yammoni nka nkleni,nfi nka u yamman npa kwisi ika.Fɔ nsunkanni nmannan Ƈeni u yimilɛya u kwinnkamman liba upe.25<26 Nkafi,ni u manni a mɛye tɛni,asi i kwɛribɛ ku ,nƈa kwinnan nkabɔ. 27 Nkafini, nmi Ƈeni u manni kwinne a mɛyebɔ.>>28A yini wuntanan a kɔkunto ye.Ƈeni uniina u nan liba nƈɛyɛ a kleni,a summanbɛ nƈaba utuni fakanan, Krista nifiyamman nƈɛyɛ wasi Ƈeni,i timan npisenan ukwɔnannki,a yini a wuntanan nƈaba upe. 29 Nsummani a nta u serebenke,liba nƈese pe yileni a pamman ntuni,i pa yɛsɛ Krista nifiyamman usi nma santukoni u yɛsɛ puuni usi nankɛni. 30 Ƈese pepɛ wunsoni a sininkini pa nifo kummivnkuwo ,nkafini pa uku tikinipise uka fiyamman pa yɔ ipo.31A yini a wuntanan ke ani ye a toni u lalaye nne wunkura u luwo a tu yinimanni kuwa wo kuwa keti nannki.Nkafini ni wala a summan a kɔ tukunni fakanan. 32 <>33Nyuwan ki ƈa asi puwɛ ye yinkɔman nka upɛra usibɔ.Walima sanunan,walima bilemibɔ.34 Be ipɛ nmaƈiba ti kwinnan ye puman nkumman sini.nyammi yammoni i klemini nyan nkumman ,a kɔkunto summan nkani. Ntuku a mɛye fakanan utoni nkini a sunkanni35 a baka ,a pa nƈɛyɛ pi fiyan pi kɔtubɔni a nƈaba u basi.Nka uwunnanki ti wuntanan ki waka kunnuni Yesu kɔkunto manni kwinne nneni:36Pɔli yɛ nkwisi lesenkuman ye nkumman nkwinne nmanni pi toni u kurukunni pa ya Ƈeni. 37 Pi yakani pi ƈaki pi waka pi klemi nwan i kusuwannkini pa i fe. 38 Nka u serebenke ,pi ta i tokone wunkura u kwasini lani.Pi toni u summu uka yeni,nkafini i mɔnɔn ye pɛyeni, a pi si a puwɛ yi yanyi yinibɔ.

1Ti kɔkɔ pi klemini lesenkumman yeni, ti ta wiye beni nkini,u sannan kwanan ti la orodɛsini, ti yini yanyeni ta ta Patara. 2 Ti yan beni nwunan yanyeni nka ye la fenisi boko nkini.Ti yile u wunnankini.3Ta ta Sipɔrɔ masurunna,ti ye u man u yanyini ,ti fɛ worodukuna u yinkeni,ta nan ti nan siribokonki.ti tafa Tiri,sɔman nkumman beninki tikle nsuunkan ye nyɔkɔ ni nka utiyenkini, 4 Tifi tikinipise nƈese nka utiyenkini,ti yammi ku sinintomi i pɛyɛni.Ƈeni uniinkammiyan ukwɔnannki,pi wa ye Pɔli yeni ɛ yini i pa ta Zeruzalɛmubɔ.5Nkumman ntoni u wunnanki,ti yammi lesenkumman ye ku nankan nponi ti kwisini,ti lo ti wunkurani.Kwinyemi ƈiman u wan pise u kunni pi toni pi toko tumuyɛni.Ti ƈini tifɛ boko u serebenke ta ta ti kwe nwunan ye kuwa uminannki.Ti tototoni u kurukuni nka utiyenkini nka utiyenkini,ta ya Ƈeni. 6 Nka u serebenke,ti fe maƈani ,nƈaba u puke kunni,ti lo beni.7Ti fɛ Tirini,tata Potolemayisi,ta nan fe nƈaba utukoninki nƈaba ukle.Ti yammi kuponi nƈaba ukleni. 8 U sanan u kwanan,ti fɛni ta lan ti nan Sezare.Ti fi yanyeni,ti yɔkɔni Ƈeni ukwinkammi manni ya Filipu kleni.Tumunipise u tu yeni sinintomi nƈɛyɛ yeni,nƈaba usi pi niponi i sɛkɛye.9 Ƈipikɔrɔpise uninansuman pi ye i tumuyɛni.Nƈaba utoni pi yeni tumunitanipise.10ti yammi ku pise ƈuman yanyeni, tumunitaya nkwɛribɛ yini Zude pɛra usini ɛ pa i fi tumuyɛ ye nka utiyenk,i yinan kɛye a Agabusi. 11 i pa lesenkumman ye ifi tumu yeni,bilenka Pɔli ikɔ bukone i kani i lo nkani i puko i kɔkunto klemi i ka ,i pa mɔnɔn <>12Tumuyɛ ipɛ nƈaba u liba u nu nka i nanka ti kwisini ti ya pɔlini ɛ yini i pa ta zeruzalɛmubɔ . 13 Nkakɛi pukoki tumuye :<> 14 Timannan ise ti baka lesenkumman yeni,ti wani a kunnuni yu usi ɛ pa yammi nkani,.15Nkuman nkupise nfa userebenke,ti bele ti sɔmanni ta ta zeruzalɛmu. 16 Sezare tikinikobenkwɛribɛ ta ti tokone i pa wɛ nanpɔlɔnanan tumuye.Ti yɔkɔni ye tintiyan tikinipise nƈese kleni nkwɛ yini a Munazɔn,sipɔrɔka ni i sɛkɛ ye.17ti fi lesenkuman ye zeruzalɛmuni ,tukoninkinƈaba ufu tumuyɛni i pi kammileni i wunnukammileni. 18 u sanan kwanan ,Pɔli ta i tumuyɛ Zaki klekunni.i tani i fi Krista nifiyamman u yinke ƈaba minikula yanye Zaki klekunni . 19 i kwisi lesenkuman ye fe unan pi kle i kwisini Ƈeni u bɔsi i pafi wemi nkumman yamman to siyantise nsininkini.Nmanan nkumman nfakanan pɛyeni to nkakapo yibɛne20i yammiƈaba utoni unan fe Ƈeni ukle, nka userebenke ,pi mɔnɔn ise :<21 liba pi nan unu nkwinne nkumman manne pi numan utumi kwinnan nkini,pi nuni.liba u manni kwinne,a mi u manne zuwifuwman upeni ,nƈɛyɛ tɔni boko userebe usi siyamman nƈese sininkini, a pi tiki pise kakuwa usibɔ a pi yɔ Musa sariyanan upobɔ. A mi liya pikleni pa yannikuman nkwan.>>22A yiwa,kumman ti u yamman ? u kwɛmanni ,pi pe unanni a mi pani. 23 Nkumman nlesenne,nka ti u manni nme,tulu mi yammi nka.Ninan suman pi nanani dajuruman ni nƈɛyɛ sini. 24 wan pi kunni a ta kaponi a pa fe kwɛmannan u sarakaman .Mi kɔkunto nyini i wemmi ntoni,nkafini ,pafi pa we pi kummi ,pe kwinyemi npa kwisi.Nka u wunnanki, liba pi summanni a pi kwinne nkumman manne pi numman tuni mi kwinnan nkini, a ni sɛnkwinnebɔ.Pi kɔkunto i bɛ i summanituni mi kwinnan nkini, a ni sɛnkwinnebɔ.pi kɔkunto i bɛ i summanni a mi yɔ Musa sariyanan uponi.25Siya ntise nkumman tuko Yesusini.Ti toko ye sɛmminian pɛyeni ta mannan ti wunnan nki nkwinnan pɛye: «a pi yini pa ka yanniki kwanni nanmanbɔ ,ipɛ nanman nka kokubɔ, a yi yini pa nanman utiman nliyanbɔ ,a pi tuku pi kɔ laba nweminne» 26u sanan kwanan ,Pɔli la i libani .i wan pi kunni pa yammi kwɛmanan u wemi.Nka userebenke ,i ta Ƈeni fe baa kwe utuni.i pa manan kwɛmanan u kuwa u kwisini kupiye ,pi to u sarakana pi lalayenne to u sunkan u pa fɛ kuwankasini.27Kwɛmanan ki yamman ku nankannanvnka sini ,nka u kunankannan u wayeni a upa yisini.Azi pɛra usi nzuwifuwman nƈese pi pa Pɔli yanyi Ƈeni fe nbaakwe utuni,i pa fan liba i pa wan pɛyɛ Pɔli si,pi tukuni. 28 Pi kosiyeni pa wala a :<
> 29 sɛnannki ,pi yanye Pɔli ipɛ Efɛzi ƈaba u Torifini manƈakunni boko u wunnankini. i yaneni ɛ yile i ka pi Ƈeni fe nba kwe u wunnankini .30Kosomi yan ufani fɔ ufi boko utibe ntoninki .Liba u wunnuman nkɛyɛni pi fɛ tibe ntoninkini .Pi tuku Pɔli pi fɛ ise pa fulo bɔman nnuman. 31 pi ye u sini a pa li Pɔli ,ƈese ta u manni kɔsɔkɔ yamman u kwɛsiyeni a Zeruzalɛmu boko u kɛyɛni.32Nka utiyenki suu ,i wan i kɔsɔkɔ yamman nƈese maƈakunni pa ta nka utiyenki kaponi.Liba u yan lesenkuman ye kɔsɔkɔ yamman uponi ka yini ,pi yi Pɔli mansenni. 33 Nkumman nlesenne ,kɔsɔkɔ yamman u yinikeni i yani i tuku Pɔli pi klemini ,ɛ kɔsɔkɔ yamman npuko i kakuwiise.Nka u serebenke,i pi pɛyɛni a yɛlɛ ,i pɛ a kumman i yammu.34Liba u waka kosiyeni ,pi to i pi manni kwinne ikɔ.Kɔsɔkɔ yamman u yinkeni i pa ko summanne pi kwinne nsibɔ ,i mɔnɔnni a kɔsɔkɔ yamman upeni a pi ta i Pɔli pi tikamminla . 35Pi fi lesenkumman ye etasinan u kanilani pi fiyan Pɔli tu sahu sahubɔ liba ufanan ukwɛkwɛnan ukle. 36Nkafini pi toni pi ye fanneni kɔsɔkɔ yamman userebenke pa wala : «a li tumuyɛ a li tumuyɛ? »37Pi wa lesenkuman ye a pa yile i Pɔli pi ti kammila lesenkumanyeni,i Pɔli pi kɔsɔkɔ yamman u Kununi a : «ni fiyan manni i manni i manni?» kɔsɔkɔ yamman u yinkeni i wani : «mi Girɛki kwinne nnanni?. 38Nka u wunnannki ,Ezipiti kammi kobe nkwɛ wasi fɛni wunkura kɛrɛkɛni nifiyamman u pa lɛni fɔ i pa i kɔsɔkɔ yamman u liba pukomi susumi tiyenka limi ipɛ sibe ni yebɔni ,nma nkwɛwɛ?»39Pɔli pukoki i seni : «Ni zuwifinanvnyini Tarisini ,Silisi pɛra usini .Nboko ki boko nka minibɔ.Ni mi yayeni,yini nmanan wunan liba upe.» 40Kɔsɔkɔ yamman u yinke ni i nan manan i kleni.Nkakɛ i kali etasinan u kani kumman nkunni i pa yammi i klemi i pa wa liba upe a pa fulo pinan.Liba u fulo lesenkumman ye pi nummani i manan i pɛyɛ eburukwinne nni.

1«Nkwɛsiyɛ ,ipɛ ntukoniki nƈaba ,nkanni u manni kɛrɛkɛni nkafini i pa fi npa kwɛman nwemini a mɛye,a yammini nne a ƈaki.» 2Pi yan Pɔli manne i pɛyɛ eburu kwinnenni i nankani ,ti ye u tamanni uƈaki sinisiki.3i wani: «nni zuwifunan,nkummu Tarisini,silisi pɛra usi ,ikinkabɔ nyammi npitiye nnanni bokoni nkini.Gamaliyɛli kɛ ntikibe iƈaki ti kwɛsiyɛ wunkura ipɛ pi siriyaman nsi.Nƈeni kwinnan usiyeni uƈaki ,nma a kɔkunto ka ki bɛ nankɛni tɛni. 4Ni ye wunkura wunnan u ƈiman u bakayeni nƈaki,ni ƈese niye ,kwinyemi u wan ƈiman ukunni ,ni ye pi tukoni ni kaku wiise nwan pi si ,npa pi wan baanki. 5Sarakanfeman u yinkeni i ka kwe,ipɛ kasɛman u wan manƈakuni nƈaba fiyan u manneni i ki nifoko nkakɛ walima i sɛnan nkakɛ bɛ.kuwa nwunnan si ,nyan sɛmminan nwunnan pi kleni pi nɔn nkle a nta nɔn titukoninki nƈaba ukle Damasi,i tuku Yesu serebenke nƈaba pɛyɛ zeruzalɛmu ipa baka pɛyɛ.»6«u yinibe wunkura usi ,ntaka ye Damasinan witiminannkini, yimilɛyakwe u yini wala usi upa u nankanbe tu. 7Nfɛni nƈani,manimiyan nwunnan yini wala usi u pa manan i be» :8npukoki manni miyanni nkeni: «Man yɛlɛ kunnuni?» manni miyanni u wani : «Bɛkɛ Nazarɛtikani,Yesu kɛ nkwɛ mi bakayeni.»9ti ye ƈiyanka nƈɛyɛni pi yanye yimilɛya yini ikinkabɔ pi nu manni miyannibɔ. 10Nwani:«kuman nsunkan nyammu Kununi?.» i pukoki beni «wunso mi ta Damasi ,nka mi sunkan mi yammuni ,pi u manni nmeni.» 11yimilɛyani u si nkwɛnan ukle, nwasini yintuya ,ti ƈiya ye i ƈɛyɛni nƈaba upɛkɛ ntuku nklemi ba ta i be Damasi.12«kwinyeni nkwɛribɛ yeye nka utiyenkini,i yinakɛye a Anamiyasi, i yɔ ye Ƈeni u sariyanan uponi i ƈaki, i yini kammiyan ki ye zuwifuwman unu tibe ntoni nkini. 13i pani i fibe ,i pa mɔnɔn be.» : «Ntukoninkini sayali ,mi yunkupise nkwani kɛrɛkɛni.» Nka utiyenki suu nyunkupise nkwani.14i mɔnɔn beni :«ti kwɛsiyɛ Ƈeni utu nmeni i pa yammi i kwɛ ,nkafini npafi npa summan i wunnan nkinkwinnan mi yunkupise npa tiki i kammile usi,npa yammanni i kɔkunto ye. 15nkafini, i usini a mi yipubɛ nnu kwinne nkuman i kle,npafi npa tɔ i kwinmanniya liba utoni nke. 16kumman bo mi u yinkone yini?wunso ti batizemi mi weyemi npafi npa puku ise Yesu kwɔnan nki.»17Ayiwa,npuke yeni npa pa zeruzalɛmu.u yinibe Ƈeni yayenki kuwanwunnansi Ƈeni fe baakwe utu,nyan puwa nwunnan yini . 18Kununi i sɛkɛ ye i mɔnɔn beni: «timisi mi yini zeruzalɛmu boko,ikinkabɔ nka mi umanne liba upe nkwinnan nkini,pi tukoni usibɔ.»19Npukoki i seni : 20 Mi nannan Etiyɛni ku nnesenke ,ni ye i pɛyɛni,u kammiye bɛ nwunnannki.Bɛkɛye i liman u birimi nyinke ye. 21 i mɔnɔn beni ,a yi ntumuni npa ta tituwola,siyaman nwunnuman sininki.22Liba u yammini pɔli fɔ i pa i pafi nkumman nkwinne nne lesenkumman yeni,pi fanni pa u manni a : «nƈaba u liba u suwa usunkan i liyeni,i sunkan i pa waka niina nkebɔ.» 23Kɔsiye u sini,pi waka pi birimi nfusenke wala usini ,pi manye nloni pi nfuse walausi. 24Kɔsɔkɔ yamman u yinkeni i wani a pi yile i pɔli i tiyenki kaannannki,a pi man pɔli,nkafini i pafi i pa manan liba u lɛni kwinnan uko.25Pi puko pɔli a pi manse lesenkumman yeni,i mɔnɔn kɔsɔkɔ yaman u yinkeni iseni: «Nƈɛyɛ nan wunkurani pi wunnan ukammi npatɔ i Ɔrɔmuni i manse nkafini a ku sɛnnan nkibɔ?» 26Kɔsɔkɔ yamman u Kununi i nu lesenkumman ye nka u kwinnani ,i ta u fakanan umanni kɔsɔkɔ yamman u kununi i ka kwe i seni ,a kwinyeni i ni Ɔrɔmuni.27i pa bɛ pɔli piyeni: «mini Ɔrɔmuni seseni?» Pɔli pukoki pɛyeni a hɛyɛ. 28Kɔsɔkɔ yamman u kunni kwe i wani ɛ fe yinkɔ fiyammani i pa summan i puwoni i Ɔrɔmu ƈaba.pɔli pukoki iseni a yini Ɔrɔmuni,i kumuni Ɔrɔmuni. 29Nkuman nlesenne ,liba nƈɛyɛ sunkan yeni i manseni ,nƈaba utoni u yɔnyini pi yinuye.Kɔsɔkɔ yamman u yinkeni i ka kwe i pani i summan i yini Ɔrɔmuni ,ipɛ a Ɔrɔmuni i sɛkɛ i puko yani ,i nansini i ƈaki.30Sanan u kwani ,zuwifuwman pi pɔli piye lesenkumman yeni ,sɔlidasiman pi yinkeni i ka kwe i ye u poni ɛ pa summɔn.Nkafi, nka i bu pɔliye i pa yile sarakanfeman u yinkeƈaba ipɛ zuwifuwman u kwinkuni ƈaba maƈa yanyinan nke.Nka userebenke, i yini pɔli pa i yini pi sininki.


1Pɔli yini i ƈe kwinkunni ƈabani i pa mɔnɔn:<> Saraka nfeman u yinkeni i ka kwe,Ananiyasi 2mɔnɔn pɔli ye a i minannki nƈaba nmɔn i lɔ usi.Pɔli mɔnɔn i seni: 3 <>4i minan nkinƈaba u mɔnɔn i seni:<<Ƈeni u sarakanfeman u yinkeni i ka kwe i sɛ mi ƈise yani?>> 5 pɔli pukoki pɛyeni:<>6Ayiwa,pɔli summan yeni a kwinkunni ƈaba pi fɔnan yeni sadusenyɛwman, ƈese pa tɔ bɛ ye farizinyɛwman ,i fanni i wa:<> 7 Pɔli yɛ nkwisi lesenkummanye nkumman nkwinne nmanni ,kɔsɔka u wunsoni fariziyɛman u sininki i saduseyɛwman.Liba u kwɛni bo. 8 Saduseyɛwman uwani a kunuman ni wunsonibɔ ,a nka u mɛlɛkɛnan ki yebɔ,a u wɔpiribe u kwinnan ki bɛni nifoko.ikinkabɔ fariziyɛman u tuko nkumman ntoni usini.9Kɔsɔkani u siini u ƈaki.Sariyaman u karamuman nƈɛyɛ ye fariziyɛmanni,pisi ƈese mɔnɔnni :«ti yan walanan kummani isibɔ, i tani nma wɔpiribe walima nmɛlɛkɛnan nwunnan kɛ nmanan a mɛyɛ.» 10Kɔsɔkani u siini u ƈaki fɔ kɔsɔkɔ yamman u yinkeni i nansi a pi pɔli liyeni,i mɔnɔn i kɔsɔkɔ yammi npise upeni a pi tuku pɔli pi ta ise pi ti kamminla.11Pi ye npa nƈani,nunnuni i tiki ikɔ pɔli yeni i pa mɔnɔn ise:<>12Sanan u kwani lesenkumman yeni, zuwifuman nƈese sini usini a pi pɔli liyeni.Pi lakɛni a pi wannanbɔ, a pi bɛ i liyan nƈeni i pi tuku pɔli pi liyubɔ. 13 Libanƈɛyɛ sini usini,pi fayeni wanse bomini.14Pi ta u manni sarakanfeman u yinkeƈaba upe i pɛ kasɛmanni a: «ti wɔn ti wunnannkini a nƈeni ti tuku pɔli ti liyubɔ a ti wannanbɔ.» 15Nka u wunnannki ,a sini ipɛ sɛnan u kunni ƈaba nƈese,a pa mɔnɔn kɔsɔkɔ yammi npise upe a pi toko pɔli tumuye ,nkafini tafi ta tuku i wemi nfakanan ta ƈaki.Ti tikɔbeleni ta tɔni i yinke wunkuranki ta liyu i fiyan aklebɔ.16Pɔli nusakobe i nu nka i nankani,i ta pɔli yanyini i pa mɔnɔn ise. 17 Nka u wunnannki,pɔli yile kɔsɔkɔ yamman u kunnuni nkwɛribɛni i pa mɔnɔn ise ɛ toko kobeni kɔsɔkɔ yamman u yinkeni ika kwe i kle,a kwinnan nwunnan i kle i patɔ u manni ise.18Kɔsɔkɔ yammi yani i toko pɔli pi yinkeni ikle ipa mɔnɔn ise: «Baanki nni pɔliwiyɔni nkle a nƈese mi kle, a kwinnan nwunnan i kleni i patɔ u manni nme.» 19Kɔsɔkɔ yammani u yinkeni i tuku kamminan i klemini u yinkeni i tuku kamminan i klemini i pa fɛ ise serebenke i pa piyu a : «kumman mi kle npatɔ u manni be?.»20Kamminanni i pukoki i seni : «zuwifi u sini api pɔli yaye mi kle sisɛni,nkafini nƈɛyɛ sɛnan u kuwoyeni pa fi pa piyupa ƈaki. 21mi tulu npa nɔn piklebɔ,nkafini liba wanse bomi pi yinkole ye wunkura nkini pa fi pa liyu .Nƈaba u wɔn pi mi yinkone.»22Kɔsɔkɔ yamman u kununi i mɔnɔn kamminan i seni: «mi yini nba mɔnɔn puwɛye a mi pa kwinnanni u manni puwɛye a mi pa kwinnanni u manni beni bɔlɛ!» Nka userebenke,i nan wunkura ikleni ɛ ta. 23Nkumman nlesenne ,kɔsɔkɔ yamman u yinkeni i yile i kɔsɔkɔ yammi npise uka bomini i pa mɔnɔn pɛye: «a fe kɔsɔkɔ yamman u wanse kansiman ipɛ suwan u yaliman wanseti i kansiman ,ipɛ pamannni nƈaba wanse kansan.Tu nsuwe u wannan userebenke,ni a tumuni sezare. 24a fe suwanman nwunumanbɛ a pa nanni pɔli kle i pa kali nsi ,a pa toko i pa ta yɔsube i kobe Felikisi kle .Sezare ,puwa nfi nfiyebɔ.»25i kan lɛtɛnanni i nɔn pikle.i mɔnɔn nka u wunnankini: 26«Be kulodi liziyasi ni sɛmminanni utokone nmeni mannan nkwɛ mi nsiya felikisini.Manan nkwɛ yɔsube i tikimini ,ni fo u nan mi kleni.» 27Zuwifuwman utuku ye kwinyemi ,pi ye usini a pa liyu,npani nsumman a yini Ɔrɔmuni,be i pɛ ikɔsɔkɔ yamman tiki i kɔka pi klemini.28Ni u sini a pa summan i tukuni ka uko pi kle,nmɔnɔn pi sɛnkunnunni ƈaba ukleni a pi ku sɛnanki. Ayiwa, nsummɔn nka upɛra usini ,ɛ tukuni 29kwinnan u ko nkakɛ nma kɛni,ɛ lɛ pi sariya nanni,nka u yewunan ki fi yan ta i lini ka ukobɔ,i fiyanbɛ wan baankininbɔ. 30 Pi pa u manni beni avzuwifuman nankɛ pa liyu .Nkafini, ntoko nme i timansinan ,npa tuku i piman upe ,ɛ pi usi a pa yɔnyi a pi ta nkle.31Kɔsɔkɔ yammanni u yinkeni i mannan ipɛyɛ nankɛni,nka pi yammu yani.Tulannki,pi ta i pɔli Antipatirisi. 32 U sanan kwanan,kɔsɔkɔ yamman nƈɛyɛ ye pi pamman nni,nƈaba upukeni,nƈɛyɛ suwannman nsini,nƈaba u ta i pɔli sezare. 33 Pi fiye nka utiyenki lesenkumman yeni ,pi nan sɛmminan yɔsube ikle i pa tiki pɔli bɛ ise.34i sɛ nkwisi lesenkumman ye sɛmminan u kalanne ,i pi pɔli ɛ yinan pɛra wesi,pɔli mɔnɔn ise ɛ yinan silisi pɛra usini. 35Yɔsube i wani: «Ayiwa, i pimanni u pa lese nkumman ye pi pa ,ni yammanni nmeni.» Erodi yi ye yɔsubaankani yanyeni,i mɔnɔnni a pi ta pi tiki pɔli yanye nka utu.

1Kususumi nfa u serebenke, sarakanfeman u yinkeni ika kwe Ananiyasi ipɛ kasɛman nƈese pa sezare.Kwinye nkwɛribɛ ye pi kle nkwɛ pi basi sɛna ukuwo yeni,i yinankɛ a Tɛritilusi.Pi ta yɔsube i tikini i kleni nkafini pa fi pa pi pɔli. 2Pi yile pɔli pi fɛse ise.Tɛritilusi wan manan tunni ,i mɔnɔn yɔsube i tikinkwɛni a: «manan nkwɛ yɔsube i tikimini i kɔ utiyenkini,wunannan nka tɛni tiki liba u yinkeni, mi kwɔnannkakɛ. Mi wunta kammiyan u yammoni nkakɛ, wefiyanman nwasitunni. 3ti wunnan nnan nkayan tibe ntoni nki ipɛ lesentoninkini,timi tika kwinnanni nkeni,ti siya felikisi.»4Ti kwinnan uko u la lakebɔ,nkafi ni mi yaye,timi yayeni a mi yammini tumuye leseƈuman nne. 5 <6 i ye usini ɛ pa yi ti ƈeni febaakwe,nkafi ta tuku .ti ye u sini a ta piyu upa sini i ti sariyanan.>>7Nka kɔsɔkɔ yamman u yinkeni i pa i kɔkɔ ti klemini fakanan nke. 8 A nƈɛyɛ usi a pa pi yuni a pi pa i kle kunni.i mi pi i kɔkunto pɔli yɛlɛ ,i ipiye uko u manni nmeni ,i kɔkunto i summanni a ti nka manneni a sensenankɛ. 9 Zuwifuwman uƈe i kwinnan pi mɔnɔn ise a snsenan kɛ.10.Nka yɔsube i tiki nkwɛni i nan manan pɔli kle ɛ manan nka, lo manan i wa:<> 11 Mi fiyan piyeni npa summan iki sɛnannkakɛ,nkafini u ku kupise kansan i bomi nkunni baabɔ, nta ye zeruzalɛmuni nba fe Ƈeni. U puwɛ ye nnannani i patɔ i summu u12 manse ,i pa mɔnɔn a usu yambeyini nu kwanunan u yamman i puwɛ nkwɛribɛ Ƈeni febakwe utubɔ,walima tikini baa nwunnan tubɔ.Nwasi fɛni wunkura npa wanbɛ liba manƈasibɔ. Libani u wa nyammi nkani,puwanka utikaye13 a sɛnan nkakɛ ,pi manan nka.14Ayiwa,nkanka nsumɔnni nkankakɛ nma kɛni :< 15 be ipɛ i ƈaba utoni ti wuntanan ki Ƈeni ukunni ɛ pe nikamman ipɛ niyemi i yinnan suwo pikwa userebe kuwa nwunnansini. 16 Nkafini nkwankɔsi,nkafini npafi npatɔ ni wunkuru loya Ƈeni ipɛ liba u yinke.17<18 Nkuman nlesenne ,liba nƈese yanbe yi Ƈeni fe baakwe utuni ,ikinkabɔ kwinnan ye ti sininki i puwɛbɔ,ni ye nkɔ sakasini. Zuwifuwman nƈese yeye pi yini Azi pɛra 19usi.Nƈaba upɛkɛ nsunkan ye pi tɔ nnanni patɔ npiman ,u fiye a nyammiye kwinyeni.>>20Walima,nƈɛyɛ nannani i nƈaba ye npila zeruzalɛmu, pi mɔnɔn i pilanan u yanye nsi. 21 Nkosoyeni ke kapo pi sininki,npa mɔnɔn: u fɛ nka u kwanannki kumman nyammu bo?22Felikisi ye we fiyamman nfakanan u summanneni wunkurani u kwinannkini,i mɔnɔn pɛyeni :<> 23 i mɔnɔn pɔli yinkoye ƈaba upeni ,a i ta i pɔli wan baankini,ikinkabɔ,ɛ yini i fi ikɔ.ɛ yini i pa lɛ pɔli liba ukle palɛ i basibɔ.24Kupise ƈuman nfa userebe nke,felikisi ipɛ i ƈibɛ Durusiyi pani .i ƈibɛ yeni zuwifunan.i wani a yile pɔli ,i manan kwinnan nwunnan ise Yesu krista wemi nsini. 25 Pɔli mananni i pa la wunkuru loni upɛra usi, ipɛ i kɔ tukuni fakanan i kammile, ipɛ i ƈini u piye nka peyeni nkumman npɛra usi,felikisi nansini i ƈaki,i mɔnɔn pɔli yeni:<<ɛ fulo i nan yani,ɛ ta ,ni pe mi yileni kuwanwunan sini.>>26Felikisi ye yanni a pɔli pe yinkɔman nnan i kleni,nkafini ,i ye pɔli yilene i yan ke bonbo i pa manni ise. 27 Yɛ bomi nfa userebenke,puwɛ nkwɛribɛ pa fe likisi tiye u loni i pa tɔni i tiyenki.Usu yinnan kɛ ye a pɔsiyusi fɛsitusi.Felikisi ye usini a zuwifuwman upa manan i yini kammiyan,i lani pɔli baanki.


1Fɛsitusi tɔni yɔsuye nkunni sezare.i tuwanan u kumman ntini ufa userebenke,i ta fa zeruzalɛmuni. 2 Sarakanfeman u yinkeƈaba ipɛ zuwifuwman u yinkeƈaba pi ta i yanyi pɔli kwinnankini .Pi yɔni pi ƈaki. 3 A i kwa i kɔsi i toko pɔli pɛye zeruzalɛmu.iki nkabɔ pi wɔn pi wunnankini ɛ toko ,pata pa tɔni i yinke wunkura usi pa liyu.4Nka fɛsitusi mɔnɔn pɛye a pɔli baank sezare,a utɔ utɔ ye nkabɔ, a yi lɔka piklebɔ. 5 A i pi yinkeƈaba nƈese usi,a pi yɔ i po ,pata pa pi pɔli nka utiyenki.6Fɛsitusi lɔkɔ pi kle i ƈakibɔ,kumman sinti npakɛ pi yammini ,walima ni kuwo kupise kansanman nkunnibɔ.i puke kuwa nkasini nka u sanan kwanan ,i tɔni i pa tiki kwinnan u kunni kuwa,i pa mɔnɔn a pi fe pɔli pi pa ise . 7 i pa lesenkumman yeni,zuwifuwman nƈɛyɛ yini zeruzalɛmuni, nƈaba u wunso i poni pa kwinyemi nmanni pa ntokone ise.ikinkabɔ,puwɛ ye pi klemini upa tikike a pi manni kwinne ni serenanbɔ 8 Pɔli lo mannani i pa manan i kɔkunto kwinnan i pa kwɛmanki:<>9Fɛsitusi ye u sini a zuwifuwman upa manan i yinikammiyan,nkafi,i mɔnɔn pɔli ye :<> 10 pɔli pukoki iseni:<>11Uta utɔ a uyammi kwinnan nwunnan, u patɔ nniye uka uko ,nlɛ nka u kwabɔ ikinkabɔ libani pi nka manne patɔ utika ,nkunni ,i sɛnan ki nkumman ntoni nkibɔ,puwɛ i fiyan nsarakane pi klebɔ.Ni usini a Ɔrɔmu yɔsube ikɔnto pa pi pe kɛrɛkɛni. 12 Fɛsitusi ipɛ i minan nkinƈaba u yan manƈayini ,nka userebenke i pukoki pɔli yeni:<>13Kupise ƈumannfa userebe nke,yɔsube Agiri pa ipɛ i piribe Berenisi pi pa sezare pa nan fe fɛsitusi kle. 14 Piye i kupiseƈuman nyamman yeni,fɛsitusi.Mannan pɔli kwinnan pɛyeni:<> 15 Nla ye kubomi nyamman zeruzalɛmu lesenkumman yeni,sarakanfeman uyinkeƈaba ,ipɛ zuwifuwman u kasɛman pi pa u wiyani nkleni a nan baankinkobeni pi kle pa liyu. 16 Nka npukoki pɛyɛ a Ɔrɔmu ƈaba u sariyanannki,pi ye nkakɛ yammanba tintiyan,nkwe a wɔn baanki nkwɛ i yunkupise npɛni.Wunkura upa summan nnan nkwɛ wan baanki i pa summan nƈaba u piye.inka u yambɔ,Ɔrɔmuƈaba pi wunkura unan a pa li nkwɛ wan baankibɔ.17Nƈaba usi ƈese paye ibe nnanani.Ntikibɛ kwinnani upa lɔkɔbɔ,nƈese u san kwanan ,ntɔni nkwinne nkuni beni usini,npa mɔnɔn pɛye a pi pa i kwinyeni nannani ta wan piye tu. 18 Ayiwa,nwɔn ye nwunnanki a kwinnan ki ta nankɛni,u wasi yanibɔ.i piman ufi siyanni pa manan kwinsawunnanbɔ. 19 i piye uko kiyeni pi kɔkunto Ƈeni u wunkura.A Yesu yinanu kwinnan nkakɛ.i wani ɛ kunni nka pɔli wa ɛ kubɔ ɛ ninannkeni. 20 Nsumman kwinnan ukobɔ,npi pɔli,a yi tuloni i pa ta zeruzalɛmu pa ta pa ku pi kwinnan u yanan nki.21Nka pɔli lɛ ɛ layebɔ ,i wani a yi usini a Ɔrɔmu yɔsube i sɛkɛ i wemi nfeye.Nkafi nwa pɛye a pi yinu ye baanki,ni fɛni wunkura u wiyanini yamman nankɛ npa toko yɔsube i seni. 22 Agiripa mɔnɔn fɛsitusi ye nkumman nlesenneni:<> fɛsitusi pukoki iseni:<>23u sanan kwanan,Agiripa ipɛ Berenisi pi pani pi yile liba u manƈa yanyila ,liba pi wiyani.Kɔsɔkɔ yamman uyinkeƈaba ipɛ boko u yinkeƈaba bi toko yeni.Fɛsitusi mɔnɔnni a pi pa i pɔli nanani.Pi pa i seni. 24 Nka userebenke,fɛsitusi lo manani i wa:<>25Be ,nkle, npilanan i sibɔ,nkabɛ i yammi nka upafi kwankeni nyan nkayibɔ.ikinkabɔ ,i mɔnɔnni a yusini Ɔrɔmu yɔsube a pa piyu.Nka nwabɛ ani i tokone yanye pɛyeni. 26 Ayiwa,ni i kwinnan u manni nankɛ yɔsube ise sɛmminanvnkini nsumman nka u fakananbɔ.Nkafini ,npa summan fakanan i weminsi,nkafini npafi npa summan sɛmminani utoko nfakanan. 27 i kinkabɔ,nyan ni npatɔ i puwɛ nkwɛ wan baankini i toko yani,miyan pilanan isi npatɔ i ka mannibɔ nka usini yanibɔ

1Nkumman nlesenne, Agiripa mɔnɔnni,pɔli yeni a kwinnan ki pɔli klemini . 2 Pɔli yini i klemi suwoni ipa mɔnɔn:<3 Nwunna u kammini nkafini mi summan tumuyɛ ti sariyammanntoni ufakanani mi kwisi ipɛ to ,nu u kwanunan nka ti u yamman Ƈeni kwinnankini,mi summan nkumman ntoni u fakanani.Nkafi, ni mi yayeni a mi tamman mi summu mi yamminibe.>>4<> 5 Ti nansi Ƈeni u yinke, farizinyɛwman u Ƈeni u yaye fakanan nkakɛ nkwasi u ƈaki.Pi kɔkunto sumɔnni a nkɔkunto yeni i fariziyɛw manni.Pi fiyan u manni i ki sɛnnan nkakɛ wali i ki nifoko nkakɛ.6Ƈeni unan unummiyan tikwɛsiyɛ kle nankɛni,nwuntanan ki nka u nummiyan ukunni nankɛni liba u toni pi wuntanan ki ti kunni a Ƈeni unan u nummiyan nka kwinnan nkini,a nka ki yammani. 7 Nkafi pi kwa pi kɔsi pa Ƈeni ufe tunan u wan tɔnan u kunni.Yɔsube Agiripa wunta wankunan nka nkleni,nka u kwinnan nkinank kɛ zuwifuwman pi nƈakene ki. 8 Amɛyɛ zuwifuman a fiyan u manne kankinan a Ƈeni ki fiyan u kunuman nyinnan suwobɔ?.9<10 Nwanye nka u yammoni tu zeruzalɛmuni.Ntukuye nifiyammani nwan pɛyɛ baanki,nkafini sarakanfeman u yinkeƈaba pi nan ye nka u fakanan nkle.Nƈɛyɛ ye pi wan pɛyɛ baankini nƈaba u lini kwinnan u kammi ye nkɔkunto wunni.>> 11 Lesefiyamman nne,ni ta pi baka ye tikinibɔman ntunni,npa liya nifiyamman ukle api wa api Yesu sibɔ.Summunkase ukle,ni ye ta bokosenni npa ise Yesu liba ubakaye.12Ni la Damasi kuwa nwunnan sini.Sarakanfeman u yinkeƈaba upɛkɛntube ye . 13 Yɔsube Agiripa yibe wunkura usini wiikwankwanan nki,nyan yimilɛ kwe u yini wala usi ki pa nsi ipɛ ntɛni manƈiba usi upa u nankan tumuyɛtu to.Yimilɛyani u waye ni u ƈaki. 14 Ti toni uƈaki to Nnu manimiyan nwunnan eburu kwinne nni:1615Npukoki manni miyanni nkeni: i mɔnɔnni:bɛkɛ Yesu nkwɛ mi bakayeni.16 ikinkabɔ wunso mi yini mi pamman nkunni.Ntikinkɔ nmeni nkafini npafi npatɔ nyammo yammiya, ntikimi wemi nkumman sini,npa mannan nkumman ntoni liba upe,i pa nka mipe u yanyi serebenke bɛni,manan nkumman ntoni liba upe to.17 Ni mi kɔka zuwifuwman ipɛ siyaman nwunuman kle.Nkafini,ni usi apa tummi nƈaba uklebɛ. Pi yinkaman npafi npa kwani pa la yimbiyeni nwemininsi,npa kɔkɔ pɛyɛ sutanan uklemini npa nu pɛyɛ Ƈeni ukleminni .18 i pi tuko nsi pi we yemi ni pukoni,pi tɔnanan u yan Ƈeni uliba usininkini.1920 Nwuntu ba i Damasiƈaba u waajubinan tintiyanni,ipɛ zeruzalɛmu ƈaba ipɛ zudeƈaba utoni ipɛ siyantise.Nmanan Ƈeni ukwinne pɛyeni,npa mɔnɔn pɛye api sunkan pi la pi weyemi nsi pi puke pi serebenke,pa nan pikɔ Ƈeni ukle,pa yammi kwinkamman nka utikaye a pi puke piyi pi wenyemi ye pa nan pi kɔ Ƈeni ukle. 21 Nka u wunnanki zuwifuwman nƈese pa nfiye Ƈeni febaakwe utu,pa tukube,pi ye usini a pa libe.>22ikinkabɔ ,Ƈeni ubasinan ukwɔnannki,hali tɛni ni nannani,npafi npa sɛnan u manni nƈɛyɛ fiyan pi kɔtuni ipɛ Musa mɔnɔn ye a wemi nkuman pe yammani ,nmanan puwa npa ku pi manni wemi nkunnibɔ. 23 Pi mɔnɔnni a Ƈeni utunni ni ipe bakayeni i pa summan kwa ipa wunso ikwa u serebenke,ɛ sɛkɛ pe ta kunnan utintika i pa wunso ,i pa kɔkɔ tumuyɛ zuwifuwman ipɛ siyaman nsommi.24U yini pɔli i kwinne nkɔ u wan ,fɛsitusi koso i kunni ipa wa:<> 25 Pɔli pukoki iseni:<26 Ni nko u wan yɔsube nkwe yeni,i kɔkunto summan nkummani ,hali kaponi u fi wase i yibɔ ,ntukonka usini.Nkafini nkumman nwemi nyammi miyenkibɔ.>>27yɔsube Agiripa,mi tuko tumunitaya i kwinne nsini? ne tuko usini a mi kɔkunto tuko usini. 28 Agiripa mɔnɔn i seni <> 29 Pɔli pukoki iseni:<>30Yɔsube i wunsoni i tɛnimaƈiba ipɛ Berenisi ipɛ nƈɛyɛ tɔna ye i minnannki toni. 31 Pi puke serebenkeni pa u manni maƈaye a :<> 32 Agiripa mɔnɔn fɛsitusi yeni:<>

1Pi mɔnɔn maƈayeni ɛ sunkanni i ta Itali bokonki beninki kuwankasini ,pɔli ipɛ baanki nƈabanƈese pi nan pɛyɛ kɔsɔkɔ yamman uyinkeni ziliyusi klemini.Kɔsɔkɔ yamman u wan manƈakunni pi yinnan kɛye a Ogusiti. 2 ti yile Adaramisiyɔmu beni nwunnan wunnankini,nka kiye la Azi pɛra uminannkini.Arisitaraki ye i tumuyɛni.i yeni Tesalonikani Maseduwani pɛra usi.3U sanan kwanan,i fi lesekuman ye sidɔn Ziliyusi tuku ye pɔli i kammile.Nkafi,i man wunkura i kle a yi fiyan ta yini ƈaba uƈeki boko nkini,i pa ka i kammile wu npuwa nwunnan pi kle. 4 i yini nka utiyenkini ipa fɛ i pa ta sipɔrɔ boko u serenke,nka kupɛli wiiya u sininkini yannan ki ye tibakayeni. 5 Ti ku silisi ipɛ Panfini kupɛli wiiyani ta ta Misa,lisi pɛra usi. 6 Sɔlidasiman u yinkeni nkwɛribɛ Alɛkisandiri yan ye beni nwunnan i yinkeni,nka laye Itali boko nkini .i nu tumuyɛ nka uwunnankini.7Ti yammi kupiseƈuman beninkini.Ti bakani tiƈaki ta summan fiyan sinidinan u minnanki.Yannan ye liya ti kle ta tɔ i fa nka u wunkura upo,ti wasi ti yinka nki salimone pɛra usini,ta ta fɛ kɛrɛti boko uminan nki. 8 Ti tiye utuwoye i manusinanbɔ.Ti kwa tikɔsini ti fi beni u yilanan u tiyenki.Nkautiye utuwo i lazayananbɔ.9Lesefiyamman nfɛyeni,nkwɛ beni u yaneni,i ye nkɔ yammanni beni u yaneni,i ye nkɔ yammanni beni ki yamman nankɛ upa ƈaki i tumuyɛni.Nkafini pi ye nƈani yeni nƈaki ,nka pɔli mɔnɔn pɛye: 10 <> 11 Kɔsɔkɔ yamman u yinkeni i tiki ye i summu ipɛ i klemi be yaliya ipɛ be nsuwe i kunni.i tulu i pa tuko pɔli manni kwinne nsibɔ.12Beni ki yeni tiyenkayeni utiye ukammi ye ƈankibɔ ,nkakɛ pisi nifiyamman uwa a pi fɛ nnanani pa kwa pi kɔsi ipi fɛ nnanani pa kwa pi kɔsi ipi fiyan,fiyan fenikisi.U beni uyinlanan nwunnan ye bɛ bokoni u wusiyanki ,ki ye wiiye uƈapula u pɛra usini,wunan ye be worodugunan u yinkeni ipɛ wiiye uƈapulanan u pɛra usi.Nka ubo ki yeni kɛrɛti boko u beni u tiye u yilanan nwunnan.Pi wani ɛ fi lesenkumman nka utiyenki,a ti ƈa u yamman ye nka utiyenkini. 13 Yannan u ka kammiyan nwunnan wantu i fa worodugunan u yinkeni.Pi wɔn pi summu usini a pi upo apa yammi nkani,api fiyan nka u yammani.Nkafini,pi lo wunkura.Pi ye usi api tiye upa tuwo ipɛ kɛrɛti bokobɔ.14ikinkabɔ leseƈuman npɛ nfɛni,yan kwe nwunnan wunso ti poni nka yinan Erakilɔnni. 15 Ulo ti beni tiyefiyan beni u yale i yannanibɔ.Nka ti baka uklemini,ti yini tikɔ ukle sɛkɛrɛkɛni. 16 Tumuyɛ ipɛ karama ti fɛ boko userebenkeni nka yinan a kodani.Nka u wasi fɛni wunkura,tifi bentitinan u wan benkwe u wunnannkini i baka yeni ta puko.17Be nyaliman u kwisi lesenkuman ye nka u yamman pi lo wiseni pa puko beni pi ƈaki.Pi ye nansineni,a yannan nyini u pa ta beni u yesiye libi boko u sanan nkibɔ.Nkafi,nka pi wan pa nwunnan nimini npafi npa yii pi beni,yan u pa kɔkɔ i tumuyɛ sɛ kɛrɛkɛni. 18 U sanan kwanan,yannan u baka ye ukle,pi wantu i pumman nkuamman ye beni nki to i pise nimini.19U sanan kwanan bo,pi fe sɔmman nwunuman beninkini pa pisini limini. 20 Ti yammi kupise ƈuman ,ti wiiye u yanyibɔ,ti wusupiye nyanyibɔ.Yamman kiye bɛ ti baka yeni ki ti ye ti tuko ye usi yini a ti fiyan kɔka yinibɔ.21Nƈɛyɛ ye beni nki toni,kulo ye i pɛyɛ u lɔkɔ.Nkafi,pɔli wunso pi sininkini i yini ipa mɔnɔn pɛye:<22 ikinkabɔ a toni a kwa a kɔsito.Puwɛ ikwa tisibɔ ,ikinkabɔ ,beni ki kɔka ti kle.>>23ikinkabɔ nƈeni nka ni yammoni u yamman keni, i mɛlɛnan nwunan tiki ukɔ be yambe nki wala usini. 24 u pa mɔnɔn be :< Mi nansibɔ pɔli ,u wasini fakanan npatɔ i fiyan Ɔrɔmu yɔsube ikle,npa manan mi wemi nfakanan ise.Ayiwa,Ƈeni u kammile ukwɔnan nkini,i mɔnɔnni a mika u pɛwɛ i kwa asibɔ. 25 Ayiwa, ntukoni nƈaba,nka u wunnannki,a kwa a kɔsi.Ntuko Ƈeni usini,i mɔnɔn be nankɛni nkabɛ i uyamman yani. 26 U wasini fakanan,ti fiyan bokoni nkeni.27Ya̵nan u lo tumuyɛni ki ta i tumuyɛ kupɛli wiya unu.U kupise nkansan i nansuman nsanan kwanan utunan u lesensininki,be yaliman pi ƈoni pi yan a ti taka boko nwunnanni. 28 Nka uwunannki niimi ntiya yenanki tamanne i puwa nkani pi wɔn niimini.Pi wani a niimi ntiye ipɛ manusinan a nku mɛtɛrɛman wanseti i sinintomi u kunnibɔ.Pi la wɔnyinke bo ƈuni pi tammɔnni, utiyayenan kiyeni mɛtɛrɛman wɔn i sintimi. 29 Pi nansini nkafini pi beni upalɛ ta taankwe nwunnan manse.Nkakɛ pi puke pumman nkumman beni u yeni,nkanansumman beni u serebenke,pi wanni niiminni,pa Ƈeni u yaye sanan ki yamman nankɛ upa kwani i mimanneni.30Be yaliman u lo benkɔlɔ piyeni pi tuku niimi nkunni,pi yammu nma beni u yini puwa nwunnankɛ pi u bele beni u yinke.ikinkabɔ pi yamman ye nankɛ pa kwasani nkankaye pi u wiyani. 31 Nkafi,pɔli mɔnɔn kɔsɔkɔ yamman ipɛ ipi yinkeƈaba upeni:<> 32 Winse nkumman puko ye benbomi maƈasini,kɔsɔkɔ yamman u kunni pa yini be nkɔrɔpiye upata .33Sani apa wa a sannan u kwani, pɔli wiyɔni pikle a pi toni nwanni suwe:<34 Nkafi,ni u wiyani a kle,a toni nwanni, nkafini,puwɛ palɛ kwa asi.Ni bo u manni a mɛyeni,a kwinye kipuwɛ fiye a sibɔ.>> . 35 visɛ nkwisi lesenkumman ye nkumman nkwinne ntoni u manneni ,i lo burunanni ipa ya Ƈeni,i pa puwoki ipa wantu u wannan.36Ƈese bani pi kwa pi kɔsi,pi toni u wanni. 37 Ti toni u wan maƈakunni ti yeni liba wanse kanse i liba wanse ti i kansiman i liba siripo. 38Ti toni u wunko lesenkumman yeni,pi toko wunuman beninkini nkafini beni upafi upa tɔ fukanan.39Sanan u palese nkumman ye u kwanni be yaliman uƈe ye man usinanbɔ, ikinkabɔ niimi nyali nlanan nwunnan pi yɔnyi i pi saanan upatɔ unu. 40 Sibe nka kwemi nkumman beni u yeni,pi ku nkumman nwiseni pa yini ye wiyanki.Ƈinkummi nkumman beni u yinka u tikayeni,pi bubɛ nkumman nwise nni.Nka userebenke pi puko beni u yinka i bileni,nkafini yannan upafi upa yannan pɛyɛ upa ta ipɛ saanan utifiyanla. 41 ikinkabɔ,beni uta u tukuni niimi nko ni maƈa fuwa tiyenka yeni nka u saanan u tu niimi ntu.Beni u yinka uwa pi tunni fɔ ki ye fiyan yini tukosibɔ.Niimi nfakanan u yɛsɛ u serebenkenanni.42Kɔsɔkɔ yamman pi yanyeni a baankinƈabani pi kwasa yeni nkafini pi usi apa li pitototoni. 43 ikinkabɔ kɔsɔkɔ yamman u yinkeni i ye usini i pa yini pɔli pa kɔkɔ, i tulu kɔsɔkɔ yamman upa yammi nkabɔ i wani a i kwɛ summan kɔsaniimi nni a nƈaba nkwa pikɔsi pi timisi pi yɔkɔni niimini pa man u tiye u wiyani. 44 A liba u sommi pi yɔkani iƈinkummini ,walima beni u kɔkunto ƈiman.Nka pi yammu yani to pa kɔkɔto.

1Ti kɔkɔ wiwini ukle,tafi ti kɔ nka u maan usi,pi mɔnɔn tumuyeni a uyinnankɛ a Maliki. 2 Nka uiyenki nliba utuku tumuyɛ i ti kammileni.Pi ka ̀an kweni ti tuni,nkafini wala upa yeniu wanvwunne tisi.3Pɔli wani ɛ pa bele wan nkafini wantukoni u fayeni,fɔnfɔnnan,yaakwa u yini ƈiiman nsini u pa wulo ikle usi. 4 Bokopise u yan lesenkumman yaakwani pɔli kle usini,pi waka u manne maƈayeni,a puwɛni i tani ni liya.Ɛ fi kwa niiminibɔ,ikinkabɔ Ƈeni ki piye yinibɔ, nkafi i fi kwabɔ.5ikinkabɔ,pɔli kɔkunto summan yɛlɛ a puwa nwunnan fiyunibɔ.i tuku yaakwani i wɔn maƈakunni i pa fu niimini. 6 Nka ye pi u yinkoneni,pɔli kle ki yamman nankɛ upa kali nkaye pi u yinkone yewu,walima i fɛ i ƈaki i pa ku.ikinkabɔ pi yinkoni pi baka ,puwa fiyamman pɔli si i nankabɔni ,pi wasi pi yinka nkini pa wa a pɔli yannika nwunnan.7Boko suwe i kunni u tiye utuwo ye i tiyenibɔ, i tɛ i tummuyɛ i klekunni i pa tuku tumuyɛ i ti kammile,ti yammi ku timi i klekunni.i yinnankɛ ye a pubiliyusi. 8 U fibɛyeni i kwɛsi kɔmmini nkafini tɔgɔtɔgɔninan nkaye isi.Pɔli tani i tiki i klemmi i konki i pa ya Ƈeni ise,i siye u yammini. 9 u kwisa nki,yanye nƈaba u kamman utoni upa yanyeni ,pi toni u siye u yammi bɛni. 10 Pi tikisise ti sini pi ƈaki.Ti fɛni lsenka utiyenki,ti wuntanan u yini ye ,nka wo nka si tiƈiyani u wunnankini,pi nan nkumman ntoni pikle.11Yimise timi npɛkɛ nfɛ ye ta summan fa Maliti.Ti yile Alɛkisandiri beni nwunnankini,yanninka u yinnan ye nka si a a filanimanni.Beni u yammi ye wunne nnesevntoni yanyeni. 12 Ti fi siraku zini ti yammi ku timi yanye.13Ti fɛ nka utiyenkini, ti tulu ti tiye upa tuwo i pa kuuwa u nanbɔ ,ti fi lsesenkumman ye Ereziyo .U sanan u k̀anan yaanan u yini worrodugu pɛra usini u pa fɔ tumuyɛni.Kumman bo yewu, ti ta puzɔli . 14 Ta tafi ti tɛni tukoni nkini nlibanƈese yanye.Nƈaba u wiyɔni ti kle,a ti yammi kunnan poni i pɛyɛ.Ti yammi nankɛ tafi Ɔrɔmuni nkakɛ kɛni. 15 Ti tɛni tukoninki nlila nƈɛyɛ Ɔrɔmuni,nƈaba u nu ye ti kwinnani,tifiye ye nkumman nlesennebɔ.Pisi ƈese fɛni pi pa pifu tumuyɛ fɔ Apiyusi kuwanki.Pɔli yɛ nyan pɛyɛ yi lesenkumman yeni, nnan fe Ƈeni ukle,wunnan wan i kɔ kwanan u kunni.16Ti fi lesenkumman ye Ɔrɔmuni,pi tuluni pɔli pa to baa i kɔkunto ye .Kɔsɔkɔ yammi ya nkwɛribɛ ye i ƈekini. 17 Pɔli yɛ nfiyeni u kumman ti,i yile zuwifuwman u yinke ƈaba utoni i wan pɛyɛ maƈakunni,i mɔnɔn pɛyeni:<18 Fakansuse uƈe nwemmi ntoni pi yan a nyammi puwabɔ,nka i yinan pa libenibɔ.Pivye i yanni .>>19Nkakɛ zuwifuwman u tulubɔ.Nkɔkunto nbakani,nwa pɛyeni ɛ kiyani ,a fɔ Ɔrɔmu yɔsube i sɛkɛ i kwinanni u sɛnan u kuwo ye .Nmanan nkani,u wasi nma ni usini a npa wan nsiyanan u liba kwinnani nkibɔ,nkabɔ. 20 Nkafi nyile a mɛyɛ npatɔ u fakanan u manne a mɛye.Isirayɛli liba utiki pi wuntanan nkwɛsini ,nkwɛ i kwinnan nkinankɛ pi pukebe i kakuwiise.
21Pi pukoki i seni:<< Zudeƈaba utoko sɛmminan nnanani tumuye mi kwinnannkibɔ.Ti tukoninki nliba nƈɛyɛ yini nka utiyeni pa pani ,pi si puwɛ manan puwa tumuye a mi yammi kwinnan nwunnanibɔ.>>. 22 Ti u wiyani u wiyani mikle ,a mi manan ntoni u fakanan tumuye.Ti summɔn kɔni a tibe ntoni u liba pi tulo mi Ƈeni usibɔ.23Ti sini usi kuwa nwunnan sini.Nka ukuwa usi zuwifuwman upani fiyan pɔli kle kunni.U to sananki fɔ wɔrɔnannki,pɔli manan Ƈeni u yɔsuye nkwinnan pɛyeni.i kwaye i kɔsini i pafi ipa manan Yesu kwinnan pɛye,pa wan i kwinnan pi summuse nsi.Nkafi,i ye Musa sariyanan ipɛ tumunitaman u sɛmman u wunnannki nwemmi nmanne pɛyeni. 24 i kwinnan ufi ƈese tunni.ikinkabɔ ƈese tulu pa tuko i sibɔ.25Pi fi siyani nka u kunni i maƈabɔ.Sani pa summan laye,pɔli manan kwin poni i pa mɔnɔn:<<Ƈesni u niikammiyan u tumu utnumunitaya Ezayi i pa pa i pa manan nkumman tikwɛsiyeni,nkumman ni sɛnkwinne nƈaki.i mɔnɔn ye pɛyeni: 26 27libani u yipubɛ nkwani nƈabi.Pi fulo pi yipubɛnni,pi fulo pi yukupiseni,nkafini palɛ puwa yanyinan, palɛ puwa yanyinan ,manan patɔ i kwinnan summanibɔ.i pi summan ye puwa ,pi ye i pi wemi nfakanan u wasa tunni Nka u wunnannki,be Ƈeni niye ipi siye u yammanni.28<> 29 pɔli yɛ nkwisi lesekumman ye nkumman ntoni u manneni,zuwifuwman u waka maƈa nukwanunan nkeni pi ƈaki pa ta kunni.30Pɔli loye baankani,nyammi yɛ bommi nka utiyenkini.i puwɛ wo puwɛ ta ye fa ise,i ye nƈaba u tukoni i ƈaki. 31 i ye Ƈeni u yɔsuye nkwinnan u manne pɛyeni,i liba utika kununi yesu krista wemi nsi ipɛ i kwasinan,puwɛ ye fiyan isebɔ
Chapter 8

1Etiyɛni, nka ukwinnan u kammiye Sɔli wunni, nka u ku poni usi, pi wantu i Krista liba u bakakaye pi ƈaki.Pi toni pi yini boko pi kasi to boko piseni ,Zudapɛra usi ,ipɛ Samaripɛra usi ,fɔ tumunitanipise u yewunan . 2 Nkamman nƈese pu Etiyɛni kunanni ,pi yaka pi ƈaki . 3 ikinkabɔ Sɔli bɛni ,nkwɛ i wakaye Krista liba u bakaye usini ,i ta pi kle kulumini ,kwiyemi uwan ƈiman u kunni ,i ta i pi wan baanki.4nƈɛyɛ kwasaye pa fɛ Zeruzalɛmuni ,i ƈaba ufi tiye wo tiye ,pi ye Yesu kwinkamman nmanne nkumman ntiyenkini . 5 Nka u fuka nponi nkwebɛ ,Filipu tani i fi boko nwunan ye Samari pɛra usi ,i pa manan ƈeni utu liba nƈɛyɛ yeni pi kwinnan nƈaba upe.6liba upɛ yan lesenkumman ye Filipu yammini we kwemi yini ipɛ pa nuni pi toni usini pa yammi ise pa ƈaki. 7 liba nƈɛyɛ ye wɔpise ni ye pi poni pi wɔpise ni la pi po i fanninananni.Futumi ipɛ panpo suse nka fiyamman usiye u yamini. 8 Boko suse wunnan ukammini u ƈaki.9Boko suse u wunnan ukammini uƈaki . Kwini nkwɛribɛ ye Samari pɛra usini nkwɛ yinan ye a Simɔnni .i ye wɔpise nla liba uponi ,nka uta nifiyamman tulan pi uƈato , ikɔ loni nikwe . 10 Liba utoni pise u wan nisɛman ukuni pitoni ye yammani Simɔnyeni ,ipɛ pi pikɔyɔkani itu .pi waka u manannkeni: <> 11 liba ye yammi iseni, nkafini i ye pi siye u yamman lese fiyamman nneni.12ikinkabɔ, Filipu pani i manan Yesu kwinkamman ipɛ ƈeni u yɔsuye ntikini kwinnan u manni pɛyeni ,pi tuko Yesu sini Filipu Batize pɛyɛni ,kwiyemi u wan ƈiman ukunni. 13 ise Simɔn kɔkunto tuko Yesusini i batize ikɔ.Nka serebenke i tulu ipa la Filipu si yinnibɔ.Filipu ye kwinkwemi nkuman yammani,Simɔn ye nkumman nƈani,nkwisi i kwin summanan .14Tumunitanipise u waka Zeruzalɛmuni pi nu a Samariƈaba u tulu ƈeni u kwinne nneni i nankani ,pi tumu Piyɛri ipɛ Zan pɛye . 15 Nƈaba u la nka utiyenkini ,ipa ya ƈeni pɛye ,nkafini pafi pa ya ƈeni uniinkammiyan. 16 Nkafini ,pi tuko ye Yesu sini pi batize pi kɔ.Ƈeni uniinkammiyan u yɔkɔni ye pisi babɔ. 17 Nkuman nlesenne ,Piyɛri ipɛ Zan pi tiki pi kle pi tuni u kunni pi toni u lalayene, pi toni u yan ƈeni uniinkammiyanni.18Simɔn yan lese nkumman liba ni u tiki pi kle pi kummi nsini pa yan ƈeni uniinkammiyanni lese nkummanyeni i ye usini ɛ pa nan yinkɔman pi kle. 19 i mɔnɔn pɛyeni :<
>20Nka Piyɛri pukoki pɛye :<> 21Ayiwa, kwanan ki mi kle kwinan nka yebɔ, yilanan kibɛ nan mi klebɔ. 22 Puke serebenke mi ya ƈeni a u puku mikwinye mi. ikinkabɔ, mi we weni u yɛsɛni, hali tɛni mi 23wasini weyemi nyammo yammiya. .>>24 Nkafi, Simɔn waka :<< A kɔkɔnto nya kunni be ,nkafini ,i manan nka nponi upalɛ nfiye>>25 Piyɛri ,ipɛ Zan summan ye nka Yesu kwinnannkini,pi mɔnɔn liba upe lesenkumman yeni,pi pukenika Zeruzalɛmu, pi kambɛ i Yesu kwinkaman u mannan Samari bokose nka fiyannman nsini.26Kunnuni i mɛlɛkɛnan u manan i Finipuni: <> 27 Nka u wunnanki ,nka Filipu wunso i lo nka u wunkura.i tani ifi Etiyo pi ni nkwɛribɛ wunkura usi nkwɛ yini ye ƈeni ufenila Zeruzalɛmuni .Kwinyeni i yeni Etiyopi boko u yɔsube i ƈbɛ Kandasi tɛni yammo yamman u yinkeni nkwɛribɛ kɛ.Nkwɛsɛkɛ ye yɔsube i ƈibɛ i yinkɔman ntoni ntukoye . 28 i pukonika ,i tɔni ye i wotonan u wunnannkini ipa tumunitaya Ezayisɛmminan u kalane .29ƈeni uniinkammiyan u mɔnɔn Filipuyeni ɛ wɔ wotonan u minanki. 30 Filipu kwasani i wɔ ,i yan kwinyeni tumunitaya Ezayi sɛmminan u kalane .i mɔnɔn i seni: <> 31 i pukoki ise :<> Nkafi i wiyɔni Filipu32Tiye nka ye uvkalaleni ,nka utiye nkakɛ nma kɛni :<> 33 kɔyɔkanan ukle, u yan sɛnanbɔ .Yɛlɛbo u yinan u yilenibɔ ? nkafini u yini ninan yeni u yan piribe u ba piu ye i serebenkebɔ .34Kwinyeni u mɔnɔn Filipu yeni : <> 35 Nkafi ,Filipu kwɛman nka utiyenki ise ,ipa manan Yesu kwinkamiyan ise.36Pɛyɛ wunkura usi ,pi fi tiye nwunan yeni nimi ntɔ nka utiyenki.Kwinyeni i mɔnɔnni :<> 37 Filipu pukoki i seni : Kwinyeni ni i wani : <> Kwinyeni ni i wani :<> 38 i mɔnɔnni a wotonan u yariya nyi wotonani ,ise ipɛ Filipu pi yɔkɔni pi yile nimini ,Filipu batizeni.39Pɛyɛ nfɛ nimini lesenkummanyeni ,kunni i niina lo Filipuni u loye nka utiyenki.Kwinyeni i pɔnyi yinibɔ. ikinkabɔ i wunu kamilenan nkakɛ lo wunkura u pata. 40 Filipu pani i yan ikɔ Azɔti.i lo wunkura i ta boko nki ipa ƈeni u kwinkamman nnani bokonki fɔ i pa ta Sezare.

Romans


1Be Pɔli nan nkwɛ Yesu Krista, nannanni, i yinleni npatɔ tumutaya, ntuyini apa mannan Ceni ukwinne uka kamna. 2Ceni u mannan nni, tumuta kwinne nka kamma nkumma i kwinne nni, i tumutaye ika u kwɔnan nkini. 3I kobe i kwinnan nkakɛye, i senan kwɛ tuyi Dawuda liba ukleni upa sini i ninan nne.4Nina nka saka sini nta mɔnɔn a kununi Yesu Krista ni Ceni ukobe, i kwa i bɛ i wunsoni userebe nke nka nkakɛ utikaye a Fakanan ki i kleni. 5I yan nɛɛmanan nka u wunan nkini npa wasi tumutaya, nkafini npafi npa ba siya ntiseni pafi pa tiki pi jigikinan Yesu Krista si pa yammini ise, nkafini sise upafi upa tiki isi. 6Yesu Krista yinle liba ncɛyɛni, a mɛyɛ ani ise cese.7Ceni u yinne amɛyɛ ncɛyɛ upa wasi a mɛyɛ iliba ni, a kwinnan ukammi i wunni a tɔbɛ ɔrɔmu boko nkeni, ni lɛtɛnanni u tokonne a mɛyeni. A kwɛsi Ceni ibɛ Yesu Krista nɛɛmanan u nan a kleni.8Ni fonan nceni ukleni Yesu Krista kwɔnan nkini, a tototoni ukɔ u wunan nki, nkafini, a yinan ufi tibe ntoni a tuko Yesu Krista sini. 9Ni yammoni uyamman Ceni nkayeni i summu ntoni npa mannan kobe i kwinnanni, nkakabɛ Ceni u kwinkam mani, i sɛkɛ nsɛrɛnan ani wuntanan uyinan a mɛyeni kwelew. 10Ne Ceni u yaye nkini lese ntoni nkeni. Ni u wiyani ikleni a usini i sagonan, ɛnan wunkura nkle npafi npa ta a yanni kɛrɛkɛni.11Nkafini a ni usini apa yan amɛyɛ ni sahuu, npa mannan ninsakanan u kwinne nwunu man a mɛye nkafini apafi apa yan fakanan. 12N kamman, ni usi apa yini amɛyɛ yani apalɛ usumaye nanbɔ, lese fi yanman nwayeni ani la ye akleni, upafi upa yammi yammo kammi yan a sininki, nman ni u yamman siyanan nki ntise usinki nankɛni.13Nka ni wunkura uyanbɔ. 14Nsunkanni nyammi libo ncese sininki ncɛyɛ yinka u kwani i cɛyɛ yinkaman nkwanibɔ. Ipɛ liya kwinsumman ipɛ kwinsumanman usini nki. 15Nka uwunan nki ukammi nwuni sakuu npa manan Ceni ukwinkaman a mɛyɛ ɔrɔmu caba upe bɛ16Ni sinse i Ceni ukwin kamman nmananbɔ, nkafi fakanan ki Ceni nkumman kwinne nni npɛkɛ, liba ncɛyɛ tuko nsi, ncaba pi kɔkani, u wantu zuwifuman pe tintiya, upapa si yanan nki ntisenne. 17Ceni u kwinne kamman npɛkɛ utikaye a Ceni ki puwɛ ipuwo nneni ni tile nni i jiginan uka uwunnan nki, i waka tile uwunnan nkini jiginan ukan ukwɔnan nki, nman umanan nankɛ Ceni u kwinne nni: "Ninan nkwɛ tileni i wannan tuko nsinan u wunan nkini".18U yinni Ceni wala usi, i summu ki kase liba upeni, ncɛyɛ nansine i yinkebɔni, ncɛyɛ liya wunkuru loman pa sɛnan u miyeni. 19Kafini adaman pise pi fiyan Ceni ukwinne nkumman faamuneni, nka utiki pɛyeni i sakasinani: Ceni nkakɛ ntuku pɛye.20Sɛnan nki, ulo ninan u wantu lesenke, adaman pise pi Ceni u wemi nkumman yannibɔ nyan yini sahuu upsini iyammoni, nka utikaye ɛ sɛkɛ faka nsuye ipɛ ɛ sɛkɛ Ceni. Nka uwunan nki sɛnan u yanni wunkura ki pi kle yiniɔ. 21Nkafini, pi suman Ceni, nka pi tulo pafe nman Ceni, ipɛ pi tulo pa tiki sise iyinan usibɔ. Pi wa pi wuntamaman nni, pi wasini sisi caba pa yɔn yimbiye npo.22Pi pikɔ puwoni kwin sumanman kasɔsɔbɔ pi ni sisiccaba. 23Nɔɔrɔ suwe Ceni nka ki kwabɔni, pi fe nkwɛ i sɛkɛ pife, i puwoni lupise, ipɛ pan nansu puman ipɛ pumman nkuman yan nan nneni man nkini.24Nkafi Ceni u wan pɛyɛ i ninan yemi, pa labonne nyamman pa pikɔ san nanne. 25Piyini Ceni u sɛnanyeni, pa yɔ nifoko upo, pi yɔ pu beleman npa pi tulu pa yɔ puwɛ nkwɛ bele pummanibɔ. Nkwɛ unkan isi lese ntoni nkimi. Amiina !26Nkafi Ceni u wan pi kwana i ninnan nyemmi u wasi pɛyɛ liya sinsi caba pi ciman pi kwinye yannan u yamman i sɛnan yinibɔ. Pi kɔminani i manca. 27Nka uwunan nki kwinyemi pi yini ciman u wiya yinibɔ pi pilɛni kwinyemi utuko nman piciman nka nkammi piwa yani. Pi liya sisi wemi n yamman, pi nsanan nyan ipi kɔkunto, nka usibɛ ipi waseni.28Pi tulu pa summan Ceni bɔ, nkafibɛ Ceni u yini pɛyɛ ipi wuntayemi ye. Nka u fakanan nki, nka pi sunkan pi yammu bɔni, nkankakɛ pi yamman.29Liya wunkuru loni ntoni u fakanan ki pi wunannkini: pi kwinyemmi nyamman, pi wasini ninanyemi iyan a pi fiyan pikɔtuni, pi wunuman nyɛbɛ i manca, manca lini fakanan nka pi wunan nki ipɛ kɔsɔkɔ yammini fakanan nka pi wunan nki, ipɛ cani kunnan, wunu yesiye, ipɛ pa liroko mi nkuwo mancasi pa cani manca kunni. 30Pi manca yini yesiye u manni, Ceni u niyemi upɛkɛ, pi pi kɔsise pi kɔsɔkɔman nkuwo mancasi, pi kwinne nfa, pi fiyan kwin yemini sakuu, pi tulo pa yɔkɔ pikɔni pi kwɛnan yɛ tubɔ. 31Pi wasini kwɛman, i siyani kaponi ukunibɔ, pi kwinnan u kwasini, pi yunkunan kita manca sibɔ.32Pi summan Ceni umanni kwinne, pa nkwanne i cɛyɛbɛn nkumman nsuwa nyamman, ncabo usunkan i kwani, nkumman ntoni u wunnan nki, pibɛ nkumman nyamman, pi tulo ncaba upebɛ


1I mi wasi puwo opuwo, sɛnan kimi kle npatɔ i tɛni boko i piyebɔ. Nkafini i mi nmancibo upiye ikwinan nkani, mi kɔkunto nka usuwa uyammani. Nkafi mi kɔkuntokɛ mi upiye. 2I cɛyɛ nka uwa u yammani, ti summani a Ceni ki usu piyeni upa sini isɛnan.3Man nannkwɛ mi uliba upiyeni pi yammini wemi nni, kasɔrɔbɔ mibɛ nkumman nwemi nyamman, ki mi wunta nan nkini a mi kɔka Ceni upiye ukleni? 4Waliman mi Ceni u kammile, ipɛ usumu tammanan, ipɔɛ u kamminlenan u puwoneni puwa wɛ? Nkafini imi basi u kammile wunan i yunkunan ula misi i mikwinne wemmi npuko.5Mi sumu ukwasinan, ipɛ miliya uka uwunan nki, mi Ceni u summu nkase u wan mi ka usumu nkase ukuni, yani nka usummu kase i pɛ u sɛnan u kuwoye kuwa upafi. 6Isɛkɛ i liba usanan unan pi kle upa sini ipi yammini kumman. 7Liba ncɛyɛ kwa pikɔsi pi yammo kamman iyamman, ncaba pi siseni, pisise utika ipɛ pi kɔkwasinan uwiyani, nina nka ki kwisabɔni nka inan pikle.8Nka i cɛyɛ pi tulo sɛnan nkebɔ pa manca numan nkwani pa waka kwinye nkini, i summu ki kose i caba upeni. 9I cɛyɛ kwinyemi nyam manni, u wantu zuwifuman upe tintiyan, nka userebe nke siya ntinse, bakaye ipɛ summu nkase ika ita pika.10I cɛyɛ kwin kamman nyammani u wantu zuwifuman upe tinitiyan, nka userebe nke siyaman nsommi, ca totoni pi sise ipi yinan suwonan ipɛ wunan nnan uyanni. 11Nkafini ce ki liba utuwanye bɔ. 12I puwo opuwo kwinye ipɛ isumman nusa sariyanan, ncaba uka ki yesi yeni i sariyani kipi klebɔ. Iki cɛyɛ kle, ipi yammi kwinye ncaba pɛ ipiyeni upa sini i sariyanani bɛ.13Kibɛ nman liba ncɛyɛ sariyanani ukwinne nnan, a caba pini wankuru lamanbɔlɛ Ceni ukle, liba ncɛyɛ wunkura u ciyani. Caba pi puwoni wunkuru loman. 14I Ceni u sariyana ki siyananki ncaba ncɛyɛ klebɔ, ncaba pi sariyani u wunkura uciya pika u fakanan nkini, nkafini pi summan Ceni u sariyananbɔ. Pi wasini pi kɔkunto sariyanan.15Nka ku tikayeni api sunkanni a pi yammini, pi summɔni sahuu. Pi waka pikɔ piye usini, ipɛ pasɛnan unan pi kɔkle, nka kutikaye a sariyanan u kwinnan kipisini. 16I sini i kwinne kamman, nka ki yanyi kuwa nkasini Ceni ki liba upiye pi we nyemi nkumman pi yamma miye nkini, Yesu krista ka ukwɔnan nki.1718Man nan nkwɛ mi mikɔ yilene a zuwifuman, npa mi wuntanan utika sariyanan usini, i pɛ npa mi kɔsise mi Ceni ukwinnan nkini. 19Man nan nkwɛ wala a mankɛ yintuya i kweni utukuyani a liba ncɛyɛ yimpiyeni, mi caba ubasi pa pi yinka man nkwani, 20a mankɛ kwɛman ipɛ liya kwin summan man u karamunanni, nkafi summan ipɛ sɛnan usise sise nka i yan sariyanan u wunan nkini.21Ayiwa, man nan nkwɛ liba cese tikani, mi mi tikawɛ ! Mi wala api wiyebɔ, mi wiye. 22Ma nan nkwɛ u manne api we nkummi nyamma bɔni, mi yamman ! Mi umanni a yanni kwinnan u kammi mi wubɔ, a yanni kumman nkwan i kum mani mi nkumman nwiye.23Man nan nkwɛ mi mikɔ sise sariya nan u wunnan nkini, mi Ceni u yinan usiye mi liya sariyana u bonyanan. 24Kafini uman Ceni ukwinne nni: "yinnan u yɛsɛni a yammini weminkɔsɔn siyananki ila ncese sininki".25Tika kakuwɔsi u kammini i mi sariyanan u wan yammoninki, nka imi sariya u wan yammoni mi tika kakuwa usi ki yini puwoneni yinibɔ. 26A tiki puwɛ nkwɛ kakuwa usibɔ i sariyanan uwunkuka u ciya, ɛ puwoni i puwɛ nkwɛ tiki kakuwa usini wɛ ! 27Puwɛ nkwɛ tiki kakuwa usibɔ i sariyanan u wunkura uciyabɔ, manan nkwɛ mi sariya nan uwunkura uciyanibɔ i mi puwonibɔ. Nkafini usɛminan ki mikleni, mi puke mi tiki kakuwa usibɛ28Mi tɔ suwifinan, nka ki u tikaye a ukwisinibɔ, tikabɛ kakuwa usi kibɛ nman mi sini utiye nwunan kuwo nka ye wubɔ. 29Mita Zuwifinan, wunan nki nkwinan nka, tika kakuwa usi, sumu ukwinan nkakɛ, ni nkammiyan kwɔnan nki, kibɛ nman sariyanan ukwinan nkabɔ. U zuwifiman u liba usuwa ki yinan liba uklebɔ, nka ki yinan Ceni ukleni.


1Nka uwunan nki, npatɔ zuwifinan nka u sanan nka kawe? Tika kakuwa usi usanan nka kawe? 2Usanan usi i puman ntonini. Ceni ukwine nnan zuwifiman ukleni.3Nka u wunan nki ipi cese tɔ nikamman bɔ, Ceni u wun kura ki fiyan wase ncaba u kɔsɔnni? 4Owo dɛ ! Hali Adaman pise utotoni u ku lifoko, Ceni ki sɛnan umanne ni, nman u manan nankɛni : «nka u wunan nki sɛnan i yan mi kle mi manni lese nke, mi yan fakanan sɛnan u kuni wiye usi».5I Ceni u kwɛman nan usumanti liya wankuruloni uwunan nki, kuman ti umanni sa ? Uko nkakɛ ɛ eni usuma uka titu nka ki kwiye? Adaman pise pi manne nankɛni nkabɛ ni manne yani. 6Owodɛ ! U wasi yani, Ceni yamman kankinan upa pi ninani u liba !7I nka lifoko, nka uwunan nki Ceni usɛnɛ kisumanni sahu, i sise kibɛ tika i yinan usini, kuman nfi npatɛ puwoni kwiye yammiya? 8Nka u wunan nki cese u manneni: «ti yammi kwinye nkafini kwinkammi upafi upa pa seribe nke». Liba ncese iyinan uyesiyeni a nka nkakɛ ni u manne. Ulibani pi pe piyeni.9Kumman sɛ? Tummuyɛ zuwifiman ti puwɔ cese upeni? Ayi, nkafini nmɔnɔni nkwisi zuwifiman ipɛ siya nan nki ntinse pitoni piyammi kwinyeni. 10Nman uman Ceni ukwinneni nankɛni. Puwɛ nkwɛ lo wankarani, i nannannibɔ, hali ninnan poni.11Wuntanan ki puwɛ kle pisibɔ pisi puwɛ Ceni uwiyanibɔ. 12Pitototoni uwani, pi tototoni u wasini ninnan yemmi, pisi puwɛ kwinkammiyan uyamman bɛ bɔ, hali ninan poni.13Pi wunuman nman tapɛ nkum man wunuman nkuman kwani, pi libo uwase ipi luman, pi kwinneni nman fɔnfɔnan i timman. 14Danganan ipi kwinyemmi npɛ yibi pi numan.1516Pi timisi ninan liye nki. Ipi fɛ tiwo tiye, cɛnnan ipɛ kwinyemmi npɛ pi yinan nkumman ntibeni. 17Pi suman wunan nnan uwunkurabɔ. 18Pi nansinne bɛ Ceni uyinkebɔ.19Ti summɔni a sariyanan ki kawo nka manneni, kimanne liba upeni liba nceyɛ i fakanan utuni, nkafini puwɛ palɛ fiyan puwa manne, ipɛ liba utotoni upafi upa pi Ceni uyinke. 20Nkafi puwɛ i fiyan ta ni wunkuruloya Ceni uyinke sariyanan uka ukwɔ nan nkibɔ. Nkafini ti tototoni uyan kwinye sariyanan uwunnan kini.21Kɛrɛkɛsɛ Ceni utiki keni a ki liba upuwoni nkafini, sariyanan upamman ki kibɔ. Sariyanan ipɛ kiraman u mannan nkani. 22Puwɛ wo puwɛ tuko Yesu Krista si, Ceni ki ncaba upuwoneni wunkuru loman, tuwanyenan ki nka usibɔ.23Nkafini liba utototoni uyammi kwinyemmi, pi tiye utuwo i Ceni uyemmilɛyani. 24Ceni u yunkunan uta pisini i wasi pɛyɛ wunkuru loman Yesu Krista kwɔnan nki, i senan nkwɛ kɔkɔ pɛyɛni.25I cɛyɛ tuko isi ɛ ku pi ka ukɔnsɔni, Ceni upuku pi weyemmi sarakanan, nkafini ise Ceni ipafi ipa tiki wunkuru loni, nkafini ncɛyɛ yammi kwinyemi tintiyani, ipi ncababɔ. 26I munyu lese nke, nka uwunan nki Ceniutiki u wunkuru loni nke kɛrɛkɛni. Libo ncɛyɛ tuko Yesu sini, wasi ncobani wunkuru lomi, nkafini ipafi ipa tiki i wunkuru loni nke.27Adaman pise nkɔ sise kibɛ nnanni kɛrɛkɛ ni? Owo, ki nannannibɔ. Kumman nyammi nka yani? Nman ici sariyanan u wunkurani ? Owo, i tuko nsinan uwunnan nki. 28Nkafi ti upuwoneni a Adaman pise pi puwoni Ceni uka ukwanan nki. Sariyanan ukwanan upaman ki nka nkibɔ29Waliman Ceni kini zuwifiman uyewunan u Ceni? Siyanan nki ntinse u Ceni nkabɛwɛ? ɛyɛn, sinan nki ntise u Ceni nkabɛ. 30Nkafini Ceni ukaponi ye isɛkɛ i nitikiman kakuwo usi upuwoni ni wunkuru loman pijigi uka ukwɔnan nki.31Kibɛ nman ti usi ata fu sariyanan u fakanan ni jiginan u kaponi u kwanan nkibɔ. Owo ! Ti usini a sariyanan kwinan kita wɔyike sahu.


1Kuman ti umanne ti tukonikini Ibrayima kwinnan nki? Kumman i yɔn Adaman pise uka ukwɔnan nki? 2I Ibrayima puwoni wunkuruloya i yammini wemi nkwɔnan nki, i fiyan ikɔ siseni, nga i fiyan i kɔsise Ceni uyinkebɔ. 3Sɛnan nki u man nan Ceni u kwinneni : «Ibrayima tuko Ceni usini nkafi ipuwoni ni wunkuru loya».4I puwɛ nkwɛmi yammoni, nkwɛ i sanan ki puwoni i kwɔnan nki npumanibɔ, usini iseni. 5I puwɛ nkwɛ yammi we kammanbɔ, ipa wan i jiginan Ceni ukuni, isenan nkwɛ tulo ipa puwo ni yemi i ni kammani kaponi, ipɛ nkwɛ puwoneni i ni wunkurulomini kaponini i tukosinan uwun an nki.6I Ceni u puwo liba cɛyɛni wunkurulomanni i ce nkwɛ i yammi wemini bɔ, yɔsube Dawuda nkwɛ yinleneni : 7«liba ncɛyɛ wase pukuni, pi weyemmi ni pi kuni yinibɔ, ncaba wunkammilenan nkini. 8Kununi i laba ncɛyɛ weyemi npuwo neni yinibɔni, nkwɛ wunukamilenan nkini.9Wunu kammi leni nka kwinan manani ki Yeni zuwifiman u yewunan nkebɔ, siyanan ntisi pi kwanan ki kini. Ti kwisi umanneni a Ibrayiman kwisi tukoni Ceni usini, nkafi bɛ i puwoni ni wunkuruloya. 10I puwoni ni wunkuru loya lese wemmi? Lesenkɛ i tikiye kakuwɔ sibɔni walima i tika kakuwɔsinan useribenke? U yammi a patɔ i tika kakuwa usi.11Nka u seribenke, tika kakuwa usi upanan tikleni upatɔ tagamiyɛnan, nka upa tiki ɛ tuko Ceni usi i nan kani, nka Ceni u puwoni ni wunkuru loya u yinu i liya tika kakuwɔsinan useribe nke. Nka uwunan nkibɛ, cɛyɛ pi tiki kakuwɔsibɔni i pi tuko Ceni usi i Ceni puwo ncabani wunkuruloman, Ibrayima wasini pi totoni u kwɛsi. 12I wasibɛni nman ncɛyɛ tiki kaku wɔsini, pi tiki kakuwa usi yewubɔ, pi puwonibɛ Ceni u ninanman ukuni nman ti kwɛsi Ibrayima i yammu nankɛni, ufiyeman i tiki kakuwa usibɔ.13Ceni unan unan Ibrayima kleni ipɛ i liba i yi ninan unan pi kleni ipafi upatɔ pika. Kibɛ nman pi sariyanan utiya nkafibɔ, nkafini Ceni u puwo Ibrayimani ni wunkuru loya nkafi i tuko Ceni usini. 14I nka ki ye yan sariyanan u wunkurulo uwunan nki, tiki kle i be kiye toni fuu, nan u nan ki ye bɛ toni fuunan. Nkafini sumu nkase ki yan sariyanan u wunnan nkini. 15Nka ki fiyan yan sariyanan u tuwanan u wunan nkibɔ. Sariya u yɛsɛ kwinnan kibɛ manne nka utiye nkibɔ16Ayiwa, i Ceni u nan unan kwinan nkɛ, i ka ki yan wan kle ibenan u wunnankini, upafi upa tɔ nɛɛma npuwa, Ibrayiman serebe nke n liba upufi upa yan pi kwanan bɛ nka nki. Liba cɛyɛ sariyanan u wunkura uciya, ncaba uyewunan u kwinnan nkabɔ, liba cɛyɛ pi wantanan u wan Ceni ukunni nman ti toni ukwɛsi Ibrayima, ncaba uka nkakɛbɛ. 17U mannan Ceni ukwinneni : «n wasimini siyaman ntotoni u kwɛsi». Ceni u yinke, tu kwɛsi kɛ iwan i klele Ceni ukunni, i sɛkɛ kunnuman nyinan suwo. Puman nkumman ye ye tintiyanbɔni, i sɛkɛ nbele nkumman.18Puwɛ ye fiyan i klele u tika pumman nkumman kunnibɔni, i sɛkɛ nwan i klemi i kumman. Nka u wunnan nki i wasini siya nfi yamman nkwɛsi, upa sini nma Ceni uman ye nka iseni : «nkakɛ mi liba pi fani yani». 19I kɔlɔ yeni sahuu, i yɛman nfiyeni yɛman nku yebɛ kumuni ukunni. Nka utoni u wunnan nki pi tuko Ceni usi uki piribe unan pikleni, kasɔrɔbɔ pi tiye utuwoye i kwa yinibɔ.20Ceni unan ye i nan pikleni u kwɛsi, nkafi pi nansibɔ pi tiki pi kle ika. I klele uwan Ceni u kunni nka yini ipa yan fakanan ipa tiki sise Ceni usi. I tuko 21usiyeni a Ceni unan unan puwa o puwa ye we kwisi, a wakanan ki iseni ipatɔ uyamma. 22Nka u wunnan nki «i puwo ni wunkuru loya.»23U mannan Ceni u kwinneni: «nka yini i puwoni niwunkuru loya». Kwinanni u mannan ise ikɔbɔlɛ. 24U mannabɛ ti kɔkunto yeni, Ceni ki ti puwoni i ni wunkurulomani nkafini ti tuko Ceni usini i senan nkwɛ yini ti kwɛsi Yesu Krista suwo i kwa useribe nkeni. 25Pi li Yesu ti kwiyemi nyamman ukokini, i wunso ipafi ipa iwasi tumma yɛ ni wunkuru lomma.


1Ti puwoni ni wunkuru loma Yesu Krista kwɔnan nki, wunan nan u yan ti siniki i Ceni Yesu Krista kwɔnan nki. 2I se Yesu Krista kwɔnan nki, ti yan kwanan u wunan nan nkini ipafi ipa wunko yeni. Ti wunnan u kammi Ceni u wunan nan utuni nkafini, ti tukosini ayi tisɔman uyan ni.3Nka nka yewubɔ, ti wunan u kammini ti kɔkunto bakaye utuni nkafini ti tuko usini a, bakaye userebe nke a wunnan nan payeni. 4Kɔ yɔkanan kibɛ pa i fakanan uyan kɔsiye sinan ukuni, i fakanan u yan, jiginan kibɛ i yanni. 5Jiginan kibɛ ifiyan ta u pa yini puwɛ klekɔ manpɔ, nkafini ti kwinan u kammi Ceni uwu nankɛni, ti ti sumu u wan Ceni u nikammi yan ukunni, i nan nka ti kleni.6Sɛnan nki, lese nkɛye fankanan kiye tummu yebɔni, Krista ku li yemmi ukokini nkumma nlese nkeni. 7U kwasini liba cese pa tulu pa ku ni wunkuru loman ukɔtiye nki, ufibɛ cese tulu pa ku ninan kamman utiye nki.8Ceni u tiku tumuyeni a ti kwinan ukammi i wunni. U yini tumuyɛ ti kwinyemmi, Yesu Krista ku tikɔ utiye kini. 9Ti puwo ni wunkuruloma Yesu Krista kwa u kwɔnan nki, wase ki usibɔ, ti bɛ kɔka Ceni u sumukase ukle nka ukaponi u kwɔnan nkini.10nkafini lese nkɛye tiye Ceni u sumu ukaseni Ceni utuluni ta sini i se i kobe i kwa u kwɔnan nki siye usi. Li siyanan nki ise, wase ki usibɔ, ti kɔkani i kobe i kwɔnan nkini nkafini i ninan nkeni. 11Ki yeni nka nkebɔ, ti wunan ki kammi le Ceni a tuni ti kunnuni Yesu Kristat kwɔnan nki, i sɛkɛ yini ta sini i Ceni.12Kwinye u yamman u wantu linan poni iseni ninanni nkini, kwa upabɛ kwinye u yamman u seribe nkeni. Nka ufakanan nkibɛ, kwa ufi liba utototoni nkeni nkafini liba utotoni u yammi kwinyeni. 13U lo nkumma lese nne upa pa upa tiki sariyanan uyan nke, kwinye u kwinan kiye yeni, nga i sariyanan kiyebɔ, kwinye yammiya i piyebɛbɔ.14Kumman ntoni uwunannki, u lo Adaman kɔ ulese nke upatɔ upa tiki i Musa ka u wiye, liba ya kwani, hali i puwɛ yammi kwinye nma Adama yammi kwinye nankɛni, i senan nkwɛ lɛ i pa wan Ceni u kwinan yammoni nkini. Puwɛ nkwɛ sunkun ye ipa pani, Adama kɛye i yimmini. 15Nga kwinye nka yammini, nka ipɛ Ceni u yimmi lɛya ki fiyan tammanebɔ, nkafini i ninan poni i kwinye uyamma ukoki nifiyamma u ku, Ceni u yimmi lɛya uka kifiyan manne bɔ i yammi nka nifi yamma upeni ninan nan nponi i kwɔnan nki, nkwɛ sɛkɛ Yesu Krista.16Ceni u yimmi lɛya ipɛ ninan nponi i kwinye ki fiyan ta kaponibɔ, nkafini ninan poni kwinye u yamma ukoki, Ceni u ku sɛnan nkini, nifi yamman wayebɛni, kwinye fiyamman nyamma useribe nke, Ceni u yunkunan uta pisini a nan sɛnan pikle pafi pa puwoni ini wunkuruloma kaponi. 17I ninan poni i kwinye u yamma ukoki, kwa uyan fakanan, liba ncɛyɛ tulu Ceni u yimmi lɛyake ipa puwo ncaba ni wunkurulomani, ncaba pi kwabɔ pi fakanan u yan Yesu Krista kaponi u kwɔnan nki.18Ayiwa ninan poni i kwinye ukonki, piya u fi nifiyanma upe. Nka ufakanan nki bɛ, ninan poni i kwin kam miyan ukoki, ni fiyamman i puwoni ni wunkuru loman payan ninan. 19Fiyanman uwasini kwinye yamman, ninan poni i liya ukoki, nka ufakanan nki ninan poni i yammi bɛ Ceni wuna kammi le kwinanni, nifiyamman bɛ i puwoni ni wunkuruloman.20Sariyanan utɔni nkafini kwinye upafi upa yan fakanan, nga kwinye uyan fakanan tiye nkɛ, Ceni ki bɛ u yimmi lɛya usise nka utiye nkini. 21Kwinye u yan fakanan liba ukunni, kwa ukɔ kwɔnan nki nankɛni, nka u fakanan nkibɛ, wunkuruloni u kwɔnan nki, Ceni u yimmi lɛya kibɛ i fakanan uyanni u panan ninan nka ki kwinsa bɔni liba ukleni ti kununi Yesu Krista kwɔnan nki.


1Kumman ti u manne wo? Ti sunkani ti waka kwinye yamma nki nkafini Ceni u yimmi lɛya upafi upafipa si? 2Ayidɛ !Ti wasini nman kunu man, kwinyemi uka upɛra usi, ti fiyan waka kankinan kwinye yamma nki? 3Yala ti summani a tummuyɛ ncɛyɛ batise Yesu Krista yinnan usini?4a ti batise ta tɔ kaponi ise i kwa ukwɔnan nki , i kunan ubu ise kaponi bɛni nkafini Krista wunso kwɛsinan Ceni i fukanan u kwɔnan nki nankɛni, ti yammini wemi npafi npa wasitu, npatɔ kawunuman wɛ? 5Nkafini i kaponi ise i kwa u kwa u kwɔnan nki tibɛ i wunsoni ise kaponi.6Ti nu kɔɛni sahuu, a yammi we nsɛman i pɛ Yesu Krista man siye usi kaponi wɛ, nkafini ti yammini we nsɛman npafi npa yini wɛ tummuyɛ bɛni talɛ ta yini kwinyemi nyamma. 7Nkafini i puwɛ nkwɛ ku, usunan yini kwinye yamman nkibɔ.8I tika kaponi Yesu Krista, ti summani a Krista wunsoni. 9Sɛnan nki, tisummɔni a Krista wunsoni, iyini i kwa bobɔ, kwa ki fiyan itu yinibɔ.10Nkafini, i ka lesenkɛni, i kunni nkafini ipafi ipa yan fakanan kwa ukunni lese ntoni nki, kɛrɛkɛsɛ i tɔna i Ceni kaponi. 11Nka ufakanan nki ti puwo ti kɔni i kunnuman kaponi, kwinyemi nkumma npɛra usi, titɔ ni kamman Ceni ukle Yesu Krista ka upɛra usi.12Nka uwunnan nki i sini ki tuwoli, ti tula yini kwinye upa yan yɔnsuye usi yinibɔ. Ti tulu nikokebɔ. 13Ti yini ta nan ti sini we yemmi nklebɔ, ta waka weyemi nyamman nkebɔ. Ti nan tikɔ Ceni ukle. Ti tɔ nman puwɛ nkwɛ ku ipa wunsoni, ti yammi ti sini we kamman nyammunanan. 14Kwinyemi ni fakanan uyan ti kunni yinbɔ. Nkafini ti yini sariyanan uka u wiye nki yinibɔ, ti kɛrɛkɛsɛ yimilɛya uwiye nkini.15Nka uwunan nki, ti waka kwinye yamma nke nkafini ti yini sariya nan uwiye nkibɔ, ,man ti yimi lɛya u wiye nkini? Owodɛ ! 16Ti summɔni a i tinan tikɔ ta tɔ nma ti ki kwelew, ta yammini nke, ti fiyan la usi yinibɔwɛ! I kibe nman kwinye uyamma nka, kipe tani kɔtaye siye. Nkafini Ceni u wunnu kammile kwinnan u yamma kibɛ pa i wunkuruloni.17Ti fe unan Ceni ukleni nkafi ni tiye kwinyemi nyammo nyamman nkobe, ta kɛrɛkɛsɛ, a tiki tumuyɛ nka sini, ti tulu ke iti wunan u tototoni. 18Ti fi tikɔni, ta kɔkɔ tikɔ kwinye i klemini ta tɔ sɛ kɛrɛkɛni wunkuruloni u yammo yammi yawɛ.19Ni manneni nma Adama pise pi manne nankɛni we yemi ipɛ wekumi nyammo yamman, tilɛ Ceni. Kɛrɛkɛsɛ ti tɔ Ceni u kwɛ kwelew. 20Lese nkɛye tiye we yemmi nyammo yammani, ti capaye wunkuruloni nkibɔ. 21Kumman ti yɔ nkumma nwemimi, nkumma sinse nwan tiyi tɛni ! Nkafini u labanan kini kɔtaye siye.22Kɛrɛkɛsɛ ti fi ti kɔni, ti kɔkɔ tikɔ we yemi nkletu tɔ Ceni u yammo yammi pise. Pumman nkumman ti nyan nka nkini, nkakɛ nman sumu tamanan, nka labanan ninan nka ki kwisabɔni. 23We yemmi ntɔnan nkakɛ kɔtaye siye. Ceni ki ninan nka ki kwisabɔni ukwane tumuyeni ti kunnini Yesu Krista kwɔnan nki.


1Tukoni nki ncaba nsummɔni a ti summan san yanan u wemmini. Nkafi ni kwinanni umanni a mɛye. Ti summɔni ɛ ninannan i ninan nke, nkumman nlese nke yewu, nka i sariyanan utu.2Nka ukaponi nke, icibɛ nkwɛ beresi, sariyan ki unan yeni ki u tika ye u cibɛ seni ɛ sunkani i waka i puwɔ fɔ i kuntoko. I puwɔ ipa lesenkɛ i ku, cibɛ ni i ikɔ fiyeni ipa kɔkɔ ikɔ sariyanni ukle. 3I puwɔ kubɔ ipa ta ipa belesi kwinye nkwɛribɛ kle, a i yileni a ci labaya. U fi i puwɔ ku i pa summa ta belesi kwinye nkwɛribɛ kle sariyana ki kunni yinibɔ, i yammi bɛ kwinye bɔ kwin kammi yan nka i yammu.4N kamman nkakɛ ayani, a kɔkɔ akɔ sariyanan ukleni nkafini a wasimi Krista sini usi upuwa nwunan. A wasini i kwɛ kɛrɛkɛni, i senan nkwɛ waso, nkafini apafi apa yammi yammo nkammiyan Ceni nke. 5N mɛyɛbɛ, lese nkɛye ni nko uyan fakanan a kunni, weyemi n yammi nbila kiye tituko sari yanan u kwɔnan nkini, ti yammi yamo nkumini nka utɔnan nkakwani.6Puwa nka yammi ye tumuyɛ yammo yami pise, ti fiyan yammoni uyamma Ceni nke kɛrɛkɛni nkafi ti ɔrɔnyani, ti kɔkɔ kwinyemi nkle. Ti fiyan yammoni u yamma Ceni nke kɛrɛkɛni Ceni uni nkammiyan u kwɔnan nkini, ki ta kaponi iti we nsɛmanbɔ, nka kwinan man sari yanan nkini.7Kumman ti u manni ! Ka u wunan nki sari yanan uwasini kwinye? Ayidɛ Nsumma we yemi fakanan sariyanan u wunan nkini. U manan ye sariyanan nki: << i yunkupise nca mi boko u puwa ye bɔ >>. Ni u summaniye ɛ mi yunkupise nca mi boko u puwa nwunan ya, a kini kiyebɔ. 8U wasini yani, kwinye u kwa ukɔsini u yan fakanan, ipɛ u wan kwinyemi nsi yana nsummu nke sari yanan ukwɔnan nki. Nkafini i sariyanan kiyebɔ, kwinye kibɛ yebɔ.9Tintiyan, Ceni u sariyanan u tɔni ye lese nkɛbɔni, ni ye nina nkeni, nga upa lese nkɛ u likini, kwinyemi ayan fakananani, nkuni. 10Nka ufakanan nke, sariyanan nka sunkan unan wunannan puwɛ nkleni, u wasini nliya.11Nkafini, kwinye u yan wunkura sariyanan u kwɔnan nkini u wabe upa libe. 12Nkafi, sariyanan u kammini, Ceni u mannan nkani, nka ukammi bɛni nkafini ulo wunkurani.13Nka u wunan nki, puwa nka kammini, nkanka nwasi nlipuwa? Ayi dɛ ! Kwinye nkakɛ, puwa nka kammini, kwinye ki puwa nwunan wayani ki yamman nankɛ upa libeni, nkafini upafi upa fi ukɔ upa tiki ukɔye sahuu i kwɛ mannan ɛ sɛkɛ fakanan ki ise sariyanan u kwɔnan nki. 14Ti summɔni a sariyanan u yini Ceni ukleni, nsummɔ bɛni a fakanan ki bebɔ, i kwinye u kle mmini nman yammo yami kobe.15Ne ni usi apa yammuni, nibɛ puwa summanne nka usibɔ, puwa nka kammi uwuni nibɛ nka u yammabɔ, puwa nka kammi n wubɔni nkanka ni u yamman. 16Puwanka kammi nwabɔni inkaka ni uyamman, nka uwunnan nki, ntala nkeni a sariyanan kini pu kammi yan.17Nkafi, puwa nka yammani, nka ni upo apa yammubɔ, kwinye nka nsummu nkeni, nka nka yini npa nka ayamma. 18Nkafini nsummɔni a puwa nka nsummu nkeni, ɔkamibɔ. Kwin kammi yan u yammi nbila kila nsummu nkeni, nka ni fiyan u yamman bɔ.19Ni usi npa yammi kwin kammi yan nkani, ni nka u yamma bɔ. 20Puwa nka kammi nwabɔni, i nkankakɛ ni u yamma, nka ki utikayeni abɛ u yamma bɔ. Kwinye nkakɛ u yamman, bɛ nka u yamman bɔ, nkafini ɛ sɛkɛ nsumma nke. 21Nconi sahuu npa summɔ alese nkɛ ni usi apa yammi kwin kammi yanni.22Nsummu nke Ceni u sariyanan u kwinan u kammi nwunni. 23Nka nsummɔni, puwa nka kammi nwuni, ini usi npa yammi nka, puwa nwuna ntukoni a yammi nkabɔ. Isɛkɛ yini kwinye upa yan fakanan nkunni.24Nini bakaya ! Nsini kini kwa uka, yɛlɛ i kɔka nka ukle? 25Ni i fe unan Ceni ukle isɛnan nkwɛ i u yamman ti kunnuni i kwɔnan nki Kristani ! Ntulu Ceni u sariyanan nkeni, nka sini uliya fakanan uyan nka nwasibe kwinye u yammo yammi kobe.


1Kɛrɛkɛnisɛ, ipuwɛ nkwɛ i Yesu Krista, nkwɛ i piyebɔ. 2Nkafini Ceni uni nkammi ya wunan nan unan Yesu Krista kamman ukleni, i kɔ u kwɔnan nkini, i fakanan uwani sababu nan npa kɔkɔ kwinye ipɛ kwa ukle.3Sariyanan utuwanan ki fiyan nkanan nklebɔ, sini uliya fakanan u yan ukle, Ceni u yammuni inan i kobe, ipa ipa kumu nman kwinye yamman, ipa wasi sarakanan kwinyemi u sana nka uwunnan nki, iyɛsɛ kwinyemi nfakananni. 4Nkafini sariyanan ki wunkuruloni nka poni, tafi ta yammi nka, tummuyɛ ncɛyɛ ciya cini npumma nwunnan nkibɔ, ti ciya Ceni u mina u wunankini. 5Sɛnan nki ncɛyɛ ciya pa sini i cisi usi npumma nwunan nkini usu wuntanan kibɛ waka i sini usi npumma kaponi, nka nkwɛ ciya i Ceni unina kaponi, usu wuntanan kibɛ waka Ceni nkeni.6Npa tulu sini usi npamman nne, u labanan kini kwa, i mi tulubɛ Ceni u ni nkammiyan uka nke u labanan kini wunan nnan. 7Adama pise uni nko ufi ncɛyɛ tuni, ncɛbo pini Ceni u ninan nyemi. Pi tulo Ceni u sariyanan nkebɔ, pibɛ tulo nkebo. 8Nkafini a yini puwɛ i kɔye, i kwinan ki fiyan kammile Ceni uwubɔ.9A mɛyɛ kɔni, amɛyɛ a kɔyebɔlɛ, Ceni unina u sakonan nkakɛ a uyamman, nkafini Ceni u nina ki amɛyɛni. I Krista nina ki i kwɛbɔ, usu Krista kwɛbɔ. 10Ti sini u tiki kwa nkeni kwinyemi nyamma u wunan nki, nka i Krista ti summu nke. Ceni uni nkammi yan ki ti pumman nneni, nkafini Ceni ki ti puwo nneni ni wunkuru lomman.11Ceni nankwɛ yini Yesu Krista suwo i kwa u seribe nkeni, i nina ki tummuyɛ, i kaponi i sɛkɛ i nina unan ti siniyɛnan ukle, i ninkammi a kwɔnan nki, nka i tummuyɛni.12Nkafi n kamman, nkanka ti sunkan ti yammuni, sini usi nyammoni nkabɔ. 13Nkafini, i ti ciya i sini usi npumman, ti kwani, nkafini i ti wasi ti coko nan ta pepepewa, Ceni uni kammiyan u kwɔnan nki, ti pummoni.14I liba ncɛyɛ ciya i Ceni unina kaponi, ncɛba pini Ceni upise. 15Nina nka a yɔnni, nka ki a yinan ye a kɔ ipɛ nansine nnibɔ. Ceni uni nkammi nkakɛ. I kwɔnan nkini ti wasi Ceni upise, ipɛ ikwɔnan nkini ti unanne Ceni nke a baba, ti kwɛsi.16Ceni uni nkammi ki u tikayeni tummuyeni a ti wasi Ceni upise. 17I ti wasi Ceni upise, tibɛ i kwanan uyan Ceni ukleni, Krista ipɛ i tummuyɛ ti u yan kaponi, nkafini i baka ise kaponi, ti bɛ i sise u yan ise kaponi.18Nka uwuntanan nki, sise nka ti u yan sisɛni, ki fiyan tanman nne i tɛni nbakaye koponi bɔ. 19Nkafini Ceni ki sise u wan ti pise usi kuwa nkasini, nina u liya timansinan utoni nyanko nka ukuwa.20Nina ki puwabɔ, nka ki sakonan bɔ, ti bɛleya i sakonan nkakɛ. Nka utoni u wunan ti fiyan ti wuntanan u tikani kaponi. 21Ceni ki fa kwinyeni iseni u nan nina ti pise ukle, ipɛ i nan tiki sise pisi. 22Ti summɔni, a tɛni nina u tototoni ki kwinkammiyan nkeni nman cibɛ nkwɛ kummunneni.23Nina u yewunan nkabɔ, Ceni u ku tummuyɛ u ni nkammiyan, nka i nɔn ti kle tiniyanni, tummuyɛ bɛni ti wunan u timini, tafi ta yan Ceni uyukunan tasinan, ta fi ta tɔ ipise. 24Nkafini ti kɔkɔni, nkakini wuntan wannan. I ti yunkupise nyan puwa nkayi ta summan tukoni upuwa usi, nka ki tukosinanbɔ. Mi yunkupise nyan puwayi u kwisi, mi umani kankinan a kini tuko nsi puwa kankinan? 25Nka ti yunkupise i yan nka yi barbɔ, i ti wan ti wuntanan nka ukunni, ti ti kɔkwani ta fi ta yunko upuwa.26Nka u kakan nkibɛ, Ceni uni nkam miyan kitibasini tiye nkɛ ti fakanan u kwisi yeni. Nkafini ti summan yaye fakananbɔ, Ceni uni nkammi yan nkakɛ tibasi ya fakanan i wankammileni nka fiyan manne bɔni. 27Ceni nankwɛ summan ninan man u summu nke npummani, nkwɛ i summan iti sunkan ika Ceni u ni nkammi yan ukleni, nkafini Ceni uni nkammi yan ki yaye nceni u liba upeni u pa sini bɛ iceni a wunu nka.28Ti summɔni a Ceni ki yammoni ayamman i liba u tototoni ti kamman u ka ukammile u kamman, i pi ya nkumman upa sini i Ceni uka. 29Ceni u tu ncɛyɛ ye tinitiyanni, i mɔnnɔn bɛni a ncaba u yammini fakanan ntɔ nman i kobe nka, nkafini i kobe ipa ipatɔ lifiyan man u siya. 30I man ncɛyɛ kwinan tintiyan, iyilebɛ ncabani, i yile ncɛyɛ piye ki ncaba upe bɔ, ncaba uwasini wunkuru loman, i puwo ncɛyɛni wunkuru lomani, i ti sise pi yinse nsini.31Kumman ti u manne? I Ceni ki tummuyɛ, yɛlɛ i fiyan wunsone ti kamman? 32I cenan nkwɛ i lɛ i kobe ikuni bɔ ipa nɔn kwa ukle ti tototoni u kwinyemi nyamman u wunan nki, ki yamman kankinan ipalɛ pumma ntoni nnan tikle upan wan i kobe i kuni?33Iceni u tu ncɛyɛ ye, yɛlɛ ifiyan ncaba upiye? Ceni ukɔkuntokɛ npuwo pɛyɛni ni wunkuru loman. 34Yɛlɛ i fiyan pi piye? Nkafini Yesu Krista kunni, nka ukaponi nka yewubɔ, i wunsoni, i tɔnan Ceni u yaye tumuye.35Kumman sɛ i fiyan ti laye i Yesu Krista kammile wunan? Bakaye, walima kammanle? Bakaye, walima kulo? Liya puwa yan walima kɔ tuko yenan? Walima a ti liye? 36Upa sini i Ceni u kwinan a i wamiya : << mi kɔsɔn, pi wiye utane ti liye usini, pi ti puwoni nman nanfo liman>>.37Nkumman toni u wunan nki, ti wasini se nyamman sahuu Krista kwɔnan nki, i senan nkwɛ ti kwinan u kammi i wuni. 38Nkafini ki wuntanan nkini a hali kwa yɛlɛ, walima si nlaminan uyan, salima mɛlɛkɛman, walima wɔpise, waliman puman nkumman nina ni nki tɛni, waliman puman nkuman pe taye sinsɛni, walima se nsuse. 39Hali faka nsuse ncɛyɛ wala usini waliman ncɛyɛ manni utuni, waliman Ceni u bele pumman nkummani, puwa nannan ki fiyan ti laye i Ceni u kammile wunan bɔ, pumani ntoni Yesu Krista sababunan nkinankɛ niye.


1U yini Yesu Krista ibe nka ni umanne pɛye sɛnan nkakɛ, lifoko nkabɔ. Ceni umi nkammiyan ki u tikaye beni nka ni umanne pɛyeni a sɛnan nkakɛ. 2Summu nkase kisi sahuu, nnina ki bakaye nkini kwelew.3Nkafini ni usi a nina nfɛ Ceni u weminsi u labe Krista pa, ntukoniki ncaba u kɔsɔn ncɛyɛ siya poni ibe kaponi. 4Ncɛba upɛkɛ nma isirayɛli pise. Ceni u wasi ncabani i pise, i tiki ikɔ pɛyeni, isi ipɛyɛni lese fiyanman nneni, i nan siriyanan pikle ipɛ ipa tiki ikɔ pɛye, inan i naan pi kle. 5Ibrayima ipɛ Isiyaka ipɛ Yakuba kɛ pi kwɛsi. Krista ipɛ pɛyɛ pini kaponi, i kummu i kobe nkwɛribɛ kleni. Ceni ki pumman ntototoni ukunni, sise ntiki i yinna usi lese ntoni aminan.6Kumman ntoni wunan nki Ceni u kwinne nyisini, hali i siyanan nka yini Yakuba si, pi toni pi Isirayɛli pise u tikiliki caba. 7Siyanan nka yini Ibrayima si, pi toni pi fiyan yilenne ɛ pisebɔ, nkafini Ceni u mannan ye iseni << Isiyaka kuwo caba pi yileni mi pise>>.8U ko nka ɛ pise ncɛyɛ kumman sini usi, a ncaba pi Ceni upisebɔ lɛ. Ayi, fɔ i pise ncɛyɛ yan upa sini i Ceni yaye, a caba upɛkɛ Ceni upise bɔ. 9Nkafini Ceni unan unanni : << nansi ni tuwani lese nsuwa nkeni npa nfi kobe Sara kle>>.10Nka nka yewubɔ, Erebɛka yan pi boni ti tukoni nkini Isiriyɛli ni nkwɛ ribɛ kleni. 11Ceni ye usini ɛ manan nkani, nka yammi i nituni caba upe nkafi i nan piseni pikle pi kummuni u tinlika, pi yammi yeba kwin kammin yan ipɛ kwinye pi yanyibɔ. 12I mɔnɔn ɛrebeka yeni i pise u kwinan nkini : «ncɛyɛ sɛmani ncaba pi pe yammoni uyamma fɛmman upeni». I tiku pɛyeni i puwɛ tuwanye upasini usu yammi nwemmi bɔ, fɔ i kɔkunto sakonan. 13Nman umannan Ceni ukwinne nni nankɛni «Yakuba kwinnan u kammi nwuni, ewa wu kwinnan u kammi nwubɔ»14Kumman ti u manne sa? Nka u wunan nki, Ceni u wemi nlo wunkuruwɛ? Ayi dɛ ! 15Sɛnan nki, i mɔnɔn Musa yeni : «Ni usi a yunkunan upa ta puwɛ nkwɛ sini, nyunkunan ki ta usi sini, ni usi a pa puku puwɛ nkwɛ we yemmini, ni i pukoni». 16U wasini yani, walima liba ukɔ kwanan uwunan nki, nkafini fɔ Ceni uyukunan u ta tisi.17U wasini yani bɛ, Ceni u mɔnɔn Ezipiti yɔnsuwe ise i kwinne nni : «ntikimi yɔnsuwe nkunni i ko nkani, nkakɛ iman kɛni npafi npa tiki n yɔnsuye nne, ipɛ yinan upafi upa mannan nina u tibe ntototoni nki.» 18Nkafi, i Ceni ki upo ɛ pa paku puwɛ nkwɛ kwinye mi, isu kwinye npakoni, i bɛ usi ɛ pa kwa nkwɛ summu si, ipɛ nkwɛ isummu u kwa nesini.19Cese i fiyan u manne beni : «kumman nfi Ceni upa tɔ ti piye bo yini? Nkafini puwɛ i fiyan liya Ceni uka nkebɔ». 20Man Adaman kobe, man yɛlɛ npa nu kwanan u yamman i Ceni? Sini ki fiyan umanne u beleya iseni : «kumman nfi npa belebe yani !» 21Man usuwa ki sɔbeleya nkawɛ? I fiyan u man uponi uloneni ipa belebɛ sɔ kammi yan i ka, ifiyan nka u man poni uloneni ipa bele suwa nwunan ika, nka kammi sahuu bɔni.22Ceni ki ye usini ɛ patiki i fakanan ipɛ i summu nkase nke, nka i summu u tamman sɔmanni nneni, nkumman sunkaniyesiye yeni. 23I yammi nkani nkafini ipafi ipa tiki ikammile nke sɔmanni nne, i yunkunan uta nkumman sini. I timi siye ibele nkumman kwɔnan u wansinan uyinneni. 24Nka uko nkakɛ ɛ yile tummuyɛ ncɛyɛni, zuwifuwman upɛ i yinle pɛyɛ i pi kɔbɔ, iyinle bɛ ceseni ncaba u yinibɛ siyiman nsomi n sini nki.25Nman u manan nankɛ Oze caba u sɛmininan nkini «liba ncɛyɛ ye be Ceni uliba bɔli, ni i caba u yamman nliba, i pɛ ncɛyɛ kwinan kammiye nwubɔni, ncaba ukwinan ki kammile nwu kɛrɛkɛni. 26Tiye nkaye u mannan paye : «a mɛyɛ a nlibabɔ». Nka utiye poni nki, ki yinleni a ni nsuwe Ceni upise».27Tumuntaya Ezayi mɔnɔn ye Isirayɛli pise upeni «yali i Isirayɛli pise ufa nma kupɛli waya nnu nta kupise, pi yewunan nkakɛ ikɔka. 28Nkafini kununi i manan kwinan nkani, i nka utototoni u yamma ni iyisuni, wunkurulo nke manni usi». 29Nman Ezayi mɔnɔn ye nankɛ titiyan ni: «ti kununi, se nsuwe i yini pu titinan upatɔ ti kasuwabɔ, ti toni uka ye iyesiyeni nman Sodɔmu ipɛ Gɔmɔri bokose nka».30Kumman ti umanne? Siyantinse nkumma wɛ wunkurulo yibɔni, ncaba u yanni a tuku nsinan nka wan Ceni ukunni, a u tukosinan kiyan Ceni u kwɔnan nki. 31Isirayɛli pise piye u wiyani Ceni ki yamman nankɛ upa puwo pɛyɛlɛ wunkuru lomanni sariyanan ukrwɔnan nki, nka piyan nkabɔ.32Kumman nyammi nka yani? Nkafini yani pa summan wunkuru loni uwiya ni i pi wan pi wuntanan ba Ceni u kunni, pi wiyɔnni ipi yammini wemini. Nkafi pi pamman nkuruka taabɛ nsi. 33U mannan Ceni u kwinneni : «taa nkaliba ufuseni ntiki nka utaani siyɔn, i puwɛ nkwɛ tuko usi nkwɛ i sinsebɔ».


1N kamman, puwaka nsummu nkeni, ipɛ nka ni uwiyani Ceni ukleni Isirayɛli pise upeni, nka nkakɛ nman pi kɔkɔ nkwinan . 2Nkafini ni fiyan u manneni a pi kwa pi kɔsini sahuu, Ceni u kwinan nki pi kwa pi kɔsini sahuu, pi summan Ceni u kwinne sahuu bɔ. 3Wunkuruloni nka yan Ceni u kleni, pi summan pa nkumman nsibɔ, nkafi pi ye wunkuruloni u wiya ni i pi kɔkunto fakanan. Nkafi wunkuru loni nka yan Ceni ukleni, pifi pikɔ yɔkani Ceni nkebɔ pa yanmini Ceni nkebɔ.4Sɛnan nki Yesu Krista kɛ nyisi sariyananni, nkafini i puwɛ nkwɛ tuko Krista, Ceni upafi upa puwo nkwɔni ni wunkuruloya. 5Musa kɔn bɛ wunkurulo ukwinan nkini nka yan sariyanan ufe u wunan nkini : «i puwɛ nkwɛ sariyanan u wunkura u lonne, usu ipumanni u kwɔnan nkini».6Wunkuru loni nka yan jiginan u wunan nkini, i u wiyani mi kleni: «mi wan mi wuntanan nki : « yɛlɛ ikane wala usi?» i mi wan mi wuntanan nki mi uponi a Krista pa puke ipa pa. 7Walima yɛlɛ i yɔnkani pan u yinbiyeni?» Nka kini Krista wunso nkwinan bo.8Kumman bo i manni yini? «mi yibubɛ nnu kwinnani mi nan u mɔnɔn ipɛ ki mi wunnan nkini». Kwinnan nka ti ummanneni, jiginan u kwinan nkakɛ. 9I mi tulu npa mɔnɔn a Yesu ni kunnuni ipɛ npa tuko usi a Ceni u yinusowo i kwa userebe nkeni, mi kɔkani. 10Sɛnan nki, i mi tuko usi mi summu usi, Ceni ki mi puwoni ni wunkuruloya u fe mi nɔnsi, mi kɔkani.11Nkafini u mannan Ceni ukwinne nni : «i puwɛ nkwɛ tuko Ceni usi, usi i sinsebɔ». 12Nkafi, dannan ki zuwifuwman ipɛ siya ntise nsini nkibɔ, pi toni u kunnuni sɛkɛ Yesu Krista, i puwɛ nkwɛ yɔ puwa nkasi i puwa u nan usu kleni. 13Nkafini : «i puwɛ opuwɛ yile kunnuni i yinnan, usu i kɔkani».14Pi yamman kankinan pa ya kunnuni, ipi tuko isibɔ? Piyanman kankinan pa tuko isi, ipi nu i yinnan pi yanyibɔ? Pi yamman kankinan pa nu i yinnan i puwɛ mɔnnɔn pɛyebɔ? 15Pi Ceni u kwinne nmanne kankinan a tumu pɛyɛbɔ? Nma u kan nankɛ Ceni u kwinne nmanne kankinan a tumu pɛyɛbɔ? Nma u kan nankɛ Ceni u kwinne kammani, pi pamman nkammini.16Nkumman ntotoni nwunan nki, liba utototoni u tulu Ceni u kwine kamma nnebɔ. Ezayi mɔnɔn yeni; kunnuni yɛlɛ ntuko Ceni u kwinkamman nci? 17Tuko nsini ki yan yammi ninan nkeni, yamminan ki yan Krista kwine nkleni.18Nkafi nwa, a pi nanwɛ? Pi nu puwa bɔ. Ceni u kwinne ni manne nina u tibe ntototoni nkini, Ceni u kwinne nfi mnani ntibe ntoni nkini.19Nkafi ni u manne, a Isirayɛl liba usummɔ wɛ? Musa mɔnɔn tintiyanni nkwɛ siyanan bɔni ni nkwɛ tune u wan asini. Siyaman nkuman wuntanan ki nklebɔni ni nkumman nsummu nkase u wan a summusini.20Ezayi kwa ikɔsini pi ncaba uyanbe yini. Ncɛncɛye nkwinan uwiyani bɔni, ntiki nkɔ pɛyeni. 21Isirayɛl ka u pɛra usi i wani, i wani: ntimi nklemini witanan sayaman nkuman dankani ipɛ nkumman lɛni ntoni.


1Nwani a Ceni u fu ti libani? Ayidɛ ! Nkafini nibɛni Isirayɛli ni nkwɛribɛ, Ibrayima bɔni Benzamɛn siyani. 2Ceni u suman liba ncɛyɛ tintiyanan, i fu ncababɔ. Eli ya Ceni Isirayɛl boko nke nankɛni biburunan u manan nka u kwinnan nki nankɛni, a tiki a mɛyɛ nka usiwɛ? 3I mɔnɔni a kunnuni a pi li mi tumu tamanni, pa tumu a sara nfeman, nkaponi nkakɛ nwaka pi uponi apa libe.4Ceni u pukoki ise kankinan? I mɔnɔni : ni b pukoni kansan i sinintomi pi nkle nan nminan nkini pisi puwɛ tulu i pa kuru kuni baal tubɔ. 5Nka ufaka nan nkibɛ kɛrɛkɛni pisi cese waka nannani, Ceni utu ncɛyɛ ye upa sini i kɔkunto yimilɛyani.6I Ceni i tu pɛye upa sini u kɔkunto yimi lɛya, u wasi yamini wemibɔ, i ki nkabɔ Ceni u yimi lɛya kiyi tɛ Ceni u yimi lɛyabɔ. 7U wasi kankinan nkanka Isirayɛl u wiyani i yan nkabɔ, Ceni utu ncɛyɛ yeni ncaba upɛkɛ nyan nka. Liba u sɔmi usumu ukwasini. 8Nma u kan nankɛ Ceni ukwine nni Ceni unan wɔlɔma nwanni nina pikleni, ipɛ yunku pise nkuman yanyibɔni, ipɛ yibubɛ nkuman nanbɔni, fa upa tiki tɛnan nke.9Dawuda mɔnɔn bɛni : pi suwe u tika taba nnan nkasi pa wannanni nna ntɔ pi tukuni kakuwa ipɛ pi tukuni wiyan, ipɛ utɔbɛ pi kuyesiye puwa ipi ku lesen nkɛ. 10Pi yunku pise ntu pi fi puwa yanyibɔ, mi puwo pi nukumini lese ntoni nki.11Ayiwa nmɔnɔni : a pi paman nkurukoni fɔ pi cani, ayi dɛ ! Siyaman nsomi nyan kɔka pi wase nwunankini, nkafini npafi pa waka i Isirayɛli. 12Nka uwunan nki i Israyɛli nan u fuse u wunan nkinankɛ ninan u yan wunan nnan, i pi san nanne u yini sayaman nsɔmi nyan wunan nnan, pi yisinan pi kwinkwe uyamman pi ku pi kunni sahuu wɛ.13A mɛyɛkɛ ni manne a mɛyɛ, si yaman nsomi, bɛkɔɛ siyaman nsoni ntumutaya, ni sise utika nyammoni usini. 14Nkafini iki fiyan yaman npa wan pɛyɛ i tɛ siyaman pafi pakɔkɔ.15I pi wase nka yini nina upa sini i Ceni, i Ceni u tuko payɛ, ka u tukoye kita kankinan? Nkitani Ceni u nina u wan kumannenan u wunan nki. 16Nkafini i tinticaba usakasi, somi pi sakasini, i siye utanse nsakasi, uklemi nisakasibɛni.17I siye uklemi nwunu puwo ncani, ma nan nkwɛ ye mi olive nklepiye nwunan ni i mi lakasi nkumman nkle pise nsomi nsininki a pafi apa sini i siyeni npa lakasi ukle pesi nsi. 18Mi yini npa si mikɔ nkumman nklepise nsini nkibɔ, i mi mikɔ sise, summɔ a ma siki siye u tansebɔ, asiye u tanse npɛkɛ nsikimi.19Nma usiye usi nankɛni nkafini npafi npa yan wunan nnan u tiye nki. 20Sɛnan nkakɛ, nkafi upa puwo upa cani man nkini, u tuko Ceni usibɔ ni nkafi, mi waka nnan nani mi tuko u wunan nkini. Mi yini npasi mi kɔbɔ, yini mi nansidɛ. 21I ceni u yukuman uta olivenan usiye klepi usibɔ, i yunkunan kibɛ fiyan ta misibɔ.22Ce Ceni ukammile ipɛ ukwasinan . Ncɛncɛyɛ cani i kwasinan ki fiyan pɛyeni, man kɔni Ceni ukammile nki, nki nkabɔ mi puwobɛni mi cani.23Pɛyɛbɛni ipi waka piliya Ceni tukoni usibɔ, ncaba pi wunan nan uyanni, pi yɛlɛ u a lemini u yanni, nkafini Ceniki fiyan u wunan nan u nan pi kleni, i yami pɛyɛ kawunuman. 24Mi kuni mi fɛ kwinye usiye usi npata npa lakasi wunan nnan usiye usi nkafini mi yammini wemi ipɛ pi yammi wemi ni kaponi, pɛyɛ ncɛyɛ olive nsi kammiyan usini, ncaba pi kɔkunto usiye usini pitɔ kawunuman pitɔ mikunni sahuu wɛ?25Ayiwa n kamman, ni usi apa tɔ nman liba ncɛyɛ pi summan kwinkammi yanni bɔ, ayinibɛ a pa puwo a kɔni nman wuntanan ki ncɛyɛ klenibɔ, Isirayɛl liba ncese summu ukwasini fɔ siyaman nsommi nsi, kɔkɔman u yewunan nyisini.26Nka u wunan nki Isirayɛl caba ntoni pi kɔkani, nma u mannan nankɛni : kɔkɔya i pe pani, i yinanbɛ Siyon ipe Ceni ulia nansi yikenan ufe Yakuba summu nkeni. 27Nkankakɛ ni u yaye pi kle. I pa lese nkɛ ilo pi kwinyemi ye pi yinke lese nkɛ.28Ceni ukwine kamman uko upɛra usi, pini Ceni u juguman ti kɔ wunan nki. Tu wan yenan nka upɛra usi, pi kwinan u kammi Ceni u wuni, pi kɔ kwanan u wunan nki. 29Nkafini, Ceni ki pukone serebe nke u kwanenan ipɛ u yileni ubo fewubɔ.30Lese nkɛye aye Ceni u kwinne ntuko nnebɔ, Ceni u yukunan uta asini, kɛrɛkɛsɛni nka usunkan a mɛyɛni nkafini a kɔkɔni. 31Nka u wunan nki, pi wasini Ceni uliba kɛrɛkɛni, nkafini a yan Ceni uyukunan tasi nankɛni, pɛyɛ bɛli nka pi yan wunannan yani kɛrɛkɛni. 32Ceni u puwo liba ntoni aliya kwin kamyamma, i yunkunan upafi upa ta pi toni usi.33He ! Ceni u nanpone, ipɛ u kwinsummanan u tɛni sahuu ! I miyan usini ki fiyan tibe ntototoni nki, i yunkupiseni fiyan summane npa kwisibɔ. 34Nman u kan nankɛni : yɛlɛ nsumman nceni u wuntanan? Yɛlɛ fiyan Ceni u yinka u tika?35Yɛlɛ nnan puwa nwunan Ceni ukle tintiyan, nkafini i pafi ipa nan u tiye kle? 36Pumman ntototoni nyini Ceni usini, pumman ntototoni ni Ceni uka utuwa nna nkini. Puwa opuwa keye ninani nki Ceni uka nkakɛ, sise ntiki Ceni usi welew. Amina !


1Nkafi nkamman, ni a yaye, Ceni u yukunan tasiye nka uwunan nki. A nan a sini utototoni Ceni ukle nma sarakanan uka kamiyan, a pa sakasi u kammi Ceni u wuni. Nkankakɛ nceni fe u wuta kammi yan. 2A yini a pa a yammini wemi ntan mane i ninani u yammini wemibɔ. A yini a yammini fakanan u wasitu nkafini a wuntanan u wasituni, nkafini a wuntanan u wasituni, nkafiboni, Ceni u sago nkammiyan, i kammile, i yisenan nke tafi ta summan nkabɛ ta lanni.3U pa sini i Ceni u yimilɛya unan nkle ni u manni a toni nke a lalaye nne a yini a pasi a kɔ apa cakibɔ. Ceni u na tuko nsinan nka ti tototoni ti lalaye nneni ti yini ti puwo ti kɔni i hakili suse u pa sini i kobɛ. Ti si utototoni u ti poni nwuna yeni, nkafini ntini nyammoni nyamini fakanan ni kaponibɔ.4Nka uwunan nki bɛ ti fani fiyan, nka ti tototoni tini kaponi u yini tumuyɛ Yesu Krista ye. 5Titoni ti lalaye nne tini nma maca sini usi ntiye nwunan.6Pumman nkuman Ceni u nanni ti kle upa sini u yimi lɛyani, nkuman nsuwa ufani. Ti yammi yammoni kumman. I kibɛ tumutaye ti yammi tumutaye npa sini i Ceni utuko sini ukaponi. 7I kibɛ nma yammo nka ti yammi nka u yammoni. Nkwɛbɛ liba utika, usu ibɛ liba utika. 8I kwɛbɛ i ta Ceni u kwinne nmanni usi i bɛ nmanni. Ikwɛ i ta kwan, usu nyini i bu ikle nki. Ipuwɛ u yamman, i kwa ikɔsi. I kwɛ i yukunan tasinan u yamman usu i uyamman i wunu kammileni.9Kammi wunu n yammi i wunu boyebɔ. Ti fu kwinye, tiyi Ceni u yimilɛya u kammi tiwu. 10Tituku maca nma maca liba. Ti yini ti maca yale kwin kamman n yamman nke.1113Ti kwa ti kɔsi, ti yini ta liya yammo yamman bɔ. A taman a sumu a pafi apa yammoni Ceni nke. 12A yammi wunu kammi lenan nkafini Krista a mɛyɛni, a yɔnko a kɔni a baka lese nke, a wunan nkammi Ceni yaye nki, a kammi tɛmanciba uka, a yini cacaba u kammi a wu.14Ncɛ ncɛyɛ nankan apo pa a baka yeni a Ceni u yaye pɛye, a Ceni u yaye ayini apa cisebɔ. 15A wunu kammilenan u yaman i wunu kammile caba, a yaka i yakaman. 16A wunan ntɔ kapo ayini apa a kɔ sisebɔ. A wan akɔ i ni wunkuruloma, a yini a pa puwo akɔni i wunta susebɔ.17A puko puwɛ kwinye nke. I kwinyebɔ. A yammi we sakasiman liba u tototoni nke. A kɔ pɛra usibɛ wun nan nnan nwaka a sini nki i liba utototoni, ika ki fiyan yamman. 18Nkamman i yini apa yammi a kɔkunto kɔsɔkɔ mabɔ.19A yini a kɔ Ceni ukle nkake i fiyan a kumman npuko nne nki nkabɔ u kanni : << kwinye npuko yenan nyammoni nkakɛ nka, ni u kummu ufunoni, kunnuni i sɛkɛ mɔnnɔn yani. 20I puwɛ mi kwinan u kammi i wubɔ, nan suwe nkwɛ i kle. I liyeni ki usu nan nimmi usu kle, imi yammi nka yani, wan nka mi u wan i kunni. 21Mi yini wunu yesiye upa yan fakanan mi kunnibɔ, yini mi yan fakanan kwinyemi nkunni mi kammile u wunan nki.


1Liba tototoni nyini pi yɔkɔ pikoni fakanan utu, nkinkabɔ fakanan ye upalɛ ta Ceni u fakanan bɔ. Fakanan nka nan nanni Ceni nkakɛ ntiki nkani. 2Nkafi i puwɛ nkwɛ yɔkɔ ikɔni fakanan u tubɔ, Ceni u mannan nkani nka nkakɛ i yɔkɔ ikɔni utubɔ.3I cɛyɛ yɔkɔ pi kɔni Ceni utubɔ ncaba pi cani pi kɔkuni, i cɛyɛ kwin kammi yamma pi nansine yɔsube i yinke bɔ. Fɔ kwinwe yamman. Mi upo apa nansi fakanan uyinke we? Mi bwin kamman nyamman, mi sise uyan ikleni. 4Kunnu ini Ceni u yammo yammiya miko ki yamman nankɛ upa kammini. I mi kwinye u yamma nansidɛ, nkafini i yɔsuye nkweni ki kle kwansanbɔ. Ini Ceni u yammo yammiya, kwinyemi npukoni ni sɛkɛ, i pa mannan Ceni u yesiye kwinye yamma upe. 5Nkafi u wasini fakanan upatɔ i yani Ceni upo, u summu nkase u nansi yinkenan nka ukɔbɔ, nkafini summu nkammi yan uka u kɔsunnan kɛ.6Nkafi abɛ i nna u pukoneni, ikinkabɔ Ceni u nan yɔsuye u yammoyamma ukleni, pi nan pikɔ u yammo ni u kleni. 7Liba utototoni u sunkan i kani, a nan nka pikle. A nan nina u sanan ni nkamma u kle, a nan bɛ salenan sale nkamman ukle. Mi sunkan npa nansi puwɛ nkwɛ yinke nansi usu yinke. Mi sunkan mi yɔkɔ mi kɔni puwɛ nkwɛ tuni yɔkɔ mi kɔni itu.8Puwɛ kummu nfi waka asi n Ceni iki kammile wunan mancanu bɔ. I puwɛ nkwɛ kwinnan kammi i boko i wu usu yisi wunkurani. 9Iki nkabɔ tummu ta nmiyan nka manani. Mi yini npa yammi summeyebɔ, mi li puwɛbɔ, mi yini npa wiyebɔ, mi yunkupise nca puwɛ puwayebɔ. Ipɛ tummuni taman u sommi utoni u nakasi kwinan ni usini: mi boko i kwinnan u sunkanan u kammi mi wu nma mi kwinan u kammi mi kɔkunto wu nankɛni. 10Kammile wunan nka kwinye u yamman nboko isibɔ, nkafi kammile wunan upa sariyanan uyiseni.11Ti yammi nka, nkafini ti summɔni a ti fɛni lese nfini a fɛ wɔlɔmanni nkwisi, nkafini ti yammi tuko sinan Ceni usi lese nkɛni, ti kɔko u tiye utuwo yini kɛrɛkɛni upa ku nkumman nlese nkunni. 12Tunan ku poni a upa la, sannan u kwani lese nfini. Nkafi, ti yini ti yini yimbiye tu nwemi ye, ta wan yimilɛya npamman ti si.13Ti ciya yimilɛya nki nma wiye ki fa nankɛni. Ti tuku tikɔ, kwinye yamma ipɛ nikuye i pɛ summan ye ipɛ liya kwin sumannan ipɛ ti yammini wemi ipɛ tune nke. 14A wan Yesu Krista a kusuwan nki nma asimirirmi. Yini a pa a sini usi npumman nwi yanibɔ.


1I puwɛ nkwɛ liya Ceni summanan u sibɔ, a tuku nkwɛ sahuu, a yini a pa manca numan nkwani liya sakasiman nkunnibɔ. 2I puwɛ nkwɛ tuko usi a yi fiyan pumman ntototoni u wannanni, iki nkabɔ kwɛribɛ tuko usi ɛ fakanan u sannanni, usu wanni pumman nyewunan nka yi nwannan.3I puwɛ nkwɛ nka wannan usu nyini ipa liya wanniya i bulo ufebɔ. I puwɛnkwɛ wannanbɔ usu nyini ipa wanniya i faka mannibɔ. Nkafini Ceni utu tumuyɛni sahuu. 4Ma yɛlɛ npatɛ puwɛ nkwɛribɛ yammo yammi kobe i piye? Yini wo, i cani wo, nkakini i kunnuni i kwinnan. Nkafini ipe yini, nkafini fakanan ki yɔsuwe iseni i patɔ i yinnan suwo.5Puwɛ i kuwa nwunan siseni i ku kuwa nwunan kunni, iki nkabɔ kwɛribɛ kle a kumman ntototoni ni kaponi. Ti toni ti kakapo yibɛle ti tulu ti wuntanan nke nkumma nne. 6I puwɛ nkwɛ i kuwa nka sise usu nsi nka ukuwa yɔsuwe ise. I puwɛ nkwɛ i wannan usu nwan yɔsuwe ise, iki nkabɔ i tiki sise Ceni usi. I puwɛ nkwɛ wannanbɔ iliya wannan ntki sise Ceni usi.7Ti ninani nki ti kɔyebɔ, i tiku tummuyɛ nni tikɔbɔ. 8I ti kubɔ Ceni nkakɛ u li tummuyɛ bɔ. I ti ku yɔsube i klenan kɛ ti laye nkanfi iti kuwo i tilɛ kwa wo tini yɔsuwe ikwɛ. 9Kɛni nka yini Krista pa ku ipa ipa wunso nkakini i pafi ipa tɔ liba ncɛyɛ kunni ipɛ liba ncɛyɛ kubɔni pi toni u kwɛ nsi.10Man koni, kumman nfi npatɔ mi tɛ boko ipiye? Ma bɛni kumman nfi npatɔ mi tɛni boko i sannan nne? Ti tototoni ki pe yeni Ceni u yinke sinsɛni upa pi tummuyɛ. 11U kanni : "yɔsube i wani a nkubɔ. Liba utoni pi kurukuni ntuni. Liba utoni pi Ceni ufe ipi kammanni."12Nka u fakananni ti toni ti toni ti tiyammini wemi npuwoni Ceni u yinke sinsɛni. 13Nkafi, tisi puwɛ nyini ipa pi iboko yini bɔ, ikinkabɔ ti wan ti wunnan nki a tisi a puwɛ i puwa yamma i boko isi nka i wasa i pamman npa kurukoni bɔ fɔ ipa cani bɔ.14N summɔni nkwɛmanki a puwa yi ukɔye i yinibe iyɔsube Yesu. Iki nkabɔ i puwɛ nkwɛ puwo puwa nkani pu liya sakasinan, uyi usu kleni. 15I mi wan nansine nboko ise mi wanni kumman nkamman, mi yini kammile wunnan u wunkurani. Krista ku ncɛyɛ kosɔnni, mi yini npatɔ nka uyesiye u saba bunanbɔ i mi wanni kumman bɔ.16Ti yini ta yɛsiyɛ i kwinkammi yammi yanbɔ. 17Ikinkabɔ Ceni u yɔsuwe ni wuwe ipɛ niyan bɔ. Fɔ wunkuru loni ipɛ summu ntammanan i wunu kammileni Ceni uni nkammiyan u kwɔnan nki.18I puwɛ nkwɛ yammoni u yamman Krista nka u wunan nki, usu kwi nnan u kammi Ceni uwuni. Usu bɛ yini kammiyan uyan Ceni ukleni. 19Nkanfi tiyɔ wunannan upo, ipɛ puwa nka i fakanan uwan ti tɛni boko i kunni.20Mi yini Ceni u yammoni ye wanni puwa u kɔsɔbɔ. Sɛnan nkakɛ puman ntoni nsakasi, iki nkabɔ i puwɛ nkwɛ suwe wasi sababunan upatɔ i tɛni boko ika uyesiye, nkwɛ ika ki yesiyeni. 21Nanman uka ipɛ tanman n niyan ipɛ puwo puwo i wasa sababunan mi tɛni boko i ka upa yɛsɛ, imi ika u yinan ye nka nka nkammi yani.22Tuko nsinan nka mi kleni, tuku sahuu, Ceni uyinke. I puwɛ nkwɛ pu wanka puwo nneni pu kammi yan, i summu uwa ise a ukambɔ, Ceni ki usuni. 23Ikinkabɔ i puwɛ nkwɛ nka wannan i siga siganan, usu wani, nkafini i yammi nka i tukonsi nanbɔ. I puwo wo puwa yammi i tukosinanbɔ nka kini kwinye.


1Tumuyɛ ncɛyɛ ti tuko nsinan usini, liba ncɛyɛ fakanan u sannanni. Ti ba ncaba si pafi patɔ nman tumuyɛbɛ. Ti yini uta ti kɔye nwemi nyammanbɔ. 2Ti toni ti kanka poyibɛ nne ti yammi nkanka ukammi ti boko i wunni i kɔ u kammi la u kamman, nkafini wunan pafi upa wan i fakanan u kunni.3Hali Krista yammi i kɔkun to wunnu kammi le kwinnanbɔ, nma u kan nankɛni : "mi fakaman ncaba u fakamanan u cani nkunni". 4Wemi nkumma kan ye kasɛ mani, nkumman nkan ti tika u kɔsɔni, nkafini ti wuntanan upafi upatɔni ipɛ biburunan u tika ukwɔnan nkini.5Kɔyɔkanan ipɛ summu ntamma ya Ceni ika u wuntanan nnan nka ukaponi suwa a kle upa sini i Yesu Krista yammini wemi. 6Nkafini a tɔni upafi upa tiki sise ti yɔsube Yesu Krista kwɛsi Ceni usi ipɛ summu nponi ipɛ numiyan poni. 7Krista tuku yummuyɛ nankɛ i wunu poni ti tuku maca nka i kwinkomman yani ta tiki sise Ceni usi.8Ayiwa, Krista wasini yahutuwman u yammo yammi ya ipa tiki Ceni unumi poni nke, nkafini Ceni ulo layidunan nka ti liya sinicaba upeni, ipaki ipa yisi nkani. 9Ipɛ siya ntinse npafi npa tiki sise Ceni usi i yukunan tasinan uka u wunnan nki, nma u kan nankɛ : " nkafini mi kwinnan u manne siyaman nsomi nsini nki. Ni sise utika mi yinan usi yɛman nni".10I wa bɛni : " siyaman ipɛ Ceni u liba a yammi wunu kammileni manca kunni". 11I wa bɛni : " a mɛyɛ ciyaman ntoni anan fe Ceni ukle". Liba utoni ntiki sise Ceni usi.12Ezayi mɔnɔn bɛni : " Isayi tanse ni ta nnan nan ni. Ni pe kwɛmanni, npa wunso npa tɔni siyaman nkunni. Siyaman ni pe n jiginan nwan i kunni".13Jigi ntukuya Ceni i nan wanta tammanan utoni i nkleni tuka nsinan ukwɔnan nki, nkafini ti jiginan upafi u pa si sahuu Ceni uni nsaka sinan u kwɔnan nki.14N tukoni nki ncaba, nsummɔni nkwɛmanki a yinko kwasinan nkini ipɛ kwin summan nan utoni a fiyan manca basi i maman i mancani.15Nkafini nkwa nkɔsini npa kan kwinne nwunnu man a mɛye, npa yɔkɔ a wuntananni nkumman n kwinne nne. Nyammi nkoni nkafini Ceni u nan u yimmilɛya nkleni. 16Nkafini npafi npatɔ Krista yammo yammi siyaman nsommi nsini nki, npa yammi sarakanfe tummuta yammoni Ceni u kwin kamman nka upɛra usi, nkafini siya n Ceni summannan upafi upa kammi Ceni uwu. Pi Ceni ukɔ tuwa nnan nkini Ceni u nina upafi upa saka pɛsi.17Nkafi ni fiyan nkɔ sise i Yesu Krista yinanni Ceni u yammoni u yamman ukwɔnan nkini. 18Ni nkɔ kwasi npa manan puwa kwinan usibɔ, i Krista babesi u yamma bɔ, nkafini siyaman npafi npa tuka Ceni u nummi yan. I yammi nka be nmanan ipɛ nyammini wemi n kammanni . 19Ipɛ taamashy ɛnman ipɛ kwin kwemi ipɛ Ceni uni sakasinan u fakanan u kwɔnan nki. Nka u wunan nki bɛ n yammi Krista yammoni, n manan i kwinan i yisimi, u wantu Zerusalɛmu upa fe bokose nkumman u kankan nanman nsini ntoni, fɔ upata upa tiki Iliri boko nke.20Krista yinan uman tiye nkɛbɔni, n kwa nkɔsini nmannan Ceni u kwin kamman nka utiyenki, i ki nkabɔ npalɛ baa u yenan puwɛ nkwɛribɛ kupɛrɛbɛ nsi. 21Nman u kan nankɛ : " Ceni u kwinne nmanan ncɛye bɔni, ncaba pi uyanyini. Ncɛyɛ nu a manan bɔni, ncaba pi usummani".22Nka nki yini fiyan ta fa aklebɔ. 23Kɛrɛkɛ sɛni, i yisi nyammoni bokoseni nneni. U yɛ fiyannan nkakɛ kɛni ni usi apa ta npa fɛ a kle.24I lesenkɛ la Esipaŋe lesenkɛ, nfɛnika, ki wuntanan nkini apa yan mɛyɛyi. I ti yunkupise nyan mancani lese nkɛ, ape ntokone nka u tiye nkini. 25I ki nkabɔ ni la Zerusalɛmuni, npata npa kammi dannan baman nkabɛ.26I kinkabɔ u kummi Masadwanɛ caba ipɛ Akayi bokose u tukosi caba upeni pa wan yikɔman macakuni pa nanni tukosi caba u labaman ukle ncɛyɛ Zeruzalɛm. 27U kammi pi wuni, pi kummuse ni pisi bɛni, nkafini i siyaman ntuku maca Ceni u nansi yinkenan uka upɛra nsi, siyaman nsunkanni nbapɛyɛsi i klenu nupmman.28I nfe nka ukwinnan nki lese nkɛ npa nan nkumman nyinkɔman pikle lese nkɛ ni pe fa akleni npa ta Esipaŋe. 29Nsummɔni a ipa lese nkɛ nfi akle ni pe i Krista kwɔnan u yisini koni.30Ni a yayeni, ntukoni nki ncaba yɔsube Yesu Krista ipɛ Ceni uni nkammiyan uka upɛ ra usi, a kwa akɔsi ababesi, a Ceni yaye. 31Nkafini npafi npa kwisi i Zude caba uboko u liya Ceni sumanman upe, i pɛ ni la i basi pumman nkumman Zeruzalɛmuni, upafi upa kammi nnannanni ntukosi caba upe. 32Nka u fakanan ni fiyan akle i wanu kammilenanni, upa sini i Ceni u sakonan, ipɛ ni wun nnan u yan asini nkini.33Wunni suwe Ceni ntɔ a mɛyɛ. Amiina.


1Ni ti tukoni nkini fɛbɛ yini kammi yan u manne a mɛyeni, sankre caba u egilisi u yammo yammi, nkwɛribɛ kɛ. 2Ti tuku sahuu yɔsube ika upɛra usi, upa sini i tukosi caba u yammini wemi. I makoni ki tisi nka upɛra usini, a bɔsi nkuman ntoni nki, nkafini i ba ni fiyan man sini, i ba nkɔkuntosini.3A nan fe Prisiye ipɛ Akilas kile. Ncaba upɛ nlɛ yammo yamma Yseu Krista ka apɛra usi. 4Pinan pi kɔni ipi nina utoni pafi pakɔkɔbe. Nkaponi nka fakanan uyaye pɛye, siyaman nsini nki bɔ, egilisiman ntototni ni Ceni uyaye pɛyeni a u nan fakanan pi kle. 5Egilisinan nka pi klekuni, ti nan fe nka ukle bɛ, a nan fe i tukuni nkini ikle. Nkwɛ yinan a Epayinɛlɛ, i tintika u yammi yammoni i Kristani tuko sininan uwunan nkini Asini boko nkeni.6Mariyaman nankwɛ yammi yammo nkwe akleni, a nan fe nkwɛ ikle. 7A nan fe Andoronikus, ipɛ Zuniyas kle, ncaba pini ntukoni nki ncaba, tiye bɛ baki kaponi manca kunni. Pi yinse i yini tumutaman usinikini. Pi wasini Krista caba nyinke. 8A nan fe Anpiliya kle, a kwinan u kammi nwuni sahuu yɔsube ika u wunan nki.9A nan fe Urubɛn kle, ini ti tɛ yammo yammiya. Yesu Krista ka uwunan nki. A nan fe nkammiya Sitasis kle bɛ. 10A nan fe Apɛlɛs kle, i yan yini kammi yanni uyinu Krista ye. A nan fe Arisitobulus kunni ncaba ukle. 11A nan fe ntukonikini Hɛrɔdiyon. Narisise kunni ncaba ncɛyɛ ibe tukosinan nki yɔsube i kunni a nan fe ncaba ukle.12Tirifɛnɛ ipɛ Tirifonɛ nan ncɛyɛ pi yɔsube i yammoni u yammani a nan fe ncaba ukle i pɛ nkammile wuni Pɛriside, nkwɛ yammi yammoni yɔsube iseni. 13Yɔsube ntuni ni Rufus a nan fe nkwɛ i kle, ipɛ aba ni nkwɛ i puwonneni, ni fo nan bɛ ncaba ukle ni. 14Asɛnkirite ipɛ Felegɔn ipɛ Hɛrɛmɛs ipɛ Patorobas ipɛ Olɛnpe ipɛtukosi ncaba nsummi ncɛyɛ yeni, tife ki ncaba upeni.15Filologe ipɛ Juli ipɛ Nɛrɛ ipɛ tukoni caba ncɛyɛ ye pi kleni, tife ki ncaba utoni upeni. 16A nan fe mancakle a yini a numma nyibi i cabeni i Ceni uni sakaninan unina. Krista Egilisinan utototoni ki fe unan a kleni.17Liba ncɛyɛ liba u laye pa tukosi caba ufuseni, a yan tukosinan nkani pa anuman nkwani anu, ni a yayeni, ntukoni nki caba, ayini a tuku a kɔ ncaba upe. A la pise. 18Nkafini ncaba uliba usɔman pi yammoni u yamma ti yɔsube Krista yebɔ, fɔ pi kɔkunto wunan nki nyammoni pi liya kwinsumman nsummu u wasine i kwine kamman ipɛ kwinkwɛ maman.19A tuku yɔsube i mumiyan nankɛni, nka u kwinnan ufi liba utototoni nkeni. Nkafi nwunan u kammi a kwinan nki, i ki nkabɔ ni usini a pa tɔ wuntasuse, kwinkamman nkumman npɛra usi, a tɔ ni kwɛman man kwinyemi nka upɛra usi. 20Ceni nkwɛ wunan nnan unanni i sutan u fakanan u yesiye i funi apamman ntu. Ti yɔsuwe Yesu, i yimi lɛya ntɔ ti toni uka.21Ntɛni yammo yammiya Timote a feni i ipɛ ntukoni nki ncaba Lisiyus ipɛ Sosipatɛr bɛ. 22Be Tɛrɛtuyus nankwɛ kan lɛtɛnanni, nibɛ i fonan akle yɔsube nka wunan kini.23Nnanpɔtɔni Gayus fe ki a mɛyeni egilisinan utotoni u nanpɔlɔni isɛkɛ boko uyinkɔ tuku yeni Erasite ipɛ ti balimanan Karitus fe ki amɛyeni. 24Ti yɔsube Yesu Krista yimilɛya ntɔ a mɛyɛ tototo. Amiina.25Ti nan fe Ceni ukle ! Sena ki seni ipatɔ ikɔ kwanan unan tikle upa sini i Ceni u kwin kamman nmanan, nkumma bɛ Yesu Krista kwinan uman nnanni. Nkabɛ i siyani i gundonan utikayenanni, nka miniye sani nina upa summan wantuni. 26Nkafini utiki kɛrɛkɛni. Upasini i Ceni u tummutani kwinne, upa mannani si ya ntototoni nke, nkafini pitɔni upafi upa tuko Ceni usi, upa tuko i miyan.27Ceni u kaponi nka wunta suweni, Ceni u yimi lɛya nwaka ise Yesu Krista Krista kwɔnan nki bada badaa. Amiina.

1 Corinthians


1Be Pɔl, Krista Yesu tummuni taya, Ceni u sakonan u kwɔnon nki upa sini i yileni ikle, ipɛ ti tukoni kini Sositɛnɛ. 2I sɛmminanni u tokone Ceni u Egilisinan nke nka Kɔrɛnteni, tummuyɛ ncɛyɛ yile ta wasi Ceni u nisakasibɛ Yesu Krista ye ipɛ ncɛyɛ Yesu Krista yinnan u yilene tibe ntoni nkini. Isɛkɛ tummuyɛ ipɛpi tototoni u yɔsube. 3Ti kwɛsi Ceni ipɛ yusube Yesu Krista nnan i yimmilɛya ipɛ ismmutammanan ti kle.4Ni fe unan Ceni ukleni kwelew i yimmilɛya ukɔsɔn, nka nan ti kle Krista Yesu kwɔnan nkini. 5A kwa a kɔsi we ntoni nki nka upɛra usini fɔ utɔ ufi kwinne ntoni nki ipɛ summanan n toni nki. 6I ki nkabɔ Krista sɛrɛ yaye nyisini ti sini nkini.7Nka u fakanan nkibɛ i yini tumuyɛ ti yɔsube Yesu Krista yinkoni nki ikɔkwasinan, Ceni ki pumman nkumman kwaneni puwa. Ye upatɔ iliya fiyan tummuyebɔ. 8Ibɛ i fe unan tikleni nkafi tabele tikɔni, ipa belebo tummuyɛ nkafini a palɛ sikenan uyan tisi u yini tummuyɛ Yesu Krista ye. 9Ceni kini numiyan pa suwe. I sɛkɛ nyinle tummuyɛ tafi tatɔ nma i kobe yɔsube Yesu Krista.10Ntukoni nkicaba ni a yaye ti yɔsube ikɔ kɔsɔn nkwɛ Yesu Krista : ti yammi ti numiya kamponi. Cayenan nfi yan ti sininkibɔ. Yammi ti wunuman kaponi, nka ukonkakɛ a ti yammini weni nsunkanni ntɔ kaponi, ipɛ wunta poni. 11Ntukoni nki ncaba, a manan be Kloe cacaba ncese kleni a nu kwanan ki asinikini.12Ni usi apa manan nkani, nkakɛ nma kɛni : Azi cese walani : "pi Pɔl kwɛ, ncese wa ni Apolos kwɛ. " Acese wabɛ ni Cefas kwɛ". Cese bɛni : ni Kristra kwɛ. 13Krista kwɛni? Pɔl ma e siye usi a kɔsɔni? Pɔl yɛ batise amɛyɛ?14Ni fe unan Ceni ukleni nkafini bɛ nbatise a mɛyɛbɔ n Ceni ki Krisipus ipɛ Gayus bɔ. 15Iki nkabɔ puwɛ nmanɔn a bɛkɛ nbatise a mɛyɛbɔ. 16Sɛnan nkakɛ bɛkɛ batise sitɛfanasi klekun liba. I nbatise cese nka userebe nke, nwuntanan ki yini kebɔ.17Krista tunbe apa pa npa batise libabɔ. I tunbeni a pa nmanan Ceni u kwinkamma, iki liba u wuntanan nkwinnebɔ. Iki nkabɔ Krista manse siye usi upalɛta funan.18U mannan liba upe a Krista man siye usini nka kini kɔnne liba ncɛyɛ kɔkɔ ti kwisini, ti nyanni Ceni ufakanan. 19U kanni : " ni wanta suse u wuntanan u yesi yeni, upa yammi kwinsumman u kwinsummanan funan.20Nka u wu wunan nki wuntasuse pikɛ? Sariyanan ukaramuman pi kɛsɛ? Ceni u tikike a ninani u wuntasuse ni kɔnne wɛ? 21Ceni u tiki ninani wuntanan nka sini ninani ipɛ u wuntanan ufi Ceni u summane bɔ. Nkafi Ceni u mɔnɔn a ki tuko si caba ukɔkani manni siye usi u kwin mannan u kwɛne nkɔsɔn.22Yahutuman pi usi apa yan kwin kwemiyi yamman. Gɛrɛki caba wunta kamman nkakɛ pi u wiyani. 23Krista manse siye usi ti kɔ u manne liba upeni. Nkumman nkwinne nmannan liba upe yahutuman ukle liba uko usiye nka. Siya ntise nkle kɔnne npɛkɛ.24Iki nkabɔ Ceni uyile ncɛyɛni, yahutu man ipɛ siya ntise nkle, Krista kɛ Ceni unan fakanan ipɛ u wuntanan i kle. 25Wunta kammiyan ki yan Ceni ukɔnneni uku liba u cirikenne ukuni. Fakanan ki Ceni uliya fakanan nkini uku liba u fakanan ukunni.26N kamman tummuyɛ ncɛyɛ Ceni u yile tummuyɛni a pi a kɔkunto wuntanan. Liba ncɛyɛ puwonneni wunta suse ninani nkini ncaba ufa a sini nkibɔ fakanan ki ncɛyɛye ncaba ufa asinikibɔ liba ncɛyɛ yinan sini ncaba ufa asibɔ. 27Ninani ki pumma nkumma puwoneni pu kummuni, Ceni utu nkummaneni nkafini ipafi ipa wan sise wunta suse uyi.28Ninani ki pumman nkumman puwo neni a ni sayubɔni, pumman nkumman akɔ tuko nneni, hali pumma nkumman puwa bɔni, Ceni utu ncaba upeni, nkafini pumman nkumman puwoneni, nkumman npafi npalɛ puwa. 29Nkafini Adaman pise si puwɛ palɛ ikɔsise ipa ku Ceni ukunni.30Ti sunkani ti si Ceni u yinan nkafi tatɔ i Krista Yesuni. Ceni unan Yesu tikleni ipafi ipanan wunta kammiyan ipɛ ipa lu wunkuru kwɛ mannan ti tu. Tafi ta yan saka sinan ipɛ ta kɔkɔ Yesu Krista kwɔnan nki. 31Nkafini, i kwɛ i ta i kɔ sise usu pafi ipa i kɔsise nma usu i Yesu Kristani. N ma u kan nankɛ Ceni u kwinne nni.


1Nkamman, nta akle npa mannann Ceni u kwime lesenkɛ a kleni, nta i kwinkwemi ipɛ wunta suyebɔ. 2Nmanɔn yeni a u yinibe a sini nki, ani puwa summani n Ceni ki Yesu Krista bɔ. Ipɛ Yesu Krista manse siye usi.3Nka nka nyini nliya fakanan uyan nnansinka kiye pa i yirike a sini nki. 4Nkwinnan ipɛ Ceni ukwin kamman nmannan nfi kaponi ipɛ ciba u wunta kwinne kwɛmaman bɔ, iki nkabɔ utike i sakasinan ipɛ i fakanan ni Ceni u ni kammiyan u kwɔnan. 5Nkafini a tukosinan upalɛ tuwanan liba u cirikene usibɔ, n Ceni ki Ceni u fakanan bɔ.6Nkumman ntoni uwunan nki wuta kwinne npɛkɛ ti manne tukosi caba uka putomi i sini nki, i kintabɔ iki ninani u cirikene u wemibɔ iki ninani u yinke caba u cirikene bɛ bɔ, nkumman ni kwisani. 7Ceni u cinkene u gundonan nka mini yeni, nka nkakɛ ti u manne. Ceni u nan nka ti kleni tafi tayan u yimilɛyayi, yani nina upa summan wantuni.8Ninani u yinke caba usi puwɛ yan nka u cirikenebɔ. Ipi summan ye nka, piye yɔsube i manse siye usibɔ. 9Iki nkabɔ u kan biburunan nkini : " puwɛ i yunkupise nyan nkayibɔni, i yipubɛ nnu nkabɔni puwa nka yɔkɔni liba u wuntanan nki uyanyibɔni, Ceni u bele nkumman i kammi lewu ncaba upeni.10Nkafi Ceni utiki nkumma tummuye Ceni uni nkammiyan u kwɔnan nki, iki nkabɔ Ceni uni nkammi yan ki pumman ntoni n piyeni ayi Ceni u mini pumman. 11Adama pise usini nki, yɛlɛ summu puwɛ i kwinnan, nCeni i mi kɔkuntobɔ? Nka u wunnanki bɛ, puwɛ summan Ceni u wemmi bɔ, nCeni ki Ceni u kaponibɔ.12Nkankɛ ti yɔnni, nka ki ninani ucabɔ, Ceni uka nkakɛ nka, nkafini Ceni ukwa pumman nkummaye tummuyeni, tafi ta summa nkumman. 13Ti nka umanne i kwinne nkummani, nkumma nfiyan liba nkumman nwuntanan ukammile nkibɔ, n Ceni ki Ceni uni kammi yan uka u tika usibɔ. I Ceni unina utɔni ncɛyɛ wunnan nki, nkumma nwemi ni tika pɛye, Ceni uni nkammiyan nkakɛ i tika pɛye.14Adaman pise u yewunan nka Ceni u ni kammiyan u kwinne ntukonebɔ, iki nkabɔ nkakini kɔnne Ceni uyinke. A fiyan nkumman nsummannebɔ, iki nkabɔ Ceni uni nkammiyan nkakɛ i laye ukwɔnan. 15Ncɛyɛ ciya i Ceni uninani ncaba pi wemmi ntoni summanneni pilani, ikinkabɔ puwɛ i fiyan ncaba u wemmi ncayebɔ. 16Biburunan u wani : " Yɛlɛ nsumman Ceni u wuntanan? Yɛlɛ fiyan Ceni u tika? Iki nkabɔ a mɛyɛ kɔni, Krista wuntanan ki a mɛyɛni, utɔbɛ a wunan nki.


1Sɛnan nki, nkamman nfi manne a mɛyɛ nma liba ncɛyɛ ciya i Ceni uni nkammi yannibɔ, n Ceni ki ninani uwemi nyukuru lomabɔ, nma ipitiyan nkwɛ i Yesu Krista. 2Nnan nan wulomi a kleni. Nfi su kwasinan unan aklebɔ, nkafini a fiyan ye ba nka utubɔ. Hali tɛni a fiyan utubaabɔ.3Nkafini, a ciya tɛni nnina u pumman nponi tintiyanni. Tunne ipɛ kɔsɔkɔman nkumman a sini nkini, nkumman ni ntikaye a ciya tɛni nnina upumman nponi wɛ? A Ceni Fakanan ipɛ Adaman pise ucini fakanan kini kaponi? 4Asi ncese wa : " Ni Pɔl kwɛ", i kwɛribɛ wa bo : " ni Apolosi kwɛ", nka Adaman pise pi ciya yani wɛ? 5Nka u wunan nki yɛlɛ Apolosi? Be Pɔl ni yɛlɛbɛ? Tini Ceni yammo yamman u yesunan, ncɛyɛ tiki tummuyɛ tukosinan u wunkura nkeni upa sini i yɔsube i yammoni unan tikle ti toni u kankapo yibɛne.6Bɛkɛ sunkuni Apolosi pa wansi ikinkabɔ Ceni nkokɛ nbɛni. 7Aka u wunan nki puwɛ nkwɛ yukuni ipɛ puwɛ nkwɛ nwansini, ncaba pi puwabɔ, nCeni Ceni nankɛ nbiyaniɔ.8Puwɛ nkwɛ nyunkuni ipɛ puwɛ nkwɛ nwan sini, ncaba utoni pini kaponi. Ceni ki ncaba utototoni usaranne i sini ipi toni u yammoni pi toni u la layenne. 9Nkafini ti yammi yammoni kaponi i Ceni. Tummuyɛkɛ Ceni u waye ipɛ iba yinan.10Nwan kunni u taani upa sini i Ceni u yimilɛ ya unan nkle, nman bɔyini i wuta suwe. Kɛrɛkɛni puwɛ nkwɛribɛ i fiyan ta u yenonni. Nkafini liba utoni u kankaponi yiɔɛnne pi summan pi kɔ tukuni fakanan pi bɔ yinni fakanan nke nka u kunni. 11Uta nka wansi Yesu Krista kɛ nkwɛ. Puwɛ nkwɛribɛ ifiyan yini puwa wan nka u kunnibɔ.12I puwɛ nkwɛ yi kuni nka ukunni i sɛnanni, wala i yinkɔmanni, wala taabɛ nkumman kuwa kwani, walo sibe walo sɔkɔ laman walo yini u cican man. 13Nkumman ntoni nkakapo yibɛ nne nyammi yammoni nkani, nka ki tikayeni. Nka ki summani Kitinan ukunni weyeni, nkafini ni tikaye i wanni. Liba utototoni ukanka po yibɛne pi yammoni ki tikaye sinsɛ. Ni wan ukle, wan nkakɛ i yanan ukuwoye.14I puwɛ nkwɛ, yammo u wan wan nki u yan nanbɔ, usu ibarajima nyanni. 15I puwɛ nkwɛ yammoni yannan, usu i barajiman nyanbɔ. Nkumman ntoni uwanan nki usu i kɔkani nkafini usu para wankini.16Afi usummanne ani Ceni fe nba kwe wɛ, a Ceni u nina utɔni ti wunan kini wɛ, a Ceni u nina utɔni ti wunan kini wɛ? 17I puwɛ nkwɛ yɛsɛ Ceni feba kwe, Ceni ki usu yesiyeni, nkafini Ceni feba u sakasini, amɛyɛ nkɛ ncaba.18Puwɛ yini ipa fu ikɔbɔ. I puwɛ nkwɛ yan i kɔ wutasuwe asini nki upa sini i ninani u wemi, u yammi a mɛyɛ nman kɔman, nkafini apafi apatɔ wunta suse sahuu. 19Nkafini ninani u wunta kammiye ni kɔnne Ceni u yinke. U kan niburunan nkini : " a tuku wunta suse kakuwa nke, ipi kɔkunto wuntanan." 20U kan bɛni : "yɔsube i summan wantasuse u wunan nki nkani, a caba pi puwabɔ.21Nkafi puwɛ nyini ipa si ikɔ i boko ikwinan nkibɔ, iki nkabɔ pumman ntototoni ni a ciman. 22Pɔl wo, Apolosi wo, Piyɛr wo, ninani wo, puman peni wo, pumman ntoni ni a ciman. 23A Krista caba, Krista tɔ a cababɛ.


1Nka u wunan nkibɛ liba npuwo tummu yɛni Krista yammo yamman ipɛ Ceni u gundonan u tikiye ncaba. 2Yammoni unan ncɛyɛ kleni, ki wiyani ncaba nkleni apitɔ tuko nsi ncaba.3Nka upɛra usibɛni, a ncanni, ikinkabɔ inibɛ canni kwɛribɛ kle piye uka upɛra usi. Nka ki kwinkwe i yinkebɔ. Ni bɛ nkɔ cannibɛbɔ. 4I ki nkabɔ nsummu u pibe puwa kwinnan nkibɔ, nka ki u tikaye a sɛnan ki nkleni bɔ. Puwɛ nkwɛ ipiyeni nkwɛ sɛkɛ nma yɔsube.5Nkafi tiyi ta pi puwɛ bɔ, sani u lese npa summa fiyan, sani yɔsube i pa summan pa nkwɛ i sɛkɛ i yimpiyeni npumman nfe kɛrɛnan nke, ipa tiki liba nsummu nke npummanne wele. Nkumman nlese nne ti toni u sunkan i sise ti lalaye nnemi, Ceni ki nka unan tikleni.6Ntukani nki caba, kwinsɛman nkumma nmanni kɛrɛkɛni nmanan nkummani be i Apolosi ka upɛra usi ti tika u kɔsɔn nkafini tafi ta summan puwa nma nti tikani, n pumman nkumman kan biburunan nkini, puwɛ palɛ ta kuwo nkumman nkunni. Nkafi asi puwɛ yini ipasi ikɔbɔ i puwɔ kwɛribɛ iboko isebɔ. 7Nkafi yɛlɛ npuwɔmi ipa kumi kwɛri bɛ kunni? Kumman mi kle nCeni nɔn mi klebɔ? U nan mi kle kumman nfi npa mi kɔ sise nfimi walo anɔn mi klebɔ?8Ti sako n pumman nkumman ti kleni ti yanni nma pu pomi ! Tummuyɛ ncɛyɛ puwo ti kleni tini kaponi, ti wasini yɔsupomi kasɔrɔbɔ tummuyɛ nwasi tikɔ yani bɔ, ni uponi atitɔ yɔsube senseni, nkafini tafi tatɔ yɔsube kaponi a mɛyɛ ! 9Ki nwuntanan nki a Ceni usi tummuyɛ ncɛyɛ tummuta pise liba upeni, ti wasini nma liba ncɛyɛ pi patɔ ikwani, iki nkabɔ ti wasini ni ceman ninani utototoni u yunkupise ni tisini, mɛlɛkɛman upa wan Adaman pise ukunni.10Tini kɔman Krista kosɔn, nkafini ani wuntasuse Krista ye. Tini liya faka nsuse, iki nkabɔ ti fakanan usini. Ti sise uyanni, tibɛ yɔkanan u yanni. 11Fo upata upafi kɛrɛkɛnan, kulo ipɛ liyeni ubaka tummuyɛni. Ti bakani abɛ ti manse. Tɔna poni ki tisibɔ.12Ti yammoni u yamman iti kɔkunto klemini nkafi ti baka yani. Liba piti cise, ti dukɔnan u wan pɛye. Piyɔnne tipo pi ti bakaye, ti tikɔyɔkani. 13Pi ti yinnan uyesiye, ti kwinkamman nmanne pɛye. Pi ti puwoni nma ninani u pu kummi, nma puwa u kamma, fɔ upata upa tikikɛrɛkɛnan nke.14Ni wemmi nkanne npafi npa sinsi a mɛyɛbɔ nkafini ni manne a mɛyeni apafi summa nkɔ tukuni fakanan nma npise ncɛyɛ kwinnan u kammi nwuni. 15Hali i karamuman liyepo i pukomi susu ye a kle Krista ye, kwɛsi fiyamman kɔni aklebɔ, iki nkabɔ nwasi a kwɛsi Krista Yesu ye Ceni u kwin kamman nmanan u kwɔnan nki. 16Nkafi ni a yaye atɔ nsummaya.17Nkanfi, nkobe nkwɛ kwinan kammi nwunni Timote ni tummuni a mɛye, i tuko yɔsube isini. Nkwɛ i a wuntanan i yɔ kani ncini fakanan nke i kristani, nma ni liba utika nankɛni, tibe ntoni nki egilisiman ntoni nki. 18Asi cese si pi kɔni pi wa ani caye aklebɔ.19Iki nkabɔ uwasi yɔsube i sakonan ni usi apata fa a kle yani lese ncu manne. I fi nka utiye nki, ni nkumman nkwin nkuwemi u puwonibɔ, nCeni kipi sabayayebɔ. 20Iki nkabɔ Ceni u yɔsuye ni manni kwinnebɔ, sebayaye nkwinan nkakɛ. 21Kumma a umanni sa? Ni ta apo i manni siye? Wala nita i kammile wunan i tamanan?


1U mannan tibe ntototoni nkini a kakaleye ni asini nkini, nkaka suwa yamma hali siyaman nsommi nsini nkinibɔni, nkakɛ nman kɛni asi a cese lo pikkwisiyɛ cimanni. 2Liye tikɔ siseni sahuu ! Ti sunkan yeni ti ti yinkaman npammani sahuu, iki nkabɔ nkwɛ yammi nka u kwinanni, i pa kaba ti pa fɛ ti sininki.3Hali ini asiniki sini uka upɛra usibɔ. Puwɛ nkwɛ yammi nka u kwinyeni, nku nka u yaanan nkini nkwisi, nma niye nnannanni. 4I yini a mɛyɛ i yɔsube Yesu ipɛ be i kwɛsi, ti yɔsube Yesu kwɔnan nki, i tɛ tummuyɛni. 5Ti yini nkwɛ i kwiye sitanan u klemini, i sini upafi upa yɛsɛ, nkafini ipɛ i pa kɔkɔ yɔsube Yesu kɔ u kuwa usi.6Sɛnan ki akle apatɔ a kɔ sisebɔ ! A summan a puwa nka tukumi nka nneni a uka titinan u wan tuku kanni man nni aki ntoni u kameni wɛ? 7Puwa nka tukumi nka nneni a fe u kuwotu nce. Nkafini apafi apa tuku kanye wunuman, kani pumma ni nkummaye bɔni, nkafini a saka sini nman tukumi nkumma ni kanebɔni, iki nkabɔ ti yɔsube nanni sarakanan fakannan nke, nkwɛ sɛkɛ Krista. 8Nkafi ti u fɛtuman nyamma, iki nkabɔ utɔ kani puwani u kobɔ.9Nmɔnɔn amɛye nbiburunan nkini a yini a pa sini upaw kunni i liba u ci kumman bɔ. 10I ki nkabɔ tɛni nnina u liba u cikuman upɛbɔ. Ncɛyɛ pi fiyan pi kɔtubɔni, ipɛ canni kunni nliba ipɛ yanniki kumman u kwinan nkabɔ. I caba u kwinan nkakɛye, kiye ntani fakanan apa fɛ ninanni nki.11Nkafini kɛrɛkɛsɛ nka ni umanneni, nkakɛ nman kɛni : puwɛ nkwɛ yilene a ntukoni nki nni ikwɛ i liba ucima u kuwo, wala puwɛ nkwɛ i fiyan ikɔtuboni, wala yanniki kuya, wala niciya, wala tanniya, wala cani kunni nki, ti sini u suyɛ puwa kunnibɔ. A yini apa wanni kaponi usuyɛbɔ. 1213Wele ncaba upiye ki ncekini? A kaba kwinye yammiya nfiya a sini nki.


1I kwinan ki a sini ipɛ tɛni kwinye, a tulo kankinan apata apa feki liya wunkuruloman u yinke? Yala a u kwinnan ufeye liya tukosi caba u yinke wɛ? 2A summan a tukosi caba pi sɛnan u kuwoye sɛnan u kunni wɛ? A sɛnan u kuwoye sɛnan u kunni, a sunkan i kumman nkwipise isɛnan u kuwo yenan we? 3A summan a mɛyɛkɛ i sɛnan ukuwo ye nmɛlɛkɛman nkunni wɛ, apa wasɛ a ninanni u wemi?4Nkafini i tɛni nninan u kwin liya kunni man ni tisiniki i manca, egilisini ki liba ncɛyɛ puwo nnebɔni, yala ti ncaba u utikani kwin kunni caba? 5Ni nka umanneni npafi npa sinsi a mɛyɛ. Ni wunta suwe anininki i fiyan kwinan u yanan u kuwo ye a sininki nmacawɛ? 6Mi tɛni boko iboko i yinleni a pi ku sɛnan nki liya tukosi caba usini nki.7Sɛnan nki piye upa yan ti sini nki, nka ku tikaye a ti wani. Kumman nfi tifiyan uliya wunkuru loni u kwinan uka tikɔsibɔ? Kumman nfi tifiyan cani kunnan uka tikɔsibɔ? 8I ki nkabɔ ncɛyɛ liya pi wunkura ulonebɔni, pa cani akunni, a mɛyɛkɛ ncaba ye. A yamman tɛni manciba usini.9A summan a kwinye yamman pi Ceni u yɔsuye nyan bɔwɛ? A yini apa fu akɔbɔ. Li kummi wo, yanniki kumman wo, ncɛyɛ liba u ciman u kuwo niwo, kwinye wɛman wo. 10Nan nkaman wo, ncɛyɛ yan api fiyan pi kɔtunniwo, kwin yɛsɛman wo, ciman wo, cani kunni nliba wo ncaba usi puwɛ i Ceni u yɔsuye nyanbɔ. 11Tisi nkaye cese yani, iki nkabɔ ti sakasini, ti kini ti nan nkini tafi tatɔ Ceni uni nsakasiman, tipuwoni ni wunkuru loman yɔsube Krista kwɔnan nki ipɛ ti Ceni ukwɔnan nki.12Ni fiyan pumman ntoni u yammani, iki nkabɔ nafanan ki pumman ntonikibi. Ni fiyan pumman ntoni uyammani, iki nkabɔ ni tulo npa yɔkɔ nkɔni puwa tu npa wasi u yammo yammiyabɔ. 13Wanni pumman ni wunan uciman. Funan kibɛni wanni kumman nciman, kini sɛnan. Nkumman ntoni uwunan nki Ceni ki ntoni u kwisani. Puwɛ i sini u yammi upa liba uciman nwiyabɔ. Sini kini yɔsube nca, yɔsube itɔbɛ sini ukubɔ.14Ceni u yini ti kwɛsi suwo kunnuman nsini nkini. Ibɛ ti yinan suwoni ipa fe tummuyɛ kunnuman nsini nki i kɔ u fakannan u kwɔnan nki. 15A fi summanne a sini usi nnankuman ni Krista sini usi u tiye nwunan wɛ? Ayiwa, ni Krista sini utiye nwunan loni npa yammu ci kwinye kuya i sini usi usi npuwa nwunan? Ayidɛ.16A summan a kwiye nkwɛ kɔminani i cibɛ nkwɛ komi nani i kwiyemini, u toni usini kini kaponi wɛ? I ki nkabɔ biburunan uwani : " pi bɛboni pi tani ipi sini kapo." 17I ki nkabɔ i puwɛ nkwɛ sini i yɔsube, usu ipɛ ise pini kaponi ninan nki.18A kwasa manca ci kuwo u yinke. Kwiyemi ntoni usiya nan puwɛ i yammani, nka kini sini ukaponi uka, i ki nkabɔ i puwɛ nkwɛ kɔminani i liba uciman, nkwɛ i cani isini ukunni.19A sini ki Ceni uni nkammiyan u Ceni fenanan nkakitɔna a wunan nkini, Ceni nka nan nka a kle. A kɔkunto cababɔlɛ. A summan nkawɛ? 20Ceni u fi a mɛyɛ ku kwanan nkeni. Nkafi ayini a Ceni usise a sini.


1Sɛmminan nka a kɔn apa toko piye u kwinan nkini, u kumman npɛra usi, kwinye ika u kammi iyini i tuku baa cibɛsibɔ. 2Nkumman ntoni u wunan nki, iki nkakɔ manca cikuwo unan nyini, kwinyemi ntoni ukaka po yibɛnne pi bele ciman si. Ciman utototoni pi kankaponi yibɛnne pitɔ pi puwɔyɛ kunni.3Cibɛ i sunkan i kani i puwɔ nnɔn i kle. Puwɔnan i sunkan i kabɛni cibɛ nyammi nka ise. 4Cibɛ ica i kɔkunto sinibɔ, i puwɔ kankakɛ. Nka u fakanan nki bɛ, puwɔnan i kanka ikɔkunto sinibɔ, i cibɛ i kankakɛ.5Tilɛ mancabɔ, n Ceni ti bɛboni u sini usi ta yini lese cumanbɔ Ceni yaye ukle. Nka useribe nke a puke mancaye, nkafini Sitanan upalɛ fiyan atu nkafi kwe a tuku mancabɔni. 6Nka nmɔnɔn a mɛye npatɔ i wankura uluwo a tunni, tummu tani kwinne npɛbɔ. 7Ni usini a kwiyemi utototoni ntɔ nman pe. Nkumman ntoni u wunnan nki, nkanka sunkan i kwɛniCeni ki nka unan usu kleni. Kwɛribɛ ka ki fakanan u wannɛni, kwɛribɛ nka utɔbo faka nsuwa nwunnɛ.8Ncɛ ncɛyɛ yammi belesiman baabɔni ipɛ ciman ncɛyɛ puwɔ yɛ kunni, ni u manne ncaba upeni a ukammi ncaba upatɔ iwaka nman be. 9Iki nkabɔ ipi fiyan pi kɔtukobɔ, pi belesi bele sinan upuwɔ i pubilani u bakayeni.10Tukosi caba ncɛyɛ belesini, ni u manni ncaba upeni u kwasi, nmanni miyan nkabɔ, yɔsube imanni miyan nkakɛ, i wani : cibɛ ipɛ ipuwɔ pilɛbɔ. 11I cibɛ ilɛyɛ i puwɔ, i belesi yinibɔ, iki nkabɔ i puke ipuwɔ kle. Puwɔnan i yinibɛ i cibɛbɔ.12Nka ni u manni takosi caba usommi upeni nkakɛ nman kɛni, nmanni miyan nkakɛ, yɔsube i manni miyan nkabɔ. I liya tukosi ciya nkwɛ belesi i kwiye nkwɛ kunni, i tulu ipa waka ikle, i yinubɔ. 13Nka u fakanan nkibɛ, i tuko nsi nciya nkwɛ belesi iliya tukosi kwine nkwɛ kunni, ipuwɔ tulu ipa waka ise, pilɛbɔ. 14Kwiye nkwɛ i tuko Ceni usibɔni ibɛ pe tukoni Ceni usi nkafini i tuko Ceni usini. Cibɛ nkwɛ bɛ i tuko Ceni usibɔ i tukoni usi kɛrɛkɛkɛni nkafi i puwɔ tuko Ceni usini. I ki nkabɔ a pise piyetani ciyakasi caba, iki nkabɔ sɛnan nki Ceni uninan ki pɛyɛni.15Nkumman ntototoni u wunnan nki, i liya tukonini i upo ɛpa lɛyɛ i tukonsini, i yammi nka, ika u yammi, kwiye ipɛ cibɛ apuko pɛ manca sibɔ. Ceni u yile tummuyɛni upa tiki tummuyɛ wunni la. 16Tukosi ciya mi summɔni mi mi cibɛ i kɔkani?17Nkumman ntoni nwunnan nki, kunnuni i nan tiye nka ti toni ukle ti calaye nneni Ceni uyibe pɛyɛ upa yini pɛyɛ nankɛni, pi cini fakanan nsini nkabɛ. Ni nkumman ntummuni tani kwinne nmanne eglisiman ntototoni nkini. 18I puwɛ nkwɛ yile ufi i tikini kakuwa usi, usu nwaka yani nkɔtokonke. I puwɛ nkwɛ yile kasɔrɔbɔ ufi ikini kakuwa usibɔ, usu nyini i patiki ikɔni kakɔwɔsibɔ. 19Nkwɛ tikini kakuwa usiwo, ikwɛ tikini kakuwa usibɔwo, nkaki puwabɔ. Ceni utummutani kwinne nwan yammoni nni nka puwo nneni.20Ceni uyile liba utototoni ukankapo yibɛ nne upa yini pɛyɛ nankɛni, pi waka yani. 21Ceni u yilemini upa wammi weyeni? Mi bɔkɔbɔ. Nkɔtoni u wunnan nki, mi fiyan kɔkani, yammi nka yani. 22Iki nkabɔ yɛlɛ yilemi yɔsube ise yɔsube ini kammiyan isɛkɛ. Nka ufakanan nkibɛ ni kammiyan nkwɛ yilemi bɛni, i sɛkɛ Krista. 23I u fi tummuyɛ ku kwanan nkeni. Tiyini tatɔ liba u yammo yammi pise bɔ. 24Nkamman, titoni ukankapo yibɛnne ti yile upa yini tummuyɛ nankɛni, usu nwaka yani Ceni u yinke.25Ncɛyɛ bele sibɔni, nyan puwa kunni kle ncaba ukwinan nkibɔ, iki nkabɔ yɔsɔbe i yukunan uta nsini i wasibe tukosini, nkafi ni wuntanan umanne a mɛye. 26Lese pommini nne, nka kammi nwuni, nkakɛ nma kɛni, a u kammini puwɛ ipa waka yani.27Cibɛ i kle wo? Iki nkabɔ mi yini npa li belesinanbɔ, mi nyammi belesinan wɛ? Iki nkabɔ mi belesibɔ. 28Nkumman ntoni u wunnan nki, imi yammi belesinan, mi yammi kwiyebɔ. I cipe ibelesi i yammi kwiyebɔ. IBelesi caba pi bakaye pisini usi pi ninnan nneni pi caki. Nka ni usi a pa baka nma pɛyɛbɔ.29Nkafi nkamman, kɛni nka ni umanne :" lese ntakani. Ulo kɛrɛkɛnan nke ciman ncɛyɛ kleni, pitɔ nman ciman ni pikleni bɔ. 30Iliba ncɛyɛ yaka pitɔ nnan pi yakabɔ ncɛyɛ wunnuman nkammi bɛni pitɔ nman pi wunu man nkammibɔ; ncɛyɛ fiyeni pitɔ nma puwa piklebɔ. 31Ncɛyɛ pi ka ukammile i ninnani upummani, pi yammi pikɔ nma pi pi fakanan utoni uwan ntubɔ, iki nkabɔ tɛni nninan u pumman ni kwisani.32Ni usi a wuntanan upa kɛnbɔ. I kwɛ yammi belesi manbɔ, usu ntuku i kɔ ninani upumman i yini wuntanan yɔsube ipumma nne nkafini i kwinan upafi upa kammi yɔsube i wu. 33Ncɛ ncɛyɛ belesini, pi yini pi tuku pi kɔ ninani u wemi nne, nkafini a kwinnan upafi kammile a ciman uwu. 34A akɔnan nkumman nbɛboni u sakonan u yamman upo. Nka ufakanan nkebɛ cibɛ nkwɛ i puwɔnan i kunnibɛ, iki nkabɔ i kwɛ belesi baabɔ, usu nyini wuntanan yɔsube ise, nkafini apafi apa sakasi a sini ipɛ a kɔkuntosi. Iki nkabɔ nkwɛ belesibɛ, usu ntaku ikɔ ninani u wemi nne, nkafini i kwinan upafi kammile i puwɔwu.35Ni umanne akɔkunto nafanan u kammani. Ni u manne npafi npa wa a yammi puwa nwunnan fakanan nkebɔ. Ni uponi apafi apa ci wunkuru kammiyan upo, nkafini apafi apa lakasi yɔsube i yammoni usi, puwa nfi a wuntanan ukanyebɔ.36I kwiye nkwɛribɛ yan i biribe iku belesinan ukunni, ɔsinibɔ, ɔwasini fakanan ipatɔ ibelesi, usu nyammi i sakanan, nka ki kwinyebɔ inɔn belesinan nki. 37I ki nkabɔ i puwɛ nkwɛ wuntanan tɔni, imi mɔnɔn a puwɛ usi fakanan nkebɔ, i fakanan ki ise ipatɔ i kɔ nbaye kwinnan uyamman, i n mɔnɔn i kɔkunto wuntanan nki iyi usi ɛpanan i piribe belesinan nkibɔ, kwin kammi yan nkakɛ usu uyamman. 38Nkafi i puwɛ nwɛ nan i piribe belesinan nki, kwin kammiyan nkakɛ i yammu, iki nkabɔ puwɛ nkwɛ nan ikwɛbɔni nkwɛ ika upuwɔni.39I cibɛ nkwɛ belesi, usu lakasi i puwɔ sini n Ceni i puwɔ kunnibɔ. Nkafini i puwoku, ikɔkɔni, kwinye nkwɛ kammi iwu i fiyan belesi usu kunni, iki nkabɔ usu ntɔ tukosi caba usini nki yewu. 40Nkumma ntoni u wunnan nki, nkle i waka yani, ki puwɔnne ikle belesinan nkeni. Ntuko sibɛni a Ceni unina ki beni.


1Nkafini yanniki kwan uka upɛra usi, ti summɔni a ti tɔni u summan kwinanni. Kwinsumman ki puwɛ i wan kɔ sise nkini, iki nkabɔ kammile wunan ki fakanan u nan puwɛ ikleni. 2I puwɛ nkwɛ yan i kɔ ɛ summa kwinan ni, usu summan puwa baabɔ nman i sunkan i pa summan kwinan nankɛni. 3I ceni u kwinnan u kammi puwɛ nkwɛ wu, i kwinnan kibɛ kammile Ceni uwunni.4Nkafini, sannikini kwan u suwe unan uka upɛro usi, ti summɔni a yannika ki puwa ninanni nkibɔ, a Ceni nwunnan ye yini, n Ceni ki Ceni u kaponibɔ. 5Hali i walo usi npumman nwunuman walo iman usi npumman nwunuman ni yilenne a feni pumman, iki nkabɔ pu fiyanman ipɛ Ceni fiyamman yeni. 6Nkumman ntoni uwunnan nki ti kle kɔni, Ceni kini kapo, isɛkɛ ti kwɛsi. Ceni nka bele pumman ntoni, tibɛye Ceni ukɔ tuwa nan nkini. Yɔsube i kaponi nka yebɛ, i kwɛ i sɛkɛ Yesu Krista. Pumman ntoni yeni Ceni uka ukwɔnan nkini, tibɛ ye ikwɔnan nkini.7Nkafini liba utoni usumman nkabɔ. Puwɛ nkwɛribɛ tɛye sanni kumman bele usini, hali tɛni i unanman u kani, i puwoni yanniki kunni nanman. Pi summuse nkakanan u sannanni summuni nipi yeni.8Suwe unannan ki fiyan yamman ti kwinnan upa kammi Ceni u wubɔ. Iti wanni suwebɔ, ki wunan fe ti sibɔ. Ti wannibɛ nka u suwebɛ, ki bɛ puwa wan tikunnibɔ. 9Nkumman ntoni u wunan nki a tuku akɔ nka fini a kɔka u fakanan u fakanan upalɛ ta liya fakanan uyan kuyesiye u kwɔnanbɔ. 10Sɛnan nki, i mannan nkwɛ summan kwinan, i mi boko nkwɛ summan la yinkebɔ i yammi yannika suwe uwannina yannika ba utu, i summu ki kwasiwɛ, fɔ upa wɔn wannika u nan man uka nki wɛ?11Nka u fakanan nkibɛ Krista mi boko nkwɛ fakanan ki isebɔni nkwɛ i kɔsɔn, ika ki yesiye mi suweni u wannan u wunan nkini. 12I a cani a man ciba ukunni yani apa pi summuse nyesiye, Krista kɛ acani i kunni. 13Nkafi, i nanman uka u wunnan nki nka i yinan nboko i ko ipa yɛsɛ, ni nanman uka i yuwan nkibɔ, nkafini nyini nboko ika upa yɛsɛ nka u sababunan u wunnan nkibɔ.


1Ni ninnan nkɔkɔya wɛ? Ni tummatoni wɛ? Nyan Yesu ti kunnuni yiwɛ? Nkafi apa summan kunnunni bɛ nyammi nkawɛ? 2Hali i puwɛ puwobeni tummuni tayabɔ, a mɛyɛ kɔni a sunkanni a puwo beni tummuni taya, i kinkabɔ ayan ntummuni tani wemiyi nkafi apatɔ kunnuni i kwɛni.3Ncɛyɛ nkuwo ucantuni ni ncaba u piye nankɛni nkakɛ nman kɛni: 4sɛnnan ki a kle apatɔ suwe uwannan ipɛ apatɔ limi nni yan wɛ? 5Sɛnnan ki tikle tatɛ tu tukoni nki nciya nkɛribɛ belesi ta tɛse ti kle wɛ, nma tummuni taaman u sommi ipɛ kunnuni i tukoni nki ncaba, ipɛ Piɛr uyamman nankɛni kɛ? 6Iki nkabɔ ipɛ Barnabasi ye wunan ti sunkanni ti yemmi yammoni u yewenan ta tikɔ pummani?7Yɛlɛ la fakasuye i yammoni uyamma wutanan usu payan wunannan ucunan? Yɛlɛ i rezɛnman nlɔkɔman nman i palɛ nka pulomi nwannan? Yɛlɛbɛ nanfomi nkuwan ipalɛ nnanwunomi nniyan? 8A wɔn a wuntanan nki ani nkwinne nta uwan Adaman pise u yammoni uyammini kumannni sariyanan kibɛ nka ukaponi umanneni.9U kan masa sɛmminan nkini:" nanse nkumman fanneni manca kunni, mi yini npa wan jɔnan unan unubɔ." Ceni u mannan nka nanse nbɔka ukɔsɔnni? 10Ti yewunan nka umannan kewɛ? Ɛnyɛn ? U kan ti kɔsɔnni? Cɛtummuya i wuntannan u sunkanni u tɔni ipafi tummuse sahuu. Yi nmanya i sunkanni i ma yimi i wɔn i wuntanan nki ayi wunnuman yanni. 11I Ceni unan pumman nkumman a kle a yikuni a sini nki, a akleminu npumma nwunuman kuwo, akini kwinkwe kɛ?12I sɛnan ki puwɛ nkwɛ kle ipatɔ i puwa nwunnan yan akle, sɛnan ki tikle tatɔ ipuwa yan upa ku pikunni wɛ? Nkumman ntoni uwunnan nki ti wɛ nka usɛnannibɔ, iki nkabɔ ti wemi ntoni nka ki kɔsini nkafini talɛ puwa yamman upafi upa lɛ Krista kwinkumman nkunni bɔ. 13A summan a ncɛyɛ yammoni uyamman Ceni fe ba kwe utuni api wunnan uyanni nka yini bɛ Ceni fe nba kwe utu npumman nsiniwɛ? A summan a ncɛyɛ liba ubasi pa sarakamman nfeni, api pi kwana u yan saraka nfeman nsiniwɛ. 14Nka ufukanan nkebɛ, puwa nka yan Ceni u kwinkamman nyammoni nkini, kunnuni i mɔnɔn a cɛyɛ Ceni u kwinkamman nmenneni, a nka u wunnan nkinan kɛ pi ta pi wannan uyan ki.15Iki nkabɔ nyɔ nka upobɔ. Nisemminan ni ukanne npa toko amɛye nkafini apafi apatɔ nma bebɔ. Puwɛ i patɔ i kɛni u kwin kammiyan u yesiye, kwa upuwɔ nkle kɛni nkeni. 16Kɔsise ki nsi Ceni ukwin kamman nmannilabɔ. Iki nkabɔ u wasi nkleni fakanan. I mannan Ceni ukwin kamman bɔ, nka kiyesiye ni !17Ini fiyan ye uyamma a nma ni usi nankɛni, ni ye barajiman nyanni. Iki nkabɔ a nan nka uyammoni nkle, u wasini fakanan npatɔ ika a yammoni u yamman. 18Nka u wunan nki kumman nbarajiman ni nyan? Nkakɛ nma kɛni a mannan Ceni ukwin kamman n Ceni iki yikɔ kwinanbɔ, ipɛ nifiyan nka yan nkɔkunto ye Ceni u kwin kamman nmannan nkini, ni ka u yinan yeni.19Hali ini ni kammiyan liba utoni ukle, nyammi nkɔni liba ayammo yammi ya, npafi npa yan nifiyanman. 20Yahutuman usiniki nwasi nkɔni yahutuni, nkafini npafi npa yan yahutuman. Ncɛncɛyɛ sariyanan u kammi pi wunni, nyammi nkɔni nma sariyanan u kammi nwu, iki nkabɔ sariyanan u kammi nwubɔ, nkafini sariyanan u kammi ncɛyɛ wunni npafi npa yan ncaba.21Nka u fakanan nkibɛ, sariyanan u kammi ncɛyɛ wubɔni, nyammi nkɔni nma sariyanan ukammi nwubɔ, nkafini sariyanan ki ncɛyɛ kunnibɔni npafi npa yan ncaba. 22Ncɛyɛ fakanan u sannanni, ni ncaba usi nkafi nyammi nkɔ nma nfakanan u sannan nkafini ncɛyɛ pi fakanan u sannanni npafi npa yan ncaba nyammi nkɔni pumman ntoni liba utoni u kɔsɔn, nkafini u wasi fakanan o fakanan npafi npa kɔkɔ ncaba. 23Ni pumman ntototoni u yammi npafi npa mannan Ceni u kwin kamman nkafini npafi npa yan kwanan.2425Ti kɔkunto summani acɛyɛ maca yane yalinani, ncaba utototoni pi yaneni nkafini pi ninan poni isɛkɛ sanan uyan. A yane nkafini apafi apa yan sanan. Ncɛyɛ pi manciba uyane yari nnaseni ncaba pi pi tuko wemi nnusuwa fiyamma yeni, pi nka u yammani nkafini pafi pa yan kɔsise nkwisani i ki nkabɔ, amɛyɛ kɔni uyammanii apafi apa yan kɔsise nka ki kwisabɔni. 26Nkafi ni yaneni nnan i yinka nyanan unan nki ni kɔsɔka uyammani nna puwɛ nkwɛ fakaye nyamman i klekuntoni, kiman yannan nka ni umansebɔ. 27Ni nkɔkunto sini umanse ni fɔ nmuku, nkafini ni nansi neni a palɛ fuse, i kwisi lese nkɛ ukwinne nmanni cese upe.


1Nkamman ni usi a tatɛ ti kwɛsiyɛ kwinan u summan nanbɔ. Pitoni ye ciya panpaye ntoni. Pitoni u cini pa ku kupɛli wiya. 2Pitoni u batise Musa ye ipɛ panpaye ipɛ kupɛli wiya nkeni. 3Ceni ukɔkunto nan wanni kumman nkummanni, pi toni u wanni wunnu manni. 4Ceni ukɔkunto nan ni nikumman nkummani, pitoni u ni nsini, iki nkabɔ siko nka yɔpiponi Ceni u fakanan nkakɛ, pini nimini pipisini pisi. Usiko isɛkɛye Krista.5Nkafini pi ka fiyamman u kwinnan u kammiye Ceni u wabɔ, nka nfi pi ku sanan uka fiyan tiye nki, ncɛyɛ kunni ncaba ufa i cɛyɛ wakani. 6Nka u yammini tafi ta summan pa nkafini ti yuwan upalɛ ca pu ye nke, nma pi yuwan uca pa ye nke nankɛni.7Talɛ yannikuman nkwan nman, nma pisi cese yammu nankɛni, nma u kan nankɛ sɛmminan nkiní" Liba utototoni utɔni pi wanni pi ni nka useribe nke pi wunsoni pi yammi wunnan. 8Tiyini ta liba u ciman ukuwobɔ. Nman pisi cese yammu nankɛni, fɔ pisi ni yemibo i bukomi kansan i sintomi i kansiman uku ku poni usini.9Tiyini ta fe kunnuni ikuwotu nma pisi cese fe i kuwotu nankɛni, fɔ ya kuman npa wulo pɛyɛ upa lipɛyɛni. 10Ti yini bɛ ta mannan nan utu nkwinne, nma pisi cese mannan nan utu nkwinne nankɛni. Ceni u pa yɛsɛ pika upa li pɛyɛni.11Nkumman nwemi ntoni u yammi pisi pafi pa summan kwinnan. Ti kle nina u kwisi nlese nfini, nka u kanni nkafini tafi ta summan tikɔ tukunni fakanan. 12Nkafi, i ki nkwɛ wuntanan nki ɛ yini, usi nsumman ikɔ tukunni fakanan ipalɛ cani. 13Kwasi o kwasinan ki tisi usuwa ufi kwɛribɛ ni ifɛ, Ceni u nummi yan kini kapo. Ti fakanan u yini tiye nkɛni Ceni ki tulo ti kuwo upa fɛtu upa fi nka utiye nkibɔ. Iki nkabɔ ikwasinan utuku tummuyɛ Ceni ki fɛnanan u tika tummu yeni tafi tayan fakanan ukunni.14Nkafi n kamman, i yini ti tuku tikɔ yanniku man nkwan nke. 15Ni manne a mɛyɛni nma wuntasuse. A kɔkunto afe nkwinnan ukuwotance. 16Nimmi nkumman ti nwan likuwa nki ta Ceni u yaye nkunni, nka utika yeni a Yesu Krista timan npɛ a nkumman nkwɔnan nkinankɛ ti kaponi ise wɛ? Buruman nkumman ti npuwone ta kwani mancaye ta wannini nka ku tikaye ati kaponi nyesu Kristani wɛ? 17Buru poni nka ti ulone a piwoki ta kwaki mancaye, tummuyɛ ncɛyɛ fani, ti sini kini kapo, nkafini buru poni nka ti ulone ta kwaki mancaye.18A ce Israɛl liba u fakanan. Ncɛyɛ saraka npumman nwannanni ncaba pi kaponi i saraka nfeya wɛ? 19Kumman ni upo apa mɔnɔn ? Yannika nka mi u kwanni, ipɛ yannika u kɔkunto, yala nkumman ni puwa?20Ayidɛ ! Iki nkabɔ liya Ceni summan pi yanniki kwan nkwɛni, pi wɔpise nkwan pi yini tulo i wɔpisebɔ. A fiyan niyan kunnuni i likuwa nki apa nibo wɔpise nlikuwa nkibɔ. 21A fiyan wannan kunnuni i tabanan usi apa wannibɛ wɔpise ntabanan usibɔ. 22Iki nkabɔ Ceni nkakɛ ti nsi ata wan tunne usi wɛ? Ki ti wuntanan nkini ati wuntanan usi Ceni uka nkeni wɛ?23Pumman nyamman usini ti toni nkeni. Sɛnan nkakɛ, iki nkabɔ nafanan ki pumman ntoni nkibɔ. Ti fiyan pumman ntoni uyammani, iki nkabɔ pumman ntoni nka fiyan wakanan uwan puwɛ ikɔ kunnibɔ. 24Puwɛ nyini ipa wɛ i kɔkunto nafanannibɔ, fɔ iboko i nafanan.25Pumman nkumman sunke sunaseni, a wanni nkumman. Summu nkase ukɔsɔn ayini apa pi nkumman nkwin nan nkibɔ. 26Man ipɛ a kɔkunto pumman ntoni ni yɔsube i ciman. 27I liya tukosini nkwɛ yile a mɛyɛ suwe nke, a upo apa ta, i tiki wanika o kanika a tu a wanni nka. A yini apa pi akɔ a summuse nibɔ.28Iki nkabɔ ipuwɛ nkwɛribɛ umanne amɛye: "kɛni nkakɛ yanni ku nnanman.", a yini apa wanni nkabɔ ncɛyɛ mɔnnɔn a mɛyeni ncaba ukɔnsɔn ipɛ a kɔkunto summuse nkɔnsɔn. 29Mi kɔkunto summu ukɔnsɔnnan ni u manne kebɔ, fɔ puwɛ nkwɛribɛ summu. Nkafi, puwɛ nkwɛribɛ summu upa ku sɛnan nki ntukosinan u kɔsɔn a kumman kɛ nfi? 30Ini Ceni u yaye nsuwe a ukunni npa summɔn u wannan, kumman nfi puwɛ nkwɛribɛ patɔ nyinan uyesiye nka usuwe ukwinnan nki, nkafi npa ya Ceni nsuwe nkeni?31Nkafi, i wanni wo, i ti niyan wo, iti puwo wo puwa yamman, ti yammi nkumman ntoni Ceni u yinnan usise u kɔsɔn. 32Yahutuman wo, siyanan nki ntise u liba wo, Ceni u Eglisinan wo, ti yini tatɔ nkumman ntoni u yɛsicaba. 33Nma ni nkɔ kwane npa yammi liba ntoni u wunnu kammile kwinan nankɛ wemi ntoni nkini. Nkɔkunto fa nka ni uwiyani bɔ, fɔ nifi yamman, nkafini pafi pa kɔkɔ.


1A tɔ nsumman, nman nsumman bɛ Krista. 2Ni fe unan a kleni nkafini a wuntanan a yinan be lese ntoni nkini, Ceni u kwinne nkumman nmanni a mɛyeni nma nmɔnɔn a mɛye nankɛni. 3Nkumman ntoni u wunnan nki, ni usi a summɔn a; kwiyemi ntoni ukunnuni isɛkɛ Krista, a cibɛ yɔsube i sɛkɛ i puwɔ, a Krista kunnuni isɛkɛ Ceni. 4Nkafi kwiye wo kwiye ipɛ ipa yammi tummutaye, ipa yinni ikoni fulonika, i kunnuni isɛkɛ i sannanne.5Cibɛ wo cibɛ i Ceni u yaye ipɛ i patɔ tummuni tani ciya ipa yinni ikoni fulonika, i kunnuni i sannaneni. Ini nma iko u weni. 6I cibɛ iko u fulonibɔ, ikuikosi iki nkabɔ iyan iko ukuwosinan ipɛ iko uwe kita sise nwan iyi, i sunkananni i iko fuloni.7Kwiye i sunkan i ko fulo ninabɔ, nkafini ini Ceni u yimimi ipɛ u yimmilɛya. Cibɛ ini kwiye i a yimmilɛ ya. 8Sɛnnan nki, kwiyeni i kɔmini lese nkɛni i yini cibɛ i sibɔ, nkafini cibɛ sɛkɛ nyini kwiye isi.9Kwiye i belebɛ cibɛ i kɔ u wunnan nkibɔ, iki nkabɔ cibɛ i sɛkeɛ nbele kwiye i kɔsɔn. 10Nka yini cibɛ i ko u sunkanni utikike nmɛlɛkɛ man nkɔsɔn upa tikike ayi fakanan utuni.11Nkumman ntoni uwunan nki kunnuni i kle iki kwiye bɔ, cibɛ i sɛbɛbɔ. Ikibɛ cibɛbɔ, kwiye i sɛbɛbɔ. 12Nkafini cibɛ iyini kwiye isi nankɛni, nka ufakanan nkebɛ sɛkɛ kwiye i kummunne. Pumman ntoni uyini Ceni usini.13A pi a wuntamman, ikinkabɔ u kanni a cibɛ nya Ceni Ceni ufena iko upalɛ fulonan? 14I kwiye nkwɛ kuyile lami, mɔnɔn a Adaman pise u fakanan nka yɛlɛbɔ ti tikini kwinan bɔ i sannan nne u kwinan nka wɛ? 15Nkafini i cibɛ i kuyile u lami, nka kini i sise u kwinan, nkafini kuyili laminan unan cibɛ ikleni apatɔ u fuloni nka. 16Iki nkabɔ ipuwɛ nkwɛ usi ɛ pa yammi nu kwanan, usu nsummɔn a laadanan nwunan tikle nka u kwinnan nkibɔ, kibɛ Ceni u Eglisinan uklebɔ.17U yinibe kwinanni u mannan nki, i a wuntanan u yɔkani kwinan wunan yeni nifiyan fe unan akle bɔ, nkakɛ nma kɛni: a manca minanku kwinkammiyan u kamaman bɔ n Ceni ki kwinye u yamman bɔ. 18U kwinan utitika nkakɛ kɛni.: Umanan beni imiyan lesenke amini mancaku Eglisinan u kwinnan nki, layenan u kwinnan ki a sini nkini. Pɛra nwunansi nitukone usini. 19Ceni u kwin manan u wiye, kwanenan nyammi, nkafini ncɛyɛ tukusi caba u sense caba a sini nkini, caba upafi pa summan.20A yan amini mancaku kunnuni i kwinnan nkabɔ. 21Iki nkabɔ uyini amɛyɛ wannila, ntoni ti lalaye nne ti timansi ti suwe uwan nanni. Kulo utɔ i cese, cese miman i yibi i tamman. 22Kunni ki a kle apatɔ i tuwani ye apa wanni ipɛ apa ni nimi wɛ, iki nkabɔ Ceni ufeniba nka a usannan nne apa wan sinse uyi ukle kɔman wɛ? Api a wantaman kumman nmɔnɔn a mɛye? Nnan fe a kle aka u wunnan nki wɛ? Ntɛ ni fe unan a kle nka uwunnan nkibɔ !23Ntiki amɛyɛ kwinan nka sini, kunnuni isɛkɛ nnan nka nkle i wani: Kunnuni Yesu nu klemini tunan nkɛni i lo burunanni. 24Ipa ya Ceni ke, nka userebe nke, ipa puwo nka u burunanni nki ipa mɔnɔn; kɛni nkakɛ nsini usi nnanman, u nan akɔsɔnni. A kɛni u yamman apa yini a wuntananbe.25Nka a fakanan nki ipa mɔnɔn ya: Likuwani kini Ceni unumiyan wuan, u numi yanni u yiki ntiman nni. A kwisi lesenkɛ niyan likuwani, i yini nka a wantanan nki, nkwinan upafi upa waka a wuntanan nki. 26Aburu nanni ukani, ani likwani nki lese nkɛni, kunnuni i kwa u kwinan nkakɛ i manni fɔ upa fi i pukonenan nke.27Nkafi, i puwɛnkwɛ ka kunnuni i burunan ipa ni i mi nsi i likuwanki, nkafini i yammini wemi nkammi bɔ, kunnuni i sini ipɛ i timmi ni usu cakanneni. 28Nkafi, liba utoni u kankapo yibɛnne pi pi pikɔ, nka u seribe nke npaka u burunanni ipɛ npa ni i likuwanki. 29Nkafini, puwɛ nkwɛ burunanni a ukani usupa ni nimi i likuwankini nkafini usu lo batɛmminanbɔ, usu i piyeni nkafini i ka i burunan usini ipɛ ini i nimmi nsi. 30Nkafi nkafiyamman u wasi liya faka nsuse ipɛ kaman, nka fiyamman uku bɛni.31Itiye sɛnan ukuwoye tikɔkunto sininki, kunnuni ye isɛnan u kuwoye yini ti sini nkibɔ. 32Nkafini kunnuni isɛnan u kuwoye ti sini nkini, ipa nu wunkura titu, nkafini tatɛ piye ikaponi yini i ninanni u liba kaponi yini.33Nkafi nkamman, iti fu manca lesenkɛ tatɔ wannan kaponi kunnuni i tabanan usi, ti yinko manca. 34Ikulo ki i kwɛsi usu nwanni ikle kuni, iki nkabɔ a yini apa mini mancacu apa cani a kɔkunto kunnibɔ. Wemi nsommi nkumman npɛra usi i npa lesenkɛ npa akle, ni nkumman nsommi nfeyeni.


1Nkanfi nkamman, ni usi apalɛ ta liya kwin summanbɔ, Ceni uni nkammi kwane pumman nka upɛransi. 2A summɔn a lesenkɛ a summan Ceni yebɔni aye nankan i yanan yannikiman nkumman ni nanbɔni nponi, nman a yunkupise ntu ye nankɛni. 3Nkafi ni asi, a summɔn a puwɛ wo puwɛ manne Ceni unima uka kammi yan u kwɔnan nki, usu i tulo i pa mɔnnɔn a Yesu dakanibɔ. Puwɛ bɛ i fiyan wala a Yesu ni kunnuni, n Ceni Ceni u ni nkammiyan ukwɔnanbɔ .4Ceni ukwani pumman nkafini Ceni uni nkammiyan nkakɛ nnan puwɛ ikle. 5Yammoni s suwa ufani, nkafini nkumman ntoni kunnuni isɛkɛ ni yamma ise. 6Yammoni u yammi fakanan u fani, nkafini Ceni ukaponi nka ntoni ntoni uyamman liba utoni ukle.7Ceni u nina ki mi tikani upa sini i Ceni u kwankle pumman liba u tototoni u kakapo yibɛne, liba u toni u nofanan u kamman. 8Wuntanan u kwinan unan liba ncese kleni Ceni u ni nkammiyan ukwɔnan nki.9Ceni uni nkanmiyan unan wuntanan cese kle boni. Kaman u siye u yamman u fakanan u nan cese kleni Ceni u ni nkammi yan ukaponi u nkwɔnan nki. 10Kwin kwe u yammini fakanan unan kwɛribɛ kleni. Fakanan unan kwɛribɛ kleni ipa liba u siye u yamman ika. Ninan nka liba ubasi wemi nlayeni unan kwɛribɛ kleni. Kwin fiyamman nmannan u fakanan unan kwɛribɛ kleni. 11Ceni uninan ukaponi nka nkumman ntoni nyamman , u kwa pummanni liba utoni nke pi toni uka nkapo yibɛne upa sinibɛ ipi sakonan.12Nkafini, puwɛ i sini usi ntibe nfani iki nkabɔ usi siponi nankɛni, nkabɛ Krista yani. 13Amɛyɛ bɛni yahutuman ipɛ siyaman nsommi, bakaman ipɛ kɔkɔman, ti toni u batise tafi tatɔ siponi ni nponi nkakɛ tikle. Nka uni nponi ulimi npɛkɛ ti nini.14Ninannan isini ki tiye kapobɔ, ikinkabɔ u tibe nfani. 15Ceni u ni nkammiyan ki walani aki klemibɔ, nkafi aki sini usi ntiyebɔ, nka kutika yeni aki sini usi n tiye nwunnan wɛ? 16I yipubɛ nwabɛ ani yikupisebɔ, a nkefi a ni sini usi ntiye nwunanbɔ, nka ka tika yeni a ki sini usi ntiye nwunanwɛ? 17I sini utibe ntoni ni yunkupise liba ye ta yammini kankinan? U tibe ntoni ye yipubɛ puwɛ ye i liya kwin mannan i fakanan unan kankinan?18Sɛnan nki Ceni uyammi sini utibe ntonini tiye kapo sini usini upa sini i sakonan. 19Isini u tibe ntoni ki tiye kapo, sini u kɔkunto ye ta kɛ? 20Nkafi sini u tibe nfa fiyan, i ki nkabɔ sini u tibe ntoni kini kapo.21Nka u fakanan nki yukupise nifiyan wala klemine: nca puwa nbebɔ ! Kibɛ fiyan wala panman nne: i capuwa nbebɔ ! 22Iki nkabɔ sɛnannki, sini usi nlibe nkumman fakanan sannanni, nkumman nkwinan ni tisi sahuubɔ. 23Sini u tibe nkumman ti npawonneni ani sahuubɔni, ti wuntanan u yinan nkumman nne ni ti ku tibe nsommi nkunni. 24Tibe nkumman ti yan sisi kummanni, ti nkumman ntibe nfuloneni tiku tibe ntoni u kunni. Tibe nkumman ti npuwonneni ani sisi ntibebɔni, ti kwinnan ki nkumman ntibe nsibɔ. Tibe nkuniman ni sisebɔni, Ceni ubele sini upanan beleya nkumman ntibe nkle.25Nkafi kwanenan upalɛ yan sini usi, iki nkabɔ nkumman ntibe ntoni i yini wuntanan mancaye nankɛni. 26I sini u tiye poni kibakayenne, utibe ntoni nka bakaye nne kaponi. I ti poni u yan sise, sini utibe ntoni nwunnuman ni kammile kaponi. 27Tisini ipɛ Krista sini kini kaponi, ti toni ti lalayene tini i sini usi ntiye nwunan.28Nkafi, Ceni u tiki ncese Eglisinan utuni: tintiyan tummuni taman, uboko Ceni u tummuni tapise, u tini karamuman, nkumman nserebe nke kwin kwemi nkumman nka liba usiye u yammani liba upe ipɛ liba ubasi caba ipɛ yinke caba ipɛ liba u kwin mannanman. 29Liba utototoni pi tumuni tapisebɔ. Pitoni utummubɔ. Pitoni pi karamumanbɔ. Pi toni pi kwin kwe yammanbɔ.30Kaman usiye uyamman u fakanan unan liba u toni u klebɔ. Liba utoni pifiyan liba u kwinne nsummane bɔ. Liba utoni fiyan ncese kwinne nbila ufebɔ. 31I ceni unan pumman nkuman a kle a tukuni sahuu. Nkumman ntoni u wunan nki, wunkura nka puwɔ ntoni nkeni, ni u tika a mɛye kɛrɛkɛni.


1Hali imi summan liba u kwinne ipɛ mɛlɛkɛman nkwinne, iki nkabɔ liba u kwinan u kammi nwubɔ nmanni miyan ki tani nman a manni miyan, walo nman kaniman nmiyan. 2Ikinkabɔ, ini tummini taya, nsumman gundoman ntoni u nusuwa, ipɛ pumman ntoni, hali i tukosinan u nusuwo utoni ki nkle nman yan nbe, iki nkabɔ liba u kwinnan u kammi nwabɔ ni puwabɔ. 3Hali i kwa nkle una npumman ntoni nke labaman upe npa wasi labaya, npanan nkɔ apa yannanbe, nkumman ni puwa kammilebe n Ceni iliba u kwinan u kanni nwunni bɔ.4Kɔsyɔkanan ki kammile wunan u wunankini, u bɛni kammi wunan usini, tune ki usibɔ ki ukɔ sisebɔ, kɔpuwɔne ki usibɛbɔ. 5Kammile wunan ki liya siyani wemi nyammanbɔ, ki ukɔkunto nafanan u wiyanibɔ. U summula upa kabɔ, ki kwiye uwan u wunankibɔ. 6U wunan ki fiyan kammile liya sini wemi ntubɔ, sɛnan u wunu kammileni nka kammi u wu. 7Ki ukɔ yɔkani pumman ntoni utuni, ki tukone pumman ntoni usini, u wuntanan ki pumman ntoni ukinni, ki ukɔ yɔkani pumman ntoni nta.8Kammile wunan ki liya puwa yebɔ. Tummuni tani wemi ni kwisani. Liba u kwine nmanan ki pe yeni summanan ki kwisani. 9Ti summan ki tititi. Cunan nka ti u yamman tummutaye nsi. 10I ki nkabɔ i we yisimi npa lesekɛ npa, liya we yisimi nipe kwisani.11U yini be pitiyeni, ni ye maneni pise uka, ni ye wemi nfakanan utukoni nma pise. Ulo nyunkupise nkwani nanke ipa wasi kwiyeni, nyini piti wemi yeni. 12Kɛrɛkɛsɛ kini nma ti pumman nceki yiminan nki, u kwɛmabɔ, iki nkabɔ tipe yanyini ti yunkupi ipɛ ti yunkupise. Kɛrɛkɛsɛni ka titinan nkakɛ nsummɔn, iki nkabɔ ni summani sahuu nma Ceni u summabe nankɛni. 13Nkafini, kɛrɛkɛsɛni pu timi npɛkɛ nwaka, tukosinan ipɛ wuntanan u wan ipɛ kammile wunan, ikinkabɔ ntoni usi kammile wunan nka nka kwe.


1A yɔ kammile wunan upo. A we Ceni u kwani pumman sahuubɛ. A tɔ tummuni taman u nan kle pumman aku pumman ntoni ukunni. 2I puwɛ nkwɛ liba u kwine nwunnuman manne, i manne i libabɔ Ceni nkakɛ nkakɛ, i manne ika, iki nkabɔ puwɛ summan nka nkabɔ. I gundonan u manni i summu usi. 3Iki nkabɔ i puwɛ nkwɛ tumuni taya, usu manne i libani ipa kammi pi ka , ipa tamman pi summuse. 4Puwɛ nkwɛ liba u kwinne nmanneni, u nafanan ki i kɔkunto yeni, iki nkabɔ puwɛ nkw,e tummuni taya, Eglisinan u mankoni nka yu kammile.5Ni usini atɔni nsumman liba u kwinne, iki nkabɔ ni usini a yammi tummuni taye aku liba u kwinne nsummannan ukuni. Sɛnan nki puwɛ nkwɛ tumutaya, nkwɛ ipuwɔ liba u kwinne nsumman nke ni, c Ceni imi nkuman nkwine nko u sammanenibɔ, nkafini Eglisinan upafi upa yan fakanan. 6Nkafini, nkamman, ita akle npa manan liba u kwinne, n Ceni imannan Ceni u kwinne a mɛyebɔ, n Ceni ki summan u kwinebɔ, n Ceni ki tummutaye nkwinnanbɔ, n Ceni i tiki a mɛyɛbɔ, nafanan we ni unan a kle?7Manni kumman nka upɛra usi nman yɛman nwan ipɛ maniku man nmanse, i miyan ki layebɔ, nkumman ni u manneni, nka ki summani kankinan? 8I buni uwo ki yɛman nmiyan u layebɔ, yɛlɛ imi basi npafi npa yammi kɔsɔka? 9Nka u fakanan nkebɛ, a kwinnan u kwɛmanbɔ, a manni kwinne ni yamman kankinan npa summan ! I ki nkabɔ ki nma yannan nkakɛ a manne ika.10Liba u kwinne nfa fiyan ninan nki, u kwinne ye upalɛ ta nsibɔ. 11Puwɛ nkwɛ summan liba u kwinneni, ika manneni, i ni nka unanbɔ, usu itani nma i yini boko nwunan ye nkle, usu klebɛ nibɛ itani nma nyini boko nwunanyeni.12Nkafi, uyini a mɛyɛ Ceni uni nkammiyan upumman nwiyani, i pumman nkuman i Eglisinan u nafani, a wɛ nkumman nkafiyammani. 13Nkafi, i puwɛ nkwɛ liba u kwinne nmanne, usu nya Ceni nkafini ipafi ipa summan nkumman nkwinne nko. 14Ini Ceni uyaye kwinne wununi, ni Ceni uyaye be ipɛ nmeni, nkafini nkɔkunto wuntanan u kwinan kibɔ.15Kuman ni u manni sa? Ni Ceni u yaye be ipɛ nmani, ni bɛ u yaye i wuntananni. Ni sise u tika i yinan usi yɛmani i be ipɛ manni, ni bɛ i yɛman nwan i wuntananni. 16I mi sise utika Ceni usi i mi kɔ, liba ncɛyɛ tɔni ti nifiyamman usini kini, ncaba pi wala kankinan a amiina kanki nan mi Ceni yaye u serebe nke? Iki nkabɔ nka mi umanneni, si summan nkabɔ.17Sɛnan nkakɛ, mi Ceni yaye u kammini sahuu, nkafini ncaba uyan nafanan usibɔ. 18Nife unan Ceni ukleni, nsumman liba ukwineni nku a toni u kunni. Iki nkabɔ, Eglisinan utu u kunni. 19Iki nkabɔ, Eglisinan utu u kammi nwunni npatɔ i kwinne nmanni fiyan i kɔkunto wuntonan nkafini npafi npa tiki liba ncese npa ku liba ncɛyɛ summan cese u kwinneni.20Nkamman, a yini apatɔ nma pise wuntanan a uka upɛra usibɔ. Yesiye uka upɛra usi a tɔ nma pise, nkafini wuntanan uka upɛra usi, atɔ ni wunkuru loma. 21U kan sariyanan u sɛmminan nkini: ni mannan u kwane liba upeni liba ncɛyɛ liba u kwinne nmanneni ipɛ siya ntise n numan nkammile. Hali ipi yammi bebɔ, kunnuni, i kɔ upɛra usibɔ.22Nkafi, liba u kwinne nsummanan ti tikayenan tukosi caba uyinkebɔ. Iki nkabɔ kini tikayenan liya tukosi caba u yinke. Pɛra nwunansi, tummuni taye ni tikayenan liya tukosi caba u yinkebɔ, iki nkabɔ kini nkabɔ kini tikaye nan tukosi caba u yinke. 23Nkafini i Eglisinan Ceni yaye usi, ufibɛ liba utoni pi kwinne nwunu man manni i tukosi caba ncese wala liya tukosi caba ncese yile asini nki pi wab a wuntaman nyɛsɛni wɛ?24Iki nkabɔ i tuko sini nkwɛribɛ ipɛ liya tuko sini nkwɛribɛ yile asini nki, ufibɛ liba utoni utɔ tummuni taman, nka yunan a toni unan nkini, nka ki kosiye i sini upa piyu. 25A wuntanan nka mini nka kifa weleni. Nka u wunan nki ki mi fuseni upa tammi mi yinkani man nki upa ya Ceni upa wa: sɛnan nki Ceni ki a sini nkini !26Nkaman, kumman ti u yamman? A mini lese nkɛ mancaka Ceni yana, kwɛribɛ ikankakɛ yɛman nwan ipa Ceni u yinan u sise, kwɛribɛ ka kini tika, kwɛribɛ ka utɔ liba ubasiman, kwɛribɛ ka utu liba u kwinne nmanan, kwɛribɛ ka kibɛni liba u kwinne nko u summanan. Nkuman ntoni nfi yamman nkafini Eglisinan upafi upa yan yinkenan. 27I liba ncese liba u kwinne nmanne ncaba nyini pa ku niboni ipɛ n timi ukunnibɔ, pi wuseke manca ku. 28I puwɛ nkwɛribɛ ye Eglisinan utubɔ ipatɔ liba u kwinne nanbɔ, usu nfolo i nan. Usu i manni i Ceni.29Ncɛyɛ tumuni tamanni, ncaba usi nibomi ipɛ nitimi nmanan, liba usomi pi nkwinne ncantu. 30Ceni u tiki ncɛyɛ tɔnani kwinne nwunumaye, titini nfulo inan.31A tototoni a fiyan tani tummuni taman a kankapo yibɛne, nkafini pitoni upafi upa kala pa yan kɔ kwanan. 32Tumuni taman ipɛ pikɔkunto sumanan pi pikɔyeni. 33Nkafi Ceni ki pu kummi n Ceni bɔ a n Ceni ki wunan nnan u Ceni bɔ. Kita nankɛ Ceni uni nkammiyan u Eglisiman nta nakɛni.34Nka u fakanan nkibɛ ciman pi manni Eglisiman ntubɔ, nkafini usini patɔ i mannibɔ. Pi sunkanni pici wunkura nma Ceni u mannɔn nankɛni. 35Ipi usi apa summan kwinan nka, pi pi pikɔkunto puwɔyɛ kunni, ikinkabɔ usini cibɛ ipa mannan Eglisinan utubɔ. 36Iki nkabɔ Ceni u kwinne nfɛ a kle yeni? Walo nfi a yewunan u kleni?37I ki puwɛ nkwɛ wunan nki ayini tummuni taya, a Ceni unan puwa nwunan i kleni, usu nsumman a nkan nka npa toko amɛyeni, kunnuni, i manni miyan nkakɛ. 38I puwɛ nkwɛ yan liya kwinsinan nka usi, usu nwaka nka u liya kwinsumannan nki.39Nkafini, nkamman, a tɔ tummuni taye nsi, i yini apalɛ puwɛ kle iliba u kwinne u mannanbɔ. 40Puman ntoni nyammi siyanan nki, a summan bɛ nfeni fakanan.


1Nkamman, Ceni u kwin kamman nkuman nmani a mɛyeni, a tulu nkaman ye ipɛ npa kammi a wunni ni a wuntanan u yɔkani nkumman nneni. 2Nkuman nkwɔnann ninankɛ a kɔkɔ, ufibɛ a tukone nsi nankɛ nma nmɔnnɔn a mɛye nankɛni. I ki nkabɔ a tukosinan kita funan.3Kalane nka nyɔn npa tiki amɛyɛ usini, nka u kwin kwe u titika nkakɛ nma kɛni: Krista ku a we yemi nkwinan nkini, upa sini ibiburunan bɛ. 4Ikunnan upani, i wanso uku tini usini upa sini i birurunan u manni kwine.5I tiki i kɔ Piɛr yeni. Nka u seribe nke, ipa tiki ikɔ i kalon pise kansan i kaponi nke. 6Nka u seribe nke itiki ikɔ i tukoni nki nliba ncese yeni, u lese poni nkeni, pifa ni pokoni i wanse susumi uponi. Pisi pika fiyanman yeni hali tɛni, pisi cese kubɛni. 7U serebe nke i tiki ikɔ i tummuni ta pise utoni nkeni.8Nka usere nke itiki ikɔ nkɔ kunto beni nma piribe nkwɛ kumini lese nfibɔ ipa kummi ni. 9I kinkabɔ bɛkɛ tumuni tapise utoni u sannan nsunkan i yileni a tumutayabɔ, nkafini nyɔ Ceni u Eglisinan u yinke nbakabɛ.10Nkafini nyan nkayini, nka nwasi yani Ceni u yimilɛya u kwɔnan nki. I tikibe yimilɛya nka yeni nka u wasi fubɔ, nkafini nyammi yammoni nka pitoni ukanni. Nkuman ntoni uwunan nki nyammi puwabɔ. Nkafini Ceni u yimilɛya nka ibeni, nkankakɛ nbabesi. 11Nkafi, a nsiwo, a ncaba usiwo, nka kwinan ti u manneni ipɛ ti tuko nkasini, nka u kwinan nkakɛ.12Nkafini ti u manne liba upe a Krista wunsoni ipa fɛ kunnuman nsininki. Nka uwanan nki tisi ti liya u manni kankinan, a kunuman ni wunsonibɔ? 13I kunuman ni wunsonibɔ, Krista wunsobɛbɔ. 14I Krista wunso kununan nsini nkibɔ, Ceni u kwinne nkumman ti manni nlani fuu, titukosinan kibɛ fuu.15Ta fɛ nka ukunni, tiyan fakanan ncɛyɛ yeni i lifoko u sɛrɛ yaye Ceni u kwinan nkini, nkafini ti yammi sɛrɛyaye nka u kwinan nkini, i sɛkɛ nyini Krista suwo kunuman nsini nki. I kunuman ni wunsonibɔ, Ceni u yinu suwobɔ. 16Nkinkabɔ i kunnuman ni wunsonibɔ, Krista wunsobɛ fe wubɔ. 17I krista wunsobɔ, ti tukosinan u lani funan, ti ti we yemini hali tɛni.18Ncɛyɛ fi Krista yeni, ncaba uka yɛsɛ bɛni. 19Iti wuntanan ki Krista ye u yini tumuyɛ ninanni nki tini yunkunan tasi caba itku liba utani u kunni.20Nkafini sɛnan nki, Krista wunsoni ipa fɛ kunnu man nsini nki. Ncɛyɛ kanni, i sɛkɛ nwunso ncaba usi titiyan. 21Kwa u yinle ninanni nki nankɛ ninanan poni i kwɔnan nkini nka u fakanannki bɛ kunnuman nwunsoni upabɛ ninan nponi i kwɔnan nkini.22Liba ntoni pi ye kwa nankɛ Adama kɔ u wunann nkini, nka u faka nponi nkebɛ, liba ntoni pi yini kwabɔ Krista kwɔnan nki. 23Iki nkabɔ ti toni tini iti lese. Krista kɛ tintini, nka u serebe nke ncɛyɛ Krista caba i pani lese nkeni.24Nka ufa userebe nke, kwisini kuwa ki fiyammi, Krista pe yɔsuye ipɛ kunni ye ipɛ faka suye ntoni u kwisani, nka u sere nke ipa nan yɔsuye ikwɛsi ceni ukle. 25Nkafini u wasini fakanan Krista patɔ i tuwani yɔsuye nkunni fɔ Ceni upa wan i ni yemi ntoni i pumman ntu. 26Tiniye nkwɛ i kwa pumman ntoni userbe nkeni nkwɛ sɛkɛ nma kwa u kɔkunto.27Nkafi biburunan u wa: "Ceni u wan pumman ntoni i pamman ntoni. " Iki nkabɔ i mɔnɔn a pumman ntoni ni i pamman ntuni u kwɛmanni a Ceni nka, i kɔkunto pamman ni kini Ceni nka yammi nka. 28I Ceni u wan pumman ntoni i pamman ntu lesenkɛ, nka u serebenke, Ceni i senan nkwɛ i wan pumman ntoni i kobe i pamman ntuni, i kobe bɛ i tulo iseni, nkafini Ceni upafi upatɔ pumman nto usu, ntoni u wunan nki.29i ki nkabɔ ncɛyɛ batise kuman u wunan nkini, ncaba uka ki ta kankinan? Sɛnan nki ufibɛ a kunnuman ni wunsonibɔ kumman liba upa batiseni nka u wunnan nki? 30Ti kɔkunto ya? Kumman nfi ta tɔ tikɔ yesi u wiyani lese ntoni nki?31N kamman, ni kwa u minan nkini kwa o kwa. Sababunan nka yini npatɔ nka u manneni, nkakɛ nma kɛni, a mɛyɛkɛ nwasi nsiman ti kunnuni Yesu Krista. 32Ufibɛ ncakanan caliman Efɛse i pa sini i Adaman liba u fakanan, na fanan we ni u yan nka nki? I kunuman ni wunsonibɔ, ti wanni ti ni, nkafini sisɛni ti kwani.33Ti yini ta fu ti kɔbɔ. Nan yemi upɛkɛ ninan kammile nyesiye. 34Ti yini ti yan wuntanan ta yammi wemi nkumman sini ta yini we yemi ye, nkafini tisi ceseni liya Ceni summan man. Ni nka umanneni npafi npa wan sise a yi.35Liba ncese i piyeni: kunnuman ni wunsoni kankinan? Ninan nsini u nusuwa we ipe ta pɛyɛ? 36Pi wuntaman ntuni, wannikuman nkuman mi yunkuni, ni pe biyani i kubɔwɛ.37Wanni kumman nkuman mi yunkuni ntoni u yɛsɛni, yipise nkuman a yamman nnusuwa nwunan, iki nkabɔ nipe biyani npa wasi siye nkani, siyeni ipɛ wanni kummani ni kaponi wɛ. 38Ceni ki usi a upa yammi u pise nankɛni, ki yammoni yanni. Ipuwa nka i siyani i wanni kuman ntoni nlalaye nne, a nkumma nyamman usini. 39Pu kamman sini u tibe ntoni ni kaponi bɔ. Liba uka ki fakanan nwunan yeni nanfomi nka utɔ fakanan nwunan ye, yise uka utɔ fakanan nwunan ye.40Wala usi npumman ipɛ man usi npumman nkuman nibɛ nnanni, i ki nkabɔ wala usi npumman nyimilɛya kini wunan, man usi npuman nyimilɛya kibɛni wunan. 41Wiye u yimilɛya kini wunan, wusupise iyimilɛya kini wunanbɛ. Hali wusupise i yimilɛya ntoni ni kaponibɔ.42Kunnuman nwunsoni u kwinan nkabɛ ki yani. A kunnu u puwo u yɛnikanka a puwo, iki lesenkɛ ki wunsoni u wunso u kammile. 43Uka ko nka a upuwo, upa u wanso utɔ u kammile. A upuwo lesenkɛ fakanan takebɔ, upa ki wunso u wunso i fakanan. 44A upuwo lesenkɛ nina takebɔ, iki wunsone ki wunsoni i nina. U liya ni nka upu, sɛnan nkakɛ a ki wunsoni i ninani.45Nkafi u kanni : Adaman ninan man u tintini i wasini ni nan nkammiyan. Adaman poni i wasini ninan ipa nina u nan liba ukle. 46Nkumman ntoni u wunan nki, titini i ka nina ye isebɔ, sini wemi npɛye i yamman. Ni nsuwe ipe serebe nkeni.47Tintini iyini maye uwusu beni, ini man Hi boko i yini wala usini. 48Nkwɛ i ni suwa i nankɛ manni, nkwɛ yini man usini nkabɛ i yani. Wala usi nni inankɛni, wala usi ncaba nkabɛ pi yani. 49Nkwɛ yini man nkini nkwɛ i yimini ki tumuyɛ nankɛni, nkwɛ yini wala usi nkwɛ i yimini kibɛ ti kleni nka ufakanan nkeni.50Nkamman, ni kɛni u manneni: sini ipɛ timan ni fiyan mi fiyan ceni u yɔsuye nfiyebɔ. Puwa nka yɛni nka kifibɛ liya pu yɛnan u fiyebɔ. 51A ce ni gundonan umanni a mɛyeni, a toni ki kwabɔ, a iki nkabɔ a toni nina ki ta amɛyeni.52U tiponi nki, yunkupise nfuninan i kwaninan, i buni upa lese nkɛ u wa, ki woni, kunuman a niwunsoni, ni yini yɛsebɔ, nina ki wan nneni upa wunso. 53U wasini fakanan, kunuman niwunsoni, ni yini yɛse yinibɔ, ni wunsoni, ni man nkuman ku yeni, ni pukoneni ntiyenkini npa wunso.54Sini uninan nka yɛyeni upa lesenke u wunso, kwa u nina nka kuyeni upalese nkɛ u wunso. nka u lese nne biburunan u kwinne ni yiseni: fakanan u yan kwa ukumi u wani, u kwisini . 55E, kwa kɛ mi fakanan ki ye? E kwa, kumman mi fiyan u yamman?56Kwinyemi npɛkɛ pa i kwa. Kwinyemi nfakanan ki yinan Ceni usi u sariyanan nkini. 57Iki nkabɔ, sise ntiki Ceni usi, i fakanan u nan ti kle i kunnuni Yesu Krista kwɔnan nkini.58Nkafi nutukoni nki ncaba ncɛyɛ kwinan u kammi nwunni, Ceni u bele tumuyɛli, tafi talɛta tikɔ piman. A ta wɔnyinke i kunnuni i Yammoni utoni, ti summan a ti yammoni ki fiyan fu u yini tummuyɛ i kunnibɔ.


1Yikɔman nkumman minanku npa toko Ceni uni nkamman upeni, pi basinan u wunan nkini, nmanan nka nkuman nkwinan nkini Galasi boko u Eglisinan u liba upeni, ti yammini Fakanan nfi siyani ika. 2Toni ti kankapo yibɛne kunankannan u wantu kupiye u tilika ti wan yikɔman mancakunni ti klekuni, upa sini iti sise nkafini ipa lesenkɛ npa, minankunan upalɛ yan yinkɔman nka upɛra usi nkumman nlesenne.3Ipa lesenɛ npa, liba ncɛyɛ ata pɛyeni, ni sɛmman nnan pikle npa tummu pɛyɛ pataJeruzalɛm mu ipɛ pumman nkumman nkwani amɛyeni. 4Kumani ntoni uko npafi npata, pi pe nkleni.5I pa lesenkɛ nku Masedwanɛ boko, ni fiyan a kle yeni, iki nkabɔ nifa Masedwnɛcboko nkeni. 6Ki wuntanan nkini apa yammi lese cuman asini nki. A kaponi nka yammi wune nlese bɔ, nkafini apafi apa tokobe ntana.7Ni usi apa yan a mɛyɛyi baarbɔ, ni fa lokoni, iki nkabɔ i wuntanan nkini npa yammi lese cuman akle, i kunnuni i tulu. 8Nkumman ntoni u wunan nki, ni waka Efɛse, fɔ pantekɔteman i pafi. 9I ki nkabɔ, bɛkɛ kwemi nnan u kwa nyinkeni, ti ni yemi ufabɛni.10Ufi Timote fiye, a yini ipa nansi puwa yinke a sini nkibɔ, nkafini i Ceni u yammoni u yammani nma nkɔkunto. 11Puwɛ yini ipa san nɔn bɔ, nkafini a bɔsi a toko i wunnan nnan, nkafini ipafi ipa pabe. Ni yinkone i tukoni nki ncabani. 12Ti tukonikini Apolosi ka upɛra usi nyɔ we fiyamma nsini ɛ se ipɛ ntukoni nki ncaba nta pifi be iki nkabɔ iye usi ɛ pata kɛrɛkɛnibɔ. Nkumman ntoni u wunan nki, i yan lese kumman sini ikleni, ipe tani.13A wakaye nnan nanni ti yinke. Ti tɔni itukoninan i nan fakanan ti kleni i pa wan wunan u kunni. 14I yammi pumman ntoni ti siniki i kammile wunanni.15Ntukoni nki ncaba, a sitefanasi ipɛ a kunni nliba nceseni, a pi titika u yammi tukosinan Akayi boko nkeni a pi nan pi kɔni pafi pa Ceni u liba u basi. Ni a yayeni. 16A tile ncaba uliba upe ipɛ liba ncɛyɛ pi basi to yammoni nkini.17Site fanasi ipɛ Fɔrtunatus ipɛ Akayikus nki nsi upalɛ ta nkle pi babesi nkani. 18Pi tmman nsummuni, pi tamman bɛ a kɔkunto summu. A ncaba u liba u suwa u sise.19Azi boko u Eglisinan utoni pi afeni. Akilas ipɛPrisiye pitɔni pi a feni sahuu, kunnuni i kwɔnan nki, ipɛ Eglisinan nka mineku pi kle kunni. 20Ntukuni nki ncaba utoni pi a feni a toni. A nan fe manca kle upa sini i Ceni u ni nkammi u kwɔnan.21Be Pɔl bɛ ni fe unan a kle i kle mini. 22I kunnuni i kwinan u kammi puwɛ nkwɛ wubɔ, usuka yɛsɛ. Maranata, nka uko nkakɛ, ti kunnuni mi pa? 23Kunnuni Yesu i yimmilɛya kipa tummuye. 24U yini ti tɔni Krista Yesu ye a toni u kwinan u kammi nwunni.

2 Corinthians


1Be Paul, Krista Yesu tumunitani kobe ,Ƈeni u sagonan u kwɔnannki ipɛ ti tukonikini Timote ti sɛmminanni u tokone Ƈeni unikamman nƈɛyɛ to Akiyi boko u tibentoninkeni. 2 Ti kwɛsi Ƈeni ipɛ ti Kununi Yesu Krista u yimilɛ ipɛ ti summu tamanan tikle.3Ti kwɛsi Ƈeni Yesu Krista yini nsi nkɛ yikoyeni ipɛ summu ntammaya ntoni u Ƈeni. 4 i sɛkɛ ti summuse ntammane ti summuse nkase nlese nne, nkafini nƈɛyɛ bakaye wo bakaye nsuwa nkini,ti kɔkunto,Ƈeni nankwɛ i ti summuse ntammaneni ntammaneni ,tafi ta tamman ti manƈiba u summuse nkabɛ.5Bakaye nkumman nusuwa fiyamma ti yan nkafini ti yɔ Krista poni ,nka u fakanannkibɛ ti summu ntammanan u yan summu tammaya Krista kleni. 6 i ti baka ,kini nma ti summuse ntamman nkafini ti kɔka ukle.i ti summuse ntamman,nka ki yammani nkafini ti summuse npafi npa tamman ,nkafini ti bakaye nkumman nkumman yeni,ta fi a yan fakanan ta ka nkumman nba nsuwa tisi. 7 Tikɔ upɛra usi ti wuntaman ntɔni,nkafini ti summɔnni a ti kwanan u yan nankɛ ti bakayenkleni,nkabɛ ti kwanan kita summu tammanan nki yani.8ikinkabɔ ntukoni nki nƈaba, bakaye nkumman ti yanni u yini tumuyɛ Asi bokonkini,ni usi a pa lɛ ta nka u summananbɔ.Nkumman nbakaye nyimi tumuye sahuufɔ uku ti fakanan u yina ukunni fɔ ti wuntaman nfe tiyan nfe tiyan a ti yini wunikunan nyan ta puman tikɔbɔ. 9 Ki ye ti wuntanannkini a ti kwani,nkafini ta lɛ ti wuntaman nwan ti kɔkunto kunnibɔ ,fɔ Ƈeni u kunni,i senan nkwɛ i kunnuman nyinansuwoni.10 I sɛ kɔkɔ tumi ye nkɔ kwɔ kile.I bo pe ti kɔkani.Ti tuko i sini ɛ pe ti kɔka boni.11A mɛyɛ bɛ ,a ba tumuye a Ƈeni yaye.Nka u wunanki, ti pe kukammile yan ni fiyamman Ƈeni yaye kokini.Ni fiyamman i fe u nan Ƈeni kle nkɔ kokini.12Ti fiyan ti kɔ sise kwinnan kɛni nka kɛ t ƈini.Fanan a siniki,i ti be tonikini.Ti yammi nkumman, sagasina i ti sumuse toni Ƈeni yinkaki.Nkammi i ninan u piribe wuntanan bɔ,yammini Ƈeni ukwinkammile u kwɔnankini. 13 Tikwinnan ukammi a mɛye a fiyan nka u summaneni a pa summan u ko bɔ.Ntuko a sini a fiyan kɛni toni ko summanneni. 14 Nkafini, a summan ti wemi nkumi nankɛ ƈuƈuni ,a pa summɔn nankɛ ,a ti ni kukammile a mɛye,nman a pe ta nankɛ kukammile tumuye Yesu pani wiyeni .15Ntuko ye nka usi i nankani.Nkafini,ni usi a pa npa fɛ a mɛye, nkafini a pa fi a pa yammivwunu kammilenan a pa ƈaki. 16 Ni ye usini a pa fɛ a akle ba tintiyan, npa summan ta Maseduwani pɛra usi,npa yini Maseduwani npa ta bo akle ,nkafini a pa fi a pa babesi npafi npa ta zude pɛra usi.17Nka u wunnanni, nmanan ye nka lese nkumman yeni, npuwo ye nka kwinkwebɔ? walima nwa ye ani wemi nkumman yammani nkumman nyewunan ni Adamanpise u yammi nwemi,kwinbomini npɛ nmanani? nmɔnɔn a hɛyɛ npa puke npa mɔnɔn bo a wowo. 18 Ƈeni nkakɛ ntɛni boko,ti manan kwinne nkumman a mɛyenani,nka ni yaniwɛ.19Ikinkabɔ,be ipɛ silivɛn ipɛ Timote,ti manan Ƈeni u kobe Yesu Krista kwinne nkumman a mɛyeni,ki hɛyɛ ipɛ wowo kwinnan bɔ,ikinkabɔ Ƈeni u sɛ nkwinne npɛkɛ. 20 Ƈeni u manan kwinne nkumman ntoni ni sɛnkwinne ,Yesu Krista kwɔnannki,nkafibɛ,ti walani a <> ta tiki sise Ƈeni u yinnan usi.21I se Ƈeni i sɛkɛ fakanan u nan tikle ipɛ a mɛyɛ Krista kwɔnannki.I tu tumuyeni. 22 i pa tiki fɛnan ti si ,ipɛ i pa nan i niinkammiyan tkle nkanka i kammile u tikaye tumuyeni.23Ƈeni nkakɛ ntɛni nboko i ni nifoko u kuwo.Ni ye usini a pa kɔkɔ a mɛyɛ,nkanka yini,npuke yini korɛnti bo bɔ. 24 u wasi nma pawunan kɛ ti usi a ta wɔn a kunni tukosinan uka upɛra usibɔ,ikinkabɔ ti a basinan uka upɛra usibɔ,ikinkabɔ ti a basini nkafini a wunuman npafi npa kammi nkafini a kwa a kɔsi i tukosinan.

1Nmɔnɔnni a ni pukone yini a kle npa ka a summusebɔ.2 i nka a summuse,ni wunu kammilenan uyan kɛ,nƈeni ki aklenibɔ?3Ntoko sɛmminan a mɛyeni nkafini ipa lesenkɛ i fi a kle,nsumu u palɛ kase a kwinnannkibɔ a mɛyɛnƈɛyɛ sunkan a kammi a wunnannkini,nkafi a toni u wunan u kammi. 4 Lesenkɛyeni sɛmminanni utokone a mɛyeni,ntoko amɛyɛ i wunni kanyenan ipɛ summunkaseni,nyakayeni nƈaki.Nyamminka npafi npa ka a summusebɔlɛ nkafini,a pafi apa summɔn a kwinnan u ka kammi nwunni u ƈaki.5i puwɛ nkwɛ yammi summu nkani kwinnan nwunnan, a ka nsummubɔ, a kɔkunto summu nkakɛ aka,walima asi ƈese.6 Nifiyamman u yammi nka asi pa kwisini a summan nkani. 7 Kɛrɛkɛni,a wunan nwa nkumman me a wuntaman npafi npa tɔni,nkafini summu nkase upalɛ ta asi fɔ a wuntaman npa kanyenan npa ƈaki.8Nkafini,ni a yayeni a kwa a kɔsi a pa tuku ise a kwinnan u kammi i wunni. 9 Nka nkummanni npatokoni a mɛye,npa ƈe a mɛyɛ a fiyan puwɛ i kwinne ntoni u wan yammoninki.10Afi libanƈese ka akɔsi,nibɛ i ƈaba uka nkɔsini.A yan nyammi nka usuwa,nyammi nka nkɔkunto kwinnan nkini,Krista kɔkunto yinke. 11 Nkafini,apalɛ wunkura unan suntanan ukle upa fi atu nkafini ti summan u wuntananni12Lesenkɛ nfi Torowasini,a ni Krista kwinkamman nmanni lesenkumanyeni,kunnuni i nan ye fakaman nkleni nkafini npafi npa yammiyammoni npaƈaki. 13 Nkumman nloni nyamman u serebenke, nwuntanan utɔniyebɔ,nkafini nfi ntukoninkini Titi ye nka utiyenkibɔ.Nkafi,nya wunkura pikle npafi npata Maseduwani pɛra usi.14Ti sise utika Ƈeni usini,nkafini i sɛkɛ nyini ta yan kwanan Krista yan fakanan puman nkumman toni u kunni,i sɛkɛ ti lone i pa nankan i nankan i tummuyɛ ipa yammoni u yamman i tumuyɛ lesentoni nki,nma wusunannan u lemini ki ta tibe ntoni nki nankɛni. 15 Liba nƈɛyɛ kɔkɔ pa tɔ wunkuru kammiyan usini,ipɛ nƈɛyɛ wunkuruko usini, nƈaba ukle tiwasini nma wusunannan nka leminikammini, Krista nka nan Ƈeni ukle.16Ƈeni u kɔkɔnƈɛyɛni ti wasi nƈaba ukle wusunannan nka lemini kammini ipɛ nka niina unan kleni.Nƈɛyɛ wunkuru kousini,ti wasi nƈaba ukle wusunan lemiko npa i fiyan pa i kwani. 17 Ni fiyamman Ƈeni u kwinne nyammani nma fakanan.Timan nƈababɔ.Ƈeni nkakɛ ntumu tumuyɛ,nkafi,ti manne i yinkeni i wunu kammileni Krista kwɔnan nki.

1Tibo i tikɔkunto wemi nmanni amɛyɛ yi? walima nwuntanan u yini sɛmminan nwunuman sini nka tikwinnan umanneni? ipɛ a kumman ,nma libanƈese u yamman nankɛni? 2 a mɛyɛkɛ ti sɛmman.u kan ti summu nsini,liba utoni pi u yanyini ,i pa pa summan tumuyɛ. 3 a wasini Krista sɛmminan,nka toko tumuyeni.Puwɛ nkwɛribɛ nkan ikabɔ,ikinkabɔ u kan i ƈeni uniinani ipɛ i kwɔnanni,u kan pɛ tabani piye u taa usibɔ.4Ti yan nka u wunta wankunan Krista kwɔnannkini Ƈeni u yinkeni. 5 ki ti wuntanan nki a tifi weminkuman manneni,a u yini tisibɔlɛ,u yini ƈeni ukleni.6 i sɛkɛ nnan fakanan,i pa manan siyanan uka wunan liba upe,nka ki sariyanan ukwinnanbɔ ikinkabɔ Ƈeni unii nkammiyan ukwinnan nkakɛ.Sariyanan ki pa i kwani,ikinkabɔ Ƈeni uniinkamiyan ki pa iniinanni.7Sariyanan nka pa i kwani,u kan ye taabali piye u taausi lesenkuman yeni,i Ƈeni uyimilɛya u yanyi nkuman nnenne fɔ Isirayɛli pise piye fiyan Musa ƈeki i yinka nkibɔ,u yimilɛ ukle ikinka utɔ i kwisa kuwanwunansi. 8 Nka wasi Ƈeni uniinkammiyan uyammoni,nka uyimilɛ usi sariyanan u ka nke wɛ?9Yammoni nka pe kwisa ikɔ yesiyeni,inka u yan sise,yammoninka liba u wan wunkuru kammiyan usini nka u sise ki kuwo uka u kunni wɛ? 10 Puwanka yan ye siseni,nka usise u wasi sise kɛrɛkɛni nka ukɔ u kunni,kɛrɛkɛnan uka usise ukle. 11 Puwanka wasine kwisinikani, i nka u yan sise,puwa nka kwisa u yanyibɔ,nkwɛ i ka ki siseni.12Nka u wunta wankunan nkakɛ tikle,nkafi ti wuntaman npa tɔni. 13 Ti u yamman nma Musa ye u yamman nankɛnibɔ, i senan nkwɛ ye i birimi nfuloneni i yinka u kunni,nkafini Isirayɛlipise upa lɛ yimilɛya ufanika u yanyi.14ikinkabɔ, pifi puwa summannebɔ, nma bile u fuloni i yinka u kunni nankɛni.Hali upa ta upa tiki i kɛninan,i pi sariyanan u kanlanne lesenkummnan ye ,pi puwa kɔ summanne bɔ,nkafini,Krista kwɔnan nkinankɛ nka u bileni ki ye. 15 fɔ upa tiki i tɛnan Hali u pata upatiki i tɛnan,i pi Masa sɛmminan u kanlanne,nka u bileni ki pi wuntanan nkini. 16 i puwɛnkwɛ tulu kunni ise,bileni ki wunsekene i yinka nkeni.17Kununi nkwɛ kwinnan manne nannanni,Ƈeni u nii nkamiyan u kwinnan nkakɛ.Ƈeni u nii nkammiyan ki tiyenkini. 18 Tumuyɛnƈɛ bile ki yini tiyinkankebɔni,ti Kununi i yimilɛya u tikayeni.Nkafi,ti wasani nma i kɔkunto, ta yan i yimilɛya tiƈaki,nka ti sise kwelewKununi i kwɔnannkini,nka Ƈeni u niinkamiyanni.

1Ƈeni u kammile u kwɔnannki i nan i yammoni tikleni,nkafi,ti wuntaman ni fiyan kuwo nyanyibɔ. 2 Ti lɛ yimpiyeni npummanni, sinse ni nkummayeni ti puwa yamma i karamasinanbɔ,tibɛ Ƈeni u kwinne nko u wasatubɔ.Tumuyɛ sɛnan nkakɛ ti umanne ,nkafini liba upafi upa tuko tisi Ƈeni u yinke.3Hali tɛni Ƈeni u kwinkamman nkumman ti nmanneni,i nmanni fakanan uƈa liba upe bɔ, nƈaba pi kɔyeni ye wunkuru usini. 4 Nƈɛyɛ tuko Ƈeni usibɔni,ninani usu sutanan u yɛsɛ pikani yimpiye ntuni nkafini pafi pa lɛ ta Ƈeni u kwinkamman nyimilɛ ya nyanyinan nkumman bɛ Krista yimilɛya utikayeni,i senan nkwɛ i Ƈeni u yiminanni.5Ti tikɔkunto kwinnan u manne a mɛyebɔlɛ,yesu Krista nankwɛ Kununi, nkwɛ i kwinnan nka ti u manne a mɛyeni.Tumuyɛ ti yammoni u yamman a mɛye Yesu Krista kwɔnannki. 6 ikinkabɔ Ƈeni nankwɛ waye a yimilɛya nfɛ yimpiye nsininkini,nkwɛ i kaponi nkakɛ nnan yimilɛya ti sumuse nsi,nkafini liba upafi upa yan i yimilɛya yi,nka wusumanne Krista yunkupise nyinkeni.7ikinkabɔ nka u yammoni u nafannan u nan tikleni,tumuyɛ nƈɛyɛ fakanan sannan nma maan usini,nkafini liba upafi upa summan,a fakanani u kakwe u yini ti klebɔ,Krista kɛ u yini i kle. 8 Ti baka bakayenkle tibe ntoni nkini.Nkumman ntoni u wunannki,ti nannanni.Ti wuntaman nkɛnni,i kinkabɔ ti wuntaman nkubɔ. 9 Pi baka tumuni ikinkabɔ Ƈeni u yini tumuyebɔ.Pi man tumuni pa yini tumuyɛ,ikinkabɔ ti kubɔ. 10 Lesewo lese Yesu bakaye nsuwa ki tisi,ti tuloni ti ku.11u yini tumuyɛ niinannke,ti tulo kwa nkeni lesentoni nke Yesu Krista ka upɛra usi.Nkafini, Yesu Krista niina upafi upa tɔ sini u tiyenki. 12 Nkafi,kwa ki tumuyɛni,Ƈeni uniina ki tumuyɛni.13U manan Ƈeni u kwinneni:<>.Nka u tukosi poni nkakɛ yini ta tuko isi.Nkanka yini ta tɔ manne. 14 Ti tuko isini ɛ senan nkwɛ i yini ti Kununi Yesu Krista poni ipɛ i mini titoniku i yinkanki. 15 Nkumman nwemintoni u yammi a kwinnan nkini,nkafi,Ƈeni ki yimilɛya unan nifiyamman ukleni.Nkafini pa i fe ipɛ npa tiki sise isi.16Nkanka yini ti wuntanan ki kuwo bɔ,hali i ti sini ki lɛ i Yesiye kwelew, tiniina ki wasani ka wunan kwa wo kwa. 17 Leseƈumanni nbakaye nkumman tisini,nkumman ni puwabɔ.Pi pe sise u yan ti baka ye nserebenkeni,nka usi u ƈaki. 18 Pumman nkumman ti nyanyini npɛ ti yunkupise ni nsibɔlɛ nƈeni pumman nkumman ni fiyamman u yanyini.Pumman nkumman yanyini nkumman ni kwisani,ikinkabɔ nkumman yanyibɔni nkumman ni kwisa nyanyibɔ.

1Ti sini, nkakɛ ti niina u kunni manni usi,nkakipe yesiyeni.ikinkabɔ ti summɔnni a Ƈeni u bele sini nwunan ti yeneni arijananankini,nka yeseye u yanyibɔni, ubele Adaman pise u kwɔnan nkibɔ. 2 Kɛrɛni ti wunan uwani,ti usini a ta yan wala usi nka. 3 i ti yan nka,ti siniki waka kuwabɔ.4Nkafini ,u yini tumuyɛ niina nke ti wunan ki waseni.Tibikini,ki nma ti usini a ta ku yewubɔlɛ,ikinkabɔ ti usini a ta yan sini nka yiniƇeni ukle bɛ nkafini ti niina upafi upa yan fakanan kwa ukuni. 5 Ƈeni nkakɛ nbele tumuyɛ tafi ta nka u yamman ,isɛkɛ nnan u nii nkammiyan tikle,nka i kammile u bula u wan ti sini.6Nkankakɛ nyini, wuntanan ki tikle lesentoni nkini.Ti tuko usini a u yini tumuyɛ sini u wemi nkle, a ti tiye utuwo i Kununi. 7 Ti tulo nkumman nwemi ntoni nkeni tukosinan u kwɔnannkini,ikinkabɔ ti yunkupise ntiki usi babɔ. 8 Wunta wankunan ki ti kleni uƈaki,u kammi ti wunni tatɔ i fa sini uwunnannki,tafi tata Kununi i minannki.9Nkanka yini tikle,ti Kununi wo ti kubɔ wo,nka kammi ti wunni nka nkakɛ Kununi i wuntanan u yamman. 10 Nkafini,ti toni usunkanni ti yini Krista yinke ipafi i pa pi tumuyɛ,nkafini,yammoni nka ti toni u yammu ti lalayenneni,u pa yinu ninanni nkini,u wasi yammo ye wo,i pafi i pa yan u sanan.11Kununi i nansiyinkenan ki ti summuse nsini nkafi,ti tikɔkwanesi i liba ubasinan pafi pa simɔn nka .Ƈeni u suman tumuyɛ u ƈaki, nkabɛ ki nwuntanan nki a nkakɛ a sumanbe yani. 12 Ti tikɔkunto kwinan u manne a mɛyebɔ,ikinkabɔ yammini fakanan nkakɛ ti u luwo atu,apafi apisi a kɔ ti kwɔnan nki,nkafininƈɛyɛ pi kɔsiseni pi yunkupise ni puman nkuman yanyini nkumman nkwɔnannkini,ikinkabɔ puwa pi wunankibɔ,a pafi apa pi nƈaba.13U wasi nma tika u wasi kammanne,Ƈeni u kwɔnan nkinankɛ ikinkabɔ iti ka uwasi kanmanebɔ,nka u yammi ti kwɔnannkini. 14 Nkafini,tumuyɛ ti tuko i si ɛ kaponi nkakɛ nku liba utoni u kwinyenmi nwunanki.Nka uko nkakɛ a liba utoni ukuyeni. 15 i ku liba ukwinyemi npuko uwunannkini,nkafini,liba nƈɛyɛ niina nkeni,nƈaba upalɛ ta ƈiya pi kɔkunto wuntaman nkunni,ikinkabɔ pi ƈiya ika ukle ukunni,nkwɛ ku ipa wunso pika u kammile u kammani.16Nkafi,ti puwɛ puwoneni nma Adamanpise pi puwɛ i puwoneni nankɛbɔni.Hali utɔ utɔ tisumman ye Krista yani, kɛrɛkɛni ti summɔn yini yanibɔ.17 i puwɛnkwɛ wan Krista kunni patɔ kaponi ise,usu wasini nma puwɛ nkwɛ kumu boni.Pusɛman ntoni ukwisini,puwunuman npɛkɛ ye kɛrɛkɛni.18Nkumman ntoni u yini Ƈeni ukleni,i sɛkɛ sini i tumuyɛ kaponi Krista kwɔnannki,i pa nanbɔ nka u siyanan u yammoni tikle. 19 Nkafini i puwo liba u kwiyemiyibɔ,i ye fakanan nwunan wiyani ipafi i pa sini i pɛyɛ kaponi Krista kwɔnannki.i nan nkumman nkwinne nyammoni ti kleni.
20v ti wasini nmavƇeni ukɔkunto kɛ nyile tumuyɛ ti kwɔnannki.Ti a yayeni Krista yinan ukwɔnannki,a tulu a sini i Ƈeni kaponi. 21 Krista nankwɛ i yammivkwinyebɔni nkafini tafi tatɔ ni wunkuru loman Ƈeni u yinke i yinke Krista kwɔnannki.
Chapter 6

1ti yammoni u yamman i Ƈeni,nkafi ti i yaye a Ƈeni u nan u yimilɛya nka tikleni, a ti yini ta lɛ u tuko sahuubɔ. 2Nkafini u manan Ƈeni u kwinneni: <> Ayiwa, nkuman nnese siyaniman npɛkɛ kɛrɛkɛnan,kɔkɔni kuwankakɛ tɛni. 3Ti usi apuwɛ pa lɛ ti yammoni u bula ufebɔ,nkafi, ti usi a ta yɛsɛ puwɛ ko puwa yebɔ.4Ti u tikaye ti wemi ntoninkini a tini Ƈeni u yammo yamman.Bakaye nkumman ti nni ipɛ wunta kayenan ipɛ summu nkani wemi .5 Pi ma tumuyɛni,pa wantumuyɛ bannki, pi yɛsɛ ti weni liba ukle,ti yammi yammo nkwasinanni, wɔlɔman nfi tumuyɛbɔ kulo u tuku tumuyɛni. 6 ti tiki tikɔye a tini i yammo yamman ,ti yammi fakanan ukle ipɛ ti kwinsummanan,ipɛ ti kɔsɔkɔman ipɛ ti kammile ukle,Ƈeni uniinkamiyan u kwɔnannki,ipɛ ti tukosinan ukle. 7 ipɛ ti sɛnan nka ti u manneni,ipɛ Ƈeni u fakanan.Ti kwinkammiyan u manneni,nma pumman nkuman ti ntikani ti minan i ti wuntanan u yini nsi ta loni,ta yammi kɔsɔkɔman i kumman ipɛ ta ba ti kɔsi ipɛ bɛ.8Ntiki nkɔyeni ani Ƈeni u yammo yammiya nsini lesenke ipɛ nƈini lesenke liba ukle.Pi ti yini ye u manneni,pi ti yini kammiyan u mannibɛ .Pi wuntamani a tini lifoko kuman, ikinkabɔ tiki sɛnmaniman 9 Pi ti puwoni nma puwɛ summan tumuyɛbɔ,ikinkabɔ liba u summan tumuyɛni,titi puwoni nma kunuman,ikinkabɔ ti niina utɔ tumuye,pi ti yinkaman ntiman,ikinkabɔ pi ti liyebɔ. 10 pi ti summuse nkase,ikinkabɔ ti wunuman ni kammile lesentoninki.Pi ti puwoni labaman,ikinkabɔ ti nifiyamman u wasa nanpomi.Pi wuntamanni a puwa tiklebɔ,ikinkabɔ pumman nnusuwa utoni utɔ tikle.11Korɛnti ƈaba,ti kwɛman ti wunan nki a mɛyeni,a manan a mɛye i pɛ wunu kwɛmanan. 12 A mɛyɛ,ti mi ti wunumani a mɛyebɔ,a mɛyɛkɛ nmi a wunumani tumuye.13 Ni manne a mɛyɛni nma npise,ti tuku a mɛyɛ nankɛni,a kɔkunto a kwɛman a wunan nki tumuye yani.14Nƈɛyɛ tuko Krista sibɔni,a yini a pa wan pi kunni pi weminibɔ.We siyanan we nusuwa i fiyan ta puwɛ nkwɛ lo wunkuru kammiyan ipɛ puwɛ nkwɛ kwinye mi nyamman?. 15 siyanan we i fiyan ta Krista yɛ sininki ipɛ sutanan? nkwɛ tuko Kristasi ipɛ puwɛ nkwɛ tuko Krista sibɔ. 16 siyanan we i fiyan ta Ƈeni u kurusuwe i sininki ipɛ yammo yammipise? nkafini, tini niivnsuwe kwɛ nma Ƈeni ukɔkunto mɔnɔn nankɛni:<>17Kununi i wani:<> 18 Kununi,i senannkwɛ i fakansuweni i mɔnɔn yeni a yi tani ti kwɛsinan,ti kɔkunto i tani i pise:i kwinyepise ipɛ i ƈipikɔrɔ.
Chapter 7

1Nnanman,Ƈeni yayenka yammi tumuyeni,nkafi ti saka ti kɔsi ti fɛ weyemi nnusuwa ntoninki,sini usi nka ,ipɛ summu u kɔkunto ka .Titɔ nma liba nƈɛyɛ yibini ƈeni u nansiyinke u kwɔnannki.2Asumusentɔ kaponi i tu kuman.Ti ƈani puwɛ kunnibɔ,ti yɛsɛ puwɛ wuntananbɔ,ti karaman bɛ puwɛsi ta lo i kle unu npuwabɔ. 3 Ni nkumman nmanne npafi npa pi a mɛyɛbɔ,nkafini nmanan nkayeni nkwisi ,a i ti niinan nke wo, i ti kuwo a kwinnan u kammi tivwunni. 4 Nwuntanan ki a kunni uƈaki, ni bɛ i kɔ sise a kwinannkini nƈaki,u yini tumuyɛ bakayenki,nwuntaman utɔni,nwunan u kammini uƈaki bɛ.5Ti fi lesenkɛ Maseduwani pɛra usini,ti fi wunni lanan u yan bakaye nnusuwa utoni uklebɔ.Ti ye kɔsɔkɔman nyamman iƈeseni,ipɛ nansine kiye tumuyeni. 6 Ikinkabɔ Ƈeni nankwɛ bakaya i wuntanan u wanni.Isɛkɛ nwan ti wuntamanni Titiba ukwɔnannki. 7 Kibɛ nma ti wuntaman nwanni Titi ba u yewunan uklebɔlɛ,ikinkabɔ ikɔkunto fi wunta wannan nka tikleni,nka u kwɔnan nkankakɛ i mɔnɔn tumuyeni,ipɛ nkwinnan ki a summusi nankɛni,fɔ nwunan u kammibo uƈaki.8Ntoko sɛmminan nka amɛyeni,i uka u summuse,ki nma nipukone nserebenkenibɔlɛ.Npukeye nserebenkeni,u yammini nkafini, sɛmminanni u kalane akle u saka a yinkani leseƈuman nne. 9 Kɛrɛkɛni,nwunan u kammini,nsumu uka nkafini a sumuse nkase u kwɔnan nkibɔlɛ.Ikinkabɔ a summu nkase uba amɛyɛsini a pa puke aserebenke,u pa wasi a yammini fakanan tu ,nkafini a summunkase u kammi Ƈeni u wunni.Nka u wunanki, a yammi kwinye puwɛsibɔ. 10 Nkafini,summunkase nka yinnan Ƈeni ukleni,ki liba ubasini pa puko pi serebenke pafi pa kɔkɔ,<> Sumunkase nka wasi ninnanni ukani,nka kipa i kwani.11Sumunkasenka a yɔn upa yini Ƈeni ukleni.U yammi yammoni nkani a kɔkunto yan nka yini,nkanka yini a pa nansine Ƈeni u yinke.Npala npa yammi kwinnanni i fakanan ,npa tikike a u kammiyebɛ a wubɔ ,fɔ a summuse npaka.Nkwinnan ,a tukuni aƈaki ipɛ a kwa a kɔsini a pa ƈaki a ipɛ a kwa a kɔsini a pa ƈakannan kwiye yamiyani.A wemi ntoni a pamman ye nkummanibɔ. 12 i tokonka u sɛmminan amɛye,puwɛnkwɛ yammi kwinyeni,ntoko nkwɛsibɛni ntoko nkwɛ i yinnenibɛbɔ,ikinkabɔ ntokoni nkafini apafi apa summan Ƈeni u yinke a kwa a kɔsi ti kwinnan nkini13Nkankakɛ nwan ti wuntanani, wunan pa wan kɛni u kunni,ti wunan u kammini uƈaki Titi wunu kammile nan u kwɔnannki,ti ba nkwɛsi i wuntanan u tikani sahuuni. 14 Ni nkɔsise a kwɔnannkini i yinkeni nyanyi, nyan sise nkummannibɔ.Ti sɛnan umanne ise nankɛ lesentoni nkini,nka u fakanponi nkibɛ.Ti manan a kwinan Titi yeniNkwɛ i ta pi fiyebɛni.15a fu i wunu kammilenan fɔ a yirike,ipɛ a toni a yammini ise a ƈaki ,i wuntanan u yɔkɔni nkanke lesekuman ye, a kwinan ki kammile i wunni uƈaki. 16 Ni wunu kammilenan u yammani nkafini nivfiyan nwuntanan u wan a kunni wemi ntoninkini.
Chapter 8

1Ntukoninkinƈaba, Ƈeni u nan u u nan u yimilɛya nka Maseduwani pɛra u liba upe ,nƈɛyɛ Krista ƈabani,ti usini a summan nka. 2 u yini pɛyɛ bakayeni,pɛyɛ i labane ntoni pi wunu kammilenan nka yini pa bu pi klemini.3Bɛkɛ pi sɛrɛnan ,a u kammi pi wunni,pi ya Ƈeni i pi fakanan utoni,fɔ u ku pi fakanan u kunni. 4 Pi kle pafi pi kwanan u lone Ƈeni uliba ubasi kwinnanki nƈɛyɛ Zude pɛra usini.5 Pi timisini pinan pi kɔ Kununi ikle,pi yammini tumuyebɛ i pa sini i Ƈeni u wuntanan,fɔ pi yammini tumuyebɛ i pa sini i Ƈeni uwuntanan,fɔ pi yammi wemi nwunuman tikɔkunto wuntanan nkumanyebɔni.6Nka u faka nponi nkebɛ,ti ya Titi ɛ wan yammo kammiyan nkatu asini nkini,i ta wɔnyinke i ka ,fɔ unanki. 7 A kammini wunta wunta wankunan ki akleni, a summan manni fakanan bɛni, a summan manni fakananni,a kwa akɔsi bɛni aƈaki,ipɛ ti kwinnan u kammi a wuni.Nkafi,ti usini, a tiki a wuntakammiyannki basi fakananinki.8Ki nmani umanne a mɛye i kwasinanibɔlɛ, a sunkanni a yammu nka u fakanan nki yani,ikinkabɔ ni a manƈiba u kɔkwasi fakanan u manni a mɛyeni, nkafini a pafi a pa tiki ke a kammilewunan ki akle senseni. 9 Nkafini a summan ti Kununi YesuKrista kammileni,i senannkwɛ ye pukle suweni,i yammi ikɔni labaya a kammile uka upɛra usi, nkafini apafi a pa tɔ pukle suse.10Kɛni nkakɛ nwuntanannki,nka usini amɛye bɛni,ulo kasi a mɛyɛ nƈɛyɛ wasi titi ƈaba a pa summan nkumman nkwinneni,nkuman npɛ yewubɔ,a kɔkunto wan a klemi nka uyammoninki.11 Kɛrɛkɛni a ta wɔnyinke a pa lakasi nka u yammoni.A wɛ nka u yammoni i wunu kammileni, a ta wɔnyinke a pa lakasi nkani,a pa yammu a fakanan utoni uyi manni. 12 Nkfini fakanan nka nbeni, imi nan mi kɔ mi yammoni upa sini i fakanan, nkankakɛ nkammi.i puwa mi kleminibɔ nka uwasi kwinnanbɔ.13Ki nma ti usi a pa a maƈiba ubasibɔlɛ, a pa puke a pa puke a pa wa a sumayebɔlɛ,ikinkabɔ ti usini a tɔni upatɔ kaponi. 14 Nkafi,pu fiyanman nkumman ti kleni, a ba labamansi i kumman.i puwa pa ki a klenki kuwankasibɔ,nƈaba upafi pa ba amɛyɛsi i pi klenki npumman,nka u wunannki a wemi ntoni ni fiyan tani kaponi. 15 Nma u manan Ƈeni u kwinneni nankɛni:<< i puwɛnkwɛ yammi yammo fiyannan,usu ka uku unan ukunnibɔ.i kwɛ yammi yammoni u titinan nkwɛ i yammi ika u yunwanni.>>16Ti sise utika Ƈeni u yinnan usini i yini tikwinan u kammi Titiwu nma tikɔkunto. 17 Nkafini i tuku tinumiyannkeni.U kammi i wunni uƈaki,i tuluni i ta a mɛyebɔ.18Ti tukonikini nkwɛ yinan nka fɛ Krista nifiyamman usininkini, Ƈeni u kwinkaman nmanan ukwɔnanki,ti wan nwɛ Titi kunni,ta tumu a mɛye. 19 Krista nifiyamman pi tu i seni pa wɔn ti kunni,i pa tɔ titɛ yammo yammiya Ƈeni u yammo nkummiyanni nki,nka ti uyamman kununi i yinan u sise ukwɔnannkini ipɛ ti sumu ukammile uka uwunnannki.20Tika u yammani nkafini talɛ yini yesiye u yan yammo kammiyan u kwinnanki nka lemini nyammoni . 21 Ti upo a ta yammi kwɛman kununi i ye wunan i yinkebɔ,ti u sini a ta yammu liba uyinkebɛ.22Nƈɛyɛ ti tu pɛye tatumu pɛ a mɛyeni,ti wan ti tukoninkinibɛ pi kunni,i senannkwɛ pi summɔn i wunu kammile yammo fiyamman npɛra usini.i tuko bo tumuyeni,nkafini ti wan ti ti wuntanan a kunni ti ƈaki. 23 Titi, nkwɛ i wasini ntɛni yammo yammiya ipɛ ti ƈiya ise kaponi a sininkini.Ti tukoni nkinƈaba nƈɛyɛ nnanani i tumunitaman,nkummanbɛ Krista basi kummanni. 24 Ti tuku nkumman sahuu i kammile wunan,nkafini Krista nifiyamman pafi pa yan pɛ yi pa summan a sɛnanki ti kleni i ti si tikɔ a kwɔnannki.
Chapter 9

1Nkanka pu yinanman npummanni kwinnanni, nka yamman Ƈeni u liba u kwɔnannkini,kɔ ki nka usi nkle npatɔ i sɛmminan u tokone a mɛyebɔ. 2 Nsummanni a tulukeni,nkafi ni nkɔ sise a kwinnannki Krista ni fiyamman u sininki nƈɛyɛ Maseduwani pɛra usini.Nmɔnɔn pɛyeni a mɛyɛ Akayika ƈaba u tuku a kle unu npummani a beleni fɔ kaasi.Nkafini, a kɔ kwanan u yammi Krista nifiyamman u kwa pi kɔsi.3Ntumu ti tɛni tɔkoninki nƈaba a mɛyɛni,nkafini afi a ti kɔ sise a kwinnannki wemi nkuman yeni,npalɛ ta fuunan ipɛ a pa fi a pa kwa a kɔsi nma nmɔnɔn ye nankɛni. 4 Ni nansineni a i Maseduwali ƈaba nƈese ta i be a kle, palɛ ta fiye a tuku akɔ sahuubɔ, ki tani sise ti kle uƈaki ni usi a pa manan a kabɔ. 5 Nyanni a ki puwɔne ,npatɔ i tɛni tukoni nki ƈaba u yaye npa toko pɛyɛ ti yinke a mɛye.Anan a numiyan pu yinanmanvnkuman pumannannki,a bele nkumman ti yinke,nkafini upalɛ nma fakanan u kwinnanbɔ ikinkabɔ utɔ wunkammile kwinnan.6A summɔn a i puwɛnkwɛ yunku wanni kuman nƈunan,u su pe bɛ wannikuman titinan nminekunni.i nkwɛ yunku wannikumman nkafiyaman usu pebɛ ka fiyamman nminekuni.7 Liba u toni u kakapo yibɛne pi yavƇeni pi kɔ kuntopo yibɛne pi ya Ƈeni pikɔ kunto ye,utɔ i wunuyesiyebɔ,8Fakanan ki Ƈeni nkeni upatɔ i pumman ntoni unan tikle ti wuntanan u yini nkumman sini ,i ti yan nkumman,tafi ta kwa ti kɔsi i yammo kamman nnuwa utonivu yamman lesentoni nki. 9nma u manan Ƈeni u kwinne nni nankɛni:<>10Ƈeni nankwɛ wanniki suwa unan ƈɛtumuya ikle,i senan nkwɛ i wannikuman nnanni ,nkwɛ i kaponi nkakɛ pe bɛ a kwan fiyan ,ipɛ ipa kammi bo a yammo kammiyanni ipa ƈaki. 11I sɛkɛ pe a yamman puklesuse lesentoniki,nka kwɔnannki ti pe fiyan kwinkamman nyammani nyammani, nifiyanman unan fe Ƈeni ukle a klenu npuman fakanan nkini.12Nkafini,yammoni nka ti u yammini ,i yeni Ƈeni upise uka ukammile nkebɔ,nka kibɛ fiyan tani fɛni wunkura nifiyamman pa yan fakanan ,pa tiki sise Ƈeni u yinnan usi. 13 i pi yan lesenkumman ye a basifakanan, pi summani a libanƈɛyɛ nusuwanƈɛyɛni,nkafi ,pi sise utika Ƈeni usi a kwɔnannkini,nkafini a tulu Krista kwinkamman nmanan nkeni ,a yammini nne,ipɛ a kammile ukwɔnan nki,a tuluni a ba pɛyɛsi ipɛ liba u sommi u toni.14 Nƈaba pibɛ i Ƈeni u yaye a mɛyeni,ipɛ pa tiki pi kammilenki a mɛye,Ƈeni u yimilɛ u kwɔnannki,nka i i nɔn akleni. 15 Ti Ƈeni ufe i yimilɛya u kwɔnan nkini,nka suwa yebɔni
Chapter 10

1Pi walani a be Pɔli a ni nkɔ yɔkani nƈaki,i ni a sininki lesenkuman ye ,ikinkabɔ i ni a sininkibɔ,ni kwanesini .Nkɔkunto kɛ a yaye Krista yukunan tasinan ipɛ i kammile u kwɔnannki. 2 A yini npa kwasi asibɔ,i pa lesekumman ye nfi a kle,nkafini, iki puwɛnkwɛ wuntanan nki a a Adamanpise u yammoni nkakɛ ti u yamman yewu,ni kwasi nƈaba usi.3Hali u yini tumuyɛ adamanpise u yammoni nki,ti kɔsɔkɔman nyamman i adamapise uka u yammini fakanannkibɔ . 4 Ti kɔsɔkɔ yammini sɔman ni kaponi i adamanpise u kumman kaponibɔ,Ƈeni u kumman npɛkɛ,fakanan ki nni npatɔ i ti niye i fakanan u yesiye ,u pa yɛsɛ pi wuntanannki nkwinne nkuman yɛsɛni5i pɛ nkwɛ i kɔ sise Ƈeni u wuntanan nkeni ni nƈaba utoni u tammani.Ti liba u wuntanannki nwemi ntoni u wasatuni upafi npatɔ kaponi i Krista kumman,pafi pa fi pa yɔ i kwinne npo. 6 A tulu lesenkummanye a yammini tummuye ,ti bele ti kɔni tatɔ ni lɛman utoni uƈakanne.7Ti wemi nƈeki nserebe usini.I puwɛnkwɛ tuko usi a yini Krista kwɛ,usu sunkanni i summɔnbɛ ,a yi krista kwɛ, tibɛni usu kwɛ. 8 Kununi i nan fakanan nka tikle nka nba a mɛyɛsi a pa ta wɔnyinke,unan tikle tafi a yɛsɛ a kabɔ.Hali isi nkɔ a ka u kwɔnannki,npaku unan ukunni, ni sise i kabɔ.9U wasi nman ni usini aba wan nansinne a mɛyebɔlɛ i sɛmminanni u tokone a mɛyebɔ. 10 Ikinkabɔ,pi walani a be Pɔli ani kwin kwasiman ipɛ kwinkwemi nmane nsɛmmimani, ikinkabɔ ɛ ki kɔkunto npa, fakanan ki ta nkwinne nnibɔ ipɛ a liba pi fiyan nka pi kɔsini.11Puwɛnkwɛ nkumman nsuwa u manneni, pi summɔnbɛ a u yini tumuyɛ tiye nwunan ye ,ti kwinne ni sɛmminan nki nankɛni, nka u fakanan nponi nkibɛ i ti asininki,a kabɛ ti yammini wemi niyani.12 Titi wemi ntammannebɔ walima npa tamman mi wemi i ƈese kumman,pɛyɛ nƈɛyɛ pi pi wemi i nmaneni.Kɔman upɛkɛ pi pi kɔkunto wemi ntammane, i pɛ pi kɔkunto kumman.13Tumuyɛ, ti tikɔ sise ta ku ti yinnan u kunni bɔ,ikinkabɔ Ƈeni unan tiyenka ti kleni,nka wasi fɛni wunkurani,ti fi a mɛye ,ti tikɔ siseni ta tamman tikɔ i kumman bɛ. 14 Ti fi akle tamanan Krista kwinnkamman nkumman a mɛyeni ,a ku tiyinanan u ukunnibɔ,nma ti mɔnɔn ye nankɛni.15Ti kuwo ti yininanan ukunnibɔ, ti tikɔ sise puwɛ nkwɛribɛ yammoni u kwɔnan nkibɔ.ikinkabɔ ti usi a pa ta wɔnyinke i Krista summanan ,afi ta yammi yammofiyanman a sininki,u pa sini a sininan nkanan akle. 16 Nkafini apafi a pa ta wɔnyinke i Ƈeni u kwinkamman nmanan a yini a mɛyɛye tata tiye nwunan ye .Ti tikɔsise puwɛ nkwɛribɛ yammoni u yamman u kwɔnannkibɔ.17U mananni :<> 18 Ki nma puwɛnkwɛ i kwɛ i kwinnan u manne usu kankakɛ sɛnananbɔ lɛ, ikinkabɔ puwɛnkwɛ kwinnan kammi Kununi i wunni nkwɛ i kankakɛ sɛnan.
Chapter 11

1Ayiwa,a ye fiyan i kanmanyammi nkwinne nka akɔ si leseƈuman nne bo .A fiyan nka akɔsini. 2 Ni tune a kwinnan nkini,nka utune u yinivƇeni ukleni,ikinkabɔ ani nma ƈipiye nkwɛ weni u kammini, ntuku nkwɛ kle kwiye poni iseni,nkwɛsɛkɛ nma Krista.3Ikinkabɔ ni nansineni, a wuntaman npalɛ kanyenan, a wunuman npalɛ tuwoni i Krista kwɛmannan, nma yakwa u fan Awa nankɛ u wuntananni. 4 Puwɛnkwɛribɛ pe pani ipa manan Yesu kwinan a mɛye,nkwɛ i kaponi i Yesubɔni,i manni kwinne ipɛ ti kumman ni ta kaponi,a i kumman ntokoni,a tulu nima nwunnan ye, nka ki kaponi i Ƈeni u nii nkammiyan ukabɔni,a tulo kwinne nwunumayeni,nkumman tuluye nkuman ye tintiyanbɔni .5Nwuntanan,nki nwani a nƈaba utumuni taman uka kwemini i puwɔ bebɔ, wemi ntoni pi puwɔ bebɔ. 6Hali summan manni fak̵ananbɔ ,summanan uka upɛra usi,ni fiyanni,ti tiki a mɛyɛ nkumman ntonikeni ti kwɛmanki,wemi ntoni.7Nyɔkɔ nkɔni yeni nkafini npafi npa manan Ƈeni u kwinkamman a mɛye nmanni nkafini, aka upafi upafi upa kammi,nka u wunnan nki nyammi kwinyeni?. 8 Krista ni fiyanman nƈese wannikuman npɛkɛ nkasi pikle npasumman yammoni u yamman a sininki. 9 Lesenkuman ye ni ye akleni,i puwanwunan bula kiye nsi,ni ye uka asi pawɛ klebɔ.Nkafini ti tukoni nki nƈaba nƈɛyɛ yini Maseduwani pɛrasini pa pani,nƈaba upɛkɛ nyini i wemi ntoni.Nkwa nkɔsini nkafini npalɛ ta puwɛ kunni asi sɔyimini man wemi ntoni,nkakibɛ ta.10Krista sɛnan u kwɔnanninki,ni u maneni a sise nka nsini,nka ki na nsibɔ Akayi kɔpɛra usibɔ. 11 Kummanfi npatɔ nka u manne a mɛye? nkafini a kwinnan u kammi nwuwɛ? o wo,Ƈeni ukɔkunto summan nkani.12Yammoni nka nyammuni, ni ika uwa uyamman boni,nkafini, nƈɛyɛ pi kɔsise pa wala a ti yammoni u yamman. 13 Nƈaba uliba pi nifokomi nkuwoni,a pini tumuni taaman,pi wasini nifoko kuman,pa pikɔ yamman Krista tummunitaaman.14Nka ki kwinkwebɔ nkafi,sutanan ukɔkunto ukɔ yammoni nma nmɛlɛkɛ kammiyan. 15 Nka u wunannki,i yammo yamman ukɔkunto pi kɔyamman kwinkamman nyammi ya ,nka ki kwinkwebɔ.ikinkabɔ pi yammini wemi ntoni ni pe kwisa ta kaponi i yammoni nkɔkuntoni.16Ni u manni boni a puwɛ yini i pa wɔn i wuntananki ani kammanyamiyabɔ.i kinkabɔ iki nkwɛ wunnanki,nka u wunnannki, wasibe kammanyammiya.npafi npa si nkɔ lesenƈummanne. 17Kwinnan nka ni u manne kɛrɛkɛni,nka ki Kununi i wuntanan nkibɔ, ikinkabɔ yammini fakanan nkakɛ yini,ni nkɔ sise,nkafini,ni manne nma kammanyamiya. 18 Liba nƈese pi kɔ sise nma Adamanpise,nkafi,ni nkɔkunto kɔsise.19A mɛyɛ nƈɛyɛ wuntanan utɔni,a tuloni aka kammanyamman u kwinnan a kɔsi.20 A tuluni a tuko nma yammo yammipise ,ipɛ pa ƈani a kunni pa a ƈise,hali i pi a yipubɛ nƈemine,a ka nkumman ntoni a kɔsi. 21 Nkɔkunto ni siseni npatɔ nkumman nkwinne manne.U wasini nma fakanan ki tumuyebɔ.I liba nƈese i kɔ kwanesi pa pikɔ sise ,ni bɛ i tuloni nyammi nka usuwa ,ni manneni nma kamman yamman.22Ncaba pini Eburumankɛ? nkɔkuntoni kwɛribɛ bɛ.Nƈaba pini Isirayɛlipise kɛ? nkɔkunto pi kwɛribɛ,nƈaba pini Ibrayimapise,nkɔkunto pi kwɛribɛ!. 23 Pini Krista yammo yammipise.Ni manneni nma kammanne npɛkɛ nsi.Nkɔkunto nyammo yamma fa pɛyɛni nka u yammoni nkini, a wanbe bankini a ku pi kunni.A mabeni a ku pi kunni.Lesefiyamman nne nwa yeni a pa ku.24.Zuwifiman u tukubeni pi manbe fɔ golokami ke wɔn i kansiman i sinnan suman nsini,ntikiyibɛ nke susu. 25 pi manbe i kweni ke keti,pi manbe i taa ke kapo,beni u yɛsɛ i beni keti.Nyammi kuponi ipɛ tulanponi nimini. 26 Nyammi nyammoni nfakanan npamanni. u yinibe ƈiyanki,lesefiyamman nne kwasinan u tukubeni, kuwa u nimi nwakani ƈu npa lobe,nƈɛyɛ ƈani liba u kunni nƈaba uklebɛ,kwasinan u tukubeni nkɔkunto siyanan nki nliba pi tiki kwasinan nsini,ipɛ siyanan nki nlibanƈese,nyan kwasinan boko kwe nkini,ipɛ tiyenka sibe ipɛ nimi ye nka utiyenkibɔni,kwasinan u tukube kupɛli wiyankini,npɛ ntɛni tukoni nkinƈaba ukayemi u wanbɛ kwasinan nsini.27Yammo kwasiman nbakabeni,ke fiyamman nne nfi wɔlɔmanebɔ,ke fiyan nifiyan ye wannikumman nyan npa wannibɔ,nbakabɛ wunne nklemini nƈaki, ni yebɛ bilimi nyan npa nwanbɔ. 28 Upa wan wunnan kummanni ntoni u kunni, kuwa wo kuwa ni ye bɔka i Krista nifiyamma u kwinnanni. 29 Upa wan wunnan kummani ntoni u kunni,kuwa wo kuwa ni ye bɔka i Krista nifiyamma u kwinanni. I puwɛnkwɛ fiyan ikɔtubɔ,ki ta nwunnannkini nma nkɔkunto kɛ ni fiyan nkɔtubɔ.I puwɛ nkwɛ yammi kwinye nsumu ki kaseni.30I nsunkan nsi nkɔ,ninkɔ sise i tiyenkani:ni fiyan nkɔtu tiyenkayebɔni. 31 Ƈeni nankwɛ ti kunni Yesu Krista kwɛsini,nkwɛ i yinnan nka sunkan i sise lesentoni nkini,i kɔkunto summɔni ani nifoko u kuwobɔ.32U yinibe Damasi bokonki,yɔsube Aretasi,a pi boko u yilenase ntoni uƈeki, nkafini,pafi pa tukube. 33 I kinkabɔ,ntukoninkinƈaba u babesini ,pa mi be boko u serebenke wayenni .Nkanka yini npa kɔkɔ pi klemi nne.
Chapter 12

1Nsunkanni nsi nkɔ hali u kammibɔ.Nkumman ntoni u wunnannki ,Kununi i tikibe pumman nkumman ye ni ,ipɛ nyan wemi nkumman yini,ni i nkumman nmanni. 2 Nsumman puwɛ nkwɛribɛni nkwɛ tuko Kristasini, i yɛman kansan i nansuman npɛkɛ tɛni, usu la fɔ wala usinan u nannkini,i kɔkunto kɛ nkali nka utiyenki walima pu tikayenan nkakɛ wo,nsuman nkabɔ,Ƈeni ukaponi nkakɛ nsumman nka.3Sɛnannkakɛ,nsummɔnkɔni a i la nka utiyenkini,ikɔkunto kɛ nla nka utiyenki wo,walima pu tikayenan nkakɛ wo,Ƈeni ukaponi nkakɛ nsumman nka. 4 Usu la wala usi arijananankini.Nka u tiyenki,i nu kwinnan nwunanni,nka i fiyan pukone upa manan yinibɔni,ipɛ puwɛ i sunkan i pa manan nka nifiyaman u sininkibɔni. 5 ni fiyan nkɔ sise nƈaba u liba upeni,ikinkabɔ pɛ kɔni,ni nkɔ sise nkɔkunto yammini wemi nyammanvnwunannkibɔ, nƈeni i ki nbaka wemibɔ.6I niye usi a pa si nkɔ,ni ye puwoni kamman yammiyabɔ,ikinkabɔ sɛnan u yewunan nkakɛ ye ni ta u manni.Ikinkabɔ nlɛ nka uyamman inankani,nka ukɔ nkakɛ nma kɛni,ni usi a puwɛ pa sibe wemi nwunanman ye nƈɛni i ki nkwinmanan npɛra usibɔ. 7 Kwinnan fibeni,u pani nmanan sutanan u tumuni taya nkafini nyan kwinkwe nka yini npalɛ ta nkɔ sise nka ukwinnanvnki.8Nka u kwinnan u wunnannki nya Kununi keti a i yammi nsiye. 9 Ikinkabɔ,i pukoki beni: <> Nkafini ni nkɔsise nkɔkunto bakaye lesenke,nkafini Krista fakanan upafi upa waka i be. 10 Nkafini,nwunan ki kammilevnbakaye ulesenke,i pi nƈise wo,nsumu nkani wo,i pi bakaye lesekumman ye wo,nwunan ki kammileni,hali utɔ utɔ summunkani kwinnan nkakɛ nwunnan ki kammileni Krista kwɔnannki,nkafini nsummɔnni a lesenkamman ye nfakanan ni fakanan u yan.11Akɔkunto a ƈe,ni manneni nma nko uwunsoni,u yini asini.A mɛyɛkɛ nsunkan ye a manan nka utiyenki.Ikinkabɔ hali utɔ utɔ ni ye puwabɔ,a tumuni ta nkwemini u puwɔbebɔ,a tumuni ta nkwemini u puwɔbebɔ. 12 Nyammi ni wemi nkumman utikaye ani tumuni tayani,nkumman ntoni nyammi asini a yanyito.Nyammi kwinkwemi nnusuwa ntoni.Wunan pa wan nkuman nkunni,nyɔkɔ nkɔni wemi ntoni ntunni,nyɔkɔ nkɔni wemi ntoni ntunni. 13 Kwinan we nlɛ ta a tuko sahuu ki ,i yammi nka u suwa Krista nifiyamman u sommi upe? ntulu a pa yini i wemi i nankabɔni,iki nka u yewunanbɔ.Ni a yayeni a nwani.14Ayiwa,i ni pe ta a tini,ni timansini,nkafini npafi npa ta ye akle.A mɛyɛ i yeni i bebɔ nkafini a kɔkunto kwinnan nkakɛ nsi,ni a kle unu npumman nsibɔ.Kwɛsinan i sɛkɛ pise u ƈɛnan utikani pi yini,pise upɛ ƈɛnan utikani kwɛsinan isebɔ. 15 Nkɔkunto kle ni tuloni nkwisi ikle unu npuman ntoni a kwinnan nki,npa puke npa nan nkɔ a kwinnan nki npa ba a mɛyɛsi.A kwinnan u kamminwu yani,nkanka i yinan a kwinan ki kammile nwu sɛnannki wɛ?16A kɔkunto summɔni a nyan fakanan u kwɔnan nki,a nƈani siyanannki nƈese kunni npafi npa yan fakanan. 17 Liba nƈɛyɛ ntumu pɛyɛ a mɛyeni,nyan fakanan nwunnan akle nƈaba usi pi kwɔnannki? 18 Ntumu Titini ipɛ a tukoni nkini,nmanan nkwɛ kwinnan nfɛni.Nka u wunnannki,Titi wan i sɔman nwunuman a kunni? be ipɛ Titi yammini wemi ipɛ ti wuntaman ni kaponi wɛ?19Ki a wuntamanni,a sɛnan nkakɛ a u wiyani ,nkankawɛ? Ayidɛ, nnan nkumman ,ti usini a pa ta wɔnyinke.Nkafi ,Krista kwɔnannki,ti a kwinnan u manne Ƈeni uyinkeni. .20Ni nansineni a i pa lesenkumman ye npa a kle ,ni a puwoneni nankɛni,npalɛ ta a fiye fakanan nwunnan ye ,a ye npuwoneni nankɛni, a kɔkunto a yambe fakanan nwunan suwayebɔ.Ni nansineni a kɔsɔka ipɛ tune ipɛ sumu nkase ,ipɛ wunnuyesiye i pɛ manƈa ƈise,ipɛ kwinkumi nmanan ipɛ kɔsise ipɛ kwinkummi nfi ta a sininkibɔ . 21 Ni nansineni ɛ pa lese nkumman ye npa a kle,nƈeni nfi nyɔkani a sininkibɔ.Liba nƈɛyɛ yammi ye we nkummi pi tulu pa yɔkɔ pi kɔni pa yini we yemi yebɔni,ipɛ ninankuye,i pi liya sise ƈayi wemi nsumu upalɛ kase pi tubɔ
Chapter 13

1Kɛni nkakɛ i ta ,nta ukle tini aklev<< kwinnan wo kwinnan ki nannani,nka ki manni kɛrɛni,upa sini i nibomi ipɛ ni timi u sɛrɛyaye.>> Nma umanan Ƈeni u kwinneni nankɛni. 2 Liba nƈɛyɛ yammi kwinyemi titiyanni,ni timansini nmanan i ƈaba ipɛ pi somi,nmanan ye i ƈaba nfɛ,nta u boni akle,ni pukoneni nmɔnɔn pɛye, hali ini a sininkibɔ.I npa lesenkumman ye nfi a kle,nyukunan ki yini ta puwɛsibɔ.3Nkafini,ki a wunannkini a pa yɔnyi nka utikaye avni manne Krista kwɔnannkini.Fakanan ki Krista ye a sininkini.I faka nsuye npɛkɛ i yamman a sininki. 4 Hali utɔ utɔ Krista ku siye usi liya faka suye nkwɔnan nki.i kubɔ Ƈeni u yɔsuye nkwɔnannki tɛni.Ti kɔkunto ,hali tɛni,fakanan ki tumuye nma fakanan kiye ise nankɛbɔni,ikinkabɔ Ƈeni u kwɔnannki,u yini tumuyɛ ise.Ƈeni ki fakanan unan tikle a ka upɛra usi.5A pi akɔ a ƈaki utɔ utɔ senseni a tuko Yesu Krista sini i sɛnanniwalima a fi u summanne a Krista a mɛyɛni wɛ? ikinkabɔ,liya tukosinan ki asini. 6 Ntuko usini a kɔkunto summɔnni a awemi nkwɛmanbɔ.7Ti Ƈeni u yayeni a yini a pa yammi kwinyebɔ,ti nka u yammani nkafini tafi ta tiki ke a fakanan ki tumuyenibɔlɛ.Ti u yammani nkafini npafi apa yɔnyi a kwin kammiyan nkakɛ ti u yamman hali utɔ utɔ nma ti baka. 8 Nkafini tifiyan liya sɛnan uklebɔ, ti u sakasini.9I ti baka ,a fakanan u yanni,nka u wunnannki ti wunan ki kammileni.Ti Ƈeni u yayeni nkafini a pafi a pa ta ɔnyinke a pa fi a pa tɔ liba nƈɛyɛ fiyan pivkɔtuni. 10 Nkankakɛ yini ni waka ti tuwona,npa toko sɛmminan a mɛye,nkafini i pa lesekumman ye npa akle npalɛ yesiye asi ipɛ i nfakanan Kunini i na nka nkleni.I nɔnni nkafini,npa ba a mɛyɛ nsi a pafi a pa ta wɔnyinke,i nɔn nkle nkafini npa yɛsɛ a ka bɔ .11Kɛrɛkɛni ntukoninki nƈaba a waka wunu nkammilenki,npa kwa a kɔsi a pa waka wunnu kammileninki a pa tɔ liba nƈɛyɛ fiyan pikɔtuni,a pa maƈa wuntaman ntikani, a pa sini a paƈaki,ipɛ a pa waka wunu kammileni nke maƈaye.I nka u yammi yani, Ƈeni nankwɛ i wunnu kammilenan u nan kleni,nkwɛ wunnanan usuni,i waka i tumuyɛni.12 A nan fe manƈakle a ƈaki i wunnu kwɛmanan.Ƈeni uliba pi a feni to.13Ti Kunini Yesu Krista yimilɛya ipɛ Ƈeni u kammile wunan ipɛ Ƈeni uniina usiyanan ntɔ iti 14tototoni.

Galatians


1Be Pɔli nankwɛ tumutayani,u yammi puwɛ kwɔnannkibɔ,walima Adamampise u kwɔnannkibɔ,ikinkaba Yesu Krista kwɔnankakɛ ipɛ ti kwɛsi Ƈeni nankwɛ yini tumuyɛ suwo ti kwa userebenkeni. 2 Tumuyɛnƈɛyɛ nananni a tukoninkeni nƈabani,tu muyɛkɛ sɛmminani u tokone Krista nifiyamman ,upe nƈɛyɛ Galati yɔbɛneni.3Ti kwɛsi Ƈeni ipɛ ti kununi Yesu Krista yimilɛya ipɛ i wunannan ntɔ akle. 4 i se Krista nan nkwɛ i niinan i pa kɔkɔ tumuyɛ tɛni nnina u klemini ,upa sini i ti kwɛni nnina uklemini ,upa sini i ti kwɛni wuntanan. 5 Sise ntiki ise lesentoni nki amiina.6Ƈeni nankwɛ yile tumuyɛ yimilɛya ukwɔnannkini,ti timisini ti liyɔ ,ta yɔ kwinne nwunuman po ,kɛni ki ƈaninika. 7Sɛnannkɛ,kwinne nwunuman nnananibɔ, ikinkabɔ libanƈese a sininkini nƈaba upɛkɛ a kummi nyesiye pi usini a pa wasi Krista kwinkammanni.8I puwɛnkwɛ,hali tumuyɛ ,walima Ƈeni u nwunuman tumuye, nkuman ni kaponi i titikuman bɔ,usu dangani. 9 Ti manan nkayeni ti kwɛsi ya ,ni u manni boni,i puwɛnkwɛ manan kwinne nwunuman a mɛye, i ni takaponi i ti titikumanbɔ ti tulu ye,i ni takaponi i ti titikumanbɔ ti tuluye nkuman yeni ,usu dangani. 10 Nka u wunannki,kɛrɛni u mannani a ni usini nkwinnan u pa kammi liba u wu,walima Ƈeni u wu? walima ni u poni a pa yammi liba u kammile wunkwinnan,i ni ye usi a pa yammi nka ,niye ta Krista yammo yammi yabɔ.11Ntukoninkinƈaba ni usi a pa summɔn a nmana Ƈeni u kwinkamman nkumman a mɛyeni, i yini Adamanpise uklebɔ. 12 Nyan nkumman puwɛ klebɔ,puwɛ tikibe bɛ nkummannsibɔ,ikinkkabɔ Yesu Krista kɛ ntiki nka be.13Ni nankɛ titiyanni, Zuwifuman pi yɔne Ƈeni upo nankɛni,nkaye ni yɔneƈeni Ƈeni usini ni ye nƈaba ubakaye nƈaki.Hali ni usini a nkumman nwemi npayini pewu. 14 Zuwifuman pi yɔne Ƈeni upo nankɛni,nkuye nmanƈiba utoni ukunni, nkafi nkwa nkɔsiye i kwɛsi wesɛmman nyammannki nƈaki.15Sani nkwɛnan pasummani nkummuni, Ƈeni u tubeni u wanbe i kɔ,u kammi i wunni i pa yile be bɛ i yimilɛya u kwɔnannki. 16 I tiki i kobe beni,nkafini npafi npa manan i kwinnan siyaman nƈese ye.Nkafi,nkɔ utiyenki su,ntulu npa yinko Adamanpise u pa manan i bebɔ. 17 Ntayebɛ zeruzalɛmubɔ,npa yan tummuni tamman u titi ƈabayibɔ.Nlo wunkurani npa ta Arabi bokonki titiyan ,nka u serebenke,npukeni npa ta Damasi bo.18Nka userebe nkenankɛ Zeruzalɛmu,nkafini npafi npa ta piyɛri summanni.Kupise kansan i susumi npɛkɛ loko nyammini ise. 19 I kinkabɔ,nyanyini i tumuntaya nkwɛribɛ ye yinibɔ nƈeni i ki kununi i fi ya Zaki yewunanbɔ. 20 Kwinne nkumman ni nmanne a mɛye tototoni,Ƈeni u summɔnni a nifoko nka ni ukuwobɔ.21Nka usɔrɔ i fɛni ni ta Siri ipɛ Silisi bokonki. 22Krista nifiyamman nƈɛyɛ ye Zude pɛra usini,nƈaba u summan be yebɔ. 23Pi nu yeni a puwɛ nkwɛ ye pi bakaye titiyanni ipɛ i tɔ ye usi a nkumman nwemi npa yini pewuni,a yi bɛ nkumman nkwinne nmanne kɛrɛkɛni. 24U wasini yani ,piye Ƈeni u feni nma npuke npa summɔnni.

1Yɛkɛsan i nansuman nfa userebenke ,ipɛ Barinabasi ti pukebɔni tita Zeruzalɛmu.Titi tabɛ i tumuyɛni . 2Ƈeni u tiki ye weminwunuman beni .nkafi npafi yɔnyinke.Ƈeni ukwinkamman nkumman ye ni nmanne siyaman nkumman ye ni nmanne siyaman nwunnuman sininkini,nmanan nkuman nwemi pɛyeni.Nmanan nfakanan bɛ liba nƈese i pi kɔni,nkafini nyammi yammmoni nka nkwisini,ipɛ ni nka yammani,nka u palɛ fuunan.3Ikinkabɔ Titi nankwɛ Ƈiya kaponi i beni,u wasi ye fakanan i pa tiki kakuwa usibɔ. 4 Ikinkabɔ ti tɛni tukoninkinƈaba uka kummi nƈese kɛ ye usi ɛ pa tiki kakuwasi,nƈɛyɛ wan ti kunni pa kwinyemi nyammani.Ti yan kɔkɔ nka Yesu Krista kwɔnannkini,pi ye usini a pa summan uvfakanan,pa fe tumuyɛ ki ,pa yammi tumuyɛ yammo yammipiseni. 5 Ti tulu libani umanni kwinne nnebɔ,nkafini Ƈeni u kwinkamman nkumman sɛnanni,nkumman npalɛ pukonenan ti po.6Hali liba nƈɛyɛ ye ti pi puwoneni nikamman,pɛ yɛ ti pi kunnuye ntoni,ni pi puwonenibɔ,nkafini Ƈeni ki Adamanpise u ninanne npuwonenibɔ.Kununi nƈabani pi manan puwabebɛbɔ. 7 Ikinkabɔ pi summɔnni a Ƈeni u manan u kwinkamman nmanannkleni a npa manni sayiman nƈesesininki,nma Ƈeni u nan ye nman piyɛri kle nan Zuwifuman u sininkini. 8 Ikinkabɔ Ƈeni nankwɛ yammi ye piyɛri tumunitaya Zuwifiman usininkini,uƈeni u kaponi nkakɛ nyamme tumunitaya zuwifiman usininkini,uƈeni u kaponi nkakɛ nyamme tumunitaya siya ntise nsininki.9Zaki ipɛ piyɛri ipɛ Zan nƈɛyɛ puwoneni nikammani,nƈaba usummɔn bɛni a Ƈeni u nan u yimilɛya nkleni.Pi nu pi klemi nkankini ipɛ Barinabasi kankini pa tikike,a titoni u wasini yammo poni u yamman,nkafini tafi tata siyaman nsiyinki,pɛyɛ bɛni pafi pa ta Zuwifuwman usininki. 10 Pi wiyɔni tikleni a ti sunkanni ti yini ti wuntanan nƈɛyɛ pi fiyan pi kɔtubɔni,Krista nifiyamman usininki,nkankakɛ nyammubɛ.11Piyɛri pa Antiyɔsi lesenkumman ye ,npiyu liba utoni u sininkini nkafini i yammi ye liya kwinsiya nanni. 12 Yani Zaki tumunitaman u papa ,ise piyɛri ye wannan kaponi i sayantiseni.Ikinkabɔ u tumunitanipise upɛ npa lesenkummanyeni,i la pise Zuwifiman u nansiyinke ukleni.13Zuwifiman nƈɛyɛ tuko Krista sini ,nƈaba u yɔbɛ i poni ,ikaramansi wemmi nni ipɛ Barinabasi bɛ. 14Nyɔnyi lesenkummanyeni a pi ƈini fakanan usini i Ƈeni u kwinkammanbɔni,nka sɛnanni,nkwɛmannkini nmɔnɔn piyɛri ye liba utoni u yuwannki :"Manannkwɛ mi zuwifiman iseni,mi tuku mi kɔni nma mi siyananki nƈese, kumman nfi npatɔ siyanannki nƈese u bakaye fakanannke a 'i nma zuwifiman.?"15Tumuyɛ,ti kummuni zuwifiman,ti nma siyanannki ntise nƈɛyɛ ti pi puwoneni kwinye yammani.16 Ti summɔnni a puwɛ i fiyan puwonenivnisahuunan nman usu yɔ sariyanan uponi, ikinkabɔ.Nƈeni i kwɛ tuko Yesu Krista sinibɔ.Nkafi ti tuko Yesu krista si bɛ nkafini tafi tatɔ nikwɛmaman nka u tukosinan kwɔnannki ,nka nfiyamman nma ti yɔ sariyanan u poni bɔ,nkinkabɔ puwɛ i fiyan puwoneni nma i yɔ sariyanan uponibɔ.17U yini tumuyɛ kwɛmanan u wiyan nnan upo krista kwɔnannki,ufiye bɛ titɔ kwinye yamman ,nka ku tikayeni a u yini Krista sini? Ayidɛ!.18 Nkafini i yɛsɛ pawunan npa puke a pa bele u puwa,nkɔkunto kɛ utika ye a nyɛsɛ sariyannani. 19 Be,sariyanan uka upɛra nkunni,sariyanan ukɔkunto kwɔnannki,nkafini npafi npatɔ nikammiyan Ƈeni uka upɛra usi.Be ipɛ Krista ti bɛboni uku siye usi kaponi.20Hali utɔ utɔ a nyan niinan nke kwelew,nkɔkunto yɛ yinibɔ,Krista niina nka nkle.Nkafini a yan be i kammile sini usini,nka u yammi Ƈeni u kobe i kwɔnannkini,ntiki nwuntanan nkwɛsini. 21 Utɔ utɔ puwɛ i fiyan puwoneni ni kammiyan sariyanan u yɔne ponan u kwɔnannki,nka u wunannki krista kwa u wasini fuunan ni Ƈenivu yimilɛya u liyabɔ.

1Tini kwɛman,tumuyɛ Galatiƈaba,yɛlɛ nyammi ti yammoni yani? ikinkabɔ yesu Krista ku siye usi ,u manan tumuye u kwɛmanki uƈaki. 2 Nka ni usiva pa summɔn a kleni,nkakɛ nma kɛni:A yan Ƈeni u niinkammiyan sariyanan uyɔne ponan ukwɔnannkini? walima a tulu Ƈeni u kwinkamman nneni nka u kwɔnan nkinan? . 3 A kɔne nfi nkumman ntoni nkini,a usini a pa kwisi nkumman nwemmi nma adamanpise u yammi wemi?.4A yan nkumman nwemiyini,a pa summanni fuu? i ni fuu. 5 Ƈeni nankwɛ uniinkammiyan u nan ti kleni ipɛ i pa yammi kwin kwemi ti sininkini,i nka u yammanni tfi ta yɔ sariyanan upo ? walima nma ti tulu Ƈeni ukwinkamman nneni,nka u kwɔnan nkinankɛ?6U nan Ƈeni u kwinneni:<> 7 Ti summan a puwɛnkwɛ tuko Yesusi,nƈaba upɛkɛ Ibrayimapise. 8 Nkafi,Ƈeni u timisiyeni u manan kwinkammi yanni:<> nkafini Ƈeni u mɔnɔn ye ni a yi siya ntise npowoni ninan nkwɛ manan pi wuntanan u wankunan ukwɔnannki. 9 Ibrayima tuko Ƈeni usini,nkafi i yan dukowunan.Nka u fakanannkibɛ,i puwɛ wo puwɛ tuko Ƈeni usi,usu i dukɔwunan u yan bɛni.10Nƈɛyɛ wuntanan wan sariyanan u kunni,nƈaba utoni uka u kammi pi yini.Nkafini, u manan Ƈeni u kwinneni: "Liba nƈɛyɛ yɔne sariyanan u pobɔni,nƈaba utoni u ka u kammi pi yini." 11Nka u kwɛmanbɛ Ƈeni u yinkankinl,puwɛ i fiyan ni sahuunan nma usu yɔ sariyanan uponi bɔ, nkafini u manan Ƈeni ukwinneni: "ni kwɛmanni i kɔka i tukosinan u kwɔnannkini." 12Sariyanan uka ipɛ tukosinan uka ni fiyan ta kaponi bɔ.u manan bɛ Ƈeni u kwinneni: "puwɛnkwɛ yɔ sariyanan upo ,nka ukwɔnan nkinan usu wannanki."13U manan Ƈeni u kwinneni i puwɛ wo puwɛ lakasi siye usi,a usuni dankadenan.Krista tuluni i tɔ dankadenan ti weyemi nkwɔnannki,nkafi i pa fi i pa kɔkɔ tumuyɛ sariyanan u dankanan ukle. 14 u wasini yani, Ƈeni u manan ye wunan nka kwinnan Ibrayima yeni,nka upafi upa yammi siya ntise nne Yesu Krista kwɔnannki ipɛ Ƈeni unan u nummiyan ye Ƈeniuniinsakasinannka kwinan yeni ,tafi ta yan nka tukosinan u kwɔnannki. ̈15Ntukoni nkwinƈba,ni kwinnani u tammane i Adamanpise.I puwɛnkwɛ manan i kwinnan sahuu,sani i pa summan kwa ,puwɛ nkwɛribɛ i fiyan u yesiyebɔ,walima i pa wan wunan u kunni bɔ. 16Ƈeni unan ye u nan Ibrayima ipɛ i serebenke nni ,ikle,nkwɛ i serenkeni i sɛkɛ Krista.Nkafi ,i mɔnɔn yeni: "Ma ipɛ mi serebenke nni." i mɔnɔn: "A man ipɛ mi serebenke nƈaba."17Ni usi a npa manan kwinnan nkani ,nkankɛ nma kɛni:Ƈeni unan u nummiyan u kwisi yu wasine yinibɔ.Yɛman pukonbo i yɛman wɔn i kansiman nfa u serebenke sariyanan nka pa tikani,i fiyan i nummiyan u wasa tu i yanyibɔ. 18 Nkafi Ƈeni ki u nan kwinnannka yeni,i ka ki fiyan yan sariyanan u yɔne ponan u wunannki,nka ki yini numiyan u nan klenan yini bɔ,ikinkabɔ Ƈeni u nummiyan u nanklenan u kwwɔnannki ,i nan i yimilɛya Ibrayima kleni19Sariyanan u tikini kumman kammile ukle? u tikini nkafini wase upafi u pa summan,yanni Ibrayima serebenkeni i pa summa pa nummiyan u nan ye nkwɛ kleni.Nmɛlɛkɛman npɛkɛ nna nka usariyanan puwɛnkwɛribɛ kwɔnannkini. 20 Ikinkabɔ i puwɛni i kwinnan ki manan tiyenkaye,ni poni i kwinnan yininkabɔ, Ƈeni kini kapo.21Nkafi,sariyanan ipɛ Ƈeni u manan i benan nkumman ni maƈa ƈakanneni? Ayi sariyananni u nan yeni nka i fiyan yinan puwɛ i pa kɔkɔni,nka u wunannki puwɛyebɛ i fiyan puwoneni ni kammiyan sariyanan ukwɔnannki. 22U manan Ƈeni ukwinneni a liba utoni pi kwinyemi nfakanan utuni,nkafini nƈɛyɛ tuko Yesu Krista sini,nƈaba upafi upa yan a Ƈeni unummiyan u yimilɛya.23Liba ntiki pi wuntaman Krista kunni,yani nlese npa summan fiyan,ti tiyan tiye sariyanan uklemi nni, ta yinko nkumman nlese. 24 Nkafi,sariyanan nka ntoni ye tiku,ta yinko Yesu Krista,nkafini a pafi a pa puwo tumuyɛni nikwɛman man tukosi u kwɔnannki. 25 Kɛrɛkɛnisɛ tukosinan ulese npɛkɛ kɛrɛkɛninan ,ti yini liya kwinsummayani ni kleminebɔ. 26 Ikinkabɔ tumuyɛ ti tuko Yesu Krista sini,ti toni kini Ƈeni u pise tukosinan u kwɔnannki.27Tumuyɛ nƈɛyɛ batise nkafini tafi ta tɔ kaponi i Kristani,ti tulu iseni ta tɔkaponi. 28 Dannan ki yini Zuwifiman u siniki ipɛ liba u sommibɔ,yammo yammi kobe ipɛ kɔkɔya i sininkibɔ,kwinye ipɛ Ƈibɛ i sininkibɔ.Nkafi,ti toni tini kaponi Yesu Krista kwɔnannki. 29 I ti wasi Krista ƈaba,ani Ibrayima serebenke nƈaba,a bɛ i kwanan u yan Ƈeni u nummiyan u nan ukle.

1Nkani usi npamɔnɔni,nkankakɛ nma kɛni: i kobe nkwɛ sunkan i lo i kwɛsi ƈɛnan ,usu yinu piyeni,ise ipɛ yammo yammanpise pitoni pini kaponi,hali i pumman ntoni ni i kumman nankɛ nankɛ.2 Ni wakankwɛ i ta nƈekini i klemini,fɔ u pata upafi i kwɛsi lesenfiyan nke,fɔ u pata upafi i kwɛsi lesenfiyan.3Tumuyɛ bɛni,lesenkɛ tiye nma piseni,ti ye yɔne ninani u pumman n poni,ti tɔ nyammo yammipise. 4 Ikinkabɔ Ƈeni u lesenfi lesenkɛni,i tumu i kobeni,ƈibɛ i kummu sariyanan u wunannkini. 5 Nkafini,libanƈɛyɛ ye sariyanan u klemini i pa kɔkɔ nƈaba nkafini tafi tatɔ Ƈeni upise.6Tini Ƈeni upise tiki tiki .Ƈeni ukɔkunto wan i kobe i niina tumuyeni,nkanka ti basi ̧ta wala a :<> 7 u wasini yani,mi yini yammovyammi kobebɔ,ikinkabɔ Ƈeni u kobe.Mini i kobe,nkafi,Ƈeni ki kwanan unan mi kle nma i u nan i pise u sommi ukle nankɛni.8Tintiyan,ti summan ye Ƈeni babɔni,ti ye yɔne pawunan poni,nka ki kaponi iƇenibɔni ta tɔ nkumman nyammo yammipise. 9 Ikinkabɔ kɛrɛkɛni ti summan sɛ Ƈeni ,waliman Ƈeni nka nsumman tumuyɛ.Pumman nkumman puwa kammilebɔni,u wasi kankinan ta tɔ nkumman nyammo yammipise bo yini?.10Ti ti wuntanan u yini kupise ipɛ yimise ipɛ lese ipɛ yɛman ti ƈaki ti yɔ nkumman npo . 11 Kɛrɛkɛni, ni nansineni a nyammi yammomi nkumman a sininkini,u yini upatɔ fuunan bɔ.12Ntukoninki nƈaba,ni a yayeni a yammi akɔ nma ni nankɛni,ikinkabɔ nyammi nkɔni nma a nankɛni,a yammi kwinyensibɔ. 13 A summɔnni a nkase npɛkɛ nyini npa manan Ƈeni u kwinnkamman nmɛyewɛ. 14 U yini be nkumman nkase nkle,ikinkabɔ nkumman ntoni uwunannki,nbula u fi fa a amɛyebɔ,a sanan be bɛbɔ.Ikinkabɔ a tukubeni nma nmɛlɛkɛman ,walima Yesu Krista kɔkunto yɛlɛ.15Tumuyɛnƈɛyɛ wunan kammiye uƈaki,ti wunu kammilenan u waka kɛ? Ni umanni sɛnannkini,a ye fiyan a yunkupise nfe a pa nanni nkle,a ye u yammani. 16 Kɛrɛkɛni nwasini niye nkafini sɛnan u manne a mɛyeni?17Libani pi pikɔ kwaninesi a po nankɛni,pi wuntaman nkammibɔ,pi usini a pa kɔkɔ a mɛyɛ nkle ,nkafini pafi pa yammi wunkamminan. 18 Akɔ kwanesi i kwinkamman nyamman lesentoninki u kammini uƈaki,utɔ nyuwannki nkwinnan yewubɔ.19Npise hali tɛni,ni bakaye uka ukɔsi a kɔ u wunannkini,bakaye nka i ƈibɛ nkwɛ i kuso i bakayeni kaponi,nkafini Krista pafi i pa yan tɔnan a wunannki. 20 U kammi nwuni npatɔ kɛrɛkɛni ye a sininki,npfi npa wasi nmanni fakanannkini.21Amɛyɛnƈɛyɛ usi a pa yɔ sariyanan u po kwelewuni,a pukoki be.Nka manan Ƈeni u kwinne nni a nuni wɛ? . 22 U manan Ƈeni u kwinneni,a Ibrayimapise piye bo,ni poni yammo yammi i kobe i sɛkɛ nkwɛ,kapo yammo yammi i kobe i sɛkɛ nwɛ,kapo ti nan i yebɛni i ƈi tikitikini i kobe. 23 Yammo yammi ya i kobe,nkwɛvi yan adamanpise u kwɔnannki,ikinkabɔ i ƈi belesini i kobe,nkwɛ i sɛkɛ nyisi Ƈeni u numiyanni.24Kɔ ki nka ukwinnan usini ,ikinkabɔ Ƈimanni ubɛbomi u wasini siyanan u yisiniƈaba.Siyanan nka yan sinayi yamme ukunni,nka ki puwɛ i yammani yammo yammi kobe,nkwɛ i sɛkɛ Agari. 25 Agiri ni sinayi yamme nka Arabi bokonkini.Agari ni nma Zeruzalɛmu nan nka nnanani tɛni,nkafini ise ipɛ i kobe pini yammo yammipise.26Ikinkabɔ Zeruzalɛmunan nka nka wala usini,nkwɛ i sɛkɛ tikitikini,nkwɛ sɛkɛ ti toni u kwɛnan. 27 Nkafini u manan Ƈeni u kwineni:<>28Ntukoni nkinƈaba,a mɛyɛ,ani nummipise nma Isiyaka. 29 Kobe nkwɛ yan Adamapise u kwɔnannkini,i ye Ƈeni ukobe i nii nsakasini i bakaye nankɛni,nka u faka nponi nkakɛ bɛ yani kɛrɛkɛni.30Ikinkabɔ kumman ƈeni u kwinne ni u manne? i mɔnɔnni: <>31Nkanka nyini ntuko minki nƈaba,yammo yammi nƈiya i pise upɛ tummuyɛbɔ,ikinkabɔ ƈiya i pise upɛ tummuyɛbɔ,ikinkabɔ ƈibelesi ƈiya i tikitikini i pise upɛkɛ tummuyɛ.

1Krista kɔkɔ tumuni nkafini tafi ta tɔ ƈibanƈɛyɛ kɔkɔ senseni,nkafi ,ti kwa ti kɔsi,ti yini yile yini yammo yammipise ye nnibɔ. 2 Ayiwa,be Pɔli yɛlɛ u manne a mɛye boni a tiki a kɔkakuwa usi,Krista yini i puwakammile a mɛyebɔ.3Ni pukoneni nmɔnɔn bo a mɛye i puwɛ wo puwɛ tiki i kɔ kakuwa usi,u wasi usuvkleni fakanan usu patɔ i yɔne sariyanan upo. 4 Amɛyɛnƈɛyɛ usi a pa yan kwɛmanan aƇeni uyinkeni sariyanan u kwɔnan nkini,ti lɛ Kristani.Ƈeni uyimilɛya ki yini i tumuyɛbɔ.5ti wuntanan ki usini a Ƈeni unii ukwɔnannki,Ƈeni ki ti puwoni kwɛan man,nka u wunnanki nankɛ ti ye. 6 I ti tuko Yesu Kristasi ,mi tiki kakuwa usiwo,mi tiki kakuwa usibɔwo ,nkafini puwabɔ.Nka kwinne nkoni,nkanka wunta wankunan,nka yamman ta wemi nyamman kammile wunan nkini. 7 Ti wemi nkammi yeni.Yɛlɛ nlo a mɛyɛye sɛnan u wunkura usi?. 8 Nka pi yammu pa lɛ a kunni tumuyeni,nka u yini a yileya Ƈeni uklebɔ.9Kwintitinan nkakɛ kwinkwe u yilene. 10 Be nwunta u tikini kununi i kunni a mɛyɛ a uwasinankɛ wo nankɛ a nuntanan nwunan lonibɔ,ikinkabɔ puwɛ nkwɛ a kummi nkanyeni,utɔ utɔ puwɛ wo puwɛ usu i ka u kwanan u yanni.11Ntukoninkini nƈaba,utɔ utɔ niye tika kakuwa usi nkwinne npɛkɛ ni nmanne hali tɛni,npatɔ,npa mɔnɔn a u wasini fakanan kumman nfi patɔ nbakaye bo yini? sɛnannki,tika kakuwasi,nkumman nkwinne npɛkɛ ye ni nmanne amɛye,Krista kwa kakuwa usi ukwinnan ye ita kwasinanbɔ. 12 Liba nƈɛyɛ a kummi nkanyeni nƈaba nyuni tika kakuwa usinan uyewunan nkebɔlɛ,pi ku pi kumman ntoni?.13Ntukoninkiƈba ,a yile kɔka ukwɔnan nkini.Nka u kɔkani utɔ wunkura nwunan akle a pa a sini usi npumman nyammanbɔ.A kwinnan nkammi maƈawu a manƈabasi. 14 Nkafini,sariyanan u kwinne ntoni ni fiye kwinponinkini:<> 15 Ikinkabɔ i ti waka maƈa ka nki ipɛ manƈa farasesinan nma wusiyanki nnanman,ti tuku ti kɔ.Ikinkabɔ,a kwisa i manƈani.16Ni u manni a mɛyeni a ƈiya Ƈeni uniinkammi yan u wuntanan,nka u wunannki a yini i sini u wunu kammile wu nwemi nyammanbɔ. 17 Nkafini nka kammi sini u wunni,ipɛ nka kammi Ƈeni u niina uvwunni ni manƈa ƈakanneni.Ni siyanibɔ.Nkafi,i ti usi a ta yammi wemi nkumman,ti fiyan nyamman bɔ. 18 I ki Ƈeni uniinkammiyan nkakɛ yammoni u yamma mi wunan nki,mi yini i ta sariyanan u klemi nnebɔ.19Sini,nka kammi uwunni,ti summan nkani,nkakɛ: Yinkeye,Pɔbɛ,ipɛ labanwemi. 20 Yanniki kwan,ipɛ kwɛkwiye ipɛ yesiye,kɔsɔkɔma,ipɛ tune ,sumunkase ipɛ maƈa nu kwanunan ipɛ layenan ipɛ a pa la a kɔ a pa tɔ akɔ. 21 Kɔbanɛ nwemi,tanniwemi,ipɛ sini u kwɛ manan u wiyanan ipɛ nkuman nwemi nka fiyamman nsuwa.Ni ti mansi u manne a mɛyeni,nma nmɔnɔn ye amɛye nankɛni,a liba nƈɛyɛ nkumman nwemi nyammanni,a nƈaba i fiyan Ƈeni u yɔsuye nyan bɔ.22Ikinkabɔ Ƈeni unii nkammiyan ki pumman nkumman nanni npɛkɛ nma kummani:kammilewunan,yukunantasinan,kwɛmanan,kɔ yɔkanan,ipɛ kɔ tuko. 23 Sariyanan ki nkumman nsuwa u yamman bɔ. 24 Liba nƈɛyɛ Krista ƈaba utoni u yɛsɛ sini usi nkammile wu nwemi siye usini.25I ti wannan Ƈeni niinkammiyan u kwɔnannki,ti ƈini fakanan utɔ kaponi i ƈini uniinkammiyan u wunni nkwinnan kaponi. 26 Ti tɔ yini wɛman u yewunanbɔ,ta timanƈiba u wiyakanan bɔ.Ti yunkupise nƈa timanƈiba u pumman nnebɔ.

1Ntukoninki nƈaba,i puwɛ nkwɛ wa ,Ƈeni uniinkammiyan ki tumuyɛ nƈɛyɛ kleni,ti ba usini i summu nkammile,i pafi ipa puke wunkuru kammiyan upo.Ikinkabɔ a toni a kakapo yibɛne a summan a kɔtukuni fakanan ,nkafini u suwa upalɛ a fiye.2A maƈa bakaye nkwane.Nka u wunnannki,afiyan Krista sariyanan utuni.3Ikinkabɔ i puwɛnkwɛ yan ɛ puwɔ i manƈba upeni,ikinkabɔ usu i fiyan puwa kammilebɔ ,ikɔ fanneni.4Liba utoni pi kakapo yibɛne pipi pikɔ,i mi yan kwinnan wunnan yi mi fiyan mikɔ puwɔne nka ukwinnan nke,si mikɔ,utɔ mi kɔkunto kwinnan,puwɛ nyini i pa tamman ika i boko kabɔ i pa summan ikɔ sisebɔ.5Ikinkabɔ liba utoni pi kakapo yibɛne pi ye i pikɔni.6I puwɛ nkwɛribɛ mi tika Ƈeni u kwinne nsi,usu sunkani i yan mikle unu npumman nsi. 7A yini a pa a kɔ fannebɔ.Puwɛ i fiyan Ƈeni u ƈabene bɔ.I puwɛ wo puwo yunku walikuman nkuman,nkuman npɛkɛ bɛ i pe nkuwo. 8I puwɛ nkwɛ yammi i wemi ntoni sini usi nwemi,nkwɛvi ka ki yesiyeni.Ikinkabɔ i kwɛ yammi i kumman i Ceni u niinkammiyan,u su i nii nliya kwisa u yanni.9Ti yini ta baka kwinkammiyan u yamman utubɔ.Ikinkabɔ i ti yini sammane nwaye wemi yebɔ,tibɛ u tɔnan u yan ufini lesenkeni.10Nkafi i kwinkammiyan u yammini fakanan ki tummuye lesenkɛ,ti yammu liba utoninke ipɛ nƈɛyɛ tuko Yesu Krista sini.11A Ƈo sahuu sɛmminanni u kankuman nsi nankɛni,nkɔkunto kle nkakɛ nkanni. 12Kɔtika ye ƈaba upɛkɛ usi a ta manne tika kakuwa usi nkwinnan liba upe.Pi kwinne ntoni ukonkakɛ kɛni:nkafini palɛ bakaye nma pi yɔ Krista poni. 13Nkafini nkwɛ tiki kakuwa usini,nƈaba sariyanan u kwinnan u kammi pi wubɔ.Ikinkabɔ pi usini a ta tiki kakuwa usi nkafini pafi pa yan yinan ti kwɔnannki.14Nka upɛra usi,ni nkɔsise i ti kununi Yesu Krista kwa u kwinan nki siye usini.Nkle,Krista kwa u kwɔnannki,ninani uklebɔ.15Tika kakuwa usi walima liya tika kakuwa usi,nkankakɛ nma kɛni mi kumi kuwunan nma pi ti liyɛnan i kummile nankɛni. 16Liba nƈɛyɛ yɔne nkumman ntoni uponi pa nwan yammoni nkini ,Ƈeni u yukunan nta ipɛ u nan u wunan pikle,ipɛ i liba utoni.Ayiwa,puwɛ nbakabe yinibe yinibɔ,nkafi takase n numman nkumman nsini usini,nkumman nki nƈaba,ti kununi Yesu aKrista nnan i yimilɛya tikle.Amiina.

Ephesians


1Be Pɔlɔ nakwɛ wasi Yesu Krista tummuni tani kobeni upa sini i Ceni u wuntanan ni, ni sɛmminani u tokone Ceni u liba upe, ncɛyɛ Efɛʒi boko nkini.Tumuyɛ ncɛyɛ wasi ni kammanni Yesu Krista yɔne ponan u kwɔnan nkini. 2Ti kwɛsi Ceni, ipɛ ti kunnuni Yesu Krista yimilɛya ipɛ i wunannan ntɔ tumuye.3Ti tiki cise Ceni usi, i senan nkwɛ i ti kunnuni Yesu Krista kwɛsini. I kammi tikani ipa nan wala usi npumman ntoni tikle Krista kwɔnan nki. 4Nkafini, ise krista kwɔnan nkinankɛ Ceni utu tumuye, ufibaye ni nani ubelebɔ, nkafini tafi tatɔ ni kamman i yinke, pi nanan ki ncɛyɛ sibɔni kammilewu nan u kwɔnan nki.5Ceni u yammi tumuyɛ yeni ipise i kwise, Yesu Krista kwɔnan nki, u pa sini i kɔkunto wuntanan. 6Ti tikisi sise Ceni usi i yimilɛya u kwɔnan nki, nka i yammu tummuye i kobe i wunsoni u kwɔnan nkini.7Ise Krista kwa u kwɔnan nki ti kɔkɔni, ti wase yinibɔ nkafini Ceni u yimilɛya u kwɔnan u yisenan. 8Ceni u yammi nka tummuye i nan summanan utoni ipɛ wunta kammile tikle.9I summan ye nkumman nwe-miniman tintiyanni, kɛrɛkɛni i tiki tumuyɛ neni.I summan ye nkumman nkwin kammani npatɔ Krista kwɔnan nki. 10I summan nkummani nkafini i nwemi nyammini lese nfi lesenkɛ, i pumman nkumman i summani tani nkumman wala usini ipɛ nkumman man usini, Krista ntɔ nkumman ntoni u yɔsuwe.11Ise Krista kwɔnan nki, ti ya kwanan i kleni.Ceni u summan ye nkumman nina u beleni lesenkeni.I pumman ntoni u yammani i pa sini i wuntanan uka.I tu tumuyeni. 12Tumuyɛ ncɛyɛ tiki ti wuntanan tintiyan Krista kunnuni, nkaffini tafi ta sise u tika isi.13Ti nu sɛnanni u kwinnan lesenkeni, nkanka Ceni u kwin kammanni, ti tuko nsini ti kɔkɔbɛ nkwɔnan nki, ti yan Ceni u nii nkammi yanni, nka u tikaye tumuyeni, Ceni u nan ye u nan nka kwinnan nkini. 14Isɛkɛ u tikaye tumuye a ti yan kwanan usi i Ceni kaponi, i ti kɔkɔ lesenkɛ ti kwisi ku wan kasi, nkafini Ceni upafi upa ka tumuyɛ.15Nkanka nyini, u nu lesenkɛ a wuntaman ntiki kunnuni Yesu sini ipɛ Ceni u liba utani u kwinan u kammi ti wunni. 16NCeni u yaye lesenke, ni u yaye amɛyeni ni sise u tika isi a yinan lesen toni nkini.17Ti kunnuni Yesu Krista Ceni, nkwɛ kwɛsi nan i tiye u suni, ni i kwɛ i yayeni ɛ nan i nii nkammi yan akle, nka i summanan u nan ti kleni, ipa kwɛnan i wemi nne a mɛye, a pafi apa caki. 18Ipɛ npa wasi a wuntaman tu, a yile puwanka yamman u kwinnan nkini, a pafi apa summan nka.Pu kamman nkuman i beleni tumuyeni, tafi ta yan nkumman.19Ta summan i fakanan u we-nkwemi ntoni ti kwɛsi kle tumuyɛ ncɛyɛ tuko Yesu sini.Nka u fakananni u kwɔnan nki. 20I yini Krista suwoni ipɛ ipa nan tɔnan tiye ikle arijananki i kle wɔnan nke. 21I tɔnan faka usuwe ɛ yan yibɔni i pɛ yɔsuwe ipɛ kunni ncaba utoni u kunni ipɛ yinan ka i fiyan yilene tɛni nninannkini ipɛ ninan u pumman nyuwan uta yenan, i sɛkɛ nkumman ntoni u kunni.22Ceni u wan pumman ntoni i pamman ntoni i pa tukuni i liba utoni u kunnuni. 23Krista kɔkunto sini.Krista kɔkunto yisini i sini.Ceni ki Krista kɔkunto yeni.


1Tummuyɛ ncɛyɛ ye nma kunu manni Ceni ukle ti kwin yemi ipɛ ti we yemi nkleni. 2Nkumman ye ti yamman ti tiyanni, upa sini i Adaman pise u yammini wemini ipɛ wala usi nwɔpise nyinke caba ukabɛ, ncɛyɛ yammoni u yamman i ni lɛman hali tɛni. 3Tu kɔkunto ti wasiyebɛni nma pɛyɛ, i kumman kammi ti sini u wu nkumman npɛkɛ ti yanman, ipɛ ti tikɔkunto, wuntanan u kammilewu npumman nyamman.Upa sini i ti fakanan, Ceni usumu ye kase ti tuni nma cesebɛ.4I kinkabɔ Ceni u yunkunan tasinan ki kwisabɔ, ti kwinnan u kammi i wunni uta ucaki. 5Nkafi, tumuyɛ ncɛyɛ kuye ti kwinye nkwɔnan nkini, Ceni u yini tumusuwo kaponi i Kristani.Ti kɔkɔ u yimilɛya u kwɔnan nkini. 6Ceni u yini tumu suwo i Kristani, u yammi tummuyɛ kaponi kunnuni ncaba tatɔ ika utuwa nan nki. 7Nkanka yini, i mɔnɔn yeni i pa yisi i yimilɛ yani tumuye lese nkumman pe yeni, nkumman suwa tiklebɔni, i kammile u kwɔnan nki ipɛ Yesu Krista kwɔnan nki.8Ti tuko isi i nankani, nkanka nyini apa kɔkɔ i yimilɛya u kwɔnan nki, ti kɔkunto summanan nka yammi nkabɔ, Ceni nka nan nka tikle. 9I nan nka tikle, ti yammini wemi nkwɔnan nki bɔɲkafini puwɛ plɛ i kɔsisebɔ. 10Ti yan Ceni ukle u ti ye yini i kummi tummuyɛ Yesu Krista kwɔnan nkini, wemi nkamman nyamman ukle, Ceni u man nan nka u lo nina ubele lese nkeni, nkafi tafi ta yan nkumman.11Ti ye nankɛ ti ti yanni, a yɔkɔ a wuntanan ni nkumman nne.A ʒuwifimanbɔ.Zuwifi man pi a yile neni a liya tikisi caba kakuwa usi, pa pi kɔ yileni a kannan nkumman, i kinkabɔ Adaman pise upɛkɛ ntiki pɛyɛ kakuwa usi. 12Nkumman nlese nne, a summan ye Krista bɔ, kwanan ki yebɛ asi, Isirayɛli pise u sini nkibɔ.Ceni u nan ye u nan siyannan nka kwinan nkini, a kwanan kiye nka nkibɔ.Nkaye ti nan nanni yani, wuntanan u wankuni ntiye kiye aklebɔ a summanye bɛ Ceni bɔ.13A tiye u tuwoye i Ceni, i kinkabɔ kɛrɛkɛsɛ a wɔ i minan nki Yesu Krista kwɔnan nkini, i timan npise nan u kwɔnan nki. 14Nkafini i sɛkɛ wunan nan u nan tikle, i senan nkwɛ wan ʒuwifiman ipɛ liba nsommi mancakuni ipa yammi pɛyɛ kaponi, i yɔne ponan u kwɔnan nki ipa nan wunan nna pikle. 15I yammini sariyanan ipɛ i manni kwinne nlɛ.U wasini yani, nkanka yini ipa wan ʒuwifiman ipɛ siya ntise macakuni, ipa yammi pɛyɛ kapo, i siyanna u kwɔnan nki, ipa wan siyanan pi sininki. 16Ipa wan pi bɛboni mancakunni ipa wasi pɛyɛ kapo, ipa si pɛyɛ i Ceni, i kwa u kwɔnan nki siye usi.Nka utiyenki, i yan fakanan maca weni u liya wunnan u kunni ipa kwisi ika.17Ipa wunni kwinnan u manni tumuyɛ ncɛyɛ yinan ti tu wo nani ipɛ ncɛyɛ yinan liya ti tuwo nani. 18I kwɔnan nki, ti kanka po yibɛ u toni ki fiyan Ceni nkini, Ceni u nii nkammi yan u kwɔnannki.19U wasini yani, cacaba yini a mɛyɛbɔ, walima koko nwunan libabɔ, i kinkabɔ a Ceni uka utu wanan nkini, Ceni u liba. 20Tummuni taman ipɛ tummuni toni pise pɛyɛkɛ nwan baani uta, Yesu Krista kɛ baani u ta ipɛ u taabɛ nkumman fankanan ki nni, a yini baani usi npa baa u kɔkunto. 21Ise Yesu Krista kwɔnan nki, baa usoyo i fiyeni sahuu, ipɛ upa summan ta kunnuni Ceni i baa. 22I kwɔnan nki a mɛyɛ ipɛ cese ufi yeni a pa tɔ Ceni ubaa Ceni u nii nkammi yan u kwɔnan nki.


1Nkanka nyini be Pɔli nankwɛ i banki Yesu Krista yɔneponan ukle a mɛyɛ siya ntise a ka ukle. 2Ceni u nan u yimilɛya nka nkleni ipa nu yammo ninka nklekini a kammile uka upɛra usini, a nu nkumman nkwinneni.3I wemi nkumman mini i tikibe nkumman nneni.Nmanan nkumman nkwinne ncunan amɛyeni ifɛ. 4A ntika macaye lese nkumman ye; a summani a nsumman Krista kwinne nkumma mini. 5Nkwin mini man nfi tikaye Adaman pise upe lese nkumman fɛbɔ, i ma i tikini Ceni u tummuni pise ipɛ i tummi taman upe nankɛni Ceni u nii nkammi yan u kwɔnan nkini.6Nka uko nkakɛ siya ntise, Isirayɛli pise pa yan pi kwanan Ceni u wemi nsi, ipɛ nummi yan unan u kwinan nki, ipɛ pa miniku patɔ kaponi Ceni u kwin kamman nkwɔnan nki, Yesu Krista kwɔnan nki. 7Ceni u nan u yimilɛ nkle, i fakanan u kwɔnan nki, upa yamme Ceni u kwin kamman nmana ya.8Benan nkwɛ ni Ceni u tummuni tamman utoni u serebenkeni.Nkumman ntoni u serebe nke, Ceni u nan u yimilɛya nkleni, nkafini npafi npa man nan Krista kammile siyaman nwunuman ye, nan ki kammile nka sibɔni. 9Ceni nankwɛ bele puman ntoni, i mi wemi nkumman ulo ninani ubeleni lesenkeni, npa manan nkumman nfakanan liba upe kwɛmanan nki.10Nkafi, wala utu faka nsuse ipɛ yɔsuse pi fiyan Ceni u wunta kammile u summanne to nankɛni, Krista liba ukwɔnan nki tɛni. 11Upa sini ipɛ i manan kwinne nkumman ulo ninani ubeleni lesenke ni i yammi nka ti kunnuni Yesu Krista kwɔnan nkini.12I ti tuko isi ta tɔ kaponi ise, wunkura unan tikleni ta wɔ Ceni u mina nki i wunta wankunanni. 13Nkafi, ni a yayeni, a yini apa ku a wuntumanbɔ nkabye ukle, nka ni u yamman a ka upɛra usini, nkankakɛ a kɔ sise u wunkura.14Nkafi, ni kurukoni nkwɛsi Ceni u tuni. 15Wala usi npumman ipɛ man ni usi npumman ntoni nyinan ki i kleni. 16I kammile u sini.Nkafi, ni yayeni ɛnan fakanan akle, ipɛ i nan kɔ kwanan akle Ceni u nii nkammi yan u kwɔnan nki.17Nkafini, Krista kwinan upafi upatɔni a wunan nki, a tukosinan u kwɔnan nki, kammile wunan u tiki tiki ka upafi upa tɔni a wunan nki tukosinan, upa caki. 18Nkafi, nan ki Krista kammile nka sibɔni, tumuyɛ ipɛ Ceni u liba utoni ti fiyan nka u summaneni. 19Krista kammile uku summan man ntoni u kunni, ti pe nka u summani, ta yinko Ceni usi.20Pumman nkumman ti nyayeni, watima ta bɔkɔ nkumman yammani, Ceni nankwɛ i fiyan u nan tikleni, hali upa ku nkumman nkunni bɛ i yɔsuye nkwɔnan nki nkuman yammoni u yamman ti wunan nkini. 21Sise upa tiki i kaponi usi, i liba u sini nki Yesu Krista kwɔnan nki, lesentoni nki! Amiina!


1Ni a yayeni, benan nkwɛ ni ban ki kunnuni i kwɔnan nkini, a cini fakanan nsini a yileni uko. 2A yɔkɔ akɔni wemi ntoni ntu, atɔ libancɛyɛ api yaye pa tuluni, a yɔkɔ akɔni, a maca ka kɔsi kammile wunan nki. 3Siyanan nka yan Ceni u nii nkammi yan u kleni, ti kwa ti kɔsi ti waka i nka wunan nnan nki.4Sini u kaponi ipɛ nii nponi nkakɛ nna nna nni, nma a yile amɛyɛ wunta wankuni nponi nki nankɛni. 5Kunnuni i kaponi nkakɛ nnan nanni, tukosi poni nkakɛ nnan nanni, ipɛ batiʒeli nponi nkakɛbɛ nnan nanni. 6Ceni u kaponi nkakɛ nnan nanni, i sɛkɛ liba u toni u kwɛsi, nti toni u kunni, i yammoni u yamman liba utoni u wunan nkini, ipɛ i liba u toni.7I kinkabɔ i nan i yimilɛya ti toni ukle ti lalaye nneni upasi i ti fakanan, Krista nan nka tikleni. 8Umman Ceni u kwinneni; i kanika wala usi, i yammi wunan banki ncaba upeni, ipɛ ipa kɔsi pumman liba utoni ukle.9I kinkabɔ u mannani ɛ kalini, nka uko nkakɛ ɛ yɔkɔni fɔ man utuni. 10I senan nkwɛ yɔkɔni, i kaponi sɛkɛ nkali ipa fɔ wala usi nan u nannkiɲkafini i wemi npafi npa yisi wemi ntoni.11Ise Krista poni i sɛkɛ n yɔkɔ i kɔni liba utu ipa nan i fakanan pikle, cese patɔ tumuni tapise cese patɔ tummuni tamman bɛ, cese patɔ Ceni u kwin kamman nmaniman, cese patɔbɛ Krista liba u ceki ncaba ipɛ karamuman. 12I yammi nkani nkafini, ipa nu wunkura i liba utu pa yammi yammoni, nkafi bɔni Krista sini upafi upa yan fakanan. 13U wasini yani, a toni i fiyan ta kaponi ti tukosinan u kwɔnan nkiɨpɛ Ceni ukobe i summan u kwɔnan nki, i pa wasi nisiya, i pasi fɔ i patɔ puwɛ nkwɛ yibini nma Krista nankɛni.14Nkafi, a yini ta nma pise yinibɔ, ncɛyɛ fiyan yeni kaponi u kunni bɔni, tikini kumman nka kummi ipɛ karamansi nwemi nkumma ni fiyan puwɛ i yesiyeni, nyɛsɛ iko, nma yam mu piye ki ta nankɛ nimi nkunni. 15I kinkabɔ i ti sɛnan umanne kammile wunnan nki, ti fiyan ta wɔyinkeni fɔtatɔ kaponi i Krista ti caki, i senan nkwɛ kunnuni. 16I kwɔnan nki, sini utibe ntoni ni maca tukoni i caki, nbatɔ kaponi.Liba utoni i pi yammo mi, nka u wunan nki isi u wan macakuni ki siseni upa yan fakanan kammile wunan nki.17Nka ni u manne a mɛyɛ npa kwa usini kunnuni i kwɔnan nkini, nkakɛ nma kɛni: a liya nma liya Ceni summan pi cini fakananbɔ pi wunta man n kammibɔ. 18Pi yibi piye ntuni, Ceni ki wunan nnan nka nanni, pi liya kwin summan ipɛ pi summu u kwasinan ukle. 19Sinse ntiye u tuwo ipɛni, nka pi wan pi kɔ laba nwemi nnusuwa ntoni nki, nkumman ni pi fiyanbɔ.20I kinkabɔ nka Krista tiki a mɛyɛ i wemi nsi yanibɔlɛ! 21A nu nkumman nwemini, a tiki amɛyɛ nkumman nsini upa sini i kɔkunto sɛnan. 22Nkafi, ti yi ti we nsɛman ye nkumman ye yesiye ipɛ yuwan uta yenan, nkumman nkwɔnan nkinan kɛye ti wase.23A sunkanni a wasi a wuntaman tu. 24A lo we wunnuman, a patɔ Ceni u yimini, a patɔ ni kwɛman man ipɛ ni kamman, nkumman yan Ceni u sɛnan u kwɔnan nkini.25Nkafini, a yini lifoko kuwo ye! Liba utoni pi lalaye nne pi sɛnan u manni macaye, nkafini ti toni usini ni kaponi. 26A summuse nka macaye, a yini a pa kwin yemi n yammanbɔ, wiye ncapu upa yini a man ciba usumu nkase a wunannkibɔ. 27A nan yilenanan sutanan uklebɔ.28I puwɛ nkwɛ wiye, usu i wiye yinibɔ, i kinkabɔ usu i yammoni u yamman i caki, nkafini npafi a yan i kumman ipa nan wunuman liba ncɛyɛ fiyan pi kɔtubɔni. 29Kwinye nfi fa puwɛ nu asibɔ, nCeni i kwin kammannibɔ, i puwɛ nkwɛ i yammini i basi ipɛ ipa kammi i wuntanan u kwinnan fakanan nwunan suwaye. 30A yini apa Ceniu niina u ka kammi yan usumu u kasebɔ, nkanka u tikaye a tini Ceni upise, ta yinko ti pini kupiye.31Ti yini wunu yesiye ye, ti summu ki kase kwelewbɔ, a summuse ni kasebɔ.I yini kwin fiyamman ye, ip,e wunu yesiye u nusuwa utoni. 32A yukunan ki ta macasi a kwinkamman nyamman macaye, a maca ka kɔsi nma Ceni uka amɛyɛ i kɔsi nankɛni Krista kwɔnan nkini.


1A kwa a kɔsi a yɔ Ceni u pantibe npo, nkafini ani ipise a kwinan u kammi i wunni. 2A yammi wemi ntoni i kammile wunan, nma Krista, i senan nkwɛ ti kwinan u kammi i wunni, ipa nan ikɔ sarakananni i kwinnan nki nka kammi Ceni u wunni nma wusu nan nanni.3Laban wemi, walima ni kuye ipɛ kɔbalɛ nwemi, nkumman nwemi nsuwa nfi yan a sini nkibɔ, nkafini Ceni u liba usunkan pa nkumman nsuwa u yammanbɔ. 4Liya sise cayi wemi, ipɛ kwin kummi ipɛ kwin liya sakasiman nkumman nkammi bɛbɔ.A waka ce ufe nki yewu.5A summɔn a caki a caba nwemmi ipɛ liba ncɛyɛ yini ipɛ kɔbalɛ ncaba pi yileni Krista ipɛ Ceni u yɔsuyenibɔ.Kɔbalɛ nwemi ipɛ yanni ki kwan nkumman ntoni ni kaponi. 6A tulu puwɛ pa kan a mɛyebɔ, i kwin kummibɔ, i kinkabɔ nkumman nuwanka yinan Ceni u summuse npa kase tumuye nkafini ti kwinne nwan yammoni nkibɔ. 7A wan pi kunni a patɔ kaponi ipɛ bɔ.8Tintiyan, a wunuman nkɛnyeni, kɛrɛkɛni, a wunuman nsakasini kunnuni i kwɔnan nki.I puwɛ nkwɛ wunan sakasi, a ciya nma ncaba u liba. 9Nkafini puwɛ nkwɛ kummani: kammile, kwɛmanan ipɛ sɛnwemi. 10Puma nkuman kammi Ceni u wuni, ti kwa ti kɔsi ti yi nkumman nkammi ti wu. 11A yini a pa yipi yeni nwemi nyammanbɔ, tɔnan ki nkumman nnibɔ.A ciyi nkumman ye, a nkumman nwemi nmanni i kwɛmanan liba upe. 12Nkafini, wemi nkumman pi yamman yibi yentuni, nkumman nwemi ni sise cayi wemi.13I kinkabɔ i puwa fɛ wele, nka ki summan neni. 14I kinkabɔ, i kwinnan wo kwinnan fɛ wele u kwisi, nka ki summanneni.Nkanka nyini upa manan: wunso, man nan nkwɛ mi wɔlɔmaneni, wunso mi fɛ kunuman nsini nki, Krista i iyimilɛya ufe nmeni.15A summan a kɔtukuni fakanan a caki, a yini a patɔ kɔman bɔ, i kinkabɔ wunta suse. 16Lese nkumman ti klemini, a kwa a kɔsi a yammi we nkamman, i kinkabɔ yesiye u yan fakanan tɛni nnina u kunni. 17Nkafi, a yini a patɔ liya kwin kammi yan u summan manbɔ, i kinkabɔ a kunnuni i kammilewu nkwinnan u wiyani.18A yini apa yinkoni duvɛman nsibɔ, ni puwɛ i wuntanan u yesiyeni, a yini a yibi i Ceni u nii nkammi yan. 19A maca basi i Ceni ufe ipɛ i yɛman nkumman Ceni u kwinne nni, ipɛ yɛman nwunuman, ipɛ Ceni u nii nkammi yan u nan nkumman tikleni.A yɛman nwan, a sise u tika Ceni usi a summuse ntoni. 20A sise u tika ti kwɛsi Ceni usi ti kunnuni Yesu Krista yinan u kwɔnan nki, lese ntoni nki ipɛ wemi ntoni nki. 21Krista nansi yinkenan ukle a kɔ yɔkani maca tu.22Nkafi, ciman, a yɔkɔ a kɔni a puwɔ yɛtu, nma a u yamman kunnuni ise nankɛni. 23I kinkabɔ kwinye isɛkɛ i puwɔ i kunnuni, nma Krista i liba u kunnuni nankɛni, nka i sini, i wasi nka kɔkɔ yani. 24Krista liba pi pikɔ yɔkani ise nankɛni, nka u fakan poni nke, cibɛ i sunkanni i yɔkɔ i kɔni i puwɔ ye yanibɛ.25Kwinyeni, i kammi a ciman u kwinan a kɔkunto wu, nma Krista kammi i ciba u kwinnan i nu nankɛni, fɔ i nan i kɔkunto niina pi kwinnan nkini. 26Nkafini apafi apa sakasi a batiʒenan u kwɔnan nki nimini i kwinne. 27A liba ntoni, a yunkupise nsunkanni ntɔ pi si, pinanan i fiyan asibɔ ipɛ yipiye ntiye ipɛ baka ye ntiye nkumman ntoni ntɔ asibɔ.A u sini a liba upatɔ ni kwɛmman man, pi nanan upalɛ ta pisi.28Nka u faka nponi nkebɛ, kwinyemi u sunkanni pi kammi pi ciman u kwinnan pi kɔkunto wu nma pi kɔkunto sini u kkammi pi wu nankɛni.I kwinye nkwɛ usi ɛ pa kammi i cibɛ i kwinnan i wu, usu i kɔkunto kwinnan u kammi i wunni. 29I kinkabɔ puwɛ kwinan ki fiyan liya i kɔkunto wubɔ, i kinka i kɔ pumman nenni, ipɛ i tuku i kɔ i caki, nma Krista i liba u yamman nankɛni. 30I kinkabɔ tini Krista sini u tiye nwunan.31Nkanka yini kwinye i kwɛsi ipɛ i kwɛnan yinan yeni, ipa nakasi i cibɛ isi, pi bɛboni pi minekuni patɔ kapo. 32Kwinnanni uko usini u caki, nmannan kwinnnan nkani, Krista liba ipɛ i kɔkunto kɛ u mannan ise. 33Nka u serebenke, a mɛyɛ, a toni a ka kapo yibɛne a sunkanni a yini a ciman u kwinnan u kammi a kɔkunto wu nma a kɔkɔto kwinnan u kammi a wu nankɛni, ciman bɛni pi yɔkɔ pikɔni pi puwɔyɛtu


1Kunnuni i nansi yinkenan upɛra usi, a kwɛsi yɛ ipɛ a kwɛnan sise, nkankakɛ nkammi. 2Yɔkɔ mi kɔni mi kwɛsi ipɛ mi kwɛnan yɛ tu.Nkankakɛ sariyanan utintika, nummi yan upa i kani. 3Nkafini npafi npa sinlamminan ipɛ wunan nan manni usi.4Ti kwɛsiyɛ ipɛ ti kwɛnanyɛ, tumuyɛ bɛni, ti yɛsɛ ti pise usibɔ, fɔ pa liyabɔ, i kinkabɔti wunkuru kammi yan u nuwo pi tu ti manni i pɛyɛ, ipɛ ta pi tika kuni i kammile wu nkwinnan usi.5Yammo yammi pise, a kɔ yɔkani a kunni ncaba utu a caki ipɛ wunu nkammile, a nansine pi yinke nma a u yammon Krista ye nankɛni. 6A nyamman pi yinke yewu a kwin nan upafi upa kammi pi wubɔ, i kinkabɔ a yamman nma Krista yammo yammi npise, a Ceni u wuntanan u yamman a caki. 7A yammoni u yamman pɛye i summu ntammanan, nma a kunnuni i yammoni u yamman nankɛ.A nyamman nfi mi wala a yamman kwɛribɛ yenibɔ. 8I kinkabɔ a kɔkunto summɔni a toni a kaka po yibɛne a yammoni ntɔnan u yan kunnuni ikle, yammo yammi npise u wan kunni ncaba a kunni.9Yinke caba, a nkumman nsuwa u yamman pɛye.A yesiye pisibɔ, nkafini a summɔni a pi yinkeni ipɛ a caba pini kaboni bɛ i kwɛ wala usini ipɛ nkwɛ i puwɛ tu wan ye ipa fiyo puwɛ yebɔ.10Ayiwa, a kɔ kwanisi, kunnuni i kwinnan nki, i yɔsuye nyise nan u kwɔnan nki. 11A lo Ceni u kɔsɔkɔ yammini sɔman ntoni, nkafini apafi apa summɔn apa kwɛman nki apa fu sutannan u karamansi.12Nkafini ti kɔsɔka u yamman i Adaman pisebɔ, i kinkabɔ wɔpise ipɛ nkunni ncaba npɛkɛ ti kɔsɔka u yamman ipɛ, i wala usi nfaka nsuse, ipɛ faka nsuse ncɛyɛ yibiye ntuni, ipɛ nii nkummi nkumman wala usini. 13Nkafi, a lo Ceni u kɔsɔkɔ yammi nsɔman ntoni nkafi i ku sesiyeni u kuwa ufi lese nkɛ, tafi ta yini kaponi u kunni fɔ tafi u kwisina.14A kwa akɔsi i sɛnan u yamman, a kwa akɔsi a caki, ipɛ kwɛman ntɔ a birimi ipɛ a pobirimi npukoni wise. 15A kwa akɔsi i Ceni u kwin kamman nmannan, nkumman nunni kwinneni, nkumman ntɔ nma apamman ni nfabɛ. 16Tukosinan nka akleni, a yammi nka nma kɔsɔkɔ yammi ncaba pi kɔsɔkɔman nyamman i kakuman nkumani apafi apa yɛsɛ sutanan usɔman ntoni i kumman.17Kɔka u bafeni nka kakuwani a fulo nkani a kummi nkunni, ipɛ apalo Ceni u nii nkammi yan sampilami nan nka Ceni u kwinneni. 18A Ceni u yaye kelew a caki Ceni u nii nkammi yan u kwɔnan nki i yaye u nusuwa u toni, a kwa a kɔsi ika a caki, a Ceni u yaye Ceni u liba utoni nke.19A Ceni u yaye nkɔkunto ye, nkafini i usi lesenkɛ a pa man nan Ceni u kwin kamman, npa fi npa yan kɔ kwanan npa mannanni i kwɛnan. 20Nkafi npatɔ Krista kobni ipɛ ni bankini.A Ceni u yaye be, nkafini npafi npa a kwinnan u manni i kɔ kwasinan nma nsunkan npa mananni nankɛni.21Ti tukkoni nkini tisiki, nkwɛ kwinan kammi nwu i cakini, ipɛ i wasini kunnuni iyammoni u manan ya, nkwɛ i kwinan utoni u manni a mɛyeni, nkafini apafi apa summan nkumman bɛ. 22Nkafi, ni tummuni a mɛyeni, nkafini i pafi ipa manan nwemi a mɛye, ipɛ ipa wan a wuntamanni.23Ti kwɛsi Ceni ipɛ ti kunnuni Yesu Krista nnan i wunannan ipɛ i kammile wunan ipɛ tukɔsinan ti tukoni nkini ikle. 24Ti kunnuni Yesu Krista kwinnan u kammi ncɛyɛ wunni ipɛ i kwinnan u kammi pi wu kweleweni, Ceni nnan i yimilɛya ncaba utoni ukle.

Philippians


1Be poli ipɛ Timote, Yesu Krista yammo yammi pise, ti sɛmminani u tokone a mɛyeni, a mɛyɛ ncɛyɛ Ceni u liba Filipi boko nkini, Yesu Krista kwɔnan nkini, ti toko bɛ a yinke caba ipɛ a basi caba u peni. 2Ti kwɛsi Ceni ipɛ ti kunnuni Yesu Krista, i yimilɛya ipɛ a wunan nnan ntɔ a mɛye.3Lese wo lese i wuntanan u yɔkɔni a mɛye ni Ceni u yaye a mɛyeni. 4I nCeni u yaye a mɛye lesenkɛ, ni u yamman i wunu kammilenan lese ntoni. 5Nkafi, nwantu lese nke nCeni u kwin kamman a mɛyeni, fɔ u pa tiki tɛni, a nbasi, a bɛ a kwanan uloni, nka u yammoni nki. 6Ntukosini a Ceni nka wan yammo n kammi yan ntu ti summusenneni, a Ceni ki waka i tummuyɛni fɔ Yesu Krista pani kuwa usi.7Sɛnan ki nkle patɔ i wuntanan u yɔkani a mɛye le ntoni nki, nkafini a kwinan ki nsumu nkeni.U yinnibe kaso nannki, ni ye Ceni u kwin nkaman nmanne liba u peni n kwɛman nki lese nkɛni, nkafini pafi pa wan pi wuntani i si sahuu, Ceni u nan sise nka nkleni, a lo a ka kwanan ki. 8Ceni ukɔkunto summani a tototoni u kwinnan u kammi nwuni nma a kwin nan Yesu Krista wu nakɛni.9Ni Ceni u yaye u mɛyeni a wan wunan kammi le wunu ukuni kwelew, u summi, u yammi kwin sumanan ipɛ wunta kammi yan u wunan nki. 10Nkafini a pafi a pa summan kwin kammi yan, a patɔ ni kammi yan apatɔ liya ni piman Krista pukoni kuwa usi. 11Ipɛ a pafi apa we kamman sahuu, nka fakanan yan Yesu Krista kwɔnan nki, nkafi sise, ipɛ fe u pafi upa tiki Ceni usi.12Nkamman, ni usi a pa summan nkani, nkakɛ nma nkɛni: kwinan nka fibeni u wasini sababunan nCeni u kwin komma nla wɔnyinke. 13U wasini yani, sɔlidasi man ncɛyɛ yɔsube i klekuni, i pɛ liba u sommi u tototoni, ncaba utoni u summani ani kaso nbaautuni Krista yammoni u u kwɔnan nki. 14N tuko u kwɔnan u wasini sababunan, ti tukoni nki ncaba uka fiyamman u yan kɔkwasinan kunni Yesu Krista kwɔnan nki.Ncaba ula wɔnyinke i Ceni u kwinne nma i liya nansi nyinkenanni.15Sɛnan nki, liba ncese Krista kwin nkamman nmanneni, i tuune ipɛ liya kwin summa nanni, i ki nkabɔ cesebɛ nmanne i kwin summa nanni. 16Ncaba pi u yammi a ni nnanni Ceni u kwin kamman nkwɔnan nki ni. 17I ki nkabɔ i kwɛ wunan u kwɛman manbɔ, i kwɛ i Krista kwin nkamman nmanne i wunu nyesiye, ncaba pi usini a pa wan wunnan npakaye u kunni kaso nbaa utu.18Hali i pi nmanne i wunu nyesiye, walima i wunu nkammile wo, nka ki kwasinanbɔ.Nwunnan u kammini nkafini Krista kwin kamman ni manne wemmi ntoni nkini, nka nfi nila wɔnyinke i wunu kammileni. 19Nkafini ntuko usini, a Ceni yaye ipɛ Yesu Krista nina u kwɔnan nki, nkumman nwemi nkwisini, nCeni ki nfeni.20Nwuntanan ki nkwɛ kunni sahuu ni, i ni i wunkone sɛnan nki, i kwɔnan nki ni sinsebɔ fɔ nsunkanni nyan kɔ kwasi nan, u lo kɛrɛkɛni ipɛ lese ntoni nki, i ni na ki nkle wo, i kuu wo, ni usini apa tiki sise Yesu Krista yinan. 21Nkafini i ni nina nke, ni ninan nke Krista yammoni u kwɔnan nkini, i ki nkabɔ i ku bɛ nka nkakɛ nka u kwananbɛ.22I ki nkabɔ u yinibe ni nan nke, i ni fiyan yammo nkammi yan u yamman bo, nsumman ni nka loni bɔ. 23Nwuntanan ki nbɛboni nkeni, i ki nkabɔ npuwɔ nkle sahuuni, nkankakɛ nman kɛni nfɛ ni nani nki npa ta n pa waka Krista kle. 24I ki nkabɔ i waka nina nke, nkankakɛ npuwɔ akle sahuu.25I ki nkabɔ ntuko usini ani waka aminan nki ni nan nke ni, npa ba a toni si apata wɔnyinke, npafi npa yan wunu kammilenan a tukosinan u kwɔnan nki Yesu si. 26I puke a kle lese nkɛ a fiyan kɔsise u yan Krista kwɔnan nki ni n kwɔsɔnni. 27Nka kwasini, nkakɛ nman kɛni: a Ceni fakanan u sunkan ni u sini i Krista wemi, nkafini ipa lese nkɛ akle, walima i fi pa akle bɔ wo, a pa nu a akɔkwane ni, a pasini apa yammi yammoni i wunta poni, i pi summu nponi Ceni u kwin kamman nkwɔnan nki a tiki a wuntanan aka sini.28A tulu a niyemi upa wan nansine a mɛye wemi npuwa yɛbɔ, a yimi nfi kuwo bɔ, pi summani a pi ka u yɛsɛni, ipɛ a kani kɔka nka yini Ceni ukleni. 29A mɛyɛ ncɛyɛ a Krista cabani, Ceni u nan wunan nnan nka ti kleni, nkakɛ nma kɛni: u yammuni, a pafi apa wan a wuntani i kunni, nka nka yewubɔ, apa yan pakaye nma a yɔ i poni. 30Nkumman nbakaye nkumman a sini, a yam be nkumani, a summɔn hali tɛni, a kumma nbakaye npɛkɛ ni nni bɛ.


1Ijiditukunan i yan Krista ciya upo, i kɔkwanan ki yan i kammiwunan u wunnan nki i siyanan ki ti sini nki Ceni u nina, i kammile ipɛ wunannan ki yan yukunan tasinan ki yan i po nciya nki. 2Ti yini ti wuntaman ntɔkɑponi, kammile wunan nki, ipɛ ti yini ti wunuma ntɔ kaponi, ti sini wemi ntɔni nki nka u wunannki nwunu kammileni kilɑ wɔnyinke sahuu.3Ti yammi puwa i wunu yesi ye bɔ ipɛ kɔsisebɔ, iki nkabɔ ti yɔkɔ tikɔni ta tiku ti maciba upe atipuwɔ pɛyeni. 4Nkafi puwɛ nfi nkɔ puwɔne iboko ise tisibɔ, ti yini ti yɔkɔ ti wuntananni ti manciba upe.5Sɔɔnnan nka ye Yesu Krista sise, nka nfi yan tiklebɛ. 6I senan nkwɛ iceni kaponi, i tulu ipa ce nkabɔ. 7I ki nkabɔ i tuluni i yini nkumman ntoni ye, i pa nma yammo yammi kope nfakanan nki, i yammi ikɔ nma ninnannan liba upuwoni nma Adama kobe. 8I tuluni i yɔkɔ i kɔni i pa yammi Ceni u sakonan, fɔ upata upafi i kwa nke siye usi.9Nkafi, Ceni upa tiki sise ise sahuu, yinan i puwɔ yise ntoni nkeni, nka Ceni unɔn ikle. 10Nkafini Yesu yinnan u kwɔnan nki,pumman nkumman wala usini ipɛ man usini ipɛ man utuni nkumman ntɔni npafi npa kurukuni. 11Ipɛ liba utoni upafi upa mɔnɔn a Yesu Krista ni yɔsube, pa tiki sise ti kwɛsi Ceni usi.12Nnanman a tuko nkwinneni uyinibe a kle, Hali tɛni a ta wɔnyinnke i wunnan wan nkunni, a kɔka u kwɔnan nki ipɛ Ceni u nansi yinkenan sahuu. 13Nkafini Ceni mannan kwinkammiyan nka ni, kiti basi lese ntoni nkini, upa wan nka ubula u yamman tisi, upa nan fakanan tikle.14A yammi wemi ntoni kwin fiyanman nmanan ipɛ nu kwanu nan i yan puwɛ si asibɔ. 15Nkafini apafi apa liya pimman ipɛ nikamman nyɛsɛ ninani u liba u sini nkibɔni, pɛyɛ ncɛyɛ yɛsɛni, ipɛ pilo wunkurabɔni, a tɔ yimilɛ ya pisini nki nman wusupise. 16Pi fiyan kɔka kwinan nka kwɔnan nkini, a manan nka pɛye, i nka u yammi ki ta nkleni basinan Yesu Krista pani kuwa usi, nka u wunnan nki i yammi yammoni nkani ipɛ a pa tulu bakaye nka yeni, nka ki fiyan ta funnan bɔ.17Hali i ntimi nsunkan i pisenan upa wasi sarakanan upa a jiginan u kunni, ki kammile nwuni, ipɛ ki wunu kammile nan unan nkle u ku a tototoni ukunni. 18Nkafi ti yammi wunu kammilenan kaponi.19U wasi ti kunnuni Yesu sagonan, ki nwuntanan nki a pa tumu Timote a mɛye, nkafi ipuke lese nke, nwunan upafi upa kammi a wemi nwunnan nki. 20I kaponi nka bɔka ti kwinan nki nma bebɛ. 21Libani usomi pi wuntanan kipi kɔkunto yeni yewu, pi wuntanan ki Yesu Krista wemi nnebɔ.22A tiki a we nyamma nkammiya nke nankɛni, ti summan nkani. A nan a kɔni, a yammi yammoni i be, nceni kwin kamman nta wɔnyinkenan u kwɔnan nki, nma kobe i yammoni u yamman i kwɛsi ye nankɛni. 23I pa lese nkɛ nyan fakanan nwemi nsi, ki ki wuntanan nkini a pa tumu a mɛye. 24Nwuntanan ki kunnuni i kuni, a Hani lese ncuman nne a ni fiyan ye wɛyeni.25Nwuntanan u wani a upuwɔni npatɔ Epaforaditi tumuni amɛye, isenan nkwɛ wasi ntɛni boko yammoni nkini ipɛ tammiseni nkini. A tumu yeni ipapa nbasi u wasini kwin nkammi yannkle. 26Yi usini ɛpa yan amɛyɛyi wunkuruloni nke, i ki nkobɔ i wuntanan ukɛyɛni a nu i kase nmiyanni. 27Sɛnan nki, i kayeni sahuu, fɔ i waka cu ipa kuu, ikinka Ceni u kwɔnan nki i wunsoni. Nkini nma a yunkunan uta nkɔkunto sini, nkafi pa palɛ wan nsummu ukase ukuni.28Ntimi kankakɛ i tumune, i kinka i puke a pa yɔnyi a wunan upa kammi ipɛ wunan pafi upa wu nsummu nkase unu. 29A tuku i wunu kamileni, i balimayaye kunnuni i kwɔnan nki.Usunni apatɔ i kwɛ i puwɛ i suwa usuwa utuko sahuu. 30Iki nkabɔ iye usini usi ɛpa kuu Krista yammoni u kwɔnan nki, i puwo i kɔkunto ni nani puwabɔ, a fiyan basinan nka suwa yamman bebɔni, nka nkakɛ i yammube.


1Ayiwa ntokoni nki ncaba, a wuna nkammi kununi i kwɔnan nki.Nma nan kwinan nka a mɛyeni, ukwasi be npatɔ ipukone nkumman npobɔ.Kibɛ ti basini sahuu. 2A tuku akɔ puman nne, yammo kumi nyamman, ncɛyɛ tika kakuwa usinan ki sensenanbɔnu. 3I ki nkabɔ ncɛ tiki kakuwa usi senseni, tumuyɛ kɛ ncaba, tumuyɛ ncɛyɛ ti Ceni ufe u ni na u kwɔnan nkini, ti yan kɔsise Yesu Krista kwɔnan nki, tumuyɛ ncɛyɛ ti wuntaman nwan ti kɔkunto kunni bɔni.4I ki puwɛnkwɛ wunan nki ayi fiyan i wunan u wan i kɔkunto kununi, ni fiyan walani, ani bɛ i fiyan u yammani nku i kunni, iki nkabɔ wemi ntoni ni fiyan n wunan uwan nkɔkunto kunni. 5Nkumuni, u ku sintini usi, ntiki kaku wa usini.Ni Isirayɛli kobe n yini Bɛnsamɛ fɛma usini.Ni eburuni, nkwɛsi ipɛ nkwɛnan yɛ eburu ncaba.Ceni u sariyanan u batonan u pɛra usi, ni fariʒinyɛni.6Nkwa nkɔsini yeni npatɔ i Krista liba u baka caba.Kwɛmanan uka upɛra usi, nbato sariya nanni fɔ ntɔ liya piya. 7Nkuman npuman n wasi ye nkleni pu yaklenan, iki nkabɔ kɛrɛkɛni ni nkuman nyan nma ni puwbɔ, Krista kwɔnan nki.8Sɛnan nki, nfi n kunnuni Yesu Krista summane i nankani, nkankakɛ kwin kwe, nka nfi ni nkumman npuman ntoni u yan a ni puwabɔ.Nka nfi ntulu nyan puman ntoni a ni puwabɔ. Ipɛ ni puman ntoni nyan ni nma pu.Kmmi, nkafini npafi Krista. 9Ta tɔ kaponi ise.U wasi nma ntileni Ceni uyinkakinibɔ sariyanan u batonan u kwɔnan nkibɔ.Iki nkabɔ n yɔ i poni nkafini nwan nwuntanan i kuni.Nka u yɔne ponan ki yan wuntanan u wan Krista kunni.Nka u yɔne ponan ki yan wuntanan u kwɔnan nkini Ceni ukleni. 10Nka ni u wiyani, nkakɛ nma kɛni : Krista summanan, ipɛ a pa summan ɛ yan fakanan kwa u kuni, mi baka nma i baka nankɛ ni, ipɛ i nan i ni na nankɛni, n sunkani nnan nina yani nkubɛ nma ise. 11Nkafini npafi npa wunso.12U wasi nma nku npuman ntoni nki npa yan sananibɔ, npa wasi nma puwɛ nkwɛ fiyan i kɔtubɔni, iki nkabɔ ni nkɔ kwasini ni ta wɔnyinke, nkafini npafi npatɔ puwɛ nkwɛ fiyan i kɔtuni, nkafini nkankakɛ Yesu Krista yilebe u yinnan. 13Ntukoni nki ncaba, ki wuntanan nki uni ma puwɛ nkwɛ fiyan ikɔtubɔni, i kinkabɔ pu poni nkakɛ ni uyaman : nku puman nkuman kunni, nwuntanan yini nkuman nto u kunni nkwa nkɔsi i yɔnyinke nta. 14Ni yaneni fɔ yanan unan nki, nkafini npafi npa yan sinsɛnan utɔnan Ceni ki ti yilene nka kwinan nki Yesu Krista.15Tumuyɛ ncɛyɛ ti yan summanan u pa la Krista wunkura usini, ti toni ti sunkanni ti wuntaman ntɔ yani.Utɔ utɔ nma ti wuntaman ni kakanan nwunan suwaye puwa nwunan ye, Ceni ki u kwasi tumayeni. 16Fakanan wo fakanan ye, ti yami wemi nkumani fɔ npa tiki itɛnan ni, ti kwa ti kɔsi ti towɔnyinke i kumman nwemi.17N tukoni nki ncaba, a tɔ nsumman ya, coko nkammiyan nka ti tuku a mɛyeni, a yɔ nka upo nma cese. 18Nmanan kɛni nkwisi a mɛye, lese fiyan man nne, npukeni nmɔnnɔn a mɛye bo ipɛ yiniman, a Krista kwa uko siye usi, ni fiyanman u cini fakanan usini i nkabɔ. 19Kɔ yesiye nka ncaba uyunkone.Pi fuuman npɛkɛ pi Ceni mi.Wemi nkuman sinse nwan piyi, nkuman npɛkɛ pi pikɔsise ipɛ.Pi wuntanan kita nkuman upuman.20Iki nkabɔ tumuyɛ kɔni, ti kwɛni kuni ki wala usini.Tikɔkɔya yɔsube Yesu Krista i yinnan yanyeni ipa pa tumuye, i se nan nkwɛ ti ce kini. 21I sɛkɛ pe tisini kasiyenan uminan ku, upa sini nka wu sumanneni nma ika kinankɛni.Yu- yamman i fakanan ni, fakana ki nka yeni, nkankakɛ i fakanan u yan u ku puman ntoni ukuni.


1Nkofi, nkaman, a mɛyɛ ncɛyɛ a kwin nan u kammi nwuni, ipɛ ni usi a tuku manca nankɛni, nkankakɛ i wasa sababunan n wunan upa kammini, ipɛ wunan pa wan nkunni, a kwa akɔsi sahuu kunnu ni i kwɔnan nkiɲnanman. 2Ni Evodi ipɛ sɛtisi yaye a pi sini nma tukoni nki nciman, kunnuni i kwɔnan nki. 3Mannan nkwɛ wansi ntɛ yammo yam kammi yani, ni mi yayeni a mi ba pɛyɛsi, nkafi ti baka kaponi ipɛ yeni nceni u kwin kamman n yammo ni nkini.Ipɛ klemabɛ i bɛ ntɛ yammo yamman usomi utoni, pi yinan ki Ceni u sɛminan nkini.4A wunuman nkammi lese ntoni nke kunnuni i kwɔnan nki.Hali tɛni ni pukoneni nmɔnɔn a mɛye a wunu man nkammi. 5A tɔ nma liba ncɛyɛ sabalini lese ntoni nki.Kummi i pani lese nta kani. 6A wunuman nkɛn puwa kwinan nkibɔ, iki nkabɔ a Ceni u yaye, ipɛ a ufe, puwa wo puwa ki aka u kammile a yɔ Ceni ukle. 7Nka u wunan nki Ceni nka yimilɛya u ku liba u kwin summanan u kunni, nkankakɛ a kɔka liyan wunta pi ye fiyannan nke Yesu Krista kwɔnan nki.8Nkuman ntoni userebe nke, ne ntukoni nki ncaba, i puman nkuman wasi sɛnan, sise ki nkuman yeni, ipɛ kwɛ mannani, ipɛ sakasinani, ipɛ we kamanni, ipɛ ika i fiyan wunan wan puwɛ i kunni, ipɛ sɔnkammiyan nka i fiyan pa i yin i kammiyanni, nkumman nyewunan ntɔ ti wuntanan nki. 9Wemi nkuman a simini nkwine nkle ipɛ nyammi, a kwa a kɔsi a wan nkuman yammoni nki.Nka u wunan nki Ceni nkwɛ wunannan unan tikle i waka i tumuyɛni.10A fi u tikaye beni kɛrɛ kɛni a nsini, nkafi nwunan u kammini sahuu kunnuni i kwɔnan nki.Ki ma ni u maneni aye wuntanan uyinan bebɔlɛ, aye wuntanan u yinan beni, nkafi u yammi fakanan kiye a mɛyebɔ. 11Kibɛ nma puwa nklebɔlɛ, a nka yini nba manni yabɔlɛ, u yinibe fakanan wo fakanan, nwunan ukammini, nkafini nkanka nsimi. 12Ni fiyan nkɔ tuko nbaka lese nleni, ipɛ i puwa nkle lese nkɛ.Wemi ntoni nki ipɛ fakanan ntoni nki, n wunan u kammini, nwanni nyinko lese ne ipɛ kulo u lese nne. Puwo nkle wo puwo nkle bɔ wo, nwunan u kammini. 13Krista nan nkwɛ fakanan unan nkleni, i kwɔnan nki ni fiyan nkumman ntoni u yammani.14Iki nkabɔ a yammi we kamman sahuu, a lo aka u kwanan nbakaye nsi i basinanni. 15A mɛyɛ Filipi caba a summɔnni sahuu a Ceni u kwin kamman nwantu lese nke, a yewunan nka nbabesi nyammoni ukle Ceni u liba u sini nki n fɛni lese nke nfɛni lese nke Maseduwani pɛra usi. 16U yinibe Tesaloniki, a kammi n kani, nkafini a babesi lese fiyan man n leni. 17U wasi nma basinan nka ni uwiyanibɔ lɛ, ni usi a wunan ba wan a we yamman kamman a sanan uknni.18Kɛrɛkɛni n mankoni u kammi puman ntoni ki nkleni, fɔ u ku nnan ukunni lesenkɛ Epaforaditi pa a basi puman nnan nkleni, nkuman n lese nne nfani ncaki, nka wasi saraka n kammi yanni, Ceni u tulu n kayeni, u kammi i wubɛni ucani. 19NCeni ki a makoni u kammi leni, u pasini u klemini n pu yisiniman Yesu Krista kwɔnan nki. 20Ti kwɛsi Ceni yinnan nsi lesen toni, Amiina.21Puwɛ nkwɛ tuko Yesu Krista, a nan fe ncaba ukle pi lalaye nne.Ti tukoni nki ncaba ncɛyɛ i be nnan nanni, caba pi fe unan akle bɛni. 22Krista po ncaba ncɛyɛ nnan nanni, n caba u toni ki a feni bɛni.Iki nkafe ncɛyɛ fe unan akle sahuu, ncaba upɛkɛ yɔsube i kle kunni. 23Kunnuni Yesu Krista nna i yimilɛya akle.

Colossians


1Be Pɔli nannkwɛ wasi Yesu Krista tumutayani,u pa sini i Ƈeni u sakonanni ,ipɛ ti basimanan Timote. 2 Ti sɛmminanni u tokone Krista liba upe kɔlɔsi boko nkeni,a mɛyɛnƈɛyɛ wasi ntukoninki nƈaba uka sahuuma Krista kwɔnannki,ti kwɛsi Ƈeni nnan u yimilɛya ipɛ u wunnan tikle. 3 Ti Ƈeni u yaye a mɛyeni kwelew, ti tiki sise i yinnan usi i senan nkwɛ i ti Kununi yesu Krista kwɛsini.4Nkafini ti nuni tuko bɛ Yesu Krista sini ipɛ a Ƈeni u liba u kwinnan u kammi a wunni. 5 Nkankati wan ti wuntanan u kunni arijananannki,ti yan nka u wuntanan u wankunanvƇeni ukwinkaman u kwɔnan nkini ,nka sɛnan u kwinanni,nka ti nu tintiyan. 6 Nkanka nfi nina u tototoninki,i ti yammoni u yamman nnanani sahuu,nma ti u yamman ti kwɛsi kle nankɛni. U fi tikle i nankani ,ti tulukeni ,nkanka nbatumuyɛsi ta suman Ƈeni u yimilɛya sahuu.7Ti tɛni yammo yammiya Epafarasi,nkwɛ kwinnan kwasi ti kleni.i ni Krista yammo yammi kammiya,ti kle ti sininki,i sɛkɛ nkala tumuyɛ nkuman nkuman nwemi nsi. 8 Ti Kwinnan u kammi manƈawu nankɛni Ƈeni uni nkammiyan u kwɔnannki,i sɛkɛ nmanɔn tumuye.9Nkafini ,ti nu a kwinnan lesenkɛni,ti Ƈeni u yaye a mɛye lesentoni nkini,ti u yaye ni ɔnan wunta kaman tikle,Ƈeni unii nkammiyan u kwɔnannki ,nkafini tafi ta summan i sakonan sahuu. 10 Nka u wunannki ti ƈini fakanan upafi upa sini i Kununi i sakonan,ipɛ ti kwinnan upafi upa kammi i wu lesentoninki,ta fi ta yammi yammo kamman nka fiyammman,ipɛ ta yammi yammo kamman nka fiyammna ,ipɛ ta summan Ƈeni sahuu.11Ti u yayeni a unan fakanan a kle sahuu,i fakanan u kwɔnannki nkafini ti wala a kwa a kɔsi a tuko wemi ntoni i wunu kamileni. 12 ti fe unan Ƈeni ukle isenan nkwɛ yini a pa yan tɔnnanan, nka bele Ƈeni u liba upe yimilɛya u tiyenkini.13Ti kɔkɔ a mɛyɛ yimbi yenklemini ,ipɛ ta wan a mɛyɛ i kobe yɔsuyeni,kobe nkwɛ kwinnan kammi i wu i ƈakini. 14 Kobe nkwɛ yan fakanani ,ti we yemi npukuni,ti kɔkɔni.15I sɛkɛ Ƈeni u yimini,ti fiyan Ƈeni nkwɛ yanyibɔni.I sɛkɛ nƈan puman ntoni,ipɛ i sɛkɛ nƈan puman ntoni,ipɛ i sise nfa ntoni . 16 Nkafi puman ntoni nbele i kwɔnannki.Wala usi npuman ipɛ man usi npumman ,bele npumman nkuman fiyan yanyini,nkuman fiyan yanyibɔni,i yɔsuye nwan i fakanan u kuni,i fakanan u wan i fakanan u kuni,i fakanan u wan i kunnunye nkuni nkuman ntoni nbele i kwɔnannkini,ipɛ nbele ikɔ uwunannkini. 17 I sɛkɛ nƈan puman ntoni,puman ntoni u bele i kwɔnannki bɛni.18I sɛkɛ Krista liba u yɔsube,nka i sini .U wantu iseni,i sɛkɛ nwasi kunan u tintika nka wunsoni ,nkafini upafi upa yammi liba utoni u yinke. 19 Ikinkabɔ ukammi Ƈeni u wunni i pa tɔ Ƈeni. 20 upa sini i bele pumman ntoni i kobe i kwɔnannki ,man usi npuman,ipɛ wala usi npumman,i nan wunan nnan i kobe kwa u kwɔnannki siye usi.21Tumuyɛnƈɛyɛ ti ye tuwo ye i Ƈeni tintiyanni,ipɛ tiyeni Ƈeni uniyemi ti wuntamanni,ti we yemi nkwɔnannki . 22 Kɛrɛkɛni Ƈeni usini i tumuyɛni i kobe i kwa ukwɔ nan nki,nkafini ta fi ta waka kwɛmananki ipɛ tiya piye upafi summan nne i yinke. 23 Ikinkabɔ ta kwa tikɔsi i tukosinan sahuu,puwa pa lɛ ti wuntanan u kanyenan u pa fe ti wuntanan u kwinkammanni npo nkumman ti nuni,nkumman beleni pumman ntoni ninaninkini.Be Pɔli nwasi nkuman yammoni u yammiyani.24Nwunannkini,Krista bakaye ukle nka u wunannkiniKrista bakaye nsomi nkumman waka yeni,npɛ ni nni Krista liba u kwɔnannki,nka i sini nni. 25 Ne wasi liba nƈɛyɛ yammo yammiyani,u pa sini bɛ i Ƈeni u yile a basinan u wunannki.I yilebeni npafi npa manan i kwinne sahuu. 26 Ƈeni u wemi nmini yeni,nmini ye nlese nlɔkɔni, liba upe.Ikinkabɔ kɛrɛkɛni Ƈeni u tiku uliba upeni. 27 Ki uponi, a upatiki wemi nkumman miniyeni kɛrɛkɛni sahuu,siyaman nsininki,nkankakɛ nma kɛni: Krista a sininkini,i sɛkɛ nwasi a jikinan,a wunanan u yan sisɛni.28Nkwɛ Krista yinan nka tu manne liba utoni nke,ta lu wunkura pi tu,ipɛ ta tiki pɛyɛ i wunta kammiyan utoni,nkafini tafi ta nu wunkura liba u tu pi tɔni u lalayeni,pi yisi nka upafi upa yini Ƈeni u yinke Krista kwɔnannki. 29 Nkafi ni yammoni u yamma,ipɛ ni tanmise i ti fakanan,nka yammoni u yamma nwunannki sahuuni.

1Ni usini a pa sumɔn ani kɔsɔkɔ kwe u yamma a mɛyɛ ipɛ lawodiseƈaba u kwinnannkini ipɛ liba nƈɛyɛ yambeyi pi yanyibɔni. 2 Nkafini nka upafi u pa ba a wuntanasi,ipɛ pafi upa ba a wuntanasi ,ipɛ pafi pa tɔ kapo kammiwunan u wunannki,pa wa nka mini ye Ƈeni ukleni,ta yan wuntakammiyan ta summan nka,nkwɛ Kristni. 3 Puwɛ i fiyan wemi nkumman toni u summaneni Ƈeni uka upɛra usini,Krista tiki nkumman nneni.4Kwinne nkumman nmanniva mɛyeni nkafini,puwɛ palɛ a wase i pa kwinkumi. 5 sɛnan nkakɛ,ni a sininkibɔ,ikinkabɔ nwuntanan ki a mɛyeni,nwunan ukammi npa yan amɛyɛ siyanannki sahuu ipɛ a kwa akɔsi i manƈani ipɛ a wan a wuntanan Krista kunni .6A tuko ti Kunini Yesu Krista si nankɛni,a ƈini fakanan ntɔ kaponi i ka . 7 A nan a kɔ ikle,a fi a kɔ ise,a kwa akɔsi a wan a wuntanan i kunni u pa sini i tikava tiki a mɛyɛ nkasini,ipɛ a tiki sise Ƈeni usi sahuu.8A summan a kɔtukuki fakanan puwɛ nfi a kumi nyesiyebɔ ipɛ i wunta kobɔ ,nka pi uyan adamapise u landanan nkini,ipɛ ninani u fakanan,nka ki kaponi i Krista kabɔ. 9 Ikinka Ƈeni ye nyisini i sini usi nfa nkini.Pum10man ntoni ki tikle i kwɔnankini,i sɛkɛ ,yɔsuye nkuman ni i sɛkɛ nkumman ntoni u kunni. 11 i kwɔnannkinankɛ ti tiki kakuwa usi.Ti tika kakuwa usi ikle,i yammi nka puwɛ ka uwunannkibɔ,ikinkabɔ Krista ka u kwɔnan nkinan,nka ku tikayeni a ti fakanko u wasituni. 12 Ti batise lesenkumman ye, nka ulesenke ti kunan upu kaponi iseni,ipɛ ti wunsobɛ ise kaponi,ti wuntanan utika userebenke Ƈeni u kunni,isenan nkwɛ yini tumu suwoni.13Tumuyɛ nƈɛyɛ ye kunumani a kwinyemi nkwɔnannkini,ipɛ a liya tika kakuwa usinan u wunan nki,Ƈeni u yini tumuyɛ suwo kaponi.I puku ti kwinyemi ntoni. 14 Sariyanan nka tikini ye ti kamani,u pa pi ye uwan tikuni ,i lonkaye ti kuni.I lo ye i kwa u wunannki siye usini. 15 Ƈeni uyɛsɛ faka nsuse u kanan ,u yɛsɛ yɔsube nyɔsuye, i tu ku pɛyɛ i yammi pɛyɛ yammo yammipise ,i tiki pɛ wele kwanyii, i yan fakanan nkunni Krista kwa ukwɔnan siye.16Ti yini puwɛ pa pi tumuyɛ wannikuman ipɛ nini kumman nka upɛra usi walima fɛtuman nkumman ti yamman yɛ wunan ipɛ wuni kuwa upɛra usinibɔ. 17 Wemi nkumman peyeni nyina nka,ikinkabɔ nsensenan Krista kɛ ni isi.18Nƈɛyɛ nyammanvnma pi yɔkɔni ipɛ nƈɛyɛ mɛlɛkɛman nfeni, a yini nƈaba usi puwɛ pa kan amɛyebɔ.Pi kwa pi kɔsi i pummanvnkumman pi yan yini i kɔsi i puman nkumman pi yanvyini i manani.Pi pisise i adamanpise u wuntanan u kwinne nyewunan. 19 pi tuku pa lakasi Krista sibɔ, i senannkwɛ wasi kaponi, i senan nkwɛ yan fakanan sini upa tɔ kaponi,i yan i makoni u kammi npumman nanpise nkasesinan ukle ipɛ timan nwunkura ,i pa summan sisevi pa sini i Ƈeni u sakonan.20I ti ku kaponi ise maƈakuni,ti la ninani u faka nsuse u wemi nsi,pɛyɛ nƈɛyɛ ninani u kunni,kuman nfi ta tɔ pi landaman nfe bo nma ti ninani u ƈaba̵ yini?. 21 U manani a ti wanni kɛbɔ,ti lɛmunibɔ, ti tuko yɛlɛbɔ. 22 Nkuman npuman ntoni ni kwisa npa yɛsɛ,i pɛ nkuwo utɔni Adamanpise u landaman ,ipɛ pi ladiliman nkunni. 23 Pini nma pi pi yɔkani,pi pi sini u pakaye,pi nkuman nwemi nsise,ikinkabɔ nsunka i sisebɔ,nkuman ni adamapise u wunu kammile puman nyewunan.

1A ku kaponi ipɛ a wunso kaponi i Krista ,pummannkumman yan arijananki,a nkumman nwiyani,aKrista tɔna tiye nkɛ Ƈeni u klewɔnannkeni. 2 Awuntanan ntɔ pumman nkuman arijanannki,a wuntanan ntɔ ninani upumman nnebɔ, 3 nkinkinka kini nma a ku ninani uka upɛra usi,a ninina ki i Krista Ƈeni ukleni. 4 Krista nannkwɛ wa̵si ti ninani,i tiki i kɔye lesenkɛ ,tibɛ i yanyi nkumman nlesene i Ƈeni u yimilɛyani.5Wemi nkuman manni usi npuman,ti yini nkumman manni usi npumman,ti yini nkumman ntototoni ye, labane,inina nkuye,ipɛ wunta kumi,ipɛ kwinye yamman ubula,ipɛ kɔbanɛ nwemi,puwanka kaponi i yanni kwanni. 6 Nkuman nwemi nkwɔnannki,Ƈeni u sumukase nilɛman utu .7 lesenkɛ a kwinyemi nyamman yeni,nkuman nsuwankaye a yamman. 8Kɛrɛkɛsɛ a la nkumman nwemi nsi,npɛkɛ kumani,yimbiye,sumunkase,yesiye,ipɛ puwɛ i yini yesiye,ipɛ labawemi nkumman ntoni ni fiyan yinan ti nuni.9A lifokumi nkuwo maƈaye yinibɔ,ikinkabɔ ti lɛ ti we sɛman ntoni,ti yini nkuman ye. 10 Ti yɔ we wunuman npo,nkuman wɔnyinke nta unan kle lese ntoni,Ƈeni u sumanan u kwɔnannki,ti tɔ nma ti beleya. 11 Nka u wunannki,dannan ki siya ntise nsini i zuwifuman bɔ ,nƈɛyɛ tiki kakuwa usi ipɛ nƈɛyɛ lɛ tika kakuwa usibɔ,ƈaƈaba ipɛ siyankumi nsini nkibɔ,yammo yammipise ipɛ nikwɛmaman usininkibɔ.Krista puman ntoni,i liba utɔni usini.12Ƈeni u tu tumuyeni upa wasi tumuyɛ u.liba ipɛ ti kwinnan ukammi i wunni sahuu.Nka u wunnannki ,ti tɔ nikammnan,nƈɛyɛ yukunan tasini.A akɔyɔkani,a tɔ nikwintukoman nƈɛyɛ pi kɔyɔkani. 13 Utɔ utɔ puwɛnkwɛ yammi kwinliyasiyanan i boko isi,a yukunan ki ta maƈasi,a manƈa ka kɔsi lesentoni nke.Krista yukunan u ta tisi nankɛni,ti yunkunan ki ta bɛ manƈasi yani. 14 Wemi ntoninki kammile ntɔ ti wunannki,i kwɔnannki,ti fiyan maƈa tukoni sahuu.15Krista wunan nnan ntɔ itummuyɛ, tiyileni tafi tatɔ kaponi sini usi,ipɛ ta tɔ kwinkamman yamma usumaya. 16 Krista kwinne npafi npatɔ ti wu sahuu.Ti maƈa tika ti mani imanƈa,ipɛ i kwinkamman ntoni.Ti Ƈeni ufe ti sise u tika isivi wunu kammileni,nka yanƇeni u kammile wunannkini ipɛ yɛman nwunuman,ipɛ yɛman nkuman yan Ƈeni uni nkammi yan u wunannki. 17 A puwo puwo yamma,walima a puwo manni,nyammi nkumman ntɔni kununi i yinan ukwɔnannki,a tiki sise ti kwɛsi Ƈeni usi.18Ƈiman a yɔkɔ akɔni a puwɔyɛtu nma usini kununi i liba upe nankɛni. 19 Kwinyemi a yini a ƈiman u kwinnan u kammi a wu,a yɛsɛ pisibɔ. 20 pise,wemi ntoninki a yini a kwɛsiyɛ ipɛ a kwɛnan yɛ sise,nkafini nkanka kammi kununi i wu. 21 Kwɛsiyɛ i pɛ kwɛnanyɛ a yini a pa ,a pise u tika kwinyemi nmanan usibɔ,ipɛ pi summuse npa kasebɔ nkafini pi wuntaman npalɛ kuwo.22Yammo yammipise a yammi a yammi a yinke ƈaba upe wemi ntoni upa sini i adamanpise u we kammi yamman,a yini a pa yammoni u yamman a kwinan u pafi u pa kammi pi wubɔ ikinkabɔ a u yamman a sumuse ntonivkwɛmanannki kununi i nansiyinkenan u kwɔnannki. 23 Yammoni wo yammoni a uyamman,a yammu a sumuse ntoni kammilenki,nma kununivi yammoni nkakɛ,a yammu nma puwɛ isɛkɛ a u yamman isebɔ. 24 A tuko usi a ti kwanan u yan kununi ikleni nka fa ti kwanani.Ti kununi i sɛkɛ Krista,i sɛkɛ Krista,i sɛkɛ ti yammoni u yamman ise.25 I puwɛnkwɛ yammi yammo ye, usu ikɔ u kwanan u yanni,Ƈeni ki puwɛ i tuwan ye i pa fe pɛyebɔ,i ni yammi nka nkankakɛ mi uyan.

2A kwa a kɔsi i Ƈeni yaye,a tiki sise i yinnan usi sahuu. 3 Ti bɛ Ƈeni u yaye a mɛyɛ,nkafini a Ƈeni u kwinnan upafi upa la wɔyinke, tafi ta manan Krista kwinan nƈunan, ni banki nka kwɔnannkini. 4 Npafi nmanne npa kwɛman npa kwɛmanni.5Nƈɛyɛ tuko kununi isibɔ,ti summan ƈini fakanan pi sininki i wunta kammiyan, i ti yan sababukammiyan,ti kwa tikɔsi ti manan kununi i kwinan pɛye. 6 ti siman i kwinan u manni fakanan lese ntoni nke,nina utoni nke,nkafini a pa fi a pa suman liba u pukoni fakanan sahuu.7Ntukoninkini Tisiki,yammo yammi ya ika kammi yan isɛkɛ.I kwinan u kammi nwuni sahuu.I wasini ntɛni yammo yammi kununi i yammoninki,nkwɛ i sɛkɛ i ti kwinan u manni a mɛyɛ. 8 Ni i tumune a mɛye nka u kwɔnannkini a pa fi a pa summan ti wemi,npa ba a wuntanansi. 9 Ni a tumune,ise ipɛ i tukoni nkini nina nkammiyan anezimu ,nkwɛ kwinan kammi nwa sahuu.I wasi ti kwɛribɛ.Nƈaba upɛkɛ i nanani nwemi nmanne a mɛye.10Arisitaraki nankwɛ ntɛni boko bankini,nkwɛ i a feni ipɛ Mariki nupu Mariki afeni,nkwɛ kwinan manan ye a mɛye u kwisini,i pa lesenkɛ i pa a kle,a tuku sahuu. 11 Yesu nkwɛ ɛ yile nne a Zusituni,nkwɛ i a feni.Nƈaba u yewunan pɛkɛ zuwifuman nƈɛyɛ yammoni u yamman ibe nanni kaponi Ƈeni u yɔsuyeni ipɛ nƈaba upɛ nwuntanan u wanni.12Epafarasi afeni,ise nkwɛ i ti tɛni bokoni,nkwɛ wasi Yesu Krista tɛni yammo yammi yani.A Ƈeni u yayevnkwɛ ise lesentoninki,nkafini, a pa fi a pa ni kulo nma a tuko Ƈeni usini ipɛva pa tulu i wuntanan nke sahuu. 13 Ni fe u nan akleni,a kwa a kɔsini sahuu ti kwinan nki ipɛ baliman man nƈɛyɛ Lawodiseni,ipɛ nƈɛyɛ Iyerapoli. 14 Ti nannan Lɔkɔtɔni luka fenan ukleni,ipɛ Demasibɛ.15A nan fe ti tɛni tukoninki nƈaba Lawodiseƈaba ukle, ni Nɛnfo feni,ipɛ Ƈeni u liba nƈɛyɛ minanku a klekuni. 16 I sɛmminani upa lese nkɛ u fu a mɛye,a kwisi lesenkɛ u kalanne,a tɔko Krista Liba upe Lawodise nkafini nƈaba upafi pa kalaw.Ika yini pikle upa pa tumuye,ti kala nkabɛ. 17 A mɔnɔn Arispi ye ,a kununi i nan yammoni nka i kleni,ɛ kwa i kɔsi i yammu u kammile.Be Pɔli ni fe unan akleni,bɛkɛ nkan sɛmminani npa toko a mɛye,a wunan nwa a ni bankinanbɔ.Ƈeni u yimilɛya nwaka a mɛyɛ.

1 Thessalonians


1Be pɔli ipɛ silivɛn ipɛ timote ti sɛmminan u tokone ceni uliba uliba upeni; ncɛyɛ tesaloniki; amɛyɛ ncɛyɛ wuntanan ti kwɛsi ceni ikunni; ipɛ kunnuni Yesu Krista kunni, Ceni unan wunannan ipɛ u yimilɛya akle.2Ti fe unan Ceni ukle kwelew akɔ upɛra usi, ipɛ i uyaye a mɛye lese ntoni nki. 3A tuko ceni usini a kwa a kɔsi a yammi yammoni ke, yammo kwasinan, kammile wunan u kwɔnan nki nankɛni, ipɛ ti tikɔ yɔkani nankɛ kununi Yesu Krista kwɔnan nkini, ti wuntanan ki keni to ti kwɛsi Ceni uyinke.4ntukoni nki ncaba, tumuyɛ ncɛyɛ kwinan u kammi ceni u wunni,tisummɔnni ɛ tu tumuyeni. 5Ceni kwin kamman nkuman ti manne, tti umanne amɛyeni, nma kwinne nkumman ni puwa bɔni, i ki kabɔ ti u manne nceni uni nkammi yan u fakanan ni. Puman nkumman ti yammi a kammile u wunnan nkiniɑ summan nkummani.6A mɛyɛkɔni, a simi tiyammini fakanan ipɛ kununi i ka bɛ, a tulu Ceni u kwinne nne i wunu kammileni, nka Ceni u nii nkammiyan, u yini a mɛyɛ baka kwemi nsiniki. 7U wasini yan,i ncɛyɛ tuko Yesu sini Maseduwani ipɛ Girɛsi yɔkuse nneni, a wemi nwasini simini kumanpi tɔni ukie.8Ceni u wemi nsi a kleni fɔ Maseduwani ncaba unu umannan ipɛ Girɛsi yɔkuseni. nkanka yewubɔ, ti wuntanan ki wuntanan ki Ceni u kunni nankɛni, ufi tibe ntoni nkini, fɔ ko usi yɛlɛ u mannan usi tiklebɔ. 9Nka fini tifi a kle lese nkɛni, a kammi ye i tumu yɛ nankɛni, i pɛ apa yini yanniki kwan ye nankɛni, apa nii nsuwe Ceni u kaponi u feni, liba utoni pi u manneni. 10Ti yammi nkani ta fi ta ceni ukobe i pukoni ka u yinkoni, i senankwɛ i yinusuwo i kwa u serebenkeni. Yesu kɛ i kɔka Cni u summu nkase nkapeni ukle.


1Ntukoninki ncaba a kɔkunto summɔnni a ti ta akle, u wansi fuunanbɔ. 2sani tafi akle Tesaloniki, pi baka tumiyɛ Sahuu filipi, ti summan nkani. Ti yan kɔ kwanan Ceni ukleni,ta manan ti Ceni u kwinnkamman a mɛye kwasinan usiniki.3Kwinne nkumman ti manne liba u peni, lifoko nkabɔ, watiman ni karamasi nanbɔ, tibɛ puwɛ fusebɔ. 4Ceni u kɔkunto ynni a ti fiyanni, nkafi inan nkuman nkwin kamman nmanan ti kleni, nkabɛ tita nmanni yani nka u fakanan nke. I kakammi puwɛ iwu nka ti u wiyanibɔ, ikinkabɔ Ceni nannkwɛ summan ti wuna nkwinanni, nkwɛ i kanka ti uwiyani.5U wasini yani ti summɔn a ti kwinne nwasi fakaye nkwinne bɔ.Timɔnɔn a mɛye ti kɔkunnto kammile uwannan nkibɔ. Ceni u kɔkunto sumɔnni. 6Ti ya sise puwɛ klebɔ, ti wiyɔnni a klebɔ , ncabɔ puwɛ nkwɛribɛ klebɔ.7Ti fiyan ye yɔsuye nyamman a kunni, nkafini ti ni krista tumuni taman. Ti wunan u kammini tatɔ i waka a sininki nma cibɛ i piribe i tuko nankɛni . 8A kwinan u kwasi ye iklenisahuu, nkafini, ti ye tikɔ bele tikɔ ta mannan Ceni u kwin kamman a mɛye, ipɛ hali u tɔ utɔ ti tiniina unan npafi apa nu nkuman nkwine. Nkafini, a kwinan ye ti summunneni sahuu. 9Ntukonin ki ncaba yammoni nka ti yammu ta ka bakaye ti kɔsini,ti wuntanan ki k. U yinin tumuyɛ a sininki i ti Ceni ukwin kamman nmanne a mɛye, ti yami yammoni tunan u wan tɔnan u kunni; nka fini ti sɔman npalɛ wan kwɛribɛ kunni asi.10Ti kɔkunto summɔnni i Ceniu kɔkuntoɑ mɛyɛ ncɛyɛ tuko Yesu sini, ti cini fakanan u kammi ye asininkini a loye wunkurani, pinanan ki ye tisibɔ. 11Ti sumɔn bɛni a ti tuku a kakaponi nman kwɛsinan i pise u tuko nankɛni. 12Ti manne a mɛyɛni, ti kɔ kwanan u nuwo a tu ipɛ ti u wiyani a kleni , a yini a cini fakanan u sini i Ceni u ka i se nankwɛ ti yilenne, nka fini ta fi ta yile i yɔcuyeni, ipɛ ta yan u yimilɛya yi.13Nkafi ti sise u tika Ceni u kwinne nkumman ti manne a mɛyeni, a tukuni nma ninnaman u manni kwinne bɔ, iki nkabɔ a tukuni nma Ceni u manni kwinne, a yan nkumman sɛnan, nkumman yammoni u yamman ti wunan nkini, tumuyɛ ncɛyɛ tuko Yesu sini.14Ntukoni ki ncaba, Krista liba ncɛyɛ zude yɔkuseni ncɛyɛbɛ Yesu Krista caba ni, a mɛyɛ ipɛ pɛyɛ a fe wunkuru poni nkeni, nka fini ti yan kwasinan ti caka a tɛni tukoni ki ncaba u klemini, nma ncaba u baka zuwifuman uklemi ni nankɛni. 15ncaba u zuwifuman upɛkɛ nni kunnuni Yesu ipɛ tumuni taaman, ipɛ pi baka tumu bɛni, pi kwinnan u kammi Ceni u wubɔ, liba u toni pini pi ni yemi. 16Pɛyɛkɛ liya ti kle ta lɛ Ceni u kwin kamman nmanne lia zuwifiman u pe, nka i wasa kwinkammi yan pa yan kɔkani. U wasi yani, pi wunuman wan pi kwinyemi nkunni. ikinkabɔ u kwisina Ceni u sumu uka pɛyɛni caki.17Ti kie kɔni tukoni nkin caba, ti lɛ mancasi inanka lese ncuman nneni, ti a sini nkibɔ, i kinkabɔ ti wuntanan ki a mɛyeni. Ti yammi wemi ntoni, nkafini a puke ta ta ake, ti usini a yan amɛyɛ yi. 18Nka yini ta tɔla a kle. Be pɔli nwan nka nwunan kini lese fiyamman nneni, sutanan nka liya nkle. 19I ti kununi ipa lesenkɛ i puke, yɛlɛ ti wuntanan ki i kunni, yɛlɛ i ti wunu kammilenan u yamman ise, yɛlɛ ta ti fakanan u yanni suwe nkwɛ ti wunu kammilenan u yan i kwɔnan nkini, tumuyɛ wɛ? 20Sɛnan nki ti sise u yan, ipɛ wunu kammile nan, a kwɔnan nkini.


1Lesenkɛ ti fi yan ye kɔyɔkanan u yan bɔni, ti yanni nma i ti waka i ti kɔ Atɛn ni, nka ki puwo nne. 2Nka fi, ti tumu ti tukoni kini Timote a mɛ, ini Ceni u yammo yammiya Krista kwinkamman nmanan u wunan nki, ti tumuni ipa fi ipata abasi, ipɛ ipa lu wunkura atu, a wuntanan upafi tuwani. 3nkafini, asi puwɛ palɛ liya bakaye nkle, amɛyɛ kɛrɛkɛni, nkafi ti summɔn ni tikwisi a u wasi ni fakanan, pi fi tumiyɛni.4Ti ye a sininki lese nkɛni ti ye u manne a mɛyeni a ti sunkan ni ti baka. 5ni ye fiyan yini puwa ka nkɔsibɔ nka fi, npa tumu Timote, nkafini ipa ta a ceki, i ti wuntanan fiye Ceni u kuni yinin, ipa fi ipa puke ipa pa i kumman nnumiyan. Ni ye nansinni a sutana nyini upa fu amɛye upa yammi u yammo fuunanbɔ.6kɛrɛkɛni, Timote fɛ a kleni ipa pa nnan ti kle. Ipɛ numi kammiyan a kwinnan nkini. I wani a wunta kammiyan ki a kleni, a kwinnan u kammi manca wunni. Ti kwinnan ki a wu nankɛni, i mɔnnɔnni a usini a pa yan tumuyɛ yi sahuu, nma ti usi ayan a mɛyɛ yi nankɛni. 7Nkafi, ntukoni nki ncaba u yinni tumuyɛ kwasiman nni ipɛ bakayeni ti yɔnyi lese nkɛ a wutannan u tiki kununi i sini, hali tɛni, ti yan wunu kammilenin.8kɛrɛkɛn, ti fi yan faka coconan nkeni ti caki. Nkafini ti kwa ti kɔsini ti waka kununi i numiyan u po. 9wunu kammileni nka ti yɔn a kwɔnan, ti summan ti Ceni u fe nankɛ nka u wunu kammilenukle bɔ . 10I ti Ceni u yaye lesenkɛ, tu lan u wan tɔna ukunni, ti wiyanni ukle sahuu a unan wunkura tikle, nkafini tafi ta ta Ceni ipɛ ta ba a mɛyɛsi a wuntanan u wanni.11Ti uwiyani ikle, i senankwɛ i ti kwɛsini ipɛ kunnu ni Yesu kleni, pi nan wankura tikle kuwa nwunnan si tafi ta ta fɔ akle. 12Ti tuku manca nankɛ kammile wunan nkini, ipɛ liba cese ka upɛ usini kunnuni kammi nka i caki nma a kwinnan u kammi ti wu nankɛni. 13I nan fakanan akleni a pa fi a pa tɔ ninan nkamman ipɛ liya pi man ti kwɛsi Ceni uyinke, ti kunnuni Yesu pukoni lesenke i liba utoni


1Kɛrɛkɛni, ntukoni ki ncaba, a sunkan a ci nankɛni a kwinnan u pa summan kammile Ceni u wu, ti tuku a mɛyɛni ti kwisi, a yammini akwisi, ikinnkabɔ tiayaye boni sahuu ti kunnuni Yesu yinnan u kwɔnan nki a ta wɔnyinke iwunnan wankunnan. 2Ti manana mɛyɛ i kwinnan nkani kunnuni Yesu kwɔnan nkini, ti summan nkumanni.3Nka Ceni ku uponi nka nma ti summu u sakasinan, ti we kumi nŋaman bɔ. 4Ti toni ti kakapo yibɛ ti waka i ti ciman siyanan nki Ceni u yinke ipɛ titɔ ninnankamman. 5Ti waka pu bula yamman nke nma liya Ceni summan man pinankɛnibɔ. 6Puwɛ nyini ipa cani i boko i kunni nka u kwinnan nki ipa cani usu kunni bɛbɔ. Iki nkabɔ kunnuni i nkumman nkwinne nsuwa nsananeni nman ti mɔnnɔn ye a mɛye nankɛ ti kwa usini .7Ceni u yile tumuyɛ ta wekumi nyammanbɔ, iyile tumuyɛni tatɔ ni sakasi caba. 8Nkafi, kwɛ tulu nkumman kwinne nnebɔ, usu lɛ puwɛ kwinnabɔ, nkafi Ceni nkakɛ i liyɔ nkwɛ i nii kammiyan unan tikleni.9Ko ku usin nbatɔ isɛmminan utokone a mɛyebɔ, a yamman nankɛ a kwinan upa kammi macawuni, nkafini a simi nkani a kwisi Ceni u kwɔnnan ki. 10nkanka a uyamman ti tukoni nki ncaba upe, ncɛyɛ bɛ Maseduwani yɔkuse ntoni nke ni. Ikinkabɔ ti wiyani akleni a wan wunnan ka u kunni bo. 11A kwa a kɔsi i wunannan u wiyannan, ayini wuntanan akɔkunto weminne, ipɛ a yammoni yamman a kɔye, nma tiwiyɔni ye akle nankɛni; 12Nkafini a cini fakanan u pafi upa sini liba ncese sininki nnafini pafi pa mannan ayini kammiyan. Nkɔ uwunan ki afiyan ta yini bakayebɔ.13Ntukoniki ncaba, liba ncɛyɛ ku, ni upo apa tɔ iiya kwin summan nma pɛyɛ bɔ, nka fini ti summu upaiɛ kase nma liba u somi, wuntanan wankunan ki ncɛyɛ klebɔni. 14I ti tukosi sɛnan nki a Yesu kuni ipa wunso, nka u fakanan ki liba ncɛyɛ ku pipa yinni pi wuntanan Yesu kunni, Ceni ki ncaba u yinan suwoni, pa waka i Yesu. 15Nka ti umanne amɛye, ti yan nka kunnuni ikwinne nnini.Tumuyɛ ncɛyɛ iwaka fɔ upatɔ upa fi kunnuni i pukenenan nkeni,liba ncɛyɛ kunni, ti timansi ta ncaba u yinkebɔ.16I wankura u kammi, nmɛlɛkɛman a yinke nin nkɔsi ye kunni nmiyan ipɛ Ceni u buuni i miyankle, kunnuni i yinan waia usini ipa yɔkɔni. nkumman lesene, liba ncɛyɛ tuko ye Krista sini pa suman kwani, ncaba pi wunsoni batinti yanni. 17Nka serebeke, tumuyɛ ncɛyɛ waka iseni, ti minne kaponi iseni ta ta wala usi, ta ta kunnuni i fuwa. Ti waka iselesentoni nkini. 18Timanca wuntaman nwanni ikuman nkwinne.


1N tukoni nki ncaba, nkuman nwemi ni pe yamman lese nkuman yeni, ki ti wuntanan nki a ta toko sɛmminan a mɛye yinibɔ. 2Ti kɔkunto summɔn sɛnannkini kunni ipe pa kuwa nkasini ki ti mansini u yammi liba pi summani ki kanyanbɔ nma nankanan ipa nankɛ tunankini. 3Lesenkɛ liba pi wala a nkwɛ wunannan unan kle a yi nannanni, nkumman nlese nne kwasinan ki cani pi kunni fɔ pi fɛnannan u yan bɔ, nma cima kumune i wu nkuman ni kɔka i kle nankɛni.4I kinkabɔ ntukoni nki ncaba, a yimbiye ni ncaba, kuwani u patɔ i timansi u pafi apalɛ u summan nman nankanan i pa nankɛni. 5Ti toni kini yimilɛya nki ncaba, wele ncaba.Ti yimbi yeni ncababɔ. 6Nkafi, ti sunkan ta wɔlɔmanni nma liba usomibɔ.Ti summan tikɔ tukuni fakanan, tibele tikɔ ti waka san wele nanke kwelew. 7I kinkabɔ puwɛ i wɔlɔmanne tunan nkini, tan ni man pi pitanni wemi nyamman tunannki ni.8I kinkabɔ tumuyɛ ncɛyɛ yimilɛ yanki ncaba ni, ti summan ti kɔ tukuni fakanan, ti yammi wunta wannan ipɛ ti yammi kammile wunan i man kɔkuwa nka wan kokini, ti wɔn ti kusuwan nki ipɛ ti wan ti wuntanan ti kɔka u kunni nma kaku bafeni. 9I kinkabɔ ti Ceni u wuntanan nki ɔ sumukase u pafi tumuyebɔ, i kinkabɔ ki u wuntanan nki a ta kɔkɔ kunnuni Yesu Krista kwɔnan nkini. 10I senan nkwɛ ku tafi ta kɔkɔni ipɛ ti nii na upafi upa waka tikleni walima i ti ku, tafi ta waka ise. 11Nkafi ti manca wuntaman nwanni, ipɛ ta manca basi, nma ti u yamman nankɛ ti kwisini.12N tukoni nki ncaba, liba ncɛyɛ ti yinke kunnuni i wunkura usini, i pi kɔkwanesi pi manni i tummuyɛ, ti wiyani a kleni a kwa a kɔsi a caba u puwoni a caki. 13A yini pi kwinan u kammi a wu, a akɔ yɔkani pi tu a caki, pi yammoni u wunan nki.wunannan nkwaka a sini nki ipɛ kaponi u caki. 14Ti wiyani akle ntukoni nki ncaba, a man ni i liya wunkulomi, ncɛyɛbɛ nansineni aba ncabasi pi nansine nkwisa, ncɛyɛ fakanan ki pɛyebɔni ti ncaba u basi, ipɛ ti tikɔyɔkani liba u toni utu.15Ti summan ti kɔtukoni fakanan, ti si puwɛ yini ipa kwinye u kummu ufuloni i kwinyebɔ ti kwin kamman nyamman lese ntoni nki macaye ipɛ liba u somi upe. 16Ti yammi wunu kammileni lese ntoni nki. 17Ti yini Ceni yaye yɛbɔ. 18Wemi ntoni nki, ti sise u tika Ceni usi, nkafini nkanka Ceni ku wiyani tikɔ u pɛra usi, u yini tumuyɛ kaponi i Yesu Krista ninnanneni.19Ti yini ta wa Ceni u ni nkammi yan u yammoni nbɔ. 20Ti yini ta tumuni tani kwinne nfaka mannibɔ. 21I kinkabɔ ti wemi ntoni u kuwo cantu, wemi nkumman kammi ti tulo nkumman nne. 22Ti tuku ti kɔ we liya siyaman nne.23Wunni suwe Ceni wunannan ntɔ ncɛyɛ Ceni u ni nkammi kipɛyeni, yesiye ntɔ tisibɔ, ti sini u pɛra usi, ipɛ ti sumu, ipɛ ti wuntanan nki, a summan liba u to u tukuni fakanan,pinanan yini upa yan asibɔ ti kununi Krista pani kuwa usi. 24Ceni nankwɛ yile tumuni, i sɛkɛ yɔsube, i sɛkɛ u yamman.25N tukoni nki ncaba, a Ceni u yaye tumuye. 26A nan fe tukoni nki ncaba utoni ukle a caki ipɛ liba ncese. 27Ni u wiyani a kle u caki kununi i yiman u kwɔnan nki a sɛmminanni nkalan liba utoni u yuwannki. 28Ti kunnuni Yesu Krista yimilɛya ntɔ a mɛyɛ

2 Thessalonians


1Be Pɔli ipɛ Silivɛn, ipɛ Timote ti sɛmminanni u tokone Ceni u ni fiyan man upe Tesaloniki ni, a mɛyɛ ncɛyɛ ipɛ ti kwɛsi Ceni ipɛ ti kunni Yesu Krista cabani. 2Ti kwɛsi Ceni ipɛ ti kunnuni Yesu Krista nnan i wunan nan a kle.3N tukoni nki ncaba ti sunkanni ti sise u tika Ceni usi lese ntoni nki ti kwɔnan nki u kammini.Nkifini ti wuntanan u wanni kunni ni i kunni u caki ipɛ kammile wunan nka ti sininki ni, ti lɛsiseni kita wɔnyinke. 4Ti tikɔsise Krista ni fiyan man u sininki ti kɔ kwasinan ipɛ ti tukosinan u kwɔnan nki, hali u yini tumuyɛ bakayeni u kuwo fetunan utoni nki. 5Nka ku tikayeni a ceni ki pe piyeni, i yammi nkani : nkafini upa yammi a mɛyɛ nin nan man ncɛyɛ sunkan i Ceni u yɔ suyeni ti bakaye puwɛ nkwɛ kwɔnan nki ni.6U sini Ceni upatɔ i baka caba ubakaye. 7Nkafi, a mɛyɛ ncɛ baka yeni, ta nan wunan nan akle nma tumuyɛ.Nka ki yamman ti kunnuni Yesu pukoni lese nkeni, i pe i kɔ tikayeni i yinika wala usi, ipɛ i mɛlɛkɛ ma nkuman fakanan ki nneni. 8I pe ba i wanni i pa saka liba u yinkaman ncɛyɛ summan Ceni bɔni, ipɛ ncɛyɛ tulu ti kunnuni Yesu kwin kamman nnebɔni.9Pi ka ki pe yesiyeni u caki, pi tiye i tuwoni i kunnuni i wunanani. 10I liba ncɛyɛ tiki pi wunta man ti kunni, ti pe pa nka u kuwa usini nkafini ncaba upafi upa yan kɔsise, ipɛ pa yan wunu kammileni i kwinanki, ti kɔkunto tulu a kwinne nneni.11Nkafi ti Ceni u yaye a mɛye lese ntoni nki, nkafini Ceni u yile a mɛye nka kokini, apafi nka u kammile.Ipɛ ipa nan fakanan akle, a tukosinan u kwɔnan nki, a usi apa yammi kwinkaman nkumani, apafi nkuman nyamman. 12Nkafi, ti kunnuni Yesu yinan ki sise a kwɔnan nkini, ipɛ a kɔkunto pafi upa yan sise i kwɔnan nki, upa sini i Ceni, ipɛ ti kunnuni Yesu Krista yimilɛya.


1Nka ti kunnuni Yesu Krista pukoni kwinanni, ipɛ ti mi nanku kwinnan mancakuninan ikle, n tukoni nki ncaba, ti ayayeni. 2A yini puwɛ pa kan a wunta mani bɔ, ipɛ i pa wan nansine a mɛyebɔ, ɛ yan tumuni tani kwinne nibɔ, ipa mannan kwinne nwunu man a mɛyebɔ.Walima i pisi cese manan sɛmminan nwunan kwinan ɔyini tikleni, ipi u manne a mɛye a kunnuni i pukoni lese nfini.3A tuko pi sibɔ, nkafini Ceni ki liya tinti yanni, ni yemi patɔ wunan nan u tikaye, i senan nkwɛ bele i kɔ ni yesiye u kwɔnan nkini. 4I pe wunsoni Ceni feman uto uponi ipa si ikɔ i pata ipatɔnni Ceni fe bakwe utu ipa yammi nkɔ Ceni.5Nmannan ye nkuman nkwinne amɛye lese nkɛni u yinibe akle a wuntanan ki nkakewɛ? 6Nka liya ikle i fiyan i kɔtikaye kɛrɛkɛni bɔni, u lese nfibɔ, u lesenfibɔ, ti usummannibɔ. 7I kinkabɔ puwa nka yɛsɛni u wan i yammoni tuni i kwisi, u wakani puwa nka liya ti kleni, u fɛ i yinke yewu.8Nka u wunan nki, ni ye nkwɛ i kɔtikaye, ti kunnuni i ikɔ yesiye i manni kwinne nkleni, i yammu i wa pewu ipɛ ipani yimilɛyani. 9U wunni nyesiye ki pe pa i sutana u fakanan ni, upa yammi we nkwemi nnusuwa utoni, nkafini ncɛyɛ wunturuko usini, ipa fu ncaba. 10Ncaba uka ki yesiyeni nkafini, pi tulu sɛnan u pa kammi pi wubɔ, pi ye i fiyan kɔka nka kwɔnan nkini.11Nka fi Ceni u yini pi wa pi caki. 12U wasi yani ncɛyɛ tulu sɛnan nke bɔni, ipɛ kwinye u kammi ncɛyɛ wunu, ncaba uka upa yɛsɛ.13N tutoni nki ncaba, a mɛ ncɛyɛ kwinnan kammi kunnuni i wunni, a sunkanan a sise u tika Ceni usi ti kwɔnannanki lese ntoni, nkafini a tu tumuye fɔ tintiyanni, nkafini apafi apa kɔkɔ, a tukosi nan u kwɔnan nki, nkwɛ sɛnan u kunni ipɛ Ceni u ni nkammi yan u kwɔnan nki, i senan nkwɛ i ti yamman Ceni ukwɛni. 14Nkanka i yile tumuyɛ u yinnan ti Ceni u kwinkamman nman u kwɔnan nki, nkafini apafi apa yan ti kunnuni Yesu Krista yimilɛya. 15Nkafi ntukoni nki ncaba, ti tiki a mɛyɛ kwinne nkumman sini, ti manan nkuman a mɛye i ti nanni walima nka ti yammu sɛmminan nki ta toko amɛyeni, a kwa akɔsi u yimilɛ u yanni u caki.16Ti kunnuni Yesu Krista wunannan ipɛ ti kwɛsi Ceni, i senan nkwɛ kammi ti kwinnan i wunni, i ti tikɔ kwanesi kwelew, ipɛ i pa ti wuntamanntikani, i yimilɛya u kwɔnan nki. 17Nkumman nfi a wuntaman nkwanesi, ipɛ ipa nan fakanan akle wemi ntoni nki, yammoni ukwinnan nki.


1Ayiwa n tukoni nki ni ncaba, ti u wi yani a kleni a Ceni u yaye tumuye, nkafini kunnuni i kwinne i pafi fiyan tibe ntoni ipɛ npa yan sise, nma ti ye a sini nki nankɛni. 2Ipɛ Ceni upa kɔkɔ tumuye ni yemi ipɛ ni kummi uklemini, nkafini liba utoni u tulu Ceni u kwin kamman nnebɔ. 3I kinkabɔ kunnuni numi suwe, i nansine nna tumuyeni ipɛ ipa kɔkɔ tumuyɛ kwin yemi nkle.4Kunnuni i kwɔnan nki, ti wuntanan ki a kunni, wɛ akani tikleni, tu yammani ipɛ nkankabɛ tita u yamman. 5Kunnuni nyini a kwinnan u kammi macawu liba u kwinnan u kammi Ceni u wu nankɛni, ipɛ apafi apa akɔ yɔkani nma Krista yɔkɔ ikɔni nankɛni.6Ntukoni nki ncaba, ti a yaye ti kunnuni Yesu Krista yinnan u kwɔnan nkini, a la a tukoni nki caba u liya kamman usi, ncɛyɛ Ceni fakanan usini i ti kabɔni. 7A sunkanati summan nankɛni, a summan nkani a kwisi nkafini ti ye liya yammo yamman asini nkibɔ. 8U yini tumuyɛ a sininki, ti wiyɔni puwɛ kle ɛ pumman tumuyɛbɔ, ti kɔkunto kɛye yammoni u yamman tunan u wan tɔnan u kunni, nkafini tafi talɛta puwɛ kunni sɔyimini man. 9U wasibɛ nman ti sunkanye ikabɔlɛ, ti ye usini a ta tiki amɛyɛ wemi nyammini fakanan usi.10U yini tumuyɛ akle tiye u manne a mɛye lese ntoni nkini ɛ puwɛ nkwɛ tulo yammoni nkebɔ, usu nyini ipa wannan bɛbɔ. 11Ti nuni a liba ncese asini nkini pi tɔ liya yammo yamman, pi tulo pa yammi puwa nCeni ki kwin kummi bɔ. 12Ti u wiyani ncaba u liba ukleni ipɛ ti manni i pɛyɛ ti kunnuni Yesu Krista yinan u kwɔnan nkini, a pi tiki pi wuntamanni pi yammi yammoni pa wɛ pi kɔkunto wannani kummani.13A mɛyɛ, ntukoni nki ncaba, a yini kwin kamman nyamman ye bɔ. 14I puwɛ nkwɛ tulu ti sɛmminanni u kwinne nne bɔ, a yan usu ayini uye, a yini apa yammi siyanan yini ise kaponibɔ, nkafini apafi apa wan sise iyi. 15Nkumman ntoni use rebe nke a yini a pa tuku nma a niyebɔ, ikinkabɔ a manan ise nma a manne a tukoni nki ncaba nankɛni.16Wunni suwe nnan wunnannan akle lese ntoni nki i fakanan ntoni nki.Kunnuni nwaka a toni. 17Be Pɔli fe kwinneni nkanne i kɔkuntoni.Nka ni nkle u tika yani nsɛmminan utoni usi.Nka ni nkanne yani. 18Ti kunnuni Yesu Krista nnan u wunannan a toni ukle.

1 Timothy


1Be Pɔli nan nkwɛ Yesu krista tumuni ta kobeni ti kɔkɔya Ceni kwɔnan nki ipɛ Yesu Krista kwɔnan n kwɛ wasi ti wuntanan u wanni. 2Ni sɛmminanni u tokone Timote yeni, manan nkwɛ wasi nkobe I sennse senseni tukosinan u kwɔnan nkini. Ti kwɛsi Ceni ipɛ ti kunnuni Yesu Krista i yunkunan tasinan misi, i nan wunannan ipɛ i yukunan tasinan mi kle.3Ni la lessenkɛ Maseduwani yɔkuseneni, nwi yɔni ye mi kle a mi waka Efɛzi, nkafini ncɛyɛ liya sɛm minan u summan ki pi numan nsini, npa mannɔn pɛye api kwa pi kɔsi pi i sɛmminan u sammanan pafi pa yini tikini kumiye. 4Tiniti wemi nkumman pi nmanne pi kummi nkunni ipɛ liba u tukomi nko, nmannan mɔnɔn pɛye api yini nkumman ye, nkumman nnu kwanunan nka pi yammuni. Ceni u wuntanan u kwinne nifiyan tayanibɔ, ki fiyan ta tukosinan u kwɔnan nkini.5Manan ipɛ u ko nkakakɛ kɛni, nka nkakɛ nma kɛ pa yan kammi le wanan ika yini summu kwɛmanan usini, ipɛ wanta kammi yan usini, ipɛ wantanan uwan kunan uka sensennan nki. 6Libancese liba ncese yɛmani pi yini nka u wunkura pi fu pikɔ i kwin kumi. 7Pi pi kɔ yamman nma sariyanan u karamuman, ikinkabɔ kwinne nkuma pi n manneni, ipi tuko pi kɔsi inkuman nkwinne, pi puwa ko summannebɔ. 8Ti summɔnni a sari yanan u kammini i liba pi u wunkura u ciya.9Tiyibɛ ti summɔn a sariyanan u tikini Liba u kammile u kwɔnan nkibɔ. Nkafini utɔni niyesiyeman ipɛ liya wunkuru loman, niyemi kwinye yamman, liya Ceni u nansine nyinke ncaba ipɛ ncɛyɛ Ceni u yinan u yesi yeni, ipɛ ncɛyɛ Ceni u yinan u Yesiyeni, ipɛ ncɛyɛ pi kwɛsiyɛ ipɛ pikwɛ nan yɛ liyeni, ipɛ pikwɛ nan yɛ liyeni, ipɛ niliman. 10Laboman, ipɛ kwiyemi ncɛyɛ manca wiya nma kwiyeni i cibɛ i wiya nankɛni, liba ncɛyɛ pi manciba u wan yammoni nki fakanan nkeni, lifoko kuman, ncɛyɛ laka pi ko ukuni ipɛ liba ncɛyɛ pi yammini wemi sisiyani i tika uka kammi yannibɔ. 11Nka u tika ki fiye yimilɛ ya suwe Ceni u kwin kamman ni, nkuman manan nan nkleni.12Ni sise u tika ti kunnuni Yesu Krista sini isenan nkwɛ nan fakanan nkleni. I puwobeni ni senseni ipa wanbe i yammoni nki. 13Tinitiyan be nannkwɛ ye iyinnan u yesiye ni, npa liba ncɛyɛ nansine Ceni u yinke ni ucakanneni, ipɛ nkwasiyeni, ikinka bɔ nkumman ntoni u yamman uwunan nki i yunkunan u ta nsini, nkafini nliya tukosinan ipɛ nliya kwinsu ukwɔnan nkankɛ, nkayini npa nkumman n wemi n yamman. 14Ti kunnuni i nan wunan nan nkleni i caki, i nan tukosinan ipɛ kammi le wunnan nkle nka yan Yesu Krista ciya uponan nkini.15Kwinnani kini sɛnan liba utoni u sunkan u tulu ke: Yesu Krista pa ninanni nkini ipafi ipa kɔkɔ kwinye yamman. 16Benan nkwɛ yɛsɛ ye pi toni u sini nkini, i Ceni u yankunan uta nsi, yi usini a Yesu Krista pa tiki i kammile nke ipa yammi tika ye nan liba utoni nke, pɛyɛ ncɛyɛ i tukoni ise pa yan liya nii nkwisani. 17Kammi le ipɛ sise u tika npa fi npa tɔye lese ntoni nki yɔsube Ceni nka kiyanyi bɔni, isenan nkwɛ i kwa bɔni, i senan nkwɛ kaponi ki Ceni. Amiina18Nkobe Timote, ni u manni nmeni nkwɔsi, ami kwa mi kɔsi mi yami yammo kammiyan upa sini i tummuni tani kwinne nkuman manan ye nme nfɛni. 19Manan nkuman i tukosinan, ipɛ sumu nkammi yan. Liba ncese fiyan nkumman nyammanbɔ, nkafi pi cani. 20Imene ipɛ nlɛkisandiri pamman ni nini, nyini ncaba sutana u klemi nni nkafini pafi pasummɔn api sunkan i Ceni u yinan u yesi yebɔ


1Nkle puwa nka ni uwiyani tintiyan liba ukleni nkakɛ nma kɛni; api Ceni uyaye i ya fakanan utoni, ipɛ pi Ceni u yaye liba utoni nke. 2Pi Ceni u yaye kunni ncaba ipɛ faka nsuse upe nkafini tafi ta waka yinka tamanan ipɛ wunan nan nki, tafi tatɔ ninan nkamm an Ceni ipɛ liba uyinke. 3Nka nka kammi, ti kwinnan ki kammile ti kɔkɔya Ceni u wunni. 4I senan nkwɛ usi a liba u toni upa kɔkɔni ipɛ pafi pa summan sɛnanni.5Iki nkabɔ Ceni u kaponi nkakɛ nnannanni ipɛ ninan nponi i sɛkɛ liba u sininki i Ceni bɛ. Nkwɛ sɛkɛ Yesu Krista, nkwɛ ninnan nanni. 6I nan i kɔni sarakani liba utoni upafi upa kɔkɔ. Ceni u tiki ke lese sayani man nleni. 7Nkafi nyileni npa wasi tummuni taya ipɛ Ceni u kwin kamman nmanan ya, npa tiki ciyaman nwunuman pafi pa tuko Yesu si, ipɛ pa summan sɛnan. Sɛnan nkakɛ ni u manne, ni lifoko u kuwobɔ.8Nka nfi ni usi a kwinyemi pi Ceni u yaye tibe ntoninki, pi pi kle nyinan suwo wala usi pa Ceni u yaye ipɛ summu n sakasina, summu nkase ipɛ nu kwanunan nfi ta kibɔ. 9Nka ufaka nponi nkebɛ ni u yaye ciman ukleni a summan pi kɔ pukoni fakanan, pi kɔ pukoni fakanan u sunkanni uco, pi wan birimi n kuman ita pi basini. Pi yini pi yuwan upa ca pi biriminebɔ nma pi kuyilimi nbeleni fakanan, walima pa sanu nbirimi nkuman kuwa kwani. 10Pi kɔpukoni puman nto kwin kammi yan u yamman, nma u sini ciman upe nankɛni pɛyɛ ncɛyɛ wa api nansine Ceni uyinke ni.11Ciman u sunkanni pi yɔkɔ pi kɔni pi fulo pinan pi yammini tika nke. 12Ni wunkura unan cibɛ i pa tiki libabɔ, walima ipa yammi yɔsuye kwinye ikunni bɔ, i sunkani i fulo inan.13Nkafini Adama kɛ Ceni ubele tintiyan, nka userebenke upa summan Awe bele. 14Adama timisi i pa tulu fanne nkebɔ, i ki nkabɔ cibɛ sɛkɛ ntimisi tulo fanne u yinke ipalɛ Ceni u manni kwinne. 15Nkuman ntoni u wannanki, cibɛ i kɔkani nkafini i kumuni u kwɔnan nki, iti wuntanan u waka Ceni u kunni, ti waka kammile wunan nki ipɛ ticini fakanan u sini i Ceni u numiyan.


1I kwinanni ki sɛnan : i puwɛ nkwɛ usi ipa tɔ Ceni u liba uyinkeni usu tu yamma nkammi yan nkini. 2Yinkeni i sunkani i tɔ ninan nkammiyah, pinnanan u sunkan upa yan isibɔ, cipo suwe, wuntasuwe, puwɛ nkwɛ i wemi ntoni u yamman ipa sini. Itɔ puwɛ nkwɛ liya kwinsumanman u tuko sahuni ipɛ ipa liba utika. 3I sunkan ipatɔ tanni yabɔ, walima ni kwasini, ikinkabɔ itɔ puwɛ nkwɛ yukunan tasini. Itɔ kɔsɔkɔ kuyabɔ, walima itɔ puwɛ nkwɛ yinkɔman nkwinan u kammi i wunibɔ.4I sunkanni itɔ puwɛ nkwɛ fiyan i kunni utuko sahuni, ipɛ ipa nu pise wunkuru kammi yan usi, imanan ipɛyɛ pa yammini ise wemi ntoni nki. 5Nkafini i puwɛ nkwɛ fiyan i kunni ncaba uto sahubɔ puwɛ nkwɛ tuko Ceni usi ifiyan nkwɛ tuko sahu kankinan?6Titɔ nma pise ncɛyɛ yile kawunaman usini nkinibɔ. Iki nkabɔ kɔsise upalɛ yileni upa wasi kle tikisi ka sutana u piye u suwa upafi tumuyɛbɔ. 7I tɔ ninnan nkwɛ yini kammiyan ki manne liba ncese nannkini nkafini ipalɛ kɔsannan ne u yan ipa cani sutana u cɔnan nkibɔ.8Krista nifi yamman u yinke caba pi basi caba ninnan nkamman i pɛ liba ncɛyɛ kwinnan u manne pa u yammanni, pi sunkan patɔ tannimanbɔ, walima liba ncɛyɛ tɔnan u wiyani liya wunkuru loni nkini. 9Sɛ nan nka summanne tukosinan a wanni kunan u wunan nki ni, pi sunkanni pi waka nka u kunni i wunta kammi yan ni. 10Usini tatɔ u kuwo ucantu tinitiyan. I pinanan u yan pi sibɔ, nka u wunannki pi fiyan nka u yammoni u wantuni.11I ciman ncɛyɛ usi apa yammi nkumman u suwabɛ, pi sunkanni pi tɔ ci kamman. Pi sunkanni pi summan pi kɔtukuni fakanan picaki, ipɛ pa yammi wunkuru loni wemi sahu wemi ntoni nki. 12Krista ni fiyan man u yinke caba u basi caba i sunkannani itɔ cikapo suwe, nkwɛ ifiyan ikunni utu sahuni ipɛ i pise. 13I puwɛ nkwɛ nka u yammoni u yamman u kammile, usu yini kammiyan u yan i yinke ye nni ipɛ i kwasinan ipa mannan wunta wankuni nwemi, nka ti u yan Yesu Krista kleni.14Ni sɛmminan ntokone nmeni, ki nwuntanan nkini apa pa npa fɛ mi kle yani lese cuman nne. 15Utɔutɔ nlɔkɔbɛ, mi fiyan mi kɔtukuni fakanan u summan nneni, Ceni u nanbɔlɔ ncaba usininkini, ncɛyɛ Krista nifiyamman, nka wasi sɛnan u ko utɔnananni ipɛ u wakani lananni.16Ceni unansi yinkenan kini kwe nkwe ! I yammi ikɔni ninnanan ipa pa, Ceni unii nkammi yan u tiki i kwɛ manan nkini, nmɛlɛ kɛman ntiki keni. I kwinan u manan Siya ntise nsini nkini, ipɛ liba utuko isi ninanni nkini Ceni uloni ki la ise u yimmilɛ ya nki. Puwɛ i fiyan nka u liyabɔ.


1Nii nkammi yan ki u manneni u kwɛmanki a nina u kwisini lese nne, liba ncese i pi wuntanan ula Krista kunni. Pi yammanni ni karamansi caba upeni, ipɛ pa tulu wɔpise ntika nkeni. 2Pi pikɔ yinnani ni karamansi caba ipɛ nifokokuman u klemini pa fan pɛyɛ, pɛyɛ ncɛyɛ sumuse nyibini.3N caba uliba pi umanneni a u sunni puwɛ i pa api sunkan pa wanni wanni kuman nwunumanbɔ. Ikinkabɔ Ceni u bele nku. Mman n wanni kummani, nkwɛyɛluko Yesu sini ipi nwannan, pɛyɛ ncɛyɛ summan sɛnanni, pi tiki sise Ceni usi nkumman nwanni kuman nwanni lese nke. 4Ceni u bele pumman nkummanni, nkumman ntoni u kammini puwa sunka upa fa nkumman nsibɔ, iki nkabɔ ti ya Ceni nkumman nwanni kummanne ta summan nwannan. 5Nkafini Ceni Yaye ipɛ u kwinnan u sakasini.6Imi mitukoni nkini itika nkumman nkwinne nsi, mi tani Yesu Krista yammo yammi ya ika kammi yan. Nkumman bele wunta wankunan uka kammiyan ipɛ tiki kammiyan ukwɔnan nkini. 7Ikinkabɔ lɛ tankummi ipɛ kwinkummi, nkumman fiyan siyani i Ceni u kuman kaponibɔ . Kwa mikɔsi mi nansine Ceni u yinke. 8Ikinkabɔ npa waka sini u fakayenni, pu yan ucunan ki nkankini, ikinkabɔ tɔnan ki Ceni u nansi yinkenan nkini ucaki, siinan ipɛ liya nii nkwa nkuman ntoni ni yan u wunan nkini.9I kwinnanni ki sɛnan, liba utoni u sunkan pi tulu nkayeni. 10Nkafi ti yammoni u yamman ta bakaye ipɛ ta tikɔ kwasi ikinkabɔ nii nsuwe Ceni kini liba utoni ukɔkɔya, nkasɛ i kwɛ tuko isi.11Nkanka mi sunkan mi wiyɔni liba ukle, ipɛ npa tiki pɛyɛ nka usi. 12Mi tulu puwɛ pa san nanmi mi pitiye nwunan nkibɔ, ikinkabɔ tiki wukunru kammi yan pɛye, mi manni fakanan ipɛ mi cini fakanan, ipɛ liba u kwinnan u sunkanni u kammi miwa, ipɛ mi tukosinan, ipɛ mi kwɛmanan ukle. 13Sani npa summan pa, kwa mi kɔsi mi manan Ceni u kwinne nifiyanman usininki mi manan ipɛyɛ, mi tiki pɛyɛbɛ.14Ceni unan fakanan nka nkleni tumuni tani wemi nmanan nke, Ceni u liba u yinke caba pitiki pi klemi misi lesenkɛni, mi tuku mikɔ nkankebɔ. 15Mi sunkanni mi yini pɛyɛ mi sumunke, mi taka pɛyɛ sahu. Nka u wunan nki libo utoni iwalani a mi kwa mi kɔsini. 16Tuku mi kɔ ipɛ mi summan liba utikini fakanan. Kwa mi kɔsi nka u yamman, i ka u yammi, mi mikɔ kɔkani ipɛ npa kɔkɔ mi yammi caba bɛ.


1I mi manni i kasiya lesenkɛ, mi yini npa manan ise nma mi kwɛsi. Summan manni i kammi man nma mi manne i mi sɛman nankɛni, walima mi fɛman. 2Ciman ncɛyɛ kɔrɔni, summan manni fakanan i caba nma mi manne i mi kwɛnanyɛ nankɛni. Ciman ncɛyɛ kɔrɔbɔ summan manni i caba nma mi manne i ncɛyɛ cipi kɔrɔ piseni faka nkammi yan nki.3Ciman ncɛyɛ puwɛ kunni libo pi ncaba usibɔ, suman ncaba u tikuni fakanan mi yɔkɔ mikɔni pitu. 4Ikinkabɔ i mi pise walima mi nusapise ipi ciman ncɛyɛ puwɔyɛ kunni pisi, ncaba u pise upɛkɛ nsunkan pi ba usi pi Ceni unansi yinkenan u kwɛsiye ipɛ pi kwɛnan yeni a pɛyɛkɛ nsunkan pi yini ipi wemi, nkafini nkanka nkammi Ceni u wa.5Ipuwɛ nkwɛ wasi cibɛ nkwɛ i puwɔ kuni ci sahunan, puwɛ ikle ipatɔ i wuntanan u yinan isebɔ, i wan i wuntanan utoni Ceni ukuni. I Ceni u yaye a uba usi tunan uwan tɔnan ukunni. 6Cibɛ nkwɛ puwɔ kunni i wuntanan ki loko i sini ukammile uwunu kammileni ukunni yewu, usu kunni ikwisi hali u yinu nii nan nke.7Nka mi sunkan mi mɔnɔn pɛye nkafini palɛ piyeni, nkankakɛ nma kɛni. 8Puwɛ wo puwɛ wuntanan u yinnan i kunni ncaba upebɔ, usu tukosinan u kwisini. I puwɛ nkwɛ tuko Ceni usibɔ, usu puwɔ nkwɛ iseni.9Cibɛ nkwɛ puwɔ kunni, mi sunkan mi puwo nkwɛni nkwɛ icibɛ i sunkanni i summan ikɔ tukini fakanan i sunkanni itɔ yɛman wanseti nanki, ipɛ itɔ cibɛ nkwɛ belesi ye puwɔ poni ikleni. 10Ipɛ i yini kammi yan nmanan i yammi wemi nkwɔnan nki, itɔ cibɛ nkwɛ lu ipise wunkuru kammiyan usini, itɔ cacaba u beleya. Itɔ Ceni uliba uba caba. Itɔ puwɛ nkwɛ yini i wuntanan labaman upeni i pa pibasini, ipɛ ipa yammi kwinkam man nnusuwa ntoni.11I kinkabɔ icibɛ nkwɛ puwɔ ku i kɔrɔ babɔ, lɛ nkwɛ ikle, nkafini i kwiye bula u tuku lesenkɛ, i Krista kwinnan u puwoneni yinibɔ pi walani a pi belesi boni. 12Ipɛ pi pikɔ piyebo, nkafini pi nan nka pi nɔn tintiyanni pi yɛsɔni. 13Ipɛ u pa wan wunan u kunni bo, wasi liya yammo yamman, pa nankan i nankan kunumi nnu. Nka nka yewubɔ, pi kwinne nfa, pi nan i yileni liba u kwinne ni, pi sunkan pi lu pi nan nkumman yebɔni.14Nkafi ni u manne a cimamman ncɛyɛ puwɔ kunni, ncɛyɛ kɔrɔbɔ, api belesi pa yan pise, ipɛ api yini wuntanan pi kunni ncaba upe, nkafini palɛ tiye unan ti niyemi ukle palɛ kwinyemi nmanni ti kwinan nki. 15Nkafini, cibɛ nkwɛ puwɔ kunni i yini wunkuru kammi yanni, ipa yɔ sutana upo. 16I cibɛ nkwɛ tuko Yesu si, utɔ utɔ a cibɛ nkwɛri i ciman usini nkini i puwɔ ku, ikɔkunto nyini wuntanan u cibɛ ise i yini ipatɔ Krista ni fiyamman ukunni sɔyini manbɔ, nkafini pafi pa ciman ncɛyɛ puwɔyɛ kunni pi basi, puwɛ nkwɛ klebɔni.17Krista ni fiyamman u yinke caba ncɛyɛ pi yammoni u yamman u kammileni, ncaba u sunkan Salaneni pi caki, nkafini nkwɛ liba u tika ipɛ i kwɛ manne ipɛni. 18Ikinkabɔ u mannan Ceni u kwinne nni: rri laba ki pumman n manse, u puko inanbɔ. ɔɔ ipɛ rr yammo yammi ya i sunkan i saraneniɔɔ.19Miyini npa tulu npa Krista nifiyam man u yinke caba u piyebɔ, n Ceni iminu i kwinan umannani kebo waliman nitimi unankinibɔ. 20I puwɛ nkwɛ yammi kwinye pi usu liba utoni u yuwan nki nkafini i cese u yɔnyi, ncaba pi nansineni.21Ni mi yaye Ceni ipɛ Yesu Krista yinkeni, ipɛ mɛlɛkɛman, ami wan wemini ntoni yammoni nki, mi yebɔ. 22Mi yini mi pa yammi fakanan mi tɛni boko isibɔ. Npa wan usu Ceni uyammoni nkibɔ. Mi wan puwɛ kunni apa yammi we yemmibɔ. Waka kwɛmanan nke.23Mi yini npa nimi nyewunan u niyanbɔ, mi duvɛnman ncunan uninan mi kusu kase ipɛ mikase pise nkwɔnan nki. 24Puwɛ i nkwɛribɛ kwin yemi ni summaneni sani kininan upa summan kuwo, iki nkabɔ cese nka ki summane tinti yanni. 25We yamman kamman ni yanyi tiniti yanni, hali i kuman yanyinan kwasi, puwa i fiyan waka yimbiye ntubɔ.


1Yammo yammi pise nyɔkɔ pikɔni pi yinke caba uta pi caki, nkafini puwɛ palɛ Ceni u yinnan u yesiye, ipɛ i pa manan kwinye ti tika u kwinnan nkibɔ. 2Yammo yammi ya u yinke caba ncɛyɛ tuko Yesu si, pi yini pa lɛ pi kɔ yɔkani i tubɔ, nkafini pi tukoni nkini i sɛkɛ, ikinkabɔ, pi yammi yammoni ise pi caki, ikinkabɔ liba ncɛyɛ pi yammoni u tɔna u wannani, ncaba u wasini Yesu yammo yamman userebe nke ncaba, ti kɔkunto pi kwinnan u kammi pi wunni. Tiki liba nkumman nwemi nsi mi nu wunkura pitu.3I puwɛ nkwɛ i tɛni liba u tika i kwinne nwunuman, i kwinne ipɛ ti kunni i kwinne nfi ta kaponibɔ, ipɛ ipi cini fakanan ki kaponi i Ceni u wunkurabɔ, ipɛ tika nka ki siyani i Ceni u nansi yinkenanbɔ, 4usu wasini nma puwɛ nkwɛ i kɔ siseni. I summan puwa bɔ. Nu kwa nuna u kammi i wunni i caki ipɛ i pa kwin fiyamman nmanni, nka i fiyan pa i wunu yeye ipɛ kɔrɔkɔmanni, ipɛ yini yesiye ipɛ weni u liya wunan. 5Nka ki fiyan pa i nu kwanunan liya wuntanan u yan. Ncaba uliba pi summan yini sɛnanbɔ. ki pi wuntamami api nanpone nyan, Ceni u wunkuru ciya u kwɔnan nki, pa tɔ pu kle nsuse.6Puwɛ nkwɛ fiyan ikɔtu, senseni, Ceni u wunkura u cini kwinnan u wasi i kleni yammoni. 7Ti pa i puwa ninani nkibɔ, tibɛ la i puwa bɛ bɔ. 8Nka u wunnanki, iti ti wannan u yan ipɛ ti birimi yan bɛ, nkumman nsunkani nfi tummuyɛ.9Ikinkabɔ i puwɛ nkwɛ usi ɛ patɔ pukle nsuwe, ncaba u yunwan uca ye pumman ni fiye wunta yeyeni, puwa nka puwɛ i yesi yeni ipɛ ipa wan wunkuru ko usini. 10Ikinkabɔ, i puwɛ wari nbula ufa i nansine kwinye u yamman u yinke i pa yan yinkɔmanbɔ. Liba ncese yɔ yinkɔman nponi pi na pi wuntanan Krista po, pi wan baka ye pikɔkunto si.11Ikinkabɔ, man, mini Ceni upuwɛ, tuku mi kɔ nkumman ntoni nke, npa wunkurutoni wemi nyamman, npa nansi Ceni u yinke, npa wan mi wuntananni Ceni ukunni, i mi kammi i kwinnan mi wu, wi yɔkɔ mikɔni ipɛ npa we kamman nyamman liba upe. 12Kwa mi kɔsi i tukosinan nma kɔsɔkɔ yammiya ika kammiyan, kɔsɔkɔ yammi nlase, npa yan Ceni u nii nkammiyan nka ki kwisabɔni, ikinkabɔ, nkankakɛ Ceni u yilemi u yinnan, nma mi yammini wemi nkammiye nankɛni, ni fiyamman u yinke.13Ceni nankwɛ i inina u na pumman ntoni ukle Yesu Krista nankwɛ yini Pɔnsi Piloti yinka nki, i pa manan kwin kamman, ni u manne nme ncaba uyinke. 14A yammoni nka nan mikle, a mi kwa mi kɔsi mi yammu, pilanan nfi yan misibɔ, fɔ upata upa tiki i kununi Yesu Krista pa nke.15Ceni u kaponi nkw:e faka nsuweni, ipɛ dukɔ nkwe suweni, yçsufiyamman u yɔsube, kununi ncaba u kununi, i pe nka u yamman i lese npa nfi lese nkaman ye. 16Nkwɛ i kaponi i sɛkɛ i kwabɔ, i weleni puwɛ i fiyan wa nkwɛ minan nkibɔni. Puwɛ yan Ceni yibɔ, puwɛbɛ i fiyan i yanyibɔ. Sise ipɛ fakanan kini i ciman lese ntoni nki. Amiina.17Mɔnɔn tɛni npu kle suse upe a pi yini pa si pikɔbɔ, ipɛ a pi tiki pi wuntananni nkumman npumman nkumman pe kwinibɔ, ikinkabɔ pi wan pi wuntanani Ceni u kunni, i senan nkwɛ i pumman ntoni u nan ti kle fiyanni, nkafini ti wunuman npafi npa kammi. 18Mɔnɔ pɛye api yammi we nkamman, we nkamman ntɔ pi nan pone. Pi bu pikle mini paba liba ncesesi. 19Nkafi, pi pe nanpone nyan sinsɛni nkafini pafi pa yan nina nka ki kwisabɔni.20Timote, wemi nkumman nan mi kleni, tuku nkamman sahuu. Tuku mi kɔ laba nwemi nne nkumman i fiyan siyani i Ceni u wunkurabɔni, nkwɛ mi puwoneni ɛ summan kwinnan ni, ikinkabɔ i summan puwabɔ. 21Liba ncese yan nkumman nsummanani, nkanka yini pa yini Ceni u wunkura.

2 Timothy


1Be poli nan kwe wasi Yesu krista tumunitani kobeni Ceni u kwɔnannkini, i tu beni nkatini npati npa manan Ceni u liya niinkwisini kwinne, i nan i naan a ka kwinnan nkini , ni nka u yan Yesu krista kwɔnan nkini. 2ni sɛmminami u tokone Timote yeni ,mannannkwe wasi ntumuni tani kobe, nkwe kwinnan kommi nwa u cakini ti kwɛsi Ceni ipɛ ti kunnuni Yesu krista yukunan nta mi si , i nan i yimilɛ ya ipɛ ti kunnuni Yesu krista yukunan nta mi si, i nan i yimilɛ ya ipɛ i wannan mi kle.3Ni sise u tika Ceni usini, nkwe ni yammoni u yamman i se i wunnan u toni, nma nfiyu ntukoni nki ncaba nankɛni. Ni Ceni u yaye nmeni tunan u wan tɔnan u kunni . 4i wuntanan u yɔkɔni mi yaka ukwinnannki lese nkumman ye ɲkuman nlese nne, ni u poni a pa yammi yi wunkuru kammi yan upo, nkafini, npafini npa yammi wuhukamilenan . 5nwuntanan ki mi tukosi nan nkeni. tukosinan nka ye mi nupu kwɛnan loyisi ipɛ mi kwɛnan unisifɛ, ntuko usini a nka u tuko sinan u suwa ki mikle.6Les nkumman ye ntiki ye nklemi misini ,Ceni unan fakanan nka mikle, ni mi laki wuntanan u yokani nka nkeni, a mi tuku nka mi caki. 7Nkafini , Ceni u nan uniinsakasinan nka tikle, u nan tikle nkafini tafi ta tɔ nansi ncaba bɔ , nka ki fankanan ti kle , u pa yami tumuyɛ tafi ta summan ti kle , u pa yami tumuyɛ tafi ta summan tikɔ tukuni fakanan .8Mi yini npa sinsi i kununi i kwinnan u mannan bɔ ,mi sinsi i wemi nmannan bɛ bɔ . Be nankwe bannki nka u kwinnan ukle . ikinkabo tulu bakaye nke nma nkɔkunlo , Ceni u kwinkamman n kwɔnan nki . 9I sanannkwɛ kɔkɔ tumuyɛ ipɛ i payile tumuni ipa yammi tummuyɛ i caba , nka u wasi ti we nkammuyɛ nyamman u kwɔnankiwɛ ikinkabɔ ikɔkunto manan kwinne nkummani npɛkɛ ipɛ i yimilɛ ya ukwɔnan nkini ufi ye ninana u wantu ye babɔ. 10U yimilɛ yani unan tikle kɛrɛkɛni ti kɔkɔya Yesu krista pa u kwɔnannki . ti summɔnni a CENI u kwinkamman nkwɔnan nknakɛ YESU krista yɛsɛ kwau fakanan i pa nu miina nka ki kwisobɔni u wunkura ti tu 11CENI u yilebe nkumman nkwinkammannma nkini i pa yamme tumunita ya ipɛ karamunan.12Nkafi , ni baka yeni nkankosi. ikinkabɔ u wasi nkle sinsi kwinnan bɔ , nkafini ntiki nwuntananni nkwɛ kunni, nsumman nkwɛni , ipɛ ntuko usini a wuntanan ki nkwɛ , kunni, fakanan ki seni kuwa usi. 13Kwinkamman nkumman nmanni nimeni,yini mi cini fakanan usini ipɛ.wunta wankunnanupafi ipofi u pa tɔ mi kle ipɛ kammi wunan kumman ti yanni YESU Krista ciya uponi 14. Kwinkamman ntukuni fakanan mi yanni , sum man nkumman ntukuni fakanan mi caki CENI uniinkammi yan ukwɔnan nki nka ti wunnan nkini.15yini mi summɔn a KRISTA serebenke nliba ncɛyɛ azi pɛra usini ncaba utoni pi pɛ yeni 16kunni nliba upe , nkumman ntoni u wunan nki, i fi sinse i kwinnan u manan bɔ 17Nkanka yini i fi lese nkumman ye ɔrɔmu boko nkini lese nkumman yeni , kwa i kɔsini i pa wɛ ntiyeni , fɔ i pa yam be yi 18Kununi i yuku nan ta si nan . i yammi basinan nka be u yini tumuyɛ efɛzi boko nkini , mi kɔkunto mi summan nkani mi ku ti toni u kunni


1Man kɔnni TIMOTE, wan fangana mi kɔye YESU KRISTA, kukammibe u kwaɔnnan ki 2Mi nu nkaka nkle tikani caba fiyanman u yinka kini , non ninan sise caba u kle , ncɛ ye i fi yan cese u tika u sini.3turu bakaye ne man YESU Krista kɔsukɔ yammiya i sinseni . 4I puwɛ nkwɛ yile kɔsukɔ yamman nki, i u si ɛpa yammi yinkeni wuka , I ikɔ kwanne nkɔ u yamma ni nkini iikɔ wan yinni yammoni nwunɛ bɔ . 5sini u si faka nyammiya, i yinkeye nbafeni u yan nceni i yo fɛni wan kuruse nponi bɔ .6Cɛtu ya nkwɛ tulu i yammi yammoni i sɛkɛ bɛ pe wɔrɔpuwa u kuwo . 7ni kwinne nkuman nne, npa suman nkuni , nka fini kununi pe wutaman u nan mi nkle nkuman nkokini.8yɔrɔ mi wutaman ni YESU KRISTAye, nkwɛ ku ipa wunsoni , nkwɛ wasi Dawuda kobe ni , nkwɛ kwinnan nkakɛ ni u manne. 9nkumman nkwin kamman nmanne u koki , ni bakayeni ,pi pukobeni nman kwiye yammiya . nko wunanki , puwɛ fi yan CENI u kwinne nmanna u waseni bɔ . 10Nkafi , ni ntoni u ka nkɔsi , CENI u ni tuwan ni caba u koki ; nka fini , pa fi kɔrɔ YESU KRISTA ukwonnan ki , pa yan sise , nan ki nkaka si bɔni.11Kwinne ni ni sɛnan ti tulu ti ku i kunnuni , i bɛ pe wusoni i seni 12I ti kwa ti kɔsi i se, ti kunune nyamman i seni. 13. I ti pa ti liyɔ, ti tɔ kwin boo man m man , i ta i kwin poni u kunni . nkafini , i fiyan i kɔ liya bɔ .14ninaman a yɔkɔ tananni nkuman nkwinne ne CENI u yinkaki , a kwɔsi , a tuku a kɔ manca kɔ liya nke nko pɛ i sɔsɔli kummini .Ni fa kammile , ki pi yammini caba u fanne bɔ 15kwa mi kɔsi mi tɔ ninan saw na CENI u yinkaki , yammo yammiya kwɛ sisebɔni , kwɛ tilene i manan sɛ nan ni.16Tuku mi kɔ kwin fiyamman ne , nkami bɔ .nkakini , nkwɛ nyamman , u su yilene Liya siyaman nkini 17. ncaba ukwinne cennan u yamm an ni nma tiyemi sini u yesiye nankemi .Imene , ipɛ filɛte , pin ncaba u suwa . 18Ncɛyɛ yinni sɛnan yeni pɔ u manne a kunnu man wusoni nkwisi .PI fan cesɛ nceyɛ lara ceni u si yinnibɔ.19nkuman toni u u fɔ u sselebenke, CENI uwan kwinnan nka tu , kiwanan ye u tiye kini puwɛ fiyan pa wo unu bɔ . tika yenan ni nka u manne ya :"ncɛyɛ kummuni i caba , pɛyɛ kɛ i siman pɛ. Ipɛ ncɛyɛ toni CENI fe , pi toni nna liya siyani weminsi". 20ki man sɔman nhuman be le i senan ni , ncabɔ yinko fɔ kɔman , npɛkɛ loko bɔtu bɔ nkuman bele i siye , i pe manni , ni bɛ ye ni .Cese yammao sakasinan nkini , cese wasi sɔkuni nkuman 21. I puwɛ kwɛ saka i kɔsi , i tuku i kɔ wemi ni ne nmannan nkumman ni, usu i tani sinin kammyan nka saka sini .Ti bi kunumi i wu ka u kammile ni .I bele i kɔ ni i toni kwin kamman ntoni suwa u .koki22tuku mi kɔ kamine nkuman poni, mi wutanan nya mman , mi wan mi wutanan kunnuni i kouni , mi yini i kwinnan u kammi mi wu mi wunanan u wiyani i liba ncɛyɛ wan pi wuntanan kunnuni i kunni , ,iwunnu , sakasinanni . 23lɛ sɔsɔli kummi, mi summɔna kɔsika nka ni u yinan suwo.24nka fini , kunnumi YESU, yammo yammiya sunkan i pa yammi kɔsika bɔ . I sunkan ni liba u kwinnan u kammi i nu ; tɔ bo puwɛ kwɛ i fiyan liba u tika i kɔ yɔkan ni. 25Liba ncɛyɛ tulo ; tikini kuman ne bɔ ni i sunkan ni i tuka ɲcaba u liba , sunkan ni i i tuku , ncaba u liba , i sumu tanmanan. CENI ki fiyan pi ba si ni , pi tuko pi we yemi , pi yini ye ,pa suman sɛnan. 26nka u wunanki , pi pi kɔ fiye ni , pa fɛ sutanan u puko ni kuman ni nka tuku ye pɛye u pa u kammile wunan u yaman i pɛ.


1mi wuntanan nwaka a ninani u kwisini kuwa usi , a lese ni pe kwasini . 2Liba pi pe tani liba ncɛyɛ wunan u yɛsɛni ; yinkɔ kwinnan ki pe kammile pi wuni pi laki pi pe tani liba ncɛyɛ kɔsise u kammi pi wunni . pe ta CENI u yinnan u yesi yeni , pi pe ta yammi ni pi kwɛnan yɛ ipɛ pi kwɛsiye bɔ , pi pe tani liba ncɛyɛ summan kwinkamiyan bɔni , pi CENI u wemi npuwoni bɔ 3.pi pe tani nma liba ncɛyɛ kwinnan kwasini , pi yunkunan ki ta puwɛ si bɔ 4, pi pe tani nma liba ncɛyɛ pimaciba u yinnan u yesi yeni ,i pɛ niyɛsɛman . Kwinkammi yan ki liya pi wunni. Pi pe tani nma liba ncɛyɛ pi ma nciba u lyeni ipɛ summu nsuse .pi pe tani nma liba ncɛyɛ kɔsise u fa pɛ yeni . ninani u kwinnan u wu .5pi pe pikɔ uku CENI u kwinnan yammani nma tiba ncɛyɛ nansine CENI u yinkeni ɨkinkabɔ pipe tuto sɛnan nkebɔ , tiyenka fakanan ki yanyeni. summan mi kɔ tukuni fakanan ncaba u liba usuwa nke . 6ncaba uliba usuwa ki yilene kunumi nni, pa fan ciman pa fi pɛ yɛ .ncaba u ciman u suwa u wasini kwinyemi nyiammo yamman, pu kumi nbula nka pe liya pi kle pa wemi nnusuwa ntoli u yamman. 7pi pu fiyamman nkalane lese ntoli , ikinkabɔ pi fiyan sɛnan usummanne bɔ .8Zannɛsi ipɛ zanbɛyɛsi yɛ lɛ Musa ye nankɛni , nka u faka npoli nki, libani nkabɛ pi sɛnon u liyayani .pi wantaman mkammibɔ, pi wantaman ni kununi si sensebɔ. 9Ikinkabo , pi fi yan ta wɔnyinkebɔ , zannɛsi ipɛ zanbɛrɛsi yɛ ka u wani nankabɔ , nka u faka nponi nkibɛ , liba utoni pi ncaba u kɔne nsummani yani .10Mi kɔkunto mi summan ntika u fakanan , ipɛi lini fakanan , ipɛ nmanan wemi nkummani , ntuko mi caki . nyɔkɔ nkɔni . 11Nbakani npa summon pukone antiyɔsi ipɛ ikoniyɔmu i pɛ lisitɔrɔ , mi summan nkumman ntoni nkimi . nkuman nbakaye nfibeni , ikinkabɔ kununi i kɔkɔbe nkumman ntoni u kle . 12Liba ncɛyɛ usi a pa tɔ kaponi i YESU KRISTA i pa tɔ nman puwɛ nkwɛ nansine CENI u yinkeni , ncaba pi pe bakaye nyianni. 13Liba ncɛyɛ yɛsɛni ipɛ karamasi liba , ncaba pi la wonyinke i pi yesi yeni .pi pe liba u somi u fuseni i pɛ pafu pikɔ .14Ma nlikimi kwinne nkummasimi , ipɛ npa tulu nneni , kwa mikɔsi mi tukuni mi caki , nkafini ncɛyɛ tikimi nkumman nkwinne nsi ,mi summan nkwɛni. 15U lo mi pili lese nne ,mi summan CENI u kwinne , nkumman i fiyan wunta kammile u nan unan mikle ,u wan YESU KRISTA i pa kɔkɔni .16CENI u kwinne ntoni kanni CENI u kɔkunlo fakanan u kwɔnannkini na fan nkwe ki nka nkini nmi liba utika i kumman , i pɛ npa kwisi nifokummi , i pɛ npa tiki liba wankuru kammi yan usi, npa nu wankura pi tu . 17Nkafini CENI u yammo yammi ya ipafi i pa tɔ puwɛ nkwɛ yisini ipafi i pa yammi kwin kamman nsuwa utoni.


1KRISTA pa i pɛ i yo su ye nkoki ni u wiyani mi kle CENI , i YESU yinkaki , nkwɛ i ni naman u kwinne nkuyo ni ipɛ cɛyɛ kunni . 2Manan CENI u kwinne lese ntoni nki , lese kwasiman ipɛ lese liya kwasiman. liba ncɛyɛ wani , mɔnnɔn pɛye ,mi tiki pɛ piwana nanke , mi manan ipɛ ikɔyɔkanan pi tikini lese nke.3Lese nwunu man peni,liba pi pe ta tulo CENI u kwinne nkankuman nne bɔ , pi pe ta tinicaba u wiya , i pi kɔ yeni , u pa sini i pi kammi le wu ka . nkumanpi npo pa nuni , ncaba pi ta nkuman nmanne pɛyeni. 4Pi tulo sɛnanke pa yammini bɔ ɲi fo ko mi pɛkɛ pi ta nyammani . 5Nkuman ntoniki , nma tuku mi kɔ we .mi ntoni nki mi ka bakayemikɔsi,mi yammi mi yammoni sahuu, nka CENI u kwikamman nmannanni .6Be kɔni , nwasini sarakanan CENI u kle nkwisi. lese nfini npa tɔ i fa ninan ni ki 7. Nnammi yammoni u kammile nma kɔsukɔ yammi kammiya kɔsukɔ la .Nfi nyannan u yiri la ni . nwutanan ki kununi YESU si ni. 8kɛrɛkɛni , nfakanan u yan sannan ki n yinko ne ni , nka man nan manne nan u fiye , kunnuni nkwɛ kwinne nkunni ni i ka kammiyan ni, i pe u nan nkle wem nkwisi kuwa u sini . I pe nan nkle ikɔbɔ , ikwe i puko ne nan u yinkone i wunu kammile nan i bɛ pe u nan nkwɛ i kle bɛ ni.9Kwa mi kɔsi ,mi pa be timisi manke . 10Demasi la nsi ninan ni u kammile wunan ukleni ; i la Tesaloniki ni krɛssan la galati yɔkuse ne ni , tite la bɛ dalimati yɔkuse.11LUKA kaponi , nkakɛ i be nnannani .mi pa ka ,mi pa i Marika .Ikwinnan nsini , i pa ba be si nyammomi nni 12n tumu TIgiki EFESI ni. 13I mi pe , lo nsimirikwe nka nyinu Trowasi Karpisi kleni . mi pa CENI u kwinne n semnan , nka kammi nwuni , fa u kuman kɛ.14Funi ALEXANDRI yammi kwi ye fiyan man snini , suwo CENI ka i sannan u nan i kle u pa sini , yammini kaman . 15Man tuku mi kɔ i se i nkafini i tulo , ti kwinne nne bɔ. 16nkwinne nkuwo ye wiye u tintika , piwɛ tulun ipa mannan i pa babe si bɔ ,pi toni u kwasa pi ŋibrye.Ni CENI u yaye pɛyeni a u ya fa pe.17Suwo u kɔkunto kɛ nwake i be ɨpa nan fakanan nkle ,fɔ u pa wasi yani. n fi CENI u kwinne n senan u manne pɛyeni . u wasini yani ,liba som u toni nuni nkɔkɔ cannan u non kleni . 18suwo CENI ,kɔka kwiyemi ntoni u kleni , i wanbe sisɛni nan u yɔsuye ni .Sise ntiki iyinan usi lese ntoni nki . amina.19prisika , i Akilasi , i onessifore kokonu utu ncaba ɲfe amɛyeni . 20ERASITE waka korɛnti ni , nyini TROFIME kase mile ni. 21kwamiko mi pa yani ca u pa ca Ebulus , pidansi , i Linusi , i klodiya i ti kumuliba pi toni mi feni 22. Suwo CENI nwaka i man . CENI nyammi ku kanmile a toni nke.

Titus


1

2345Nkafi npa feni ikamlee. Tiki Cenifekasɛmani ukaka poyibɛne bokose ntoniki, ma nmɔnɔme nakɛni.6Ukasɛma ntɔ kasɛma ncɛyɛ apipuwoneni sauni, pitɔ cipoklesuse, ipise tɔ Yesu pocoba, pi yiniye ipɛ piweyemi nimane piliya kwintukoni awunakibɔ. 7Eglisina ukununi ini cani ubɔkununi. Nkafi isunkan itɔ puwɛkwɛ ɛpuwoneni. Itɔ kɔbanɛ nwe yammi yabɔ, isummu kase timisibɔ, itɔ tanniyabɔ, itɔ kwinkwasinibɔ, itɔ yimniye wɛyabo.89Itɔ puwɛkwɛ cocaba ukammi uwuni, itɔ kwinkamma nkammiwu. Itɔ wuntasube, itɔ kɔtukuya. 1011Nikumi uka fiyan ma yeni pi liba uwase ipilaba kwinne. Pikafi yammani yahutuw ma cɛyɛ napikɔ Yesu kleni. 12Krete karamuna lesewolese, wapuye usamani nka sinibɔrɔkɔsini. 13Nka kini sɛna nkafi misukan mikoso pisi sau. Pafi patuku Yesu sau.14Piyɔ yahutumo utama pobɔ piyɔ libɔ kwin mani mapobɔ. Ulibacɛyɛ yinni sɛna uwukurani.15Puma ntoni ukwɛma nisakasima ukleni. Puwa kwɛma kacaco uklebɔ puwa kwɛma liya tukosicaba uklebɔ, piwuntama ipisummuse nyini. 16Puwani apisumma Cenini. Nka uwunaki pi pi numa tuko Cenike pi weyimi nwunnaki. Piyɛsɛkakalɛ, pi kwinkammi yan yammabɔ
Chapter 2

1Malakoni tiki liba, tikini faka nkanami yanki. 2Mɔnɔ kasɛmɔpɛ, apitɔ kɔtuku ma ninasauma. Wuta suse apitɔ libacɛyɛ yisini tukasinaki kanmite wuki kɔyɔkɔna uwunaki.3Mɔnɔ cisɛmape api yini piciya. Sakasinabɔ pitɔ tannimabɔ, mikwine nmanifakana ki wukuru kanmiyan uluwo libɔtu. 4patiki cima pipuwɔyɛ ipi pise utuku fakana. 5Apitɔ cima cɛyɛ wutama kanmini, apitɔ kunu yanba yanma piyukuna kita libɔsi api yɔgɔ pikɔni pipuwɔ yɛtu, Cenu kwine nyina upalɛ fiyan yesiye6Pimana bɛ ikanmi pisɛ apitɔ wuta suse. 7Miyanmi fakana u sukani u tiki u kɔye, wekanma n toniki, tiki liba sɛnake, imukune. 8Mi sukuni mimanna kwiseseni ma nkuma yanbɔni mina u kwanu caba upafi pasinsin ifi kwi ye yan, i pamanɔ tumuye9Mɔnɔ yanbo yanmi pise upe apiyɔkɔ. Pi kɔni, pi kuni cabape piyanmi wemi ntoniki, utɔ i nu kwanunabɔ. 10Apilo pikunu caba ukle puwabɔ, piyini pitɔ tukosi caba wemi ntoni, pafi pasi tikɔkɔya Ceni u kwine wemi ntoniki11Ceni u kan mibe, utiki ukɔye liba utani, ukɔkɔ uwunakini. 12Nkɔ wukanmibeni ki u tikaye tumiyeni a tilɛ Ceni uliya nasi yikena, tilɛ ninani uwukan mini puma, ticiya i wutaponi, isɛna i Ceni u nasi yikena. 13Tiwuka ti Ceni kwe itikɔkɔya, Yesu Kirisita yimilɛya upa, isenakwe tipuwoneni ikuni,14Yesu Kirisita, na ikɔni ipa fetumu tiwe yemi n toni, isaka tiba ncesesi iwasipɛ ikaponu caba, pikwa pikɔsi we kan miyanma utoniki15Mitiki libayani mimana ipɛ mi kaso pisi imi fakana utoni pwɛfimi sanna nebɔ.

Chapter 3

1Mɔnɔ pɛye piyɔkɔ pikɔniguyɛ nemana ipiyike caba utu, apituka pinumise, piyanmi fakananca lese ntonike. 2Pi mana kwinye pwɛyebɔ pitɔ kɔsikɔ wɛmabɔ, piyɔkɔ piyɔkɔ pikɔni pitiki pisummu kanma libo utonike.3kikabɔ wuntamaye tikle titiyan bɛbɔ. Tiye bɛni liya numitukoma titɔ niwama tiyeni kɔbanɛ n caba. Tiye ciya wunyeye itunenkini tiweni usunkanni ulɛ libɔ uwu nkafini libɔ kwinna ukamyebɛ tiwubɔ.4Nkafi ti kɔkɔya suwo Ceni ukanmileka ti kɔ pɛrani, utiki ukɔye lesekɛni nkakɔkɔ tumuyɛ. 5Tikwin kanma pɛ kɔkɔtumuyɛ bɔlɛ, iyukunna ka tatisi nkafi ikɔkɔtumuyɛ, ipa wasitumuyɛ niwunuma.6Ipana niwuna tikle Yesu kwɔnaki. 7Sɛna una usɔrɔ tikle, tafi towaka ise lewoo lese.8 Ukɔ kwɛmɛni cɛyɛ turu Ceni keni, mɔnɔ pɛye api kwa pikɔsi. I we kamma nyanma. Ukan mini libɔ upa yan kakan miyanki9Kwinne nkuma manikumabɔni, tuku mikɔne: piye nka koki usibɔni, ipɛ misusa yinninana, ipɛ kɔsukɔma ipɛ kwinne nnamnena macakle, nkuma nloni, nini labakwinne. 10libɔ nwanye eglisinakini mana ipɛ kekapo, kebo nkɔ usɔrɔ mimana ini ipɛbɔ. 11Misumani a caba uliba uwani, pi ini wukula, iwaka kwinye yanmakini iwa ikɔ12 Itumu Artɛmas icabɔ tisike. Nme mi timisi mipabe nikopolis, nkakɛ ni wule nlese nyanmaye . 13Kwa mikɔsi miba karamumasi, Zɛnasi i Apolosi, Pusini apata pikle bɔkake, puwanfi pisannebɔ14Ti tiki tiliba wekanma nyanma usi, pafi ceseca kanmile, pitɔ liba cɛyɛ fiyan pakanmile pikɔyebɔni15Ncɛyɛ ibe nani, pitoni pimifeni, nkwinna ukanmi ncɛyɛ wutukosina uwakini, nna fe ncaɔ ukle. Ceni ukanmile nwaka atoni.

Philemon


1 Pɔl Yesu Christa itukonikin Timote pikan samnani piktoko pinana ipɛ yammoyamya Filomɔ ye. 2 Ipɛ itukonikitua Afiya, ipɛ itukinikituo Arisipi nakwɛ ibasini kɔsikakini. Ipɛ Ceni upisekwɛ mileku me klekuni apa Ceni ufekaponini. 3 Ceni ukanmile ipɛ yikata manaka yino yipribe yino yipribe ikle yibanotikleni, utɔ itumuyɛ.4Pɔl nifona Ceni ukleni. Nceniyayewo -ceniye ni Ceni uyaye nmeni kweleu. 5Ufibeni, amiwuna ukamiwi ipɛ amituko Yesu Sini ipɛ amiluku cenuupise. 6Ni ceniuyayeni asiyanaka tisiniki amɛyɛni Yesu yeni a ceniyini kitawonyike sou. 7Miwunkamlena ukani nwunakini ipɛ unafakana nkleni ipɛ ulama cenipise usumini8Fakananko nyɔ Yesu kleni nkayiyi npatɔmaleme ameyam nkaka mesunkan meyammuni. 9Ikabɔ be Pɔl nakwɛ, kasia ni baki Yesu yinneni kamlewuna uwunaki niwuyaye mikleni, akobe Onesimɛ10Nimiyaye nkobe Onɛsimɛ kɔpɛrausini nkumu kwɛ Uyinibebakini. 11Lekekuma fɛni ikam puwanmebɔ kɛrɛkɛna undiki ikam puwanbeni ibebɛ. 12Lesekwumani mi fuyeni kɛrɛkɛni mitukuni bebɛni ntukuni. 13Nitokolemeni ntimani kobesɛ. Niye usini ɛwaka ibe ipafi ipa yammoni uyamma nkle mikɔpuwonaki lesekɛ niye winseleni Yesu Yimneni.14Nkabɔ niye wupo npayam pa npalɛ miwuntana upiyebɔ. 15Ni yewupo awekamma nkuma mi yammani ayamma apa minikileniɔ miyamma kiyokanni misumus. 16Nkɔ wunakinakɛ ilamisiba abalesekɛ afimatia apafiapatukumatio kwelemu. Yiyin ita yammo yamkobebɔ itasɛni ninakam ya itukonikini17Iyini itawenibɔ ipuwɔweni upeni. tukonikini kamiyam isɛkɛ Yesu ye. 18ikwi naukami wunifɔta ucaki. 19Ikwina usukani ukamimiwu ukunkuni ninaneni i Yesu ye. Nkafi iminpuwoneni mamiboko. Belema 20mibelenakɛni. Icanimiku ikimikumuki isi mipua ntoniniku. be Pɔl nikɛnukan ne ikleni anni pukone nmeni. Nkumantoni uwunaki. niusi npamanɔ nbe akumukamisi amikunukakɛbɔ. ɛyɛn ntukonikini niusini amiba besi kwinaniki Yesu yineni mitan mansumu Yesu.21Nsumani nkwɛmaki akakaniu wiyani mikleni miuyammabeni mikunkɔwɛni kɔku. 22Ayibanwunanibe kiwunakini apapike amɛye aceniyaye uwuki.23Epafras mifeni tumuyɛkɛbakina ise Yesu yineni. 24Ntɛyamboyami Marka ipɛ Arisitarke ipɛ Demas ipɛ Luka bɛ mifeni. 25Tisu Yesu wunanauwaka a mɛyɛ.

Hebrews


1Titinya, Ceni u manan i ti kwɛsi yɛni tummuni taman u kwɔnannki, ke fiyan i faka nfiyannan nki. 2Ikinkabɔ, pi manan i tumuyɛ kɛrɛkɛni i kobe i kwɔnannki, nkwɛ, i yammu pumman ntoni u kunni ipɛ i bele ninani i kwɔnannki. 3Ceni u tuninni ipɛ i yimini isɛkɛ tikitiki. Ninnani i u pamman nkunni i kwinne nkwɔnannkini inan i kɔni sarakan liba u weyeni npafi npa puku, isɛ nkwisi nka uyamman lesenkumman nkumman yeni, i kali wala usini ipa ta ipa toni Ceni uklewɔnan nke, arijananaki.4Ceni ikobe i yinanan u tiye usi nmɛlɛkɛnan ukankeni, nka i nan yinnan nwunnan ikle u sise fa nmɛlɛkɛman ntoni ukumman pewu. 5Ceni u mɔnɔn nmɛlɛkɛman we ye a :«mini nkobe, tɛnankɛ nkummumi». Ceni u mɔnɔn bɛ nmɛlɛkɛnan ye u yanyi a: «Bɛkɛ ta mi kɛsi, npatɔ nkobe».6Ikinkabɔ, ikobe nkwɛ pa Ceni ubele npumman ntoni u yinkeni, i mɔnɔnni :«Nmɛlɛkɛmanntoni nkurukuni itu to». 7U mannan nmɛlɛkɛman nkwinnan nkini:« yi mɛlɛkɛman ntoni a yammanni yannan, yi i yammo yammi pise utoni u liye»8Ikinkabɔ i mɔnɔn i kobe ikwinnannkini:«Ceni, mi yɔsuye ni waka pamman nkani kwelew! mi yɔsu kweni ki Ceni u wunkura u ciyani.» 9Mi Ceni u wunkura u ciyani, kwinye u yamman u kammi mi wubɔ, nka nwunnanki nka mi Ceni wammi i kɔ u nan wunu kammitenan mi kle uku mi maciba utoni u kanni».10Ceni u mɔnɔn boni:«Man kununi mankɛ n bele maani u tototoni nina u wantu lese nne, wala usinan mi klemi npɛkɛ nbelebɛ. 11Nkumman ntoni ni pe kwisani, ikinkabɔ mankɔni mi waka yeni kwelew. Pi pe kɔrɔseni nma birimi. 12Puwɛ i simele u kunto mancakuni nankɛni, nka mi pe pi yamman yani. Bile ki wasa tu nankɛni, nka pi pe wasa yani. Ikinkabɔ man kɔni, mi waka mi fakanannkeni, mi kwa mi yanyibɔ.»13Ceni u mɔnɔn nmɛlɛkɛman we a :«toni nklewɔnannke, fɔ npa wan mi ni yemi mi pamman ntu?» 14Nmɛlɛkɛman ntoni Ceni nka ni yammoni u yamman ke wa? puwɛnkwɛ pe kɔkɔni, i waka ncaba u tumuninke pa ncaba ubasi wɛ?


1nkafi, iti usi ati ka u pa yɛsɛ wunkura upobɔ, tinu sɛnkwinne nkummanni, fɔ ti tuku nkumman i sɛnan.2Mɛlɛkɛman nman ye kwinne nkummanni, npuwoni yeni kwinkwemi. Ncɛyɛ yɔ ye nponi, baka ye nka sunkan ye ipɛ yeni, pi yan nkani. 3Kununi i manan kɔka kwinnan tintiyanni, ncɛyɛ nuni ipi pa pi kwani si tummu ye, nka kwin kweni, iti puwo nkanibɔ, ti wiyan kɔka kankinan?. 4Ceni u kɔkunto tiki keni a libani u kwinne ntoni ni sɛn nkwinne tikayenan ipɛ kwinkwemi ntoni nnusuwa, ipɛ liba fiyan nka yammani i nan nkumman libaba ukle Ceni uniinkammi yan u kwɔnannki, upa sini i kɔkɔnta wuntanan.5Sinsɛnan nka kwinnan ti u manneni, Ceni u nan nyinke ye nmɛlɛkɛnan klebɔ, 6Ikinkabɔ u mannan Ceni u kwinne ntiye nwunnan ye ni :«ninnannan i sɛ yɛlɛ npatɔ mi wuntanan u yinnan i sɛ?7Mi yammuni i yinlanan ufi i mɛlɛkɛnan u ka bɔ. Mi tiki sise ipɛ mi yimilɛya i sini. 8Mi wan puman ntoni i pamman ntuni» Nka u ko nkakɛ a puwa ye nannanni u pa lɛ ta i yɔsu ye ntubɔ. Ikinkabɔ ti yanni ɛ yɔsu ye nfi tɛni pumman ntononke babɔ.9Ti coni ti yan, a Ceni u yɔkɔ yesuni nmɛlɛkɛman ntu lese cuman nteni. I tuluni i baka ipa ku liba u kwin yemi nkonki, Ceni u yimilɛ ya u kwɔnannki. Kɛrɛkɛni i yan kɔsise ipɛ yimilɛ ya. 10Ceni nankwɛ bele pumman ntoni i kɔkuntoni, i sunkan yeni i yini ti kɔkɔya i pani kwinnan ukoni, i baka ye ukle ni fiyan ukɔkɔni pi pa i yimilɛyanki.1112Yesu nannkwɛ i liba u sakasi Ceni u yinkeni, i wuruko i pa yile liba ncɛyɛ sakani ɛ tukani nki ncaba bɔ, nkafini pi toni u yini ti poni nkini. Nkafi, i mɔnɔn yeni :«Ni ni kwinnan u manni ntɛni cabab upeni, ni sise utika misi mifiyamman usinkini,»13« I sɛkɛ ni nwuntanan utikani isi» I mɔnɔn boni :«Ceni u nan kobe nkwɛ nkleni» 14Nka u wunnannki, Yesu wasini ninanan, i pa i kumman nma liba u sommi, nkafini piseni pi Adaman pise. I yami nkani nkafini, i kwa nkwɔnanki, i pafi i pa yɛsɛ sutanan u wemi, nka kwa u yinni nananni 15Ipɛ ncɛyɛ wasi ye nma yammo yammi npise, kwa u nansi yunke nan u kwɔnannki, ipa fi i pa ncaba16U wasi nmanmɛlɛkɛman npɛkɛ i nbasibɔlɛ, Ibrayiman serebe nke ncaba upɛkɛ i pi basi. 17Nkafi, i sunkan yeni itɔ i tɛni tukoninki ncaba u suwa wemi ntoni nki, nkafini ipa fi i pa wasi sarakanfeman u yinkeni ika kwe, nkwa yunkunan ta liba usini, i pa yammi yammoni Ceni nke, ipɛ ipa wasi finiwunkura liba uwe yemi npafi npa puku. 18Yesu kɔkunto bakani, i yan kuwo fetunan, ipɛ i fiyan pi basini.


1Nka u wunnannki, ntukoninki ncaba, Ceni nankwɛ yile amɛyɛ ipa yammi amɛyɛ ncabani, a yɔ Yesu po nkwɛ i sɛkɛ Ceni u tummuni takobe, ipɛ i sarakanfeman a yinke caba utoni a ka kwe Ceni u wunkura usi, nkwɛ kwinnan ti u manneni. 2Yesu wasini yɔsube Ceni u yinke i yammani utoni nki nma Musa nankɛ yeni. 3Baa u yini i yinnan u yanni i ku i baa yenan u kunni nankɛni, nka u fakanboni nki Yesu yini tiyenka yeni uku Musa ka u kunni. 4Ikinkabɔ bɔman ntoni ni iyini caba, ikinkabɔ Ceni nkakɛ nbele pumman ntoni.5Musa wasini yamman u yini ni wemi ntoninki Ceni u baa utu. I sɛkɛ ye Ceni u numi kammiyan, ikinkabɔ, Krista nannkwɛ wasi Ceni u kobeni i wasini yɔsube Ceni ubaa utu. 6Ti tiki ti wuntamanni pumman nkumman kunni, i ti kwa ti kɔsi ti tiki ti wuntamani ikunni ti caki, ti tani i kunni ncaba.7nka u nunnannki, Ceni u niinkammi yan u mɔnɔnni :«i ti nu i manni kwinne tɛni, 8a yini a pa kwa a sumuse sibɔ, nma ti kwɛsiyɛ lɛ ye nankɛni ti ye nka sibe ipɛ nimi ni yebɔni.9Nka u tiyenki ti kwesi lɛbe Ceni pa fe nkuwo tuni, pi yɔ yini. 10Nkanka nyini nsummu upa ka pɛyɛ, nmɔnɔnni a libani pi wa pi wase nki kwelew, pi lo nyukura babɔ. 11Nsummu u kase ukle nmɔnɔn pɛyeni npa kwa usi a ni tuto pa nwunilabɔ»12Nkumman nlesenne, ntukoninki ncaba, a toni a summan a kɔ tukuni fakanan a yinni a toni upatɔ ni yemi bɔ, liya tukusinan nyini a pa lɛ nii nsuwe Cenibɔ. 13Ikinkabɔ a manni i manca kwa wokwa, hali ika kibe lɔka, nka, manne atɛnani, nkafini we yemi npalɛ puwɛ wan yipu kwanan nki.14Ti wantu i tukosinan nkani, iti waka yani fɔ unannki, nka u wunnki ti tani Krista maciba. 15U mannan Ceni u kwinne nni :«i ti nu Ceni u manni kwinne tɛni, a yini a apa kwa a sumusesibɔ, nma ti kwɛ si yɛ lɛ Ceni nankɛni»16Yɛlɛ nnu Ceni u manni kwinne ipa lɛ, Musa yini liba ncɛyɛ Ezipiti boko nkini ncba upɛkɛ. 17Yɛlɛyɛ Ceni u summu uka pɛye fɔ yɛman wansebɔ, ncɛyɛ yammi we yemi, pi kumman npa waka tiyenka sibe ipɛ i mimi ni tiyenka yebɔni ncaba upɛkɛ. I 18wani yɛlɛyɛ pi yileni i wunni tiyenkibɔ? liba ncɛyɛ lɛni pɛyɛkɛ? 19Nka u wunnanki, tibɛ u yanyini a pi liya tukusinan nkakɛ nyini pifi yilene nka utiyenkibɔ.


1Ceni u nan u numiyanni, a ti fiyan ta i wunni tiyenkini. Ikinkabɔ ti summan ti kɔ tunni fakanan, nkafini puwɛ palɛ waka serebenke. 2Ceni u kwinne nkumman ti nuni, ncaba u nu ye nkumman bɛni. Ikinkabɔ nkammi puwa pɛyebɔ, nkafini pi wan pi wuntanan nkunnibɔ.3Tumuyɛ ncɛyɛ wan ti wuntanan nkunni, ti yileni nka u wunni tiye nkini, Ceni u mannɔn nkwɛ kwinnan nki a :«summu nkase ukle, nmɔnɔnni npa kwa usi, pi yileyini nwunni ti yenkibɔ» Ikenkabɔ wemi ntoni nkwisi bele lesenkumman ye ninani u beleni lese nkeni. 4U mannan Ceni u kwinneni a ninanni ki pe kwisa nankɛni :«Ceni u kwisi u yammomi ntonki, upa wunni u ku sinintoni u wiye usi» 5I mɔnɔnni i kwisi a :«pi fiyan yilene nwuni tiye nkibɔ»6Ikinkabɔ, ncɛyɛ nu ye Ceni u kwinne pi kwisini, ncaba ufi yilenne wunni tiyenkibɔ, nkafini, nma pi wan i kwinne yammoninkibɔni. 7Ceni u man ye lese nwunnu man kwinnan, i pa yile nka a tɛni, u lɔkɔni Dawuda mɔnɔn ye a Ceni u kwɔnannki, nma u pa manni nankɛ serebe nkeni :« a yammini Ceni u kwinne tɛni, a yini a apa kwa a sumuse sibɔ.8I Isirayɛli pise u ye wunni tiyeni nki zuzuwe kwɔnanki, Ceni kiyini i wunni kuwa u kwinnan u mannibɔ. 9Ikinkabɔ wunni kuwa uka kammi yan ki Krista liba u yinkoneni. 10Ikinkabɔ, puwɛkwɛ yile Ceni u wunni ti yenki, u subɛ wunnan i yammoninki nma Ceni ukɔkɔnlo, wunikuwa usi. 11Ti kwa ti kɔsi nkumman nlese nne ti yile nka u wunni tiyenki. Ti summan ti kɔ tukuni fakanan nkafini puwɛ palɛ fiyan yilene nka uti yenki, nma ncɛyɛ tulu pa yammini bɔni.12Ceni u kwinnan kini sɛnan, fakanan ki nni. Sampiye uman bo ni kammit nankɛni, Ceni u kwinne, fakanan ki ni u ku nkunni. Ni yilene puwɛ i summu usi upa fe adaman pise uniina ise, ipɛ npa nu yunkura itu ipa summan cini fakanan. Ni puwɛ i wuntanan ipɛ u wemi ntoni u cantuni u summanni. 13Puwa ye ninani nki Ceni u yunkupise npalɛ ta usibɔ. Ti pe ti kwinne ntoni u manni iseni.14Ikinkabɔ, sarakan feman pi kununi ika kammi yan iti kle, nkwɛ isɛkɛ nma Ceni u kobe Yesu, i fɛ panpa ye nsininkini i pa ta Ceni nke. 15Ikinkabɔ fakanan ki ti saraka nfeman ntoni u yinkini i seni i pa tɔ i ti basi ti baka laseni. I yan kwasiman nma tumuyɛ, ikinkabɔ i yammi kwiyebɔ. 16Nkumman nlese nne, ti wan ti wuntanan ni i kunni, ta wɔ i yɔsube i tɔna i wunta kammite, i yimilɛya u kwɔnannki, nkafini ti yukunan upafi upa ta isi, ipa na i yimilɛya ti kle, i pa ba tumusi ti bakaye nnese nne.


1Saraka nfeman u toni u kunini i fa liba u sini nkini ipa tɔni fe liba u wemini i Ceni, i pa nan saraka npumman ipɛ kunipuman Ceni ukle liba u we yemi npafi npa puku. 2Liba ncɛyɛ summan puwa ipɛ pa waseni, ipafi ipa summan ncaba ubasi fakanan. Nkafini ikɔkunto lɛmi baka yeni. 3Nkafi, i sunkanan i sarakaman nfe Ceni nke, ise ipɛ liba u weyemi nkwinnannki.4Puwɛ i fiyan nka u yinnan usuwa u yanbo, ikinkabɔ Ceni kinka unan i kle nma Arɔn ka u wasi nankɛni. 5Nka u wunnanki, u wasi nma Krista Kɛ nyan saraka nfeman utoni u yinkeni i yinan i kɔsibɔlɛ, Ceni nkakɛ u wɔn isi. Ikinkabɔ Ceni nankwɛ manɔn ise :« Mankɛ nkobe, bɛkɛ nkummi tɛni,»6Ceni u mɔnɔn bɔni :« Man, mi wasini sarakanfe ya lesentoni nki, nma Mɛlikisedɛki ye nankɛni.»7Yesu ye ninani nki lese nkumman yeni, Ceni nankwɛ ye i fiyan i kɔka kwa u klemini, i ya nkwɛ i kwinne ipɛ i yakani. I kɔkunto kɔ yɔkannan ukle, i Ceni yaye utukuni. 8Ise ipɛ i Ceni yaye, i tulu Ceni u wuntanan nkeni i bakaye nwunannki.9Nkanka yini, i wemi ntoni nyisini lesenkumman yeni, liba ncɛyɛ ye yammani i se toni, i wasini ncab utoni u kɔkɔya lese ntoni nki. 10Ikinkabɔ Ceni ukɔkunto kɛ nyammu sarakanfeman u toni i kwinnannki, nma Mɛlikisedɛki. 11We fiyammam ni nkleni npatɔ i manni sarakanfeman utoni ikwinnannki. Ikinkabɔ, ki manni nankɛni i ti summan u yammi ni fakanan bɔ nka ki kwasini, nkafini tila ta summan puwa timansinan nkebɔ.12U lo ninani u wantu lese nne, a sunkan yeni atɔ lese u tikini caba. Ikinkabɔ Ceni u wemi nkumman nkumman summan kwasibɔni, atɔ usi a liba upa a tika nsi bo kwelew. Ani nma pise ncɛyɛ wulomi nniyanni. Afiyanba wanniki yimiyeman ntubɔ. 13Wulo yiya i ni pitiyan, i fiyan kwinkammi yan u tu wan ye i kwinyebo. 14Ikinkabɔ liba ncɛyɛ kɔrɔni, pi fiyan wanniki yimi yeman nwannanni. Nka utɛ pi si inan kani, pi yan wunta kammi yan pa summan kwinye nki ipɛ kwinkammi yan.


1Nka u wunnannki, Krista kwinne nkumman summanan kwasibɔni, ti waka yini nkumman nkunni ta lɛ ta yɔnyinkebɔ, ikinkabɔ ti kwa ti kɔsi ti ta wɔnyinke, yini ta pukone yini kwinne nkumman ti kalani ulɔkɔni npa yinibɔ; ti puke serebe nke ti la ti weyemi nsi, nkumman ni puwa kammile puwebɔ, ipɛ wunta wankunnan Ceni ukunni, 2Ipɛ i batizelinan u kwinnan, ipɛ a pa a klemi ntika usi apa Ceni u yaye, ipɛ i kunuman nwunsoni kwinnan ti yini ta pukone npo. 3Nka tibe ta yani kɛrɛkɛni, i Ceni utu.4Ipuwɛnkwɛ yan Ceni u yimilɛya, Ceni u nii nkammi yan upatɔ isi, 5pɛyɛ ncɛyɛ summan a Ceni u kwinne nkammini, ipɛ pa lɛmi sinsɛni nyɔ suyeni, 6Ikinkabɔ nkumman ntoni uwunnanki, pa lɛ. Ncaba, pi puke pi serebenke pi la pi we yemi nsi, nkaki yini i fi yan yammanbo, ikinkabɔ, pi yammini wemi ni u tikayeni api Ceni ukobe i manseboni ipɛ pa nɔn i liman u klebo.7I wala u ca kwa maan usi, i cɛtumuya i yan wanniki fiyamma nka ku tikayeni a Ceni u nan uyimilɛ man ukle. 8Ikinkabɔ, i wulumi ipɛ sɔkɔman nbɛni i tumunila, nka ki puwa kammilebɔ, u tiye utuwo i dangananbɔ. Utiye ki kwisa yannani.9Ikinkabɔ, manni, u wasi nma nkakini a kwinnanbɔ, ikinkabɔ ti tuko usini, a wunkuru kammi yan usini, nka nma kɔkɔni wunkura. 10Yammonika a yammuni, a pa yammuni, a pa yammi wekamman nkummanni, ipɛ a nka yamman kɛrɛkɛni, Ceni u liba ubasinan, a pa tuku Ceni nke ɛ kwinnan u kammi a wunni, Ceni u kammi, i wunnan ki wase nkumman ntoni nkebɔ.11Ikinkabɔ, ti usini, a toni a kaka po yibɛne, a kwa a kɔsi a waka wunu kammilenan nki fɔ upata upafi ukwisini kuwa usi, nkafini a wuntanan ki nka kunni, a pafi u summane. 12Nkafi, a kalase ni manse bɔ, Ceni u nan unan kwinnan nka yeni, inkwɛ tuko Ceni usi, i pa yɔkɔ ikɔni ipa yan nka, a ncaba u summan yani.13Ceni u nan una Ibrayima kle lesenkumman yeni, i lakɛ i kɔkunto yinnan ikinkabɔ, puwa ye nannanni u sise pa fiyubɔ, ipatɔ lakɛ inka. 14Iwayeni :« ti wunnan u nan mikle, mi serebenke ncaba pi fani fiyan.» 15Ikinkabɔ, Ibrayima yɔkɔo i kɔni i yinko Ceni. Ceni unan unaan ikle kwinnan nka yeni, i nan nka ikle.16I adaman pise u wa a pi lakɛni, ipuwaka si ipi kɔkuntoni, nka u sinan nka pi u yilene pa wasi nka pi tɛni boko, nkafini i nan i nan kwinnan nka yeni, wase upalɛ ta nka usi. 17Nka uwunnanki, Ceni u lakɛ u pa nan u numiyan nkani, i pa tikike i kwɛmanan u fiman upe a wase ki nka usibɔ, a kibe yammanni. 18Nkumman nkwin kwemi nbɛ boni, Ceni ki fiyan nifoko u kuwo nankɛbɔni. Nkafi, tumuyɛ ncɛyɛ wuntanan ki u kunni, nka u sunkani u nan fakanan ti kle u caki, ta tuku nka ukwinnan sahuu.19Nimi nkumman ti kle, fakanan ki nkummani. Nkanka yinan a pa summan tummuye sahuu, ki ti basi uku puwɛ ikunni fɔ tafi Ceni u tiyenki. 20Yesu can tumuyɛ nka utiyenkini, ipafi ipa kɔkɔ tumuyɛ. Isɛkɛ nwasi lese ntoni nke saraka nfeman u yinke caba uka kwe, nma Mɛlikisedɛki ye nankɛni.


1Mɛlikisedɛki kɛ ye salɛmu boko u yɔsube, ipɛ pumman ntoni nyinkeni, Ceni u saraka nfeya Ibrayima pukonika ipa yinni yɔsuwe fiyamman u lila, u fibɛni kɔsɔka u kammi iyi, Mɛlikisedɛki fuuni ipa wan dukɔ kwe ise. 2Ibrayima yan pumman nkumman to kɔsɔkɔ yammila, i lɛni ipa nanni ikle. Mɛlikisedɛki nan u ko nkakɛ :« yɔsube nkwɛ lo Ceni u wunkura» salɛma yɔsube isɛkɛ ye, nka u konkakɛ « yɔsube nkwɛ pa i wunnanni» 3Kwɛsinan yi i klebɔ, tukoni ki ikle, kummuni kuwa ki sibɔ. I kubɛbɔ, sarakanfeya isɛkɛye, i ye sarakaman nfe lesentoni nki ma nma Ceni u kobe.4Ni kwe isɛkɛ ye, ti kwɛsi Ibrayiman pumman nkumman to kɔsɔkɔ yamminani, i nan nkumman njakaman ikle. 5Levi fɛman upɛkɛ ye pi nan sarakaman nfe pi klemini, sariyanan u wani api ka jakaman liba ntoni ukle, ncɛyɛ pi tukoni nkincabani. Ikinkabɔ pi toni u yini Ibryima sini. 6Mɛlikisedɛki ka jakaman nkumman, Ibrayima kleni, ikinkabɔ i levi nnibɔ. Nka userebenke i yammi dukɔwɔnan Ibrayiman yeni, Ceni u na unummiyan nka kwinnan nkini,7Wase ki nka a puwɛnkwɛ dukɔwunan u wanni ɛ puwɔ puwɛnkwɛ a dukɔwunan u wan isenibɔ. 8Levi fɛman ncɛyɛ jakaman nkani, ncaba pi kwani, ikinkabɔ jakaman nkumman ka Ibrayima kleni, u manani nkaya i kubɔ. 9Levi serebenke nliba ncɛyɛ jakaman nkani, ncaba u fe ye jakamanni, pi kwɛsi kwɛsi Ibryima kwɔnannkini, ikifiyan manne yani. 10Ikinkabɔ levi kumman ye lesenkumman yebɔni Mɛlikesedɛki ta i kwɛsi kwɛsi Ibrayima fuwani,11Sariyannannka tikini Isirayɛli pise upeni, pi tɔni ye levi fɛman saraka nfeman u wemi nkunni. I pi yammoni nyisini ye, ko ki ta usi a saraka nfeya nkwɛribɛ pa pa yinibɔ nkwɛ kaponi i Arɔn boni, ikinkabɔ nkwɛ nma Mɛlikisedɛki. 12Ikinkabɔ, i wasatunan u yile saraka nfeman u yammoninki, u wasini fakanan wasatunan u pa tɔ i tileneni sariyanannki.13Saraka nfeya nkwɛ kwinnan manan nnannanni, nkwɛ i kwɛsinan wasi saraka nfeya i yanyibɔ. 14U kwɛmani a kununi i yini Zuda sini. Ikinkabɔ Musa sɛmman nsi puwa utikaye a pi kunni ncaba u kwanan ki sarakanfe ye nsibɔ.15Ikinkabɔ u mannan a saraka nfe ya nkwɛribɛ nannanni itɔ nma Mɛlikisedɛki ye nankɛni, i we mi nkwɛman. 16I tɔni nka u yammoni ukunni i kwɛsi kwɛsi kwɔnannkibɔ. ikinkabɔ i wasini yani, nkafini, fakanan ki iseni ipatɔ i waka niina nke lesentoninki. 17Sense sense, u manan Ceni u kwinneni, i kwinnannkini :« Ma mi wasini lesentoni nki sarakanfe ya Mɛlikisedɛki ye nankɛni.18Nka ki u tikaye a wemi nkumman yamman tintiyanni a ni yini pu wonnenibɔ, a nkwisini. Ikinkabɔ fakanan ki ye nkumman ntoni nkibɔ, nkumman ni puwabɔ. 19Sariya nan ufi ti basi tafi ta ni sahuuman bɔ, ikinkabɔ kɛrɛkɛni, ti wuntanan ki pumman nkumman kunni, npuwɔ sini, nka ufakanan ki bɛ, ti fiyan wa Ceni uminannki kɛrɛkɛni.20Wunnan pa wan nkumman nkunni, Ceni u nan u nummiyan bɛni libani usommi u wasini sarakanfeman, ikinkabɔ Ceni unan u nummiyan puwɛkle pisibɔ. 21Ikinkabɔ Yesu wasi sarakanfeya Ceni nkakɛ nnannka u nummiyan ikle, imɔnɔn : «kununi i mɔnɔnni i pa kwa usi i yini u wasa tubɔ. Mi wasini sarakanfeya kwelew.»22Nka u wunnanki, Yesu tiki siyanan nka ti sininki i Ceni, nka u puwɔ tintika nkeni. 23Ikinkabɔ, tikayenan uka fiyamman u fɛni, nkafini, pi ye kwni. 24U kwɛmanni a kunni i Zuda sini, ikinkabɔ Musa sɛmmiman nsi puwa utika a kunnuni i kwanan ki saraka nfenkinibɔ.25Ikinkabɔ ncɛyɛ toni wɔ Ceni u minnnki i kwɔnannkakɛ, fakanan ki iseni ipatɔ i caba ukɔka tɛni i pɛ sinsɛni, ikinkabɔ i nannanni lesentoni nki Ceni yaye nki. 26Nkwɛ i saranfeman u yinkeni i sɛkɛ i fiyan ti kɔka i kamini pilanan ki isibɔ, i wemi nkwemanni, i weyemi nyamman kaponibɔ, Ceni u yini suwoni i pa ta ise kaponi27Sarakanfeman u yinke caba pi ye sarakaman nfe ni kwa wo kwa, pi ye pikɔkunto weyemi nsarakanan ufe tintiyan, pa summan liba u sommi nkumman nfe. Ikinkabɔ Yesu nan ikɔni sarakanan liba u we yemi nkwinnannkini ke kapo, sarakanan nwunnan sunkan upa fɛ yinibɔ. 28Musa sariyanan u yammi adaman piseni, pi fakanan u kwisito u pa yammi pɛyɛ sarakanfema u yinke caba. Nka userebenke, Ceni unan u nummiyan nka kwinnannkini i yammi nkani ipa wasi Yesu Krista sarakanfeman u yinkeni, i wemintoni u yisini lese nkumman yeni.


1Ikinkabɔ , kwinne nkumman ti kwisi nmanni kɛrɛkɛni toni , ntoni u ko nkakɛ kɛni: ti summan a saraka nfeman u yinke caba, u suwa i sɛkɛ ti kle . I ta tuwaniti faka nsuwe CENI u kle wɔnan nke wala usini. 2I yammoni u yamman CENI u tikammila , i tɔla yɛlɛ .puwɛ i klemi nfi nka summannebɔni, nbeni i kunnuni CENI bɔ .3Saraka nfeman u yinke caba u toni utɔni pa nan kunni pumman ipɛ saraka npumman CENI u kle . nka u wunnanki , fɔ YESU yan wunuman i pa nanni CENI u kle . 4I ti ye ninani nki, i ye i fiyan ta sarakan fenan u kunnibɔ , ikinkabɔ sarakan feman pi nannani pa sini i Musa sariya yannan. 5Yamùoni nka pi u yamman ninani nkini arijanana u ka nkakɛ nkanka yamman nonnanni , Musa pasumman birimi nbaau yeni , CENI u mɔnɔn iseni :"nkanka ntuku nne nkini , kwa mi kɔsi mi yammi yanni."6Ikinkabɔ yammoni nka nan YESU kle kɛrɛkɛni , nka usi saraka nfeman u ka nkeni . ikinkabɔ , YESU kɛ npa isiyanan uka wunan , i pa si libani i leni kaponi , nka puwɔ tintika nkeni, nka tɔni leni u nummiyan u tiyenki , nka puwɔbɛ tintika nkeni . siyanan nka nkeni. 7Siyan nka ye CENi usininki i liba , ki fiyan walatu u pa wasi kawunanbɔ .8CENI u pi ye u libani: rrkuwa nwunnan pe fiyanni , be kununi i sɛkɛ nwa yani . ni pe siyawunnan u ti kani, Israyɛli pɛra uliba ipɛ zudapɛra u liba u pa tɔ kapo . 9Nka ipɛ kasiya ni fiyan ta kapobɔ , nnan ye nka pi kleni , kuwankasi ntukupɛyɛ npa fɛpɛ Ezipiti bokɔ nkini, ikinkabɔ, pifi nkwinne ntukone i nankabɔni nkafi, nkabɛ nla nyii pi si . be kununi bɛkɛ nwa yani .10Nkumman n kupise nfa userebenke ni be siyannka tikani i Israyɛlipise , nkanka nma kɛni . be kunnuni i sɛkɛ nwa yani , ni pe nsariyananu wan pi summuse nneni , nwinan u pa fi upa tɔ pi wu .Ni pe toni pi CENI , pi pe tabɛni nliba.11Nkumman nlese nne , pisi puwɛ pe pi tukoninki ncaba walima pi manciba u tika nwemi nsibɔ .Ikinkabɔ pi toni pi pe nsummanni , u lo pise u pe u pata , u pa tiki i nisɛman u pe. 12Ni pi we yemi ntoni nyinan pi kummini .Ni pe pi we yemi npuko nsummu nke "13I CENI umannan siyanan uka wuunan ukwinnan , nka ku tika yeni a tintika ki yini puwɔbɔ , u kwisi lese nfini.

1CENI u yatibe ipɛ u ya fakanan ni yeni kaponi tintiya . 2Ikinkabɔ , birimi nbaa nka nyini ye ki yeni kalaminan , tinti tiyeni u yinnankɛ ye a , ti sakasinan . tukwɛya nka ye tikani nka u tiyenki , i pɛ tabanan ,CENI u u wanni kumman ni yetika nka sini;3U tiye bokɔ unan u yammi ye i birimini .u tiye u yinnankɛ a ti sakasinan u ti sakasinan. 4Wusunannan nsini nka bele i sanunanni , i pɛ CENI u sariyanan utika yenan ,u kiye nka wunnun nki , sini u wunnan u yibiye i sanunani .Siini piye nwunnan ye u wunnankini , u bele ye i sanunanni , nanaye i sanunanni nanaye nka wunan nkini , ipɛ Arɔn kweni , nka siye u wibɛ ye usini ɨ pɛ tabali pi ye nka beleye i taabɛni ,CENI u sariyanan ye nka sini . 5Serubɛnnan u yimini u lakasi ye siini u kunni nka utika ye a CENI ki nannnanni .nkumman n kamman n yimi npɛkɛ ye yiina won yemi nyammi npukuni tiyenki .Nkumman nwemi ntoni u manan nkakɛrɛɛnan bɔ.6I kinkabɔ , nkumman ntoni nkwisi lese nnkumman ye beleni , sarakanfeman pi ye yilene tokonan u tiye nwunnan yeni lesebwo lese pa pi yammoni nyamman . 7Ikinkabɔ sarakanfenan u yinkeni u ka kwe i kaponi nka ye fiyan yilene CENI felanni u tibɔla , ke kapo ya u wunnan . I yilene ye i pu yinannan i timanni , i pa nanni CENI ukle , nkafini liba u we yemi npafinpa puku .8CENI u nii nkammiyan u tiki keni , a i baa nka bele i birimi ika ki ye , a ti sakasiman ntoni u sakasini i baa u nan u kwabɔ . 9Pi ye kuni pumman i pɛ sarakaman nkumman na CENI u kle , i ka ki fiya CENI fenan u weyemin npuko bɔ.Nka kini tikayenan , nkafini ti tɛni nwemi npafi npa summan. 10Wanniki kwinnan ipɛ nini kwinnan , kɔ sakasi wemi nnusuwa to , nkumman ntoninwasi yenilanda nwemi fɔ u papa u pa tiki i tɛni nwasatunan .11Nkinka bɔ KRISTA pani nkafini i pa fi i pa fi i pa tɔ saraka nfeman u toni u yinkeni ika kammi yan , ti kammile u kw;onnan nkini .I yile i pa yammi i yammoni biribaa nka tuni nka usini ,u yinib;eni , ki fiyan ta kaponi ; Adama pise uka kaponi bɔ. 12KRISTA yile nka u ti sakasiman nsakasina tiyenki i pa pisi puu piyeu timan waliman naan cupiye u timan CENI nkebɔ.ikinkabɔ ipi i kɔkunto timanni ipa nanni CENI ukle ke kapo , i pa kɔkɔ tumuyɛ pɔwu !13Sarakanfeman pi pupise i pɛnancupise ipɛ manciman ntiman ipɛ fuumi pa saka liba ncɛyɛ yisi . 14Ikinka KRISTA timan npuwɔ pu yinaman nkumman nne we , ikinkabɔ CENI unii nkammi u kwɔnanki , KRISTA yammi ikɔni sarakanan nka yisini , i pa nana ikɔ CENI ukle .Nkumman ntiman ni ti sumase nsakasini .nkumman ntoni u wunnan nki tafi ta nii nsuwe CENI u fe.KRISTA kɛ npa i siyanan liba ipɛ CENI u pe i pa i sariya wuunan , nkafini CENI u nan u nummi yan nka kwinnan nkini , i yile liba NCɛyɛ pati pa yan nka , 15KRISTA kwa u kwɔnan nki . i yammi nka i pa kɔkɔ pɛyɛ pi we yeminini , pi yammi ye wemi nkumman tintiyanni .16Nkwɛ cɛnnan u kunni i sunkanni i kuu ba, a pa summan manni cɛn nlo ya i kwinnan usi . 17Puwɛ nkwɛ i cennan uloni i fiyan puwone u yini cɛn nsuwe yebɔ, ikinkabɔ i kwa bani pa summan cɛnloya i kwinna umanni ,18Nkanka yini , saruya wunnan u tikini ti timan 19.Musa manan CENI u sariya nan liba u peni to pi kakapo yibɛne , i kwisi lese nkumman yeni , i to pupise i pɛ nan cupise ntimanni ipɛ nimi , i puko birimi nkumman mikini i zɔpitala i pa yammini ipa pisi timan i pɛ liba utototoni usi. 20I pa mɔnɔn :" Siyanan utiman npɛkɛkɛ kummanni , CENI u wa a yɔ nkaponi ."21nka u serebenke , i pisini bɛ biri baani usini, i pa u wunnanki n sɔman ntoni usi . 22U mannan sariya u sɛmminan nkini , timan npɛkɛ lone npa saka pufiyan man nsi , i timan npinpisibɔ , we yemi ni fiyan pukobɔ .23Pumman nkumman arijanankini; i kumman nsunkan nsakani ɨ yammini wemini , u wunnanki, nkumman npumman nsakasi kwinnan nsunkan i sarakaman nwunumanni , nkumman puwɔ tintikumman nneni. 24Senseni, u pa tɔ nma nka wala usini , u wasi nma nkanka KRISTA yile u wunnanki ! KRISTA yile arijananan uwunan yeni , i pa yini CENI u yinke nkafini aka ki yamman nankɛ upa kammi .25Saraka nfeman uloni pi yinke caba uka kwe i yilene ti kammi yan nka tu ya wo yani i pɛ pu yinnan ntimanni ,KRISTA yammi nka usibɔ i nan i kɔ sarakanan kefiyamman. 26Iki ye yani, i ye waka baka yeni kwelew , u lo ninani u belni lese nne , ikinkabɔ , ipa kɛrɛkɛni nina u kwisini lese nneni , ipa baka baka ke kapa i pa nan i kɔsarakanan i pa yɛsɛ weyeminfakanan.27Adama npise pikwa nankɛ ke kaponi , CENI u pa summan pi yiyeni .Nka u faka nponi nkebɛ nan ,KRISTA nan i kɔni sarakanke kapo i pa puku liba u toni u weyemi . 28Nka u serebenka , i pe pukoneni i pe pukoneni i pa pa , nka ki yini yamman nkafini npa pukubɔ , nkafini liba ncɛyɛ i yinkone , ncaba u pafi pa kɔkɔ.

1Musa sariyan u bele wunkura sariya kammiyan u yinkeni. ki fiyan u yɔnne po ncaba u wasa nifaka nsubɔ CENI u yinkebɔ ,saraka nfe u fakannan nkumman pi nyamma lese wo leseni ipɛ yoo yani nan ki nsibɔ . 2Iki ye fiyan puwa kammile , piye ta nkumman nyamman yini bɔbɔ . 3Ikinkabɔ iti yan ye nka u sakasinan , ipi fe nkumman pi kwisi , ncɛyɛ ye nyamman pa CENI ufeni pi wuntanan ye ta yɔkani pi kwinyemi nne yinibɔ. Ikinkabɔ yoo ya sarakamanni npɛkɛ pi wuntamman nyɔkani piwe nyeni nne. 4Ikinkabɔ, nan cunpise i pɛ bɔpise ntiman ni fiyan puwɛ i kwinyemi npukɔ nyanyibɔ.5Nkafi KRISTA pale senke ninani nki i pa mɔnɔn CENI nke :" Mi mɔnɔn ami kunni pumman i pɛ saraka npumman nsibɔ, ikinkabɔ minan sini nkleni . 6Npa li pa yinnanan npa yannɔ walima npa pisi u timanni mi kwinyemi npafi npa puku , n kumman ntoni u fi mi yukupise nkabɔ. 7Nkafi; nkafi nmɔnɔn a bɛni nceni , npani npafi npa yammi nka kammi mi wanni u pa sini i ka manan CENI u sɛmminan nkini nkinnan nkini.8KRISTA mɔnɔn tinti yan :"sarakanan ipɛ kunni pamman ; ipɛ pu yinan man nyannikuman , i pɛ kwinyemi npuku nsara kaman , mi nkumman nsibɔ , nkumman nsi puwa fi kammile mi wubɔ " u wasini yani , nkafini nkumman nweni ni ye yammini sariyanan uka u wunkura u poni . 9Nka u serebe nke i mɔnɔnni :" Bɛnii npani npafini npa yammi mi wasini yani KRISTA kwisi i sariya wunan utani . 10Iyammi CENI u kammile wu nkinnani , inan ikɔ sarakanan ke kapo , i nan i kɔ sarakanan ke kapo , nka suwa i yammon yinibɔni, ti sakasi nka u kwɔnan nkini.11Sarakan feman pi waka pi pamman nkunni kwa o wkwa pi pi yammi ni nyamman pa nkummi nsaraman nkaponi nfe . nkumman ni fiyan pi we yemi nfakanan u yesiyebɔ, 12Ikinkabɔ KRISTA , i nan i kɔni ke kapo sarakanan ti we yemi npafi npa puku , i pa summan ta tuwoni CENI u kle wɔnɔn nke kwelew . 13Yanni CENI u pa summan i niyemi u yɔkani uti. 14Liba ncɛyɛ ; sarakanan u kaponi u yamman u kwɔnanniki, nkabɛ pi waka yani lese ntoni nki.15Nkankabɛ CENI u niinkammi yan ki mane u pa kwɛman ki tumuye : 16"siya nan nka nunan pi kleni , nkuman nkuwa ufa userebenke , nkakɛ nma kɛni , be kunnuni bɛkɛ nwa yani . ni nsariyanan u wan pi summuse nsini nkwinan upafi u pa waka pi summuse nsi .17Ni pi kwinyemi ipɛ pi wase nwemi niyan nsummu nkebɔ 18"Nkafi , i pi we yemi mpuku sarakanan ufeni kwinan yini i tayebɔ.19Nkafi , ntukoni nki ncaba wunkura u nan ti kle ayile CENI unii nkammiyan u tiyenki tiki tiki, nkafini YESU timan npisenan u kwɔnan nki . 20I kwa wunkuru kammiyan unan tumuyeni , bile nka wan sininkini nka mma isini . 21Sarakanfenan u kunni kwe iti kle CENI u kle baa utuni . 22Nkafini , ti fe wunan nki , soka tikɔ si i nimi nka kamman , ti wɔ CENI u minanki i tukɔsinan .232425I wani a tukosinan nka ti kleni , tiyini ta wan sammane ikabɔ nkafini CENI nankwɛ nan i nummiyan ti kle , isɛkɛ kunnuni . Ti kwa ti kɔsi ti manne ,maca ta yɔ kummule wunan u wunkura u po , ta yammi kwinkamman . Ti liya, talɛla ti man ca minankunanan utiye nkbɔ nma cese pi u yamman nankɛnibɔ . Ikinka bɔ timanni ipɛ ti kɔ kwanan u yamman nkafini a kɔ kɔkunto yunkupise nni nsini a kunnuni i pani kuwa u takani.26Tumuye ncɛyɛ summan sɛnan ti kwisini . tumuyɛ ncɛyɛ summan summan sɛnan ti kwisini , i titi yunkupise nfulone ta kwinyemi nyamman , u sarakanan yeyini nka ifi yan ti kwiyeni npukonibɔ. 27Nansi yinke nwemi npɛkɛ nwaka kɛrɛkɛni nka nma piye ipɛ wanni , nkabe CENI u ni yemi u ka u yesiyeni.28I puwɛ wo puwɛ yɛsɛ Musa sariyananan , iki sɛrɛman bɔ waliman tiimi u yan pa mɔnɔn a sense nankɛ, u su sunkanni i ku, puwɛ yunkunan u sunkanni i ku , puwɛ yunkunan usunkan u pa isibɔ . 29I kinkabɔ nka yesiye fakani ,nkakɛ nma kɛni npa ci CENI ukobe , walima npa mɔnɔn a YESU timan nkuman pa i siyanan liba usiniki i CENI anka ki puwabɔ. nsakafini , nkunkumman ntiman npɛkɛ nsakamisi . walima npa manan CENI u nii nkammiyan u yiniye , nkwɛ i sanan u yɛsɛni u caki .30Nkafini , nkwɛ mɔnɔn:" Bekɛ nsunkan nfe liba , ni pi saraneni ," ti summan nkwɛni .I mɔnɔn boni " Be kunnuni bɛkɛ pe nliba u piye " 31npa yile nii swuwe CENI u klemini , nkaki wiwini.32Ti yɔkɔ ti wuntanni ti tukosina nke u wantu lese nke ti yan CENI u yimilɛ ni , bakaye u wantu lese nke , ikinkabɔ ti kwa ti kɔsini . Tiye nwunɛ a ye ticisni ati bakaye nifiyannan u yinke 33.TIye nwunɛbɛ , tumuyɛkɛ nkwa ti kɔsi ta ti baka caba ubasi. 34tibaka kaponi i bankin cabani . tituluni a yini a kleminu npamman nkɔkɔ man ukle ; wunu kammile ni . nkafi , timɔnɔnni a nanpone nwunuman a kle nkumman puwɔ nneni , ni kwisa nyan yibɔ .35A wunta wankunan nkubɔ , nkafini u nafanan u sini u ncaki . 36Nkafi , fɔ a kwa a kɔsi nkafini a yammi nka kammi CENI u wu u kwisi lese nkɛni , i nan i numiyan nka tikleni , tafi ta yan nka . 37Sɛnan nki , i mannan CENI u kwineni : " u wakani cu yewu , nkwɛ sunkan i pani , i pe pani .ki lɔka i pa pabɔ .38Nliba ncɛyɛ yɔ nponi ncaba pi kɔkɔ ni nkafini pi tukosinan u kwɔnan nki . ikinkabɔ it puke ti sere nke , nbula ki fa iseni " 39Ncɛyɛ i pukone pi serebenke pika u pa yɛsɛni , ncaba upɛ nma tumuyɛbɔ .Tini wunta wankunni ncaba ncɛyɛ kɔkɔni.

1Tukosinan kinkani, nkakɛ nma kɛni: mi tukone puwa nwunnan sini mi wan mi wuntananni u kunni, i kinkabɔ mi yɔnyi mi yanyibɔ. 2Titiyan liba u yan yini kammi yan Ceeni ukleni pi tukosinan u kwɔnannki. 3Ti tuko Ceni usi i nan kani, nkanka yini ta summan a ni nan u bele Ceni u kwinne nwunankini.Nkafi puwanka ti u yan yini ti summani a nko u yini puwa nwuunan sini, ti fiyan nka yanyibɔni.4Abɛli tuko Ceni usi i nankani, nka yini i pa fe sarakanan nka kammi Ceni u wunan nki u ku i saya uka u kunni nkwɛ yinan a kayɛnni.I tuko Ceni usi i nan kani, nka nka yini Ceni upa puwoni ni wunkuruloya ipa tulu i sarakanan nke.Abɛli tukosinan u kwɔnan nki, i kwinne ni pamman nkunni fɔ tɛni nkafini i kɔkunto nii nan nke yinibɔ.5Enɔki tuko Ceni usi i nan kanni, Ceni u loni upa fiyo ni nanni nki, nkafini i palɛ ta kwa.Puwɛ yunkupise ntaka Enɔki si yinbɔ, nkafini Ceni u loyeni.U mannan Ceni u kwinneni, yani Ceni upa Umman i loni, i kwinan u kammi ye Ceni u wunni. 6Puwɛ kwinnan ki fiyan kammile Ceni u wu nCeni usu tuko Ceni usibɔ.Nkafini i puwɛ nkwɛ usi ɛ pa wɔ Ceni u mi nan nki, usu sunkanni i tuko Ceni usi a ki yeni, ipɛ nkwɛ i u wiyani i kɔnan usu kleni.7Nuhu tuko Ceni usini, nka yini kwinan nka yammi u yanyibɔni, nkafi Ceni u tiku ise tiye tuwola, i nan si Ceni u yinkeni nka i bele beni uka kwe ipa kɔkɔ i kunni nliba, ninan uka u yɛsɛni.I tukoni nna yini Ceni u puwoni ni nan nkammi yan.8Ceni u mɔnɔn Ibrayima ɛ fɛ i ta boko nwunnɛ, ɛ panan nka u boko i kle.Ibrayima tuko Ceni usini, i pa tulu Ceni ukanke, i wunsoni i ta i kinkabɔ i summan ye i tana nanbɔ. 9Nka utukosinan u kle, i pa tuwani cacani bokoni nke, Ceni u nan ye u numi yan ikle kwinnan nka yeni.I waka baribau tuni, ipɛ Isiyaka ipɛ Yakuba.Ceni u nan yebɛ i nummi yan ncaba ukle nka u pu poni u kwinnan nkini. 10Nkafini Ibrayima ye usini ɛ pa yan boko, nka yini u kammileni Ceni u kɔkunto kɛ i ka yamman ipa u summan utikaye.11Nka u tuko si nan u kaponi u koki, Sara fibɛ kobe i yanni, ise i kɔrɔse utototoni, nkafini i tukosini a Ceni u yan i nummi yan nka kwinan nki, nka u kwinan yu yammani. 12Nka u faka nponi nkibɛ, kwiyeni i kw,onan nki, ni fiyamman u yanni, ncɛyɛ fa nma wusupiseni, pi nan ki fiyan summanne nma takupise nkumman kuwa ununibɔ.13Ceni u nan u nummi yan kwinnan nka ye, pi toni u tuko usini fɔ pa ta pa ku i pi yan nkabɔ.Pi yunku pise nyɔyi ti tuwo nani pi wunnan u kammi u kwinnan nkini.Pi summɔn i nan api cacabani, api fɛnika nkakɛ ninani nki. 14I liba ncɛyɛ manne yani, ki summan pisini api kwɛsi kunnu u wiyani.15Pi yini tiyenkɛ tinti yanni, i pi wuntanan u yɔkɔni ye nka u tiyenki piye fiyan pukone nka utiye nkini. 16I kinkabɔ pi wuntaman ni pi kwɛsi ti kammi na nkeni, nka arijinani.Nkafi, pi Ceni u yin lenne api Ceni, i puwɛ i sinsebɔ.Nkafini i bele tiye nwunan pɛyeni.17Ceni u wa Ibrayima ye a u nan Isiyaka sarakanan nkafini i pafi i pa fe i ku wa tu i pace.Tukosinan u wunan nki, i lɛ ipa nan u kobe poni Ceni ukle sarakananbɔ.I kinkabɔ Ceni u nan ye u nummi yan i kleni. 18I pa mɔnɔn i serebenke nliba pi puwoni ipɛ puwoni nan ki wantu Isiyaka yeni. 19Ibryima tuko usi yeni a Ceni ki fiyan kunnu man nyi nan suwoni.Nkafi ti fiyan u manne a Ceni u kɔkɔ Isiyaka kwa u kleni ipa nɔn Ibrayima kle.20Isiyaka tukosinan u kwɔnan nki, i yammi dukɔwunan i pise Yakuba ye ipɛ Ezawu yeni, pi cɛyɛnan u kwinnan nki. 21Yakuba tukosinan u wunnan nki, lesenkɛ i kwani i wan dukɔwunnan Yusufu pise utoni nke pi lalaye nneni i pa summan yimini i kweni u kunni ipa nan fe Ceni ukle. 22Yusufu tukosi nan u wunnan nki, i kunnese i taka lesenkɛni, i mɔnɔni Isirayɛli pise pi pe fa Ezipiti boko nke kwa nwunansini.23Tukosinan ukle, Musa kwɛsiyɛ ipɛ i kwɛnan yɛ nansi yɔsuwe i sariyanan u yinke bɔ.Pi mi Musa pi tikani fɔ simise ti, nkafi ni i kammi yeni i caki. 24Musa waka kulonke lesenkɛni, i tukosinan ukle, i lɛni api yileni Ezipiti yɔsuwe i piribe i kobe. 25I tuluni i ka bakaye ikɔsi i Ceni u liba sani i patɔ i waka wunan nnan nki lese cumane ipa kwinyemi nyamman. 26I lɛ Ezipiti nanponeni i tulu cise nke i ma Krista, nkafini i yukupise ye tɔnan nka peni usini nka puwɔni.27Musa tukosinan u wunnan nki, i nan yɔsuwe i yinke ipa lɛ ta fa Ezipiti bokonkibɔ.I kwa i kɔsini nma i yunku pise ye Ceni usi, liba u yuku pise nkwɛ sibɔni. 28I tukosinan u wunan nki, i bele kɔka u fɛtu manni i pa yansan timman bɔman nnu man nsi nkafini nkwɛ li kobe tinti yanni i palɛ fiyan Isirayɛli pise upe.29Isirayɛli pise u ku kwa kwe i kami yan pi pamman nni, pi tukosi nan u kwɔnan nki.I kinkabɔ Ezipiti caba u wani apa kuni, wiya u wanni pɛyɛni. 30Isirayɛli pise u tukosinan ukle pi ci pi pammani pi lan lankan Zeriko boko tu ku nankan nan, kokonan nka lankan bokoni tuni u cani. 31Laban ciya Araabu i tukosinan ukle, i mi Isirayɛli pise u tumuni taamanni.nkafi ncɛyɛ lɛ Ceni, i fi kwa i caba kaponibɔ.32Kumman ni u manni bɔ? Ni fiyan Zedeyɔn ipɛ Baraki ipɛ Samusɔn ipɛ Zɛfite ipɛ Dawuda ipe Sumuyɛli ipɛ tumunitaman u wemi nmanne a mɛye a toni u kakapo yibɛnebɔ. 33Pi tukoni ukle, pi fi yɔsuye nyamman boko nwunankini, ti manan kwɛman nka u boko nki.Ceni unan u nummi yan pikle aka kwinan nkini pi yan nkani.Pi puko caniman nnu mann. 34Wan ufi pisibɔ, pi kɔkɔ sampilamman nklemi nni, pi kase n serebenke pi yan fakanan ni.Pi wasini kɔsɔkɔ yamman u faka nsuse, pi kaba pi ni yemi.35Ciman ncese tukosinan ukle, pi liba ncɛyɛ kunni pi wunsoni. Cese tulu bakaye nkeni nkafini Ceni upafi upa yi Cese tulu bɛ bakaye nkeni nkafini Ceni upafi upa yini pɛ suwo sisɛni. 36Cese tulubɛ cise nke ipɛ manseni.Pi puko cese kakuwisene pa wanpɛ banki. 37Pi tammi cese i taku pise, pi ku cese ye i kwɛsɛman, pi li cese i sanpi lamman.Cese ye nan kan i nankan i nanfomi nfabɛ ipɛ buse nfabɛ pi kususe nni.Pi karase nmani, a baka pɛ pi caki. 38Ni nanni ki ye pi sibɔ, nkafini pi sunkan ye i nkabɔ.Nkafi pi waka nankan nke ninanan upo, ipɛ yammuse nni, pi kɔmilani yammuse npubɛni ipɛ pu kwemi ni.39Ceni u man nan pi toni u yini kammi yanni pi tukosinan u kwɔnan nki.I kinkabɔ i nan i nummi yan nka kwinnan nkini, pi si puwɛ fi u yanbɔ. 40Nkafini Ceni u bele pu kamma tumuyeni nkumman puwɔni.A usi ye a nkumman ntoni upa yammi ti serebenkebɔ.

1Ayiwa, ni fiyamman u nankan tumu yɛtuni, ncɛyɛ summu tumu pi caki, kwinan wo kwinan ki ti yanan uyesiye ti yini nkumman n wemi ye.Kwinye a sunkan upa fi tilu timansinan nkeni, ti yini nkaye.Yanan nka ti pamman ntumi, ti yini ta baka ntubɔ. 2Ti tiki ti yunku pise Yesu, i senankwɛ ti tukosinan u yini i sini, ipɛ isɛbɛ ti kwisa ikle.I tuluni i ka bakaye i kɔsi manni siye usi, i puwo sinsenibɔ, nkafini wunnu kammileni nka i wunnan nki, i yunku pise ni nka usini.Kɛrɛkɛni i tɔni Ceni u klewɔnan nkeni. 3Nkafi, i senan nkwɛ i ka baka fiyamman i kɔsi kwinye yamman ukleni, ti yini ti wuntanan nkanke, nkafini talɛ bakaye, ti kalase npa manbɔ.4Tammise nkumman ti yamman kwiyemi nkleni, nkumman nfi i ti pise nanbɔlɛ. 5Ti wunnan u wa ti bele ya i kwinne nni? I mɔnɔnni: " npise a lɛ kunnuni i nummi yanbɔ.I manne i tummuye, mi man mi kalasebɔ. 6Nkafini, puwɛ nkwɛ kwinnan kammi i wunni, nkwɛ i sɛkɛ i manne usu.I tulu ipa yammi nka i kobe iseni, i nkwɛ i yinka utimmanni.7A mɔnɔn a kɔkunto kwinnan nkinankɛ a bakaye, Ceni ki tukoni nma i pise, kobe we nnan nanni kwɛsi manne isebɔ. 8I manne amɛyɛbɔ, nka u wunnan ɛ pise bɔ, ani yammɔkɔ de pise.9Ti kwɛsi mannan i tummuyɛni, ti tulu i kankeni.Ti kwɛsi Ceni nankwɛ nii nsuweni, kumman nfi ti tulo i kanke ta waka ninan nkebɔ? 10Ti kwɛsi mannan i tumuyɛ, nkaki ta ni lese cuman, pi ye manne i tummuye i pi ka u wuntananani.I kinkabɔ Ceni manne i tummuye ti kɔkunto kammile nkleni, nkafi tafi ta tɔ ninan nkamman nma i nankɛni. 11A manne i man lesenkɛ, u kammi ni bɔ dɛ! Kikase mi sini.i kinkabɔ serebenke, manan i benan u serebe nkenan u kammile nkakɛ kwɛmanan i wunnan nnan, nka usu u yani.12Nkafi, a klemi nkumman kunni a yini suwo, a pamman nkumman yirikeniɑ yini i kammile. 13A ciya wunkuru kammi yan upo, nka u wunnan nki, i nkwɛ pan nponi u kammibɔ, usu panan n mukabɔ, i kinkabɔ u tammanni.14A kwa a kɔsi, a kammi i liba utototoni.A waka a sakasinan nki, i kinkabɔ puwɛ i kunnuni i yanyibɔ. 15A summan akɔ tukunni fakanan nkafini puwɛ palɛ ilya Ceni u yimilɛya u yambɔ.Siye u tanse nyini npatɔ siye u kɔ kunto ni ye npa yɛsɛ nifiyamman ukabɔ. 16Puwɛ nyini ipa laba nwemi nyammanbɔ, walima ipa tɔ liya nansinyinkeni Ceni u yinkebɔ nma Ezawu nkwɛ bɔ ikɔlɔsini suwenkeni. 17A summɔnni a serebenke, i ye usini a i kwɛsi pa wan dukɔwunan ni u suwa ise, nka i kwɛsi i yɔnni i yaka kwa nkakɛ ilɛ i tulubɔ.18Tintiyan liba u wa ye Ceni u yamme u minan nki nankeni,puwɛ i fiyan nka ntukɔsini, afi wa u minunan nkibɔ.Nkumman wan ipɛ panpaye ipɛ yi pise nka kwemi, ipɛ wala yannan ukaye. 19A nu buni u wunni mi yan ipɛ manni mi yan kwe.Ncɛyɛ nuni pi mɔnɔnni a Ceni nmanan i pɛyɛ yinibɔ. 20Nkafini sariyana nka tikini, nka ki fiyan ntubɔ.U manan puwɛ sunkan i kanan yammeni u kunnibɔ hali utɔ utɔ pu yinannan.I puwa wo puwa kali u kunni, nka u sunkanni u tammi upa li." 21Kwinnannni u nansine usiyeni u caki, nka Musa wa:" ebe! Ni sirike nansi kwɛ kwɛnan ukle."22I kinkabɔ amɛyeni, a wɔ Siyɔn yamme ipɛ nii nsuwe Ceni.U uboko nkini, nka nma wala usinan Zeruzalɛmuni, ipɛ apa wɔ Ceni u mɛlɛkɛ fiyamman nninnan nki nkumman wunu kammilenan nkini. 23Ni tintini nkwɛ yinan kan arijana nkini, ti wɔ nkwɛ i mi nan nkini, ti wɔ Ceni u mi nan nki, Adaman pise utoni upiya.I liba ncɛyɛ yibi pi pani mi yan, a wɔ ncaba u mi nan nkini. 24Yesu nankwɛ siyanan uka wunan uta wɔnyinkeni, a wɔ nkwɛ i mi nan nki ni, i timan nkumman pi sini a wɔ nkumman nminan nkini.Nkumman nti kamman ni pu kamman nnan ti kleni nku Abɛli kumman nkunni.25Nkwɛ manne amɛyɛni, a kwa a kɔsi, a lɛ i kwinne bɔ.Nkafini tinti caba u lɛ Ceni u kwinmanan ya ikleni, nkwɛ ye pi sini nki manni usini.Nkafi pifi kɔka yinka saka uklebɔ, nkwɛ waka arijana nki ipa manan i tummuni, i tilɛ nkwɛ ikle, ti yinka timan ki kuwɔ tintiyan nan ukunni wɛ. 26Nkwɛ manni mi yan ucemine yen kɛrɛkɛni nkwɛ i wani:" i yinnani man ki cemini ke kapo bɔ, i kinkabɔ ki yeni nkanke yewubɔ, wala u kwanan kitabɛ nkankini."27U mannan " a ke kapo bɔ" nka uko nkakɛ a pumman nkumman i Ceni ni, nkumman ni waseni.Nkumman cemi nebɔ ni, nkumman ni waka nan nanni. 28Ayiwa, Ceni ki tɔnanan u nan tikleni, nka i fiyan yesiye u yanyibɔni, nkafi, ti Ceni ufe, upa sini u kɔkunto ka u wuntanan, ipɛ kɔ yɔkanan i nansine. 29Nkafini, ti Ceni kini wan nka y,es,eni.

1Tisininki ti yini ti kwinnan u kammi mancawu . 2A wuntanan ni waka CENI u wemi nne a sunkanni a tuku cacaki . cacaba u tukɔ ukle ipi kammile , cese tuku nmɛlɛkɛman pi kle kuni pisumman a mɛlɛkɛman mpɛkɛbɔ.3A yini a wuntaman banki ncaba u pe , nkɔ nma amɛyɛkɛ bannki kaponi i pɛyɛ . ncɛyɛ pi pi bakayeni , a yini a wuntanan ncaba u pe , nma a mɛyɛkeye a bakaye yani . 4Liba utoni ntiki sise beresiman nkibɔ CENI ki summan yamman ipɛ laba we yamman u piyeni .5Wariman nwɛni kwinnan nyini u pa lɛ a CINI faka nkammi yan uklebɔ .nkɛ ti kleni nkwɛ i puwɔni , nkafini kunnuni i kɔkunto kɛ nwa :" ni mi yinan i mikɔbɔ , ni mi yina nyanyibɔ " 6Ti ti wuntanan u won i kunni ta wa :" kunnunisɛkɛ nbasini , ni nansine puwa yinkebɔ .Adama kobe i fiyan kumman yamman nsi ?7a wuntanan u yɔkani a kunnini ncaba upe a wuntanan u yɔkani a kunnnuni ncaba upe.. nkɛ mannan Ceni u kwinne amɛye ni. i pa kwasa nankɛni, a pawo kwo nkɛni apa yammii tukosinon a suwo. 8yesu krista ye nankɛ yini, i nka u fakanponi nke tɛni, nkabɛ i ta yani kwelew.9a yini puwɛ pa kan a konki i ti ka nwun non nusuwabɔ . ayiw, u kammini ta tɔ i kɔ kwonan non Ceni u yimilɛ ya u kwɔnan nki. 10u yini upatɔ sariya siya u sa wonnon u kwɔnonnkibɔ nka non fakanan u summani mon ukle u yamman toko nbile utuni incoba pi fi yan pi kwannan u a yan yon ti saraka nfena u wonni nsibɔ. 11sarakanfemon u kunnuni kwe i yilene i pu yinanman ntiman Ceni unii nkammi yen u te ye nkɛni, kwinyemi upuko ukle, nka u nonman ki yonnon ne boko userebe nkeni.12nka wunan nka, yesu fe boko u serebe nkeni i pa non i kɔ sarakanan i pa saka lbasi i pa fe pɛyɛ pi kwinyemi nni ipɛ i kɔ kɔkunto timan. 13nka uwunnan nki, nki i ti usi ata tafu, ti tuli Cise nke tafe boko userebe nke, nma i kɔ kunto. 14nkafini ninanni kiti caba, ikinkabɔ sinsɛnan, nkakɛ ti uwi yani.15nkafi, ti fe unan ceni u kle yesu kwɔnon nki kwa wo kwa, nkwɛ ti sarakananni. u kɔnkakɛ a ti sunkanni ti sise utika i sino usi i ti numan kwa wo kwa. 16ti wunan nwa a liya kwinkamman nyammonbɔ i pɛ ta liya mo,ca basibɔ, nkumon nsarakammon nsuwa nka nkanmmi Ceni uwu. 17a yammini a yinke caba upe a kɔ yɔkani pi tu. nkafini, ncaba upɛkɛ wuntanan u yinnan a mɛ yɛ, Ceni u wunku ru upɛ ra usi. Ceni ki pi pi ye a tukunifakonon kiple . a tulu pikanke nkafini pi wunan upafi upa kommi pi yammoni nki. i pi wunan u kommi pi yammoninki, i pi wunnan u kaommibɔ acanon nka ki18a ceni u yaye tumuye. ti tukosini a ti wunan u kwɛmanni, ati usini ati cini fakonan upa kommi lese ntoni nki. 19Ni u wi yoni a kleni u caki a ceni u yaye nkafini npafi npa puke amɛyɛ i ti monsinan.20Ceni nankwɛ i wunan nan u non kle, isenon nkwɛ i tiki siyanan nka ki kwisabɔni ti sininki i ti kunnuni yesu timanni, i senon nkwɛ i yini tumuyɛ suwo, ipa tiki tumuyɛ liba u ceki ucabani. i 21kɔkunto nan fakonan ti kleni, ta yammi kwinkomman nnusuwa utoni yommi i kommi le wu nkwinnani. kwin on nka kommi i kɔkunto wunni, i yammi nka tummu ye yesu krista kwɔnon nki. Sise ntiki i yinnan usi lese ntoni nki. Amiina.22Ntukoni nkincaba, ni a yayeni, a yommi nmanni kwinne nne acaki, nkafini nfabɔ. 23Ayiwa ni Timote ni. i timisi i fi nnannan ni be ti pe kaponi ise a mɛyeni.24Ni a yinke caba utoni ufeni, nfe krista liba utoni Itali caba pi afeni. 25Ceni nnan u yimilɛ ya atoni ukle.

James


1Be yakuba ,be na kwɛ CENI i YESU KRISTA yamma yammi yani ni sɛmina nu tokone isaraɛl liba kansan i boo mi u peni ncɛyɛ kasi ni a fe ni. 2Kɛrɛ kɛni ntukoni ki n gaba , i kwasiman wo kwasiman fi a mɛnye, a tuku wunukamile nan. 3Nkafini ,CENI a tukosi nan u ceke , ki a tika , kɔ yɔkanan u sini .4A yini a kɔ yɔ kanan u si upa fi a fina nkakɛ a wasa minan yisim ipe ni siniman . puwɛ yin liya ta a kle bɔ 5. I kwɛ wutanan a siniki , u su yɔ ni u nan liba u toni yakuman pi kle ; i puwɛ nan kwɛrɛbɛ kle n CENI u su i wuku la u sini bɔ .6Nko wunanki , su yo bo i tukonisinan ɨ wan nansine i sumu ke bɔ .U su i tani nman kupɛri wiya u wi kutumi yaanan ki nkuman fiki u nɔn nu ni 7U su wɔn i wutananki a i puwɛ yan kununi kle bɔ. 8Sumu boo ni kɛ. I simanne wankura nka yu loni bɔ .9kɛrɛ kɛni ntukoni ki caba ; CENI pe i yinan suwoni 10nanponi i wunnan nkammi bɛ i kɔyɔkan u tu , nkafini ,pe fa ni , i pe fa ni nma siye pise wibɛ. 11.I wiye u fɛ , u wantukoni kwe sɔka kwaneni, u wibɛ n cani , kami fakaman ki yesiye ni. nanpo kwe suwe , i wemi ni yesiye ni u yinu nni .12I nkwɛ fiyan kwasiman nka i kosi , i wunnan i kammile ni. Nka fini i waka kwin poni u kunni kwasi man nlese ke CENI kammi yan ki Yɔsu bafeni u nan i kle ni , nka i na i nan , a yu nan i kammiwu caba u kleni . 13I kwa si man nfi kwɛribɛ ye , i mɔnnɔ a CENI nkakɛ nfi i pe i se bɔ nkafini ,CENI ki fiya kwasiman ntokone ninanpiribe si bɔ .CENI ki tulo u yammi nka bɔ .14Liba u toni kakapo yibɛ yame pu bila u klemi .Iɔkɔ nkɔ pu bula nki, i pe i kɔ yesiye ni . 15I mi pu bila u faa , ki juru miman nkummune mi sini . i jurumiman n faa mi si, ni pɛ i kwa meni 16Ntukoni kammi nwuni , a kan a kɔ ye bɔ.17pu kamman nkuman nan ti kle ni , i pɛ puman nkuman nan ti kleni npa yini wala usi nkwɛ bele wiye i yimminan i wusupise i sɛkɛ nnan ti kle .I wasa tu bɔ. Miye ki i wemi ni bɔ . 18U kammi CENI u wuni , i bele tumuye i kwin sise man u kwɔnan ki , nka fini , ta tɔ i beleni puman ntoni u yinke caba.19Ntyko ni ki ncaba , a mɛnye nan cɛyɛ kwinnan kammi n wuni , a sumɔn a liba u toni sunkan ni pi yammini sahuu; a timisi manne bɔ, a sumuse ka i mimanna bɔ . 20Nka fini , i kwɛ sumu timi , i fuyan kwin siyamman u yamman CENI u yinka kibɔ. 21Nkafi , kwinna wo kwinna ki ninanan i ye CENI u yinkaki , i yesiye to, a yinni nkumman ntoni ye .CENI u kwinne nkuman a wu ni , a tulu nkuman ne i kɔ yɔkanan; nkuman kwinne ni fiyan kɔkani.22A kɔ fanne ni a yammani CENI u kwinne ne ni bɔ .A yammi nne a yɔ npo 23. I puwɛ kwɛ yammani CENI u kwinne i yɔɔne npo bɔ, i ninma puwɛ i kɔ ceki yimmi nanki . 24I kɔ ceke ni , i fɛ ye i kwisi , i tannan wase i kɔ fakanankeni. 25Puwɛ kwɛ yamman ni sariya nan ke shuu, waka i ka , i tanan wase wase kebɔ , i yɔɔ u po , nkwɛ i wunannan u yan i yammini wemi nin . Nkuman kwinne npɛkɛ ninanan i wasa puwɛ kwɛ suman ikɔ .26I puwɛ kwɛ won i wutanan ki, a yi CENI u wukura u ciyani , i siman i manni fakanan bɔ , usu ikɔ fanneni ko nkwɛ CENI u po nciya u si bɔ. 27CENI u cini wukura sini , fɛnanu si kwɛsi CENI u yinkakibɔ , go: waka i puklomi i Giman n cɛyɛ puwo kuni pi bakaye nlese nke ; mi tuku bɛ mi kɔ ninan u we yemi nne .

1Nkunu liba, a mɛyɛ cɛyɛ tuko YESU krista sini , a liba u tuwanye a pa pi pi wɔɔne mancaye. 2. I ni bomi u pa yileni a siniki, a mine kula , i birikamman kwɛribɛsi, i senan u kleki ka i kle , ufi i booko birikumini. 3A mɔnnɔn biri kammi suwe se se ɛ toni tɔna kammi yanki a mɔnnɔn pɔmukɔ nan i se ɛ yinni ncabɔ i tɔni manki ; 4A yammi nka , ayammi feye nanwɛ aliba u feye iwunu ye yeni .5ntukoni ki ncaba , a mɛnyɛ kwinnan u kammi nwuini , a yammini , ncɛyɛ a u manne yɛye a pɔnikɔ man ninani nkini ÇENI u tu pɛye u wasi pɛye pukle suse tuko sina u wunanki ,tuku p:eye sahun i yɔsuye ni we ?i nan ye i nan i kammi wu caba ukle nka kwinɛni . 6A mɛnye , pɔmikɔ man u pɛkɛ a pi cise a pi sannanne .Nanpomi u pɛ abakaye pi tɛ amɛnye fakasula? 7A yile ne i yinse nkuman ni pɛyɛ nnɛsɛ man we?8sariya nan ka mannan suwo CENI u kwinne niniya :" yini bi booko i kwinnan u kammi mi wu man mi kɔkunto " .A yɔ nko po ciya i ka nkɔ u wunanki , a yammini wemi nkammi ni . 9A feye nan u yamman , a liba u puwɔ ne manca ye, a kwin ye u yamman ni a tukoni ; nka fini a ciya i pɛ bɔ.10I kwe yɛsɛ sariya nan u kaponi , iyɛsɛ nsomi ntoni ni , yi ciya . Somi ntoni u po. 11nkafini , nka mɔnnɔn :" mi yammi summanye bɔ, " Imi sumanye nyamman bɔ , mi liba u liye , sariya nan u tukumini .12sariya nanka ti wasa kɔ sumannani , a kwinne ni pɛ kuwoni u pa sini ika . Nkaki, amanni fakanan i a yammi wemi nsunkanni nsini i ka . 13Nkafini , puwɛ kwɛ yukunan ta cese u si bɔ mi , kwinne nkuni kuwa u si , CENI u yukunan ki pe taisi bɛ bɔ .Ncɛyɛ yukunan ta sini , ncaba nansine kwinne nkuwonan u yinke bɔ .14nkumu liba , i kwɛribɛ mɔnnɔn a i wuntenan CENI u kuni , ki yanyi i yammini wemi nsi bɔ , ki kuman kammile ise? nka u wutanan ki kɔkani .? 15I a tukoniki ni , ncabɔ a tukoni ki ciya kwɛrɛbɛ birimi i kle bɔ , wanmikuman i kle bɔ ; 16I kwɛribɛ mɔnnɔn a si ya :" Mi ta wunan ki, CENI nbami si;" u fi nka yi poni , anɔn i kle bɔ , a CENI yaye i kunan kammile ise ?. 17I nkɛ mɔnnɔn a i wuntanan CENI u kuni , fi nnammini wemi ni yanyi i si bɔ ; i kɔ bakayene18Nko wunanki , kwɛrɛbɛ i fiyan u manne ni ya :" Mi mɔnnɔn ni a mi wutanan CENI u kuni , be kɔnni , yammini we kamman npɛkɛ nsi ni nyamman .Tiki mi tukosinan nke i yammini wemi nkwanan ki bɔ ; ni kɔ u tika ye i yammi wemi ni". 19Mi tuko u sini a CENI kini kapodɛ ! u kammini . Wɔɔpise ntuko bɛ u sini .Ni nansine ni fɔ ni yirike. 20Kɔɔnan ! npa mɔnnɔn nne , mi tuko CENI usini , ki yanyi yini mi yammini wemi ni bɔ .Mi u sini npa summan a ko sibo?21CE ti susa Ibrahima ka kɛ .I nan i kobe Isiyaka CENI u kle Sara nfena nankɛ ni , nkaki CENI u tuku ni ninan nammanni ni i yammini ka u koki . 22Mi yɔnyi ni , i wutanan ki ye CENI u kunni , tuko u si , i yammi bɛ u yammi wemi a wuntanan CENI kuni a u yisini . 23Nko wunanki , mannan CENI u kwinne nini nyammi siseniya :" Ibrahima tuko CENI u sini , nka fi CENI u tuku minan sahuu na" u yilo a i nannan . 24A yɔnyi wɛ ? ninanan i yammini kamman npɛkɛ yinan CENI u pa tuku nunan sahuu nan .tukosi nan nka ye wu bɔ .25Nka u faka poni ki , CENI u tuku araabu suman yamiya ni nanan sahuu nan i yamini wemi nkoki . nka fini , i tuku Israɛli tumutayani i fɛ , i lu wukura nwunan pi paman ntu . 26Kɛrɛkɛni , i puwɛ i ninan u fɛ , i ta kunnan nankɛni , nka u faka nponi ki, i mɔnnɔn a mi tuko CENI u sini , i nyammi wemi mi si bɔ , ko bɛ ni tuko sinan u si bɔ.

1nkumu liba , a ka fiyan nwasi tikini caba bɔ i nkafini tikini caba u kwinne nkuwo yenan u kwasi ni . 2Ti toni ti wase lese nwunu mɛn ni. I puwɛ kwɛ wase mannan ki bɔ . fiyan ta m i si ni u kunnu ni , u su ni ninan yisini.3A lu kaku siye suwan u nu , u pa tulu a kake , a mɔnnɔn ki ta tiye kɛ , nkakɛ ki laye . 4Ncaba a ce been kwemi wiya u kuni ; I si nankɛ wo nankɛ ; I yannan u fa bɛ nankɛ woo ; I u yaliya yi u po u pa ta tu ye kɛ nkane ki laye.5Nka u faka nponi ki, ninannan , i numiya kini sini u si pu titinan ; ki kwine kwemi nmanni u pa u kɔ sise . nkakɛ bɛ wancipiye ki yaani . ki fiyan wuse kwɛ u yannane ni. 6Ninanan i numiya kini nma wan . pu ye kɛ .ti sini u tiye nwunan kɛ nkake ti sinni u soyo u toni u wan kwinn,en nka u fɛ sisɛnan u won sini .7Wɔpuman , lupise , i yakuman , i wiya ki puman ntoni , ninan piribe i yɔ kɔni i tuni. 8Puwɛ fiyan numiya u yɔka ni tu bɔ puye ye kɛ numiya nka ki tuwani tiponiki bɔ.kini lini puwa nka ninanman u liyeni.9Ti kununi , ipɛ i kwɛsi fe i ti numuse ni,ti puke bo ti kwiyemi nma nne liba u pe i kuman , CENI u belesɛ ninanan nma i se i kɔkunto. 10kwin kamman , i kweyemi npa yini nan poni ke , nkumuliba , u sini bɔ.11Kamman, i nii yemi ni fi yan kɔlɔpu poni nkini?. 12Nkumiliba , tɔsiye i fiyan oliru siye u pise nami ; ncaba ɛrɛzɛn siye ki fiyan tɔɔbɛ nwan ni? nka u faka poni ki , ni kamman i fiyan fa kupɛri nimi nsi bɔ.13Yɛrɛ wunta suwe a siniki? u su tiki ke i yammini wemi nin nka yi u yamma kɔyɔ kanan i wunta kammiyan ni . 14nko u wunnanki , i kwɛ wunzn yɛsɛ , tuune nkwɛ si , u su no i nufoko , pa flo isɛnnanni i ka bɔ.15Nko u wutanan u suwa ki yinna n,CENI u kle bɔ ninan ni u wutanan nkakɛ ; ninan piribe , i sutana . 16Wunu ye siye i tuune yiyan tiye nkeni , kwinkanni wemi , i kwinyemi ntoni u suwa nkɔ tiye kini. 17Wunta kammi yan nka yini CENI u kleni , ki ninannan i wasani .Ninan kammiyan , wunani ninanan, yukunan tasi ninannan wkwɛ kwinnan kammini; i yamini wemi nkamini sahuu .I feye bɔ ; kwin bomi nma nne bɔ. 18Ncɛyɛ wunanan u wiyani , pi wunanan u yan nanman n nan u kokini.

1k:osukɔ man ip:e liya siya man nkuman a sinni kini , nkuman ni yinan kɛ? pu bula kwasiman nkuman kɔsika u yamman a sinikini , ki yinan nkuman n'si wɛ ? . 2pu fiyamman nbula ta a sini , nkuman npuwa ta a kle bɔ . Aliba u liyeni , a yinkupiye u tɔ pu fiyaman ye , nkɔ wunanki a fiyan nkuman yan bɔ ; kɔsukɔman i liya siyaman ni a sinikini , nka a u poni , a u fiye bɔ nka fini, a yɔ bɔ . 3A CENI u yayeni a puwa yanbɔ , nkafini , a CENI yaye u fakanan ca bɔ a u yaye ni u pa sini i pu bula .4Suman yamman , a siman a ninan u nanne ni siyani i CENI u kaman bɔ wɛ ? i kwɛ wasi i kɔ ninan ni u nanan; u su i siyani i CENI bɔ . 5A wɔn a wutaman nini a CENI u kwinne ni yani ? u mɔnnɔn niya :" CENI nan nii nan ka tikle ni, ki tuune u kuni".6Nkɔ u wunanki , ki kukammile u wan kukammile u kuni , nkafini ; u sɛminan u mɔnnɔn ni ya :" ncɛyɛ pi kɔ sise CENI pi cakanneni , u yammi kukammile kɔ yɔkɔni caba u pe". 7Nkafi, a yɔkɔ a kɔni CENI nke ayini a cakanan sutanan ; nko u yammi , kwasa u yisike a minanki .8A wɔɔ CENI u ku , ki bɛ i waa a kuni.A mɛnye weye yamman , a saka a klemi si . A mɛnye kwin bɔ manni man , a saka a sumuse si . 9A sumuse nyaka , yinka pamannan ki yiniman nfe .A cabeni nwasɛ yaka ..A wunu kammile nwasi yinka pamanan . 10A yɔkɔ a komi kununi i yinkaki nkɔ yami , CENI ki ayinan suwoni..11Ntukɔniki ncaba , a manca yini ye u manne bɔ .I kwɛ i bɔkɔ yini ye u manne , ncabɔ ii kwiye u manne , kini nman sariya nan u kwiye nka mi u manne , mi kosiye u si .kɛrɛkɛri ɩ mi ku sariya nan u kwinne ni , mi yini u wankuru ciya bɔ, mi ni u kwin kununi. 12Sariya nan u tiki ni , i u kwinne nkuwoye ni i ni kapo.I sɛ kɛ , i liye .Man sɛ yɛlɛ npaa mi boko i kwinne nkuwoye13A yammini be a mɛnye cɛyɛ wanna ya :" tɛni ncabɔ sinseni , ti la bɔkɔ kwɛ nkini . ta yammi yɛɛ poni, ta yammi suwe ta yan yinkɔ man . 14A suman sinseni kwinnan bɔ A ni nman buguman nkuman fani, lese cuman nwunanki ni waseni .15Nkuman ntoni u wananki, a sunkan ye mi z wana ye :" i suwo nceni u tulu , i ti kakammiyan u wuso ti keni u yamman ni ncabɔ ti yammi keni" 16Kɛrɛkɛni, a kɔ siseni. nkau kɔ sise u kammi bɔ. 17Nkafi, i kwɛ suman kwin kammiyan u yamini fakanan , i u yamman bɔ, usu weyemi nyamanni.

1A mɛnye napomi , a yamini kɛrɛkɛni .Yukunan tai wemi nkuman pe a fiye ni , a wantu i yaka , a fanni nkuman nkoki . 2A nanpone nyɛni . A bilimi nka ni nkwisi wuman nkle . 3A senuman i pɛ a yinkɔman nyɛse ni .nyesiye nan nkakɛ ta a tikani kuman . Ni pe a ka ni nmawan a mini a nanpone ku kwisini kuwa nu si.4YAmmo ncɛyɛ ku a wɔrɔ puman ni , a nan pi fiye pi kle bɔ , pifiye pi fanne ni a kuni wɔrupu u fanni mise nfi fɔ kɔsukɔ suwe CENI nkeni . 5A wanni yɔsu wanni kuman loko mɔn usini , a yammi a wunu kammile wemi A yammi a sumuse nne nwemi ni 6.A ku nifoko ninan nseni isini a liyu, i fi a cakanne bɔ .7Nkafi , a yɔ kɔ a kɔni kununi YESU pa pa .A ce cɛtumiya i man u worɔ pu kamman n yikone ; I kɔ yɔkani bani i yinkɔ TITI wala , i u sɔlɔ nka. 8A mɛnye bɛ ɑ yɔkɔ a konni a kwa a karase si ; nkafini , kununi i pa ni lese ntakani.9A wumani manca ye bɔ , nkumuliba ǝ pa lɛ kwinne nkuwonan asi kwinne nkuwoni yini bɔ nuni 10.Ntukoniki ncaba , tumuni taa man ncɛyɛ mannan ti kununi i yinan u sini .A sini ncaba , pi bakaye i pi kɔyɔnan u si 11.I cɛyɛ ka kwasiman pi kɔsi ɲ caba pi wunuman ni pe kammile ni .A nu Jobu kɔ yɔkanan u kwinnan ni.Suwo CENi u yammi nka Jobu ye u kwisi nnan ni , a siman bɛ nka ni nkafini , suwo CENI u yukunan tasi nan , ipɛ u kammile n sini sahuu.12Nkuman toni u sɔlɔ ; nkumuliba, a lake bɔ . A lakɛ i wala u sina ncabɔ iman bɔ . A lakɛ puwa si bɔ .A ɛnyɛn nan tɔ ɛnyɛn nan tɔ ɛnyɛn nan ; A owo nan tɔ owo nan . nkafini , a pa lɛ kwinne nkuwo a kuni .13I kwɛrɛbɛ a siniki i tɔ bakaye nni ; iya CENI . I kwɛrɛbɛ wunan u kanmi ; I nan fe u nan yɛman nwan CENI nke 14I kwɛrɛbɛ kase a siniki; a yile CENI u fe nba u tu nkasɛ nan , pi pa pi ya CENI i se ; mi yammi wiyan isi suwo CENI u yinan u kɔki. 15CENI yaye nka yammi , i tuko sinan , ki coco nan u nan kaya i kleni ; suwo CENI ki i yinan suwoni .I yammi we yemi , yafa ni i se ni..16Nka fi aakwiyemi n manne manca ye, a pa yaCENI mancanni ni i CENI yaye sise ni sahuu 17. Eli yeni ninan piribe man tumuyɛ ,I ya CENI k:okwanan kini a wala cabɔ wala u ca bɛ mɔn si yɛɛman timi nwunanki i yimise siripo bɔ . 18I puke boni iya CENI , wala ca na ni man u wan bɔ u pise .19Ntukoniki ncaba i kwɛrɛbɛ wa i yini sɛnan u wankura, i kwɛrɛbɛ puko i se ; 20A suman a i kwɛ puko weye yammiya ise i wani wankura u si , u si , pe ninan poni i kɔka kwa keni , i fulo i weekumi fiyan man ni.

1 Peter


1Be piyɛri, Yesu Krista tummunitaya, ni sɛmminan utokone amɛyeni, amɛyɛ ncɛyɛ Ceni u tu amɛyeni ipɛ u yini amɛyɛ cacaneni pɔn pɛra usi ipɛ Galali pɛra ipɛ kapadɔsi, ipɛ Azipɛra usi ipɛ Bitini pɛra usini. 2Ti kwɛsi Ceni u tu amɛyeni ulɔkɔni, ipɛ yammi a mɛyɛ icaba Cenii u niinkammiyan u kwɔnan nkini, nkafini apafi apa yammini, Yesu Krista ye, ipɛ a pa sakasi i timan npisenan u kwɔnan nkini. Ceni u nan u wunnannan ipɛ uyimilɛya a toni ukle.3Ti tiki sise Ceni usi, nkwe ti kununi Yesu Krista kwɛsini! i yunkunan uta tisini ucaki, ipa yammi tummuyɛ niwunuman, ipa nan wunta kammiyan tikle Yesu Krista yinsoni ukwɔnannki, i pa wunso bannki. 4I pɛ ipanan kwanan ti tikle, nkanka ki yesiyebɔni, ki bɛ kɔlɔsebɔni, pɔnɛ ni bɛ fiyanke u yanyibɔ. Nka ki ti yinkone arijananannkini. 5Faka nsuwe Ceni nankwe ti yinko ye nkafini a tukosinan u kwɔnannki, fɔ upa ta u pa fi piye ukuwa nke. Ceni u mannan nka upa tɔ pe yamman ninani u kwisini kuwa usini.6Nka u wunannki, hali u yini a mɛyɛ summu nkase nke lese cuman nne, baka ye nnusuwa ntoni nki, a yammi wunu kammite nan a caki. 7sanunan nka pe kwisani, nka ki wn waanki nankɛ upa suman kwɛmanni, nka u faka nponi nkebɛ, nkabɛ ti bakaye yani bakaye nklemini, nka u puwo sanunan nkeni, ipɛ a pa fi a pa yan sise ipɛ wunannan i Yesu Krista pukone kuwa usi.8A yunku pise ntiki i si a yanyibɔ a kwinnan u kammo i wunni u caki. A tiki a wuntananni i kunni ikinkabɔ a yɔnyi ye babɔ, a wunan nkammi ucaki, wunu kammile nka ki fi yan manne bɔni. 9Ikinkabɔ a kɔkɔni, nkafini a tukosinan u kwɔnannki. 10A sunkan ye a pa yan kɔka, tumunita man u mannnan nka u yimmitɛ ya u kwinnan, ipɛ pi wuntaman nkwinne ntoni nkumman npɛkɛ ye ni nmane.11Krista ye ibakaye nkumman ipɛ sise nka yanni, i niina nkaye pikle, i sɛkɛ ye nkumman nwemi ntika ye pɛye. 12Ceni u tiku pɛyeni a pi wemi npɛ nkumman bɔ. Ikinkabɔ, i ye nkumman nkwinne nmanneni i pa tikini amɛye. A yammini ncaba u tummuni tanipise u kwinne nne nmanan ukle, Ceni uniinkan miyan ukwɔnannki, nkumman yini wala usi npa yɔkɔni pi klemini. U kammi nmɛlɛkɛman nwunni fɔ pitɔ ye usi a pa yan ufɛni fakani yi.13Ikinkkabɔ, a bele akɔ a tɔni a pa yammoni u yinkoni, a tuku akɔ sahuu. Yesu Krista pe yimilɛ ya unan akle, i pani we ye usi nankɛni, a tiki a wuntaman ni i kunni acaki. 14A yammani Ceni nke nma pise ncɛyɛ kammini. A yinni a yuwan ca pumman nkumman kammi a wantanan u wunnibɔ, a u yamman ye nankɛ u yini a mɛyɛ liya kwinsummannki.15Ikinkabɔ a yini a wasi nikamman a yammini wemi ntoni nki nma liba ncɛyɛ yile a mɛyɛni. 16Ikinkabɔ u mannan Ceni u kwinne nti ye nwunnan yeni :" a yini a tɔ nma libancɛyɛ sakasini, nakfini nsakasini". 17Hɛyɛ, tuwan yebɔ, i liba utoni u piye pi kakapo yibɛne pi yammini wemi nkle. Nka u wunnanki, a yini a lo Ceni u wunkura, u yini a mɛyɛ nina ni nki.18A summɔn a kwesiye we nkummi npɛ kɔkɔ a mɛ yɛbɔ, yinkɔman npɛ bɛ bɔ, walima sanunan nka pe kwisani. 19Ikinkabɔ, Krista timan npɛkɛ nkɔkɔ aɛyɛ, nkwɛ wasi nma bafuku piyeni, nka u kamileni, puwa puwa usibɔ.20Nka belee ye a yilene ufi ye ninani ubele yebɔni. Ikinkabɔ nka u yammi kɛrɛkɛni ninani u kwisini lesene a ka ukwɔ nan nkini. 21Ceni nankwe yini Krista suwo i kwo u serebenkeni,upa nan u yimilɛya kle, a tuko isi Krista kwɔnan nkini. A tuko Kristasi nankɛni, nka a tuko Ceni usi yani.22A tulu Ceni usen kwinne nne nankɛni, nkankakɛ nyini a sumuse npa sakasi, nkafini a pafi a pa tuku maca tukoninki i wulu kwɛmannan. A yini a kwinnan u kammi macawu ucaki, a sumuse ntoni. 23Nkafini a wasini ni wunuman, ncɛyɛ yini pu yɛnan usibɔni. Nka u yammi Ceni ukwinne nkwɔnan nkini, kwinkamman npɛkɛ lesentoninki.24Ikinkab:o, " Adaman pise uto pini ma sɔka. Pi numan ni nma siye ufiye mi sɔka ki kwane, u fiyemi nibɛ kwani. 25Ikinkabɔ kunnuni ikwinne ni waka kwelew". Nkumman nkwinne npɛkɛ pa manni a mɛyɛ.


1Nka u wunan nki, a yini karamansi wemi ntoni ye, ipɛ i kwinkummi, i kwinye nnusuwa ntoni, a la nkumman ntoni usi. 2Wulonmi nkammi piti liyɛɛnan i nu nankɛni, Ceni ukwinne ntɔbɛ a kle yani nkafini a pafi a pa ka kulo a kɔsi apa kɔkɔ. 3"Ikinkabɔ abɔkunto summanni a kunni i kammi".4A yini a wɔ kunni i minannki isenan nkwe i taa kammi yanni, laba pi u lɛ nkwɛ nma baa u yini caba pi taa nwunnan liya nankɛni. Ikinkabɔ, Ceni u tuu amɛyeni akwinnan u kwasi iseni. 5Nka u wunnan nki, atɔ nma nka uta usuwa nka kammini, nka pe loni a pa wan Ceni unii nkammi yan ubaa utaankini, ipɛ a tɔ sarakanfeman, anan akɔ Ceni u kle Yesu Krista kulɔnannkini. Nka u kammi ti wunni.6Ikinkabɔ u mannan Ceni u kwinne nwunu man tiyenkini :" Be Ceni nankwɛ tu taakwe uka kammi yan nki nkini, ni utika Siyɔn. I puwɛ wo puwɛ tiki i wuntananni u kunni, usu i sinse i yanyibɔ".7Ikinkabɔ, amɛ yɛ ncɛyɛ tuko yesusi, i wasini taankammiyan fakanan ki taanka ya. Ikinkabɔ, ipuwɛ nkwɛ tuko isibɔ, ncaba ukle, "baa yini caba ulɛ taanka ni nka u taa nka npa wasa taanka fakanankini, nka npa tika baa u nɔnkɔnnan nki". 8Ipɛ, " u wasini taa kammi yan, ipɛ u wan yammoni nkini". Ki liba u fuseni nkafini, pi tuko ukwinnan usibɔ. Nkanka nsini ye i pɛyɛ.9Ikinkabɔ amɛyɛ bɛni a tu amɛyeni a pafi a pa tɔ fakasuwe Ceni u saraka nfeman, ipɛ siyaman nkumman Ceni uniina ki nneni. I kɔkɔ a mɛyɛ yimpi yenkle i pa tiki a mɛyɛ wele ti kwenna nkafini, a pafi a pa manan i kammite u kwinnan. 10Tintiyan, a ye Krista libabɔ, ikinkabɔ kɛrɛkɛni, a wasini i liba. I yukunan u ta asi tintiyanbɔ, ikinkabɔ kɛrɛkɛni i yunkuna uta asini.11Nna nkumman, a mɛyɛ ncɛyɛ pa waka nnani nkibɔni, ni u wiyani akle, a tuku a kɔ a pufiyan bula nke, nka i fiyan ta kaponi i Ceni u kwinne bɔni. 12Nka u wunnan nki, a Ceni u summan usininki, nkafini, hali ipi wa api pe ayinnan Yesi yerni, a wenkamman npa wasi fɛni wunkura pa tiki sise Ceni usi upani wiye usi.13A yɔnkɔ a kɔni ninani u yɔsube utu kunnuni i kwɔnannki. A yɔkɔ a kɔni ninani u yinke caba upe nkafani ninani u wemi pɛyɛkɛ ni piklemini. 14Pɛyɛ i oɛ i pi tɛnimancibɛ, nkafini pi yan fakanan ikle, pafi pa timan kwinye yamman u yinka, ipan tiki pɛni ika utikina. 15Ceni u wuntanan nkake kɛni : « a yammi we nkamman, asi, ncɛyɛ pi summan puwa bɔni ncaba pi manni lanan u yan bɔ». 16A Cini fakanan ntɔ nma puwe nkwɛ summan Ceni, a yini a pa a weyemi nmiyeni, a kɔkɔ a serebenkebɔ. Ikinkabɔ, atɔ nma Ceni u yammo yamman. 17A liba utoni usise, a kwinnan nkammi macawu, a nansi Ceni u yinke, a yɔkɔ a kɔni yɔsube itu.18Ikinkabɔ yammo yammi npise, a yɔkɔ a kɔni senseni a yinke caba upe. Ikinke caba ncɛyɛ nikamman, i ncɛyɛ pi kɔyɔnkani, ayini a pa yɔkɔ a kɔni yewu ncaba upe bɔ, ikinkabɔ ncɛyɛ yɛsɛni a yɔkɔ akɔni bɛ ncaba upe. 19Ipuwɛ i sunkan i baka ye nkabɔ, ɛ ka akɔsi, nka u kammi Ceni u wunni iccaki. 20I pi mi manse, nkafini, mi yammi we nkammanbɔ, ko we nka u baka ye nsi? ikinkabɔ a mi baka ye nkafini mi kwinkamman nyamman ni, mi nkumman nka mi kɔsi Ceni u kwɔnannki, nka u kammi u caki.21Ceni u yile a mɛyɛ nka u yammi nkeni. Nkafini Krista ka baka ye i kɔsi akwinnannki I itki a mɛyɛ wunkura nkeni, a sunkunani a yɔ ipɔ. 22« i yammi kwinye ipa yanyibɔ, karamasi kwinne nfɛ i nu bɛ bɔ». 23Pi cuye lese nkumman yeni, i tulu ipa ci pɛ bɔ. Piye i baka ye lese nkumman yeni, i manan kwinye pɛyebɔ. Ikinkabɔ i yini ika ye Ceni ukle yewu! i senannkwɛ i pe liba u piye i sɛnanni.24I lo a kwinyemi ntoni i kunni siye usini, nkafini ta lɛ ta yini we yemmi yammo yammipise, ti lo cini fakanan uka wuunan, ti wasi ti cini fakanan tu. Nkafini a bɔkɔ i timan npisenan ukwɔnannkini. 25Ikinkabɔ a yeni nma nanfomi, nkumman nankan i nan ukummi nkunni, ikinkabɔ kɛrɛkɛni ti yinka u wasituni, a mɛyɛ ncɛyɛ nkuwanni, nkwɛ tuwani a kuni.


1Ciman, a yɔkɔ a koni puwɔ ye, hali uto uto kwɛribɛ Ceni ukwinne nliya, i pa tutu nne, nkafini a cini fakanan ukammite ukle, ufi ta mannan u yewunan ukabɔ. 2Nkafini pi pe yanni a cini fakanan ukammi, a liba u siseni.3Ayini a pa a kɔ tikaye a birimibɔ, nma mi mi ku yilimi nbele nankɛ, i nkammiteni, npa wan sanunan ipɛ npa wan biri kamman. 4Ikinkabɔ, a tɔ liba ncɛyɛ wuntaman nkammi, ncɛyɛ wuntamn ntɔni, ncɛyɛ kwinnan kwasibɔni. Nkanka nkammi Ceni uwu u caki.5Ciman ncɛyɛ wan ye pi wuntanan Ceni nkunni tintiyan, nka ye ncaba u yammini fakanan ki yani. Pi yɔkɔ ye pi kɔni pi puwɔ yɛ tuni, 6Nma Sara ye nankɛni. I yɔkɔ ikɔni Ibrayima ye ye nankɛni, fɔ i yileni a :« kununi» a kwinkamman nyamman, a nansinebɔ, a tani Sara Cipi kɔrɔ pise.7Kwinyemi, a summan bɛ a ciman u tukuni fakanan, i wunta kammmite, ikinkabɔ, a fakanan u fa pi kani. A ko yɔkani pi tu nkafini, a ka ki kammite kaponi to. A yamman yani, nkafini Ceni yayenka a u yammini, puwa palɛ liya bakle inka u yamman.8Ikinkabɔ, a toni ntuku manca a kammite i wunta poni. A kwinnan nkammi mava wu nma atɛni tukoni nki ncaba, a pa macasi, a yukunan ki ta macasi, a kɔ yɔkanni a manciba upe. 9A yini a kwinye u pukone i kwinye bɔ, walima a pa kwɛribɛ cise upukone isebɔ. Ikinkabɔ, dukɔwu nan nka kɛ mi u wan ikinkabɔ, Ceni nankwɛ yile amɛyɛni, nkafini a pafi a pa yan i du kɔwunan.10« I puwɛnkw,e usi ɛ pa yan siinlaminan, ipɛ ipa waka wunnannki, usu ntuku iko laba nkwinne nmanan nke, ipɛ karamansi kwinne, 11I yini we yemi ye i dukɔwu u wan, i kwa ikɔsi i wunnannan u yiyani. 12Ikinkabɔ, kununi i wuntanan u yinnan ni wunkuru laman upeni, i yupubɛ ntikani pi Ceni yayenkeni, ikinkabɔ i wunsone kwinye yamman u kwinnan nkini.»13Yɛlɛ ifiyan kwinye u yamman a si, uto atɔ a wekamman nyamman. 14Hali utɔ utɔ a baka ye a wenkamman nkwɔnannki, a yammi wunu kammilenan, a nansi puwɛ yinkebɔ, a wuntamman nfi kanyebɔ.15A summɔn a summsuseni a kununi Krista sakasini. A tiki a wuntamanni i kunni, i puwɛ nkwɛ wasi a piman, bele a kɔ lesentoni nki a pa fi a pa fi nkwɛ a aka u kwinnannan nki, 16Ikinkabɔ a usu piye a sunkani a yammi nka upiye i summu ntammanan, ipɛ ikɔ yɔkanan. Wenkamman nkumman a yamma Krista kwɔnannkini, a nnumman yamman i wunu kammite, nkafini ncɛyɛ a yinse nyesiyeni, pafi pa sinsi. 17Pa Baka amɛyɛ a kwin kamman nyamman ukle, inka nka nkammi Ceninuwu, nka u puwɔ npatɔ i baka ye kwinye u yamman uke.18Krista ku Adaman pise u we nyemi nkwinnan nkani, ke kapo, nka u sini. Nkwɛ i ni kammiyan iku liya wunkuru laman ukwinan nkini nkafini i pa fi i pa yammi tummuyɛ Ceni ucaba, pi liya, ikinkabɔ i wunso Ceni uniinkammi yan ukwɔnan nkini. 19Liba u liyu pi pu, Ceni uniinkammiyan u yinu suwoni. 20Pɛwɛ ncɛyɛ lɛ ye Ceni u numiyanni, i yɔkɔ ikɔni, Nuhun Bele Beni, liba ncɛyɛ kɔkɔni pi fabɔ, liba sinti sewu.21Nimini u wasi yeni liba u batizelinan u tika yenan, nka ti kɔka tɛni. Sini u sariyanan nkabɔ; ikinkabɔ, wunta kammite nkakɛ, nka ti to Ceni uke. Ikinkabɔ tumuyɛ Yesu Krista wunsoni u kwɔnan nkini. 22Isenan nkwɛ la arijanana nkini, i pa waka Ceni ukle wɔnan. Mɛlɛkɛman ipɛ faka nsuse, ipɛ ncɛyɛ fiyan pikɔtuni ncɛyɛ nka utiyenkini, ncaba uto uyɔkɔ pikɔ ni iseni.


1Krista bakani, akɔkɔnto nto inka uwuntanan, ikinkabɔ, ipuwɛ nkwɛ baka, nkwɛ i pamman ni yini we yemini yinibɔ. 2Nkaf, uyini tumuyɛ ninani nki, ti Ceni wuntanan u kwinnan u yammanni, ti waka yɔne ti wuntanan u wunninkamite u pumman npobɔ.3A wuntanan u kammite wu npumman nkumman a yammi a fɛ yeni, nkumman ni a fiyanni, nma nkumman laba nwemini, yuwan ucaye pumman, tan niyan, libancɛyɛ wannan ukammi piwuni, tanni, ipɛ kwɛkwiye, nma ncɛyɛ pi summan Ceni bɔni, pu yamman nankɛni. 4Liya Ceni summan pi we kwemi nyamman nankɛni, ikinkabɔ ti tulu nkumman nnebɔ ti ta kaponi ipɛye pi laba nweminibɔ, nkafi pi ti yinnnan u yesiye. 5Pi pe kummanni ntoni u manni Ceni nkeni, senan nkwɛ bele ikɔ ipa tɔ i kunuma, ipɛ ncɛyɛ kubɔni pi toni upiyeni. 6Nkafini, Ceni u kwinkamman nmanan ye kunuman nwunuman yeni, nkafini, npafi npa pi nma liba u sommi. Pi na Ceni u kwin kamman, nkafini, pafi pa waka niina nke Ceni usakanannki u pa sini u nii nsakasinan u kwɔnan.7Puman ntoni nkwisini lese ntakani nka u wunnannki, a tɔ wunta suse, abele a kɔ a tɔni a i yinkoni lese ntoni nki, nkafini, a pa fi apa Ceni u yaye. 8Ikinkabɔ, u tintika a yini a kwinnan u kammi macawa u caki, ikinkabɔ kammi wunnan u kwɔnan nki, we yemi nka fiyamman ipukoni. 9A tuku maca sahun, puwa nfi ta a sininki nma kwsinan.10A kakaponi to a yan nka Ceni u kle toni, ncɛyɛ i pi kɔkɔseni pi wan mancakuni a wan mancakunni a ba mancasi. Nka u wunnannki a yammo nkammiyan u yammiyan i Ceni u yimilɛ yani. I puwɛ nkwɛ i Ceni ukwinne nmani. 11Ipuwɛnkwɛ i yammoni u yamman cse upe, usu yu yamman Ceni unan fakananka ikle utoni, nkafini Yesu Krista kwɔnannki, sise upafi upa tiki Ceni usiwemi ntoni nki. Sise ipɛ fakanan kini i Ciman lese ntoni. Amiina!12Nna nkamman, kwasinan nka sini, nma nkanka nma wanni, a yini u pa kwasi amɛyebɔ. 13Ikinkabɔ a yammi wunu kammite nan nkafini a yan a kwana Krista baka u kwɔnannkini nka u wunnan nki, i Krista pa lese nkumman i yimilɛya, a pa fi a pa yammi wunu kammitenan a pa caki. 14I liba pi a cise nkafini ani Krista caba, uyammi wunu kammitenan. Ikinkabɔ, Ceni u niina ki a mɛyɛni, nkanka i yimilɛyani.15A baka ye nyini upa kwasi a mɛyɛ apa liba u liyebɔ, walima apa anuman nwan cese u kwinne nibɔ. 16Ikinkabɔ, asi inkwɛ bakayeni, nkafini nma i yɔ Krista poni, u tɔ sinse nkwinnan i klebɔ, i tiki sise Ceni usi nka u yamman ukle.1719Liba u pini lese nfini, ki wantu Ceni u liba upeni. I pi ye kipe wantu tummuye, ncɛyɛ liya pi Ceni u Kwinkamman nlukonebɔni, ncaba uka ki pe ta kankinan? 18Ceni u kwinne ni u manneni :« I puwenkwe yammini wemi kammi i nkwɛ i pe piye, ipiye u wasi yammani, nka u wunnanki, ncɛyɛ pi nansine Ceni u yinke bɔni ipɛ kwinye yamman uka ki peta kankinan?»


1Ncɛyɛ krista nifi yamman u yinke asininkini, ncaba upɛkɛ ni pe kɛrɛkɛni, nkɔkunto yinkeni nkwɛribɛ, Krista baka nankɛni, bɛkɛ nka u sɛrɛnan. I pe pa i yimilɛ nkani, ni pe wunan yan nka usini. Ni u wiyani a kleni, 2Ceni ukwa uwunsoni nka kwinna i nɔn akleni, u tuku nka a caki i suman nkwɛmannan ipɛ usini bɛ i Ceni u wuntanan ikinkabɔ, a yini u patɔ fakanan akle. A yamminka u yammoni i wunu kammitenan, canikunnan nfi yankibɔ. 3Nka na aklemini, a yini a pa wasi nka maca bakayebɔ! ikinkabɔ a wunkuru kammiyan uluwo macatu. 4Nka u wunnan, a kununi ika kwe ipa lesen kumman ye, ipe yɔsu bafemi nnan akle, yimilɛya ki nkumman sini.5Ikinkabɔ pise, a yɔkɔ a kɔni kasɛman ipɛ ciɛman wlu. A toni a yɔkɔ a kɔni mancatu. Ikinjabɔ, umannan Ceni u kwinne nni :« i puwɛnkwɛ i kɔ sise i kwinnan ki kammite Ceni u wubɔ. Iknkabɔ iyimitɛ ya unan puwɛ nkwɛ yɔkɔ i kɔni.» 6A kɔ yɔkani ti kwɛsi Ceni nke, nkafini i ti basi lese nfi ikle, i pafi i pa ta i tummuyɛ. 7A yini a bɔkɔ nkwinne ntoni Ceni uuklemini, nkafini i ti basini.8A summan a kɔ tukuni fakanan, a waka Ceni yaye nnki. Ikinkabɔ a niye sutanan ki fanneni nma caanan, ki usini a upa tuku kwɛbɛ u ba upa ka usu. 9A kwa a kɔsi a wan a wuntananni kunnini i kunni a caki, nkafini, i palɛ fiyan a mɛyɛ. A summɔn a kwasinanni u suwa ti tɛ ni manciba usi tiye nwunanyeni.10Ikinkabɔ baka ye nka cuman nfɛni, yimileya usu Ceni nkwɛ yile tumu nkafini, a pa fi apa yan i yimilɛ Yesu Krista si, i sɛkɛ be fakanan unan tikle, i pa nan fakanan a kle, i pa summan amɛyɛ ipa caki. 11Faka ntɔ ika lesenntoni nki. Amiina!12Nkwinneni nfabɔɲkumman ni tummune a mɛyeni, silivɛnkɛ nkan nkumman. Ni puwuneni ntukoninkini i ka kammiyan ni usini apa nu wunkura a tu, npa tuku amɛye a Ceni u yimikɛ usense sensenan nkakɛ. Nmanan nka kwinnan amɛyeni, a klemini ntiki nka sini. 13Ceni ucu ncɛyɛ ye patɔ Babilɔni, ncaba pi a feni. Nkobe Marikibɛ a feni. 14A nan fe macakle a caki. Amɛyɛ ncɛyɛ wasi Krista caba toni, i nan i wunan a tani ukle.

2 Peter


1Be Simon piyɛri benan nkwɛ ni Yesu Krista tummunitayani, ipɛ i yammo yammiya, ni samminanni u tokone amɛyeni, a mɛyɛ ncɛyɛ yan ti wanta wanta wankunan usuwa u ka kammiyanni ti Ceni ip,e ti kɔkɔya Yesu Krista kwɛmanan u kwɔnannki. 2Ti Ceni ipɛ ti kununi Yesu summannan u kwɔnannki, i nan i wanannan ipɛ i yimilɛya ti kle u caki.3Senannki, ti wantanan u yini puwankasi, ta fi ta ciya i nansi nyinkenan Ceni uyinke. Kununi i nan nkumman ntoni tikle i fokanan u kwɔnan nkini, i senannkwɛ yile tumu yɛ ipa nan i yimilɛ ipɛ i fakanan tikle, nkafini tafi ta summan sahuu. 4Nkumman ntoni u kwɔnan nki Ceni u nan ye u nan tikle pumman nkumman kwinnannkini, nkumman nnafanan u cini u caki, ti fi nkumman uyanni nka u kwɔnannki, ti siya i Ceni ta tɔ kaponi ise, ipɛ ta kɔkɔ ninanni upu yemi nkle.5Nkafi, ti kwa ti kɔsi, tukosinan nka akle, a pafi a pa wan kammi u kunni, a wan summan kammile u kunni. 6A pa wan kɔtuko summan ukuni, a pa wanukammite kɔtukuni fakanan u kunni, a pa wan Ceni u nansi ye kenan kɔ yɔkanan u kunni. 7A pa wan mancakwinnan kammite Ceni u nansiyinkenan u kunni, ta fi a summan maca tukuni fakanan.8Ikinkabɔ i kwinne ntoni ni ti summunke ncaki, tifiyan ta liba ncɛyɛ kala se manni ipɛ labaman ti kununi Yesu Krista summannan u kwinnannki. 9Ikinkabɔ i kwinne nloni ni puwɛ nkwɛ sibo usu wasini nman puwɛ nkwɛ i yanyibɔni, i pa waka labaneni yimpi yeni. Nkafini i wunnan u wani a Ceni u puku ye i kwinyemini, nkumman ye i yammini tinti yan.10Ntukoninki ncaba, nkafi a yammi wunu kammitenan, Ceni u tu amɛ ye ipa yile amɛyɛ nka yamman nkini, nka u pafi upa kammi a klemini. A waka nka u yammannki, a fiyan waka a we yeminibɔ. 11Nka u wunannki, a kwinnan ki kammite kununi ipɛ ti kɔkɔ ya Yesu Krista yɔsuye nkumman yesi ye n yanyibɔni.12Ni pe a wantamman n yɔkani, nkumman nkwinne nne lesento nkini hati utɔ utɔ a summan nkumman nwemi ntoni, utɔ utɔ a tuku imanni kwinne i caki. 13Nyanni a usini, u yinibe niina nke, nsunkanni na wantaman nyɔkani lese ntoni nki. 14Nkafini nsummanni a u wakani cu npa i ninani u yinnan, ti kunini Yesu Krista kɛ ntuku nka tumuye. 15Ikinkanɔ, sani nkumman nlese npafi, ni nko kwasini npa manan a mɛyɛ, nkafini i pa lese nkumman ye i la, ntiki a mɛyɛ wemi nkumman sini, nkumman npafi npa waka a wuntanan nki.16Ti manan Yesu Krista yɔsu ye nkamman kwinnan ipɛ i pani kwinnan nka, nka ki tanan u kwinnanbɔ! ikinkabɔ, ti kɔkunto, yunkupise nti i yimilɛ ya usi. 17lese nkumman ye ti kwɛsi Ceni ki yimilɛ ya unan ikle upa kanu wala usini, i waka i yɔsu yeni, i pa mɔnɔnise : "mini nkobe, mi kwinan u kammi nwunni u caki." 18U yini tumuyɛ yambe u kunni, ti nu manni kwinnani nka yini wala usini.19Ti klemi ntiki tumunitaman u manni kwinne si bɛni. Nkumman nkwinne nwasini nma i yimilɛ ya nka nluko, nka wan u fe tulan nkini, fɔ upata upa tiki i sanan u kwanan, i sanan ki pe i kwanan lesenkumman ye,wusupise npa summan yimilɛya u fe tumuye. 20Ikinkabɔ, a summɔn a caki a u yini Adaman pise a sininki, a fiyan Ceni ukwinne, nkɔ u summannebɔ. 21U wasi nma tumunitani kwinne nyini tiklenibɔ, i kinkabɔ Ceni unii nkammi yan nkakɛ nwanni pi konki, pa waka nmanan nke i Ceni u yinnan.


1Ikinkabɔ, tintiyan, tumuniman u ka yemi pi ye liba usininkini. Nka u faka nponi nke, karamu yemi pi bɛ pe ta ti sininkini, pa liba u tika weyemi nsi, ipɛ nifokumi, ncɛyɛ pi kɔ yesiye fɔ pa lɛ pi Ceni, nkwe kɔkɔ pɛ i pa fe pɛ yimpi ye nni, nka u wunnanki, pi pe tani pi ku. 2Nifiyam man pi pe tulo pi kalane nkeni, nka ki pe wasani fɛni wunkura liba upa yini sɛnan u wankura liba upa yini sɛnan u wunkura ye. 3Pi yinko wiya ukle, pi pe nifokummi nbeleni pa yɛsɛ amɛyɛ i nkumman nkafini pi kammile nka pi u wiyani. Ncɛyɛ pe pi piyeni pi bele pi kɔni u lɔkɔni. Pi kɔ u yesiye lese nsommi ntuwo yinibɔ.4I mɛlɛkɛnan nka yammi kwinyemi, Ceni u kɔkunto yini ncaba yebɔ, ikinkabɔ i pe pi pukoni i kaku winsene i pa tikipɛyɛ puukwe nki yimpiye nni i pa yinkɔ pi pini kuwa. 5Ceni u yunkunan u ta tinti caba usibɔ. I toko nimi npapa npa pili liba ncɛyɛ pi nansine Ceni u yinkebɔni ipa yini nuhunniye i kɔ, nkwe ye wunkuru loni u kwinnan u manne ipa u caya ipɛ liba sininto. 6I yɛsɛ Sodomu ipɛ Gɔmɔri boko seni, ipa yanɔn u liba tototo fɔ pi wasi fuumi, ipa tiki ke a nɛyɛ nansine Ceni u yinkebɔni anna pi pe ta yani.7Lɔtinan nkwɛ ye ni kammiyanni, pi ye tuwanan nki i liba ncɛyɛ pi ye i baka yeni pi caki. Nka Ceni u kɔkɔ nkwɛ i kaponi. 8I baka ye pi sininkini, nkafini i ye Ceni u wunkura uciyani, ipɛ ipa pi kwinnne nnan kwa wo kwa. 9Nka u faka nponi nkibɛ kununi ifiyan liab ncɛyɛ lo wunkurani pi kɔka kwasiman nkle ipɛ i pa tiki niyemi, ipa pa i pa pipɛ.10Ncɛyɛ yɔ yannikiman npo, pi wuntanannki npumma nkwɔnani, ipɛ pi sise utika Ceni usibɔni, pi summuse nkwasini, pi numan nsi pi arijananki npumman ncise, nkumman ni puwa pi kle. 11Ikinkabɔ, nmɛlɛkɛman nyilanan ipɛ nfakanan nsi fa pi kummanni, pi yɛlɛ i tulo pa yini kunini i yinka nkibɔ, pa ci arijanananki npummanbɔ.12Ncaba u liba u yammini wemi ipɛ i nanfomi nkumman nwasini kaponi to. Nka pi pe kwasa ta yani n wɔn npumman. Pi ka ki pe yesiye. Pi summan puman nkumman bɔni, pi kwinyemi nmanni npo. 13Baka ye npɛkɛ pe ta pa kwanan ikinkabɔ pi wasini fɛni wunkura pa wan liba ncese baka yeni. Pi laba nwemi nyamman tɔnan nki, nkankakɛ nkammi pi wu. A lese nkumman ye wanniki kwemi nwannan i pɛyɛ, pi laba wemi nyamman, pi wunnu kammilenan u yamman. 14Labane nyamman ubula nka tapi siklewu, pi we yemi nyamman lese ntoni nki. Fakanan ki liba ncɛyɛ yebɔni, pi nccaba u kummi nyesiye. Yinko kwinnan u kammi pi wunni ucaki. Pi ka ki yesi yeni.15Pi yini wunkuru kammi yeni, pa Bɔzɔri kobe Bbalamu wemi nsuwa wu i pa labanwemi n yamman i nkafini i pafiyan yinko man. 16A yan nka u sananni, fiini u manan i seni nkafi, i pa fi i pa yimi i laba nwmi ye.17Ncaba u libani u suwa pi ni nma, kɔlɔnpubɛ, nimi ni nkumman yebɔni, ipɛ nma papaye, yannan kinkumman loneni. Ncaba u kwanan ki pe tani yimpiye. 18Pi kwin kwemi fakanan ki kwinne nkumman ye bɔni nmanni! ncɛyɛ fi fa kwin yemini kɛrɛkɛni, pi ncaba u fanne pi piwan kwinyeyammannki. 19Pi wala ncaba upe a pi sinsɛnan u yanni. Ikinkabɔ pi kɔkunto wasini pu kɔ banɛ nwemi nyamman pi wasi lɛlɛni nyamma yammi npisz. Nkanii puwanka fakanan ufa mi ka, mi wasini u yammo yammi kobe.20Ikinkabɔ, incɛyɛ fi pikɔ pafɛ ninani u we yemini, ti kununi i ti kɔkɔya Yesu Krista fakanan u kwɔnanki, usu puke i yile bo nkumman nwe yemi nyammanki, i pa tɔ nyammo yammiya, i wemi nsomi ni yesiye nku tintikumman nkunni. 21I pi summan ye sɛnan u wunkurabɔ, nka ki yebo i puwɔ ne pisini, pa lɛ Ceni u wunkura, nka kwinnan manan ye pɛyeni. 22Pikɔ u wasini nma tanan ki u manne nankɛni :'' Bunan ki pukeneni u pa wannibo u woni wannikumman".


1Nnanman, nsemminan utumini boko nkake keni amɛye. Nkumman n sɛmman ntoni u wunan nki, ni a wuntaman nyɔkani npa nanbo wunta kammi yan akle. 2Tummuni tani pise u mannan kwinne nkumman pa fɛni, a yini a wuntaman nkumman nne, ti ti kununi ipɛ ti kɔkɔya i kwinne nmanneni, i tummuni tani pise umannan kwinne nkumman a mɛyeni.3A summɔn a i nina u kwinilese npa nfi, lese pi wunsoni pa pi wuntanan u wemi nyamman, pa nu pi yinka. Pa walon : 4" A mɔnɔn a yi pe pukoneni ipa pa wɛ? kese i ye? ti kwesi yɛ kwisi kwani to. Hali tɛni wemi ni nti si yankini u lo ninani u wantu lesenne."5U wasi yani, pi usi apa wan pi wuntaman i kunnibɔ nkafipi wala a tintiyan, Ceni nkakɛ nbele wala usinan, i pa bele maan i pa fewe nimini, npa lakaso macisi i kwɔnannki. 6Nka u faka nponi nkibɛ, nimi npɛkɛ nwannibɛ maani usi npumman ntoni. 7Ikinkabɔ, wala usinan ipɛ maan nka ti u yanyi tɛni, kwinponi nkakɛ ntuku nne, kumman wan pe ntoni yesi ye kwa nwunnan sini. Ikinkabɔ nkumman nloni ni Yeni, npa liba ncɛyɛ pi nansine Ceni u yinke bɔni pi yinkoni ipɛ pi kunu kuwa u wunkoni.8Nnanman, pu poni nwunnan nnan, a yini a wunnan upa wa kebɔdɛ! kununi ikle, kuponi ti kwɛsi kle kini nma yɛman bokomi sininto ikansiman ni ma kuponi. 9I kununi i nan i numiyan nka kwinnan nki, cese wani ɛ taaman nka u kwinnan u yamman nkini. Ikinkabɔ i tamanbɔ i iko yɔkani, a pafi a pa kammi, yusi a puwe pa yɛsɛbɔ, yusini a ti toni u pa puke ti serebenke ta la ti we yemi nsi.10Kununi i pani kuwa, cese u summannibɔ, ipeni nma nankanan i pa wiye nankɛni. Nka i fanninanni. Wala usi npumman ntoni nipe yesiye to ninani ipɛ u wunanki npumman ntoni ni kwisani.11Ikinkabɔ, i kumman npumman ntoni usunkan nkwisi yani, a sunkan a pa ciya kankinan? a nansi Ceni u yinke, a cini fakanan nkammi. 12A pa yinko Ceni ukuwa a pa kwa akɔsi apa yinko kuwani, kuwani upafi upa fi timansinanke. Nka u kuwa usi wala usinan ki pe yannanni to, u wulanki npuman ntoni ni pe yannani to. 13I na i numiyan aka ti kle, a yi pe wala usinan ipɛ maan wunan nka nan ti kleni, ti yinko nkumman. Wenkamman ntiyenki.14Ikinkabɔ, nnaman, nkafi, a bele akɔ a yinko nkumman, a kwɔ a kɔsi pilanan upalɛ yan asi Cni u yinke bɔ; a pafi a pa sini i Ceni kaponi. 15A yan kunnuni i timansi ipa pukebɔ, nka u yammi nkafini apafi apa kɔkɔ. Ti tukoninkini ipɛ i nannan poli toko sɛmminan a mɛye. Ceni a nan summannan nka i kleni, iba a mɛ yɛsi i nkani. 16I kan Sɛmman nkummani, nkumman nkwinne nman yeki, sɛmmanni utibe nwunuman kalene u kwasini. Tiya kwin summan ipɛ fakanan ki ncɛyɛ yebɔni, ncaba pi nkumman ntibe ncantuni pa nko u wasa tu, nma pi ye Ceni u kwinne nko u wasine nankɛni. Pi kɔ yesi ye wemi npɛkɛ pi nyamman.17Ikinkabɔ, nnanman, a mɛyɛ, ti manan a mɛyɛ ti kwisi. A summan akɔ tukuni fakanan, laba ncɛyɛ pi nansine Ceni u yinkebɔni pa lɛ a wuntama nkanyenan. A yini pa yɛsɛ a wuntaman a pa lɛ puwa yanbo. 18Ikinkabɔ a kwa akɔsi a ta yɔnyinke kununi ipɛ ti kɔkɔya Yesu Krista i pɛ i yimilɛya u wemi nyammannki ipɛ a pa kwa a kɔsi i summannan a pa caki. Sise ntiki isi kɛrɛkɛni ipɛ lese nloni nki. Amiina!

1 John


1Nkakaye uwantule sɛkeni (nkakɛ tiyonyi, itiyukupisɛ, nkakɛtina, nkakɛtitukusi, nkakɛtiyamu, itifakana utoni Ceni nkinepɛkɛ). 2Tiyan ninanyini ninakatiyoni cenikile ninaka kinpisabɔni kɔnina unkinaka timonnon.3Nkaka tiyɔyin nkaka tinuni katumane aminye apafi apɛtɛ itumi wankuruponi upo tipafi tipasini iceni uprime yesunakwɛ kɔkɔtumini kayokilemini. 4titikanne tinanni akile apafi apawaka wunukan minenike. 5Numiyan ka tinu inuni ka tumane aminye : aceni usakasini a yipiye usibɔ. 6Itiwa aticeni utɔtɔ ticiya yinpiyeni tinifokokuwoni ticiya sɛnɔsibɔ. 7Utɔtɔ ticiya sakasinaki i Ceni i macabacina man ka Ceni usakasinakɛni kitimɔsasi i Yesu timani.8Itiwa a tisakasini nufoko ka tuku sɛnana tinubɔ titikɔfanneni. 9 Utɔtɔ tiya Ceni ɔbɔsɔlumusi Ceni kini numiposube kitibɔsasini i Yesu timani usakatumisi. 10Utɔtɔ tiwa a tisakasini ti utikayeni aka Ceni ki sɛnan umanebɔ kutikayeni atisima ka Ceniukune bɔ


1pol kɛkan u sɛnmina ipa toko eglisinna n wunɛ libacɛyɛ weyemi n yamani i patuku pɛye ayesu kaponi n kakɛ i 2fiyan pife piweyemini a pɛyɛ ipikɔbɔ inina u 3toni4pol tuku bo pɛyeni apiyanma nakɛ pasumɔn a pi i5 yesuni fɔ i manakwine nkumapɛyeni ipiwanni 6yanboniki n kapifiyan u sumane api i yesuni7kwine kuma pol kanni ipatokoni pɛyeni kwi wunuma 8npɛbɔ kwisɛma npɛkɛ nyini cenu ukwineni9yipiye nlese ufɛni puwɛ o puwɛ mituru yesuye 10mikwisini mi kwiyemi ntoni u bɔsɔsini11 kwiye yini mikunibɔ12pol tuku bo pɛyeni a pitiyan o kasiya o kanmina o imituru13 yesuye mikwisini 14miyanfakana sutanna u kuni miyanfakana i yesu yinna15pol tuku bo pɛyeni a puwɛ o puwɛ mituru yesuye 16mi kwisini nina u sukan u pakami miwuyinibɔ17 nina ipɛ yesu nisiyanibɔ18pol tukubo pɛyeni ɛnina ukwisinese pafi lesekɛ ayesu cakancabapeni kɛrɛkɛna u wunakini pitiki pikɔyenifiyan 19puwɛ o puwɛ yesu kwina u kanmi i wubɔni i lani yesucakanni20pol tukubo pɛyeni apifiyan nufoko kuya isimane kankina puwɛkwɛ turuke ayesuni ceni u kobebɔni 21acenika yesu subɔni isɛkɛ nufokokuya22puwɛ o puwɛ wa ayesu ninani u kɔkɔyabɔni isekɛ yesu cakaniyɛrɛ nufoko kuya ku ikunibɔ usulɛkobeni23 ilɛsuna ipuwɛkwɛturu kobeseni iturubɛ sunase puwɛ o puwɛ lɛ kobeni ilɛbɛ suna24anukwinekuma titiyan cenukleni ayini nwa awubɔ alagasi 25nkumakwinesi sawu yesu lo numiyanka tumiyeni iwani 26ayi sisɛna u yɔsuye n nati kleni27Ncɛcɛyɛturu yesuyeni piyan ceni u ninani kipiwunakiyɛrɛni 28puwa o puwa puyanma ceni u yineni nkɔ ninakakɛ i pibasi pafi u simane 29 i kɔnina u tigibɛ nka o kasi nkakɛ sɛna u seseka

1A yonwɛ kanmile wunaka Ceni no tikileniwe apa fitiyile a Ceni upise. Timabɛni upise. Ukɔ wunakinakɛ nina usumayumiyebɔ comi Ceni usumatumini.

4I kwɛwokwɛ kaye unyaman kini mɛ ituko Ceni kwinebɔ. Ceni kwine nyatukoni utikayeni a mi bonya Ceni bɔ. 5Asimonnito Yesu nakwɛ Yami kaye iyanyibɔ pa ti kɔka kayo ukleminini. 6I kwɛwokwɛ waka ise iyini kayo uyanmabɔ i kwɛwokwɛ kayo uyamma kini mɛ isiman Ysesu bɔ, kini mɛ i yonyibɔ.7mɛ npise ayini yini puwɛ pafu a mɛ bɔ. 8I kwɛwokwɛ kayo uyamma ini Sutannan ukwɛ. A simon ni to a sutannan ka wantu titiyan i kayo u yamma . Ukɔ ukammanankɛ Yesu pa ipti ipa yɛso ufakanan.9I puwɛwokwɛ Ceni ki usu lese ntonikeni. Usu yini ta fiyan kayo uyamma bɔ. Ukɔ wunankinakɛ ti Ceni upise usimanne i Sutannan u caba. 10I puwɛwo puwɛ nciya wankuru tilena usibɔ i kanmilewuna usu nindnenibɔ nliba kini mɔ usu suman Ceni bɔ.11Numiyanka anu nwantule sekeni ka ma kɛni: akankɛni kami manɔdwuto. 12A tɔ ma Caɛn Sutannan ukobe kwe li yifyani ku ma kɔson nan yiliyifya wo? Yi li yifya komi yifya yi wekanman yammani yiku yikuni kwiye uyamiya kɛye Caɛn.13Uwasi a mɛ ye kwasinabɔ a kwina ukami ninan wubɔ. 14A simɔ a tikuyeni tipa wuso nkɔ kosonakɛ ti kami macawunaki. I kanmilewunan kwɛwokwɛ ninanenibɔ nkini ma usu kuni. 15I kwɛwokwɛ iboko ikwina ukamiwubɔ a simɔ a ninanya kɛ usu. Usu la Ceni wunannakibo.16Yesu kɛ nan ninan tikile nkafi tipa suman kanmilewunan imakwaii 17I puwɛwo puwɛ kilo u yimi ipa nya i boko bakayeni ikubc ceni usuni? 18Npise ti kambile tɔ ti nan kibɔ, utɔ tiyammi wemini i sɛ‌nan19 Nkakɛ‌ utikaye a ti sɛnan usini, a ti sumise Ceni ucima. 20I sumise puwaka lya ti sumɔ a Ceni usi ti sumiseni, ɔ suman puman utoni. 21 Kanmile wunucada ti sumon ɛ‌ i sumu uturu tumiyene ti lara Ceni usini. 22Uwasi fkanawo fakana Ceni ka tu ya ɔna fakanan tikile tipa fi wankura uca Ceni wankura uca wunakinakɛ‌ ti pukan man nyan.23Kanmile wunucada ti suman ɛ i sumu uturu tumiyene ti lara Ceni usini. 24Uwasi flanawo fakana Ceni ka tu ya ɔna fakana tikile tipa fi wankura uca Ceni wankura uca wunakinakɛ ti pukan man nyan.
Chapter 4

1 Nkamma atukoni nimo ntoniusibɔ. Anima nkweki sau-sau apasima ikaka Cenu Unina ipɛ ikaka Cenu uninanibɔ. ikapa lifokukalamuma ufa duyannakini. 2A Ceni unina usumana nakɛ ni, ninaka utikaye a Yesu pa. Fakini ukɔ nina ka utika ya aka Cenu unina. 3Nina woo nina suma Yesu nibɔ, cenu uninaka nkabɔ. yesu ninakakɛ anu akipeni, akasɛ dunuyanki.4Amɛ yɛ Cenu upise. Cenu unafakana akle lifokokukalamuma kuni ipɛ niyemikuni. Yesu nakwɛ afakini inafakana akle nina utoni ukuni. 5Pi ninakini nkafi nkwakwo pi maneni ninaki kwinne pɛkɛ . Nino kibɛ yammani pɛye. 6Tumuyɛ , tini Cenu uliba, puwɛ woo puwɛ suma cenini iyammani tumiyeni. Nkwɛkwɛ suma Ceninibɔni nkwɛ yammani tumuyebɔ. Tisɛ sumani ikaka sɛna unina ipɛ ilifoko unina.7Nkamma, tiyi tikwinna ukammi macanu puwɛɛ puwɛ iboko ikwinna ukammi iwunaki isɛ Cenu ukwɛ cenusumonbɛni. 8puwɛɛ oo iboko yikwinna ukammi yiwunakibɔ, yisuma Cenibɔ, Cenukini kanlewuna.9Nkafi Cenu Una kanlewuna ake: cenu uloko upiponi dunu yannakini yipafi yipana nina tikle. Nkaka kamlewuna kini tikwinne ukammi Cenu ununi, Cenu ukwinna ukama tinubɔ. 10tikwinno ukam Cenu ununi nkafi yitoko ikobe, yipafi yipa na ikɔ sarakana tiweyemi uwunnaki11Nkamma, Cenu ukwinna ukam tiwuni, tumyɛmɛni tikwinna usukanni ukam macau. 12Puwɛ yam Ceniyi iyayibɔ. Itikwinna ukammi macau, Ceni kitɛ tumuyeni, ipɛ uwunukamleni kikwɛman tisinikin. 13Nka kutikayeni atitukuni, yisebɛni ituku tumiyɛni-ipuke ina inina ti-kle. 14Ipɛ tiyonyini, titukosi a Cenu utuko upiribeni yipafi yipa. Kɔkɔ tumuyɛ duyannaki.15Puwɛoo puwɛ itukosi a Yesu Cennupiribe. Cenukiwakayise yisebɛni ilakasi Cenu usi. 16Ipɛ tiyonyini tituko cenu uwukamlenasi. Ceni kini wunukamlena ikwɛkwɛ lakasi Cenu uwunukamlenasi, ilakasi Ceni usini, ceni bɛlakaseni ipa tɔ usu.17Nkayini iwunukemleno upa kwɛma tisinniki kafi tatukosi sɛna ukuni wiyesi, inakɛni, nkabɛ tiyani dunuyannaki. 18Nasineye Cenu uwukamlenakibɔ, Cenu uwukamlena uka kamyan fakana nasine ukunni. Nasina kutikayeni ami tuko cenu uwunukamlenasibɔ. Puwɛoo puwɛ inase ikasi sau Cenu uwukamlenakibɔ.19Cenu ukwinna ukam tiwuniticannnafi ti wunna kikammile macalu. 20Yi kwɛkwɛ wa a Cenu ukwina ukammi iwuni utɔtɔ yiboko ikwinna ukammi iwubɔ yinni ikwinna ukammi yiwubɔ, Ceni kasɛ yu uyannibɔni ukwinna kasɛ ifiyan kambe iwu. 21Cenu umonon ukwinneni, puwɛoo yiwa a Cenu ukwinna ukammi yiwuni, iboko, ikwinno sunkanna ukambɛ iwu

Chapter 5

1Puwɛwo puwɛ tuko Yesu si kini ma iwasini Keni upribe. I Keni ukuna ukamni puwɛwo puwɛ wu Yesu kwinna ki kammile usu wuni. 2Nkɔ uwunanki, tusumaneni a Keni upise pikam macawuni : nkɔ winnaki Keni ukwinna ukammi tiwuni tiwan bɛ ikwinne yammoniki. 3Nkaka Keni ukamlenani nka makɛni : Keni kwinne usunkanni nwaka tinu. Ipɛ tisunkan bɛni tiwani yammoniki nsunkan npa kwasi tumiyenibɔ.4Puwɛwo puwɛ i Keni upribe inyan senan nina ukuni iti tuko Keni usi ti fakana uyam nina ukunni. 5Yɛlɛ nyam fakana nina ukuni wo? Puwɛkɛ tuko usi a Yesu kɛ Kenu upribeni.6Puwɛkwɛ pɛ inimi ipɛ tima ninakini isɛ : Yesu Christa. Isɛkɛ pɛ inimi ipɛ itima. 7Libati mupɛ yini u sɛrɛyaye : a nina ipɛ nimi yitima . 8Nkumabɛ putimi nyc mocaponi.9Itiyan itiyamni libɔ usɛrɛyayele, Kenu usɛrɛyaye nipukumakuni. 10Puwɛwo puwɛ ituko Kenu upribesi yi tuko Kenu usini. Puwɛwoo puwɛ ituko Kenu usibɔni, iwasi Keni lifoko kuya. Ituko Kenu usɛrɛyayesibɔ a Kenu una upribeni belebɔ11Kenu usɛrɛyaye pɛni : lukosina ka kwinsabɔni Kenu una nka tikleni. 12Nkɔ tukosina yipribe sɛ kikle. Ikwɛkwɛ tuko. Kenu upribe usi nkwɛsɛkɛ isisɛnna uyan ikwɛkwɛ tuko Keni usibɔ, nkwɛ isisɛnna uyanbɔ.13Nkan ukuma kwinneni nani akle abafi abasuma ɛkwɛ tuko Kenu upribesi ɛ sɛkɛ isisɛnno uyan. 14Ipɛ, titukasi ɛ tiya nkawoka ikle ubakam iwu ayuna tiklni. 15Nkawoka tuyaye Kenu ukle upa kam itumuy ɛni ibɛ una tikleni.16Ipuwɛ puwɛ yiboko kwinyeki, isukanni iya Kenu usuye, Kenu upafi upa fiyo kwinyeniki ipɛ upa na nina ikle. Kwinye nka ifiyan ninana ilieni nkaka nikebɔ, kwinye nkɛ i fiyan ninana iliebɔni nkaka nike aya Kenu ke. 17Cani ninajuma kini kwinye.18 Puwɛwo puwɛ nɛkɛ Yesu kle usu. Sunkan ipa kwinye yammabɔ. Yesu usunni ipɛ Sutanna kifiyan pa yamma ususibɔ. 19Lisumani atini Kenu ucaba, ipɛ nina utɔ Sutanna uka.20

21Amɛyɛ pise, atuku akɔ Sutanna uwe minne.

2 John


1Be Eglisina ukasiya ni sɛnmina utokone sibɛni ise ipise ni. Akwinna ukanmi uwu seseni. Bɛ i nkɔbɔlɛ isɛna usumana utoni. 2Sɛna nka itumuyɛ kwelewuni nka yini a kwinna upa kanmi nwu. 3Wunnana iyukunalasina, isumutanmana nka yini Ceni ukobe Yesu Krisita kleni inɔ tikleni sɛna ininane uwunnokini.4Uwunna ukanmini sau npa yan mi pise cese ciya sɛno uwukuka usi, ma tifi tumutakwinne tikwɛsi kle nakɛni. 5Kɛrɛkɛni, cibɛ nimi yayeni atikwinna kanmi macawu. Ni nka kanneni, kwinwunnumabɔ, kwinsɛma nkuma liriye titiyanni npɛkɛ. 6Kanlewuna kinkani, a cinifakana nsini i tumutanikwinne, anu tumutanikwinne nkuma titiyan a tinifakana upa sini ipɛ, npɛkɛ yani7Niwama uka fiyanna fɛni pininaki. Pitro pawa a Yesu pa, ninana ipanifakana kini bɔ. Puwɛkwɛ yani ini niwaya, Yesu cakannisɛkɛ. 8A yini wutana a kɔyelɛ ! Ikikabɔ, yanmoni nka ayanmuni upa wasi nmanibɔ. A barajima npafi npa yisini9Puwɛwoo puwɛ micini fakana usini i Krisita kwinne bɔni Ceni ki misibɔ. Puwɛkwɛ yanmoni uyanma ikuma nkwinne, susube ikobe usu sini. 10I puwɛwoo pupa amɛye, ipa ikuma kwinnebɔ aturu isebɔ, anabɛ fe ikle. 11Ikikabɔ puwɛwoo puwɛ npa na fe ikleni miwasini itɛ ninaye.12Kwin fiyaanma nkleni npa tɔ i mani amɛye, ni usi npa kannibɔ, ni usini a tiyan macayi i ti yuku pibomi ta mana imaca nanki, ti wunukanleni upa yisini. 13Mitukonikiciya, nkwɛ kanmi Ceni uwu kɔni, ipise pi mifeni

3 John


1Be Eglisina u kasiya ni sɛnmi npiyeni u tokone nkanmiya Gayus yeni. Mi kwinna ukanmi uwu seseni. 2Nkanmiya nu sini a mi kwa mikɔsi wemi ntoniki. Mi cocka nwaka upasini i misumuke nkwinna. 3Nwunna ukanmini, nkaka fini tiliba ncese pa umani beni ami sɛna uwukura usini, ami ciya sɛna ukuni. 4Puwa nwuna ukanmile upa ku-kɛnukubɔ npa nu apise ciya sɛna ukuni.5Nkanmiya imi puwawoo puwa yanma libɔpe, iki cocabawo mi yanmu sau. 6Pɛyɛkɛ monɔ Eglisinoki a ninone misini sawu. Nimiyayeni amibapɛsi pilɔ ntaki ibasinoko sini Ceni keni. 7Pi wukuru ciya ki i Ceni uyinani. Pi turu paka tiya Ceni sumama ubasinabɔ. 8Tisukanni ti tuku ncaba u liba sawu Tafi tatɔ pimaciba nkɔ sɛna u yanmoniki.9Ntoko sɛmi piye wuna Eglisina keni Diotrɛfɛ kɛye usi ɛpatɔ piyikeni. I ti tuko sawubɔ. 10Inta upa ufɛ akleye, iwemi nkuma yanmani, iweyemi, i nifokomi nkuma kuwo ti sini, niwutana uyina ntonikeni. Nkɔ fiyubɔlɛ, i turo ipa tuku tiliba sawubɔ. Ncɛyɛ usi patuku pɛ sawu iliya pikle, ipi kabani ipife Eglisinaki.11Nkanmiya mi simi yesi yebɔ misimi kakanmiyan. Ninana nkwɛ kwinkanmiyan u yanmani i yini Ceni ukle, i ninana nkwɛ kwinye u yanma i Ceni uyanyibɔ. 12Liba utoni pi Dɛmɛtrius yinikanmiyan umaneni. Sɛna kibɛ i yinikanmiyan umani. Tibɛ iyini kanmiyan u mani. Mi sumoni atisɛrɛyaye minisɛna13Kwin fiyaan ye nkleni npa tɔ imani nme, ni usi npa kannibɔ. 14Ni usini yanicu tayan macayi, tamana i maca naki. 15Sumutanmana utɔ mika. Minama pi mifeni, mina fe ti nama utoni ukle pikakapo mi ukle.

Jude


1Be Jud Yesu Chrisita yanmo yanmini kobe, Yakuba fiya, ni sɛmina utokone a amɛyeni, amɛyɛnacɛyɛ eni uyile amɛyɛni, amɛyɛnacɛyɛ ciya eni uwunukan lenakini, amɛyɛnacɛyɛ a Ysu Chrisita yineni. 2Ceni uyukuno nlasi, una sumutanmana akle a kwinna nkanni uwu ke fiyan3niye nkɔkwaneni npa toko sɛmina amɛye ti yanma nakɛ tafi takɔkɔni. Uyinibe fakananiki, uwasi nakɛ-nokɛ nsukanni ntoko sɛminani amɛye, apafi apa kwa akɔsi ikɔsikɔ u yanma tukosinaki. Suwo Ceni una nkɔ tukosinaka uni kanma ukle kekaponi. 4Nina yemi ncese mi asini kini. Pikɔ uyesiye uma Ceni ukwinneni tɛnabɔ. Ceni uliya nasiyike caba upɛkɛ.Pɛyɛkɛ ti Ceni ukwin kanma nwasatu ipi laba nkwinne. Pilɛ Yesu Krisita kaponi nkwɛ iti kunu nni.5Ali a suma nkuma ntoni akwisi ni a wutana uyɔkani, a Yesu kɔkɔ Israɛl piseni ifepɛ Misira boko nki. Ncɛyɛ tukoye Ceni usibɔni Ceni uyɛsɛ pikani. 6Nmɛlɛkɛma iyike coba nkuma palɛ ntɔni laase Ceni ukleni, Ceni upukoni kakuwinseni utikini sesɛni nwan uyineni.7Sodɔm boko i Gomɔ boko ipɛ nkankannamane nkokose nyanmi bɛye nkɔsuwani, pi wasi pikɔni. Labama pi maca wiya, wanka kopɛ upa mana iceye. 8Ncaba uliba bɛ nkɔ usuwa uyanmani, pi pikɔye, pilɛ Ceni uka, pi Ceni u mɛlɛkɛma kanma ncise9Ali mɛrɛkɛ kwe Misiɛl iyanmi kɔsika isutanna Musa kuna ukuni ituru yɛlɛ ipa ci Sutanna bɔ imɔnɔ lokoniya, a Ceni nmana i Sutanna. Ncaba u liba usuma puma nkuma bɔni. Npɛ pi nbula ufe. 10Pi suma puwa nka pikɔ wutanaki nma wɔpumani nkakɛ ipikɔ uyesiye. 11Pika uyɛsɛni, nkafini, pilo kayi wukutani, puwa pikɔni yinnkɔma nponi nma Balam. Pikɔ uyɛsɛni, nkafini, pilɛni kupɛl wiyia nma Korɛ caba.12Pɛyɛkɛta kwinye yanma a wanni leseke. Sise capiyin wannileseke bɔ, pɛyɛkɛ tɔsi a pi wuko ipikɔ, pimana papa yenkuma wala nnibɔ nlaa yannan uponi, pini ma sibe nkuma nimabɔ, pini nma sibe nkuma ku ntanse nfɛ weleni. 13Pi mana kupɛl wikuntumi nkuma fakana kinini, pi pisisimise nfeni ma kupɛl wiya u mise, pi ma wusupise nkuma nankan wala usini, tiyee ubele pɛye wankini14Adama nusa pise usinitoni Henɔk yanmi Ceni utumuta ncaba niyemi upeni, Yesu yɛ peye i mɛlɛkɛ kanma nkuma sumabɔni. 15Npa fe sɛna libɔ usiniki, npa cakanna ncɛyɛ nasine Ceni u yikebɔni, pi yanmi weyemi nkuma Ceni uliya nasi yikena nkini, ipɛ liya Ceni sumama, kwinye yanma umana kwin kwasima nkuma iseni. 16Ncaba uliba pini nɔtun nkwin manima, pi yakani apuma ntoni ntɔ pi cima ipikɔ. Pi ciya pi kanmiku npuma poni, pi nukwe kwinne nmaneni, pi libɔ ufeye pi kle npuma npo.17Amɛyɛ, nkan miwu ncaba, ti tununi Yesu Krisita tumutama umana kwinne nkuma titiyanni a yini a wutana nne. 18Pimɔnɔ amɛyeni, anina ukwisi leseke, a ncɛyɛ liba ufakamaneni apipetayeni, pipeta ciya liya 19Ceni sumanaki pi kanmiwu npuma nponi. Niwanni caba upɛkɛ, liba ncɛyɛ pi puwwbɔni, Ceni unina piklebɔ.21A mɛyɛ, nkanma, a kwa a kɔsi iyiketa tukosina uwunanaki Ceni unina ntɔ a Ceni yayeki. 20A waka Ceni u ninaneni, apa wuko Yesu Krisita panikuwa fɔ iyɔsuyeni.22Ncɛyɛ suma Yesu bɔni a yukuna ntapisi. 23A kɔkɔpɛ a fepɛ wanki. A yukuna nta cesesi atikipɛ wukura nke, pisini uyi birimi nkuma pisini a bapɛsi nbuwa.24 Nkwɛ-kwɛ i fiyan atukoye apalɛ canna, i kaponi nka fiyan ta a mɛyɛ i yɔsuyeni. 25Ceni ukaponi kɔni, ti kɔkɔya Yesu Krisita, ti kununi kwɔnaki sise i Ceni uyimilɛya, i fakana, isena ntiki iyina usi titiyan i kɛrɛkɛni, i kwawo-kwa. Amina.

Revelation


1Wemmi nkumman sunkan nyammi yani cun Ceni unan wunkura yesu krista kleni i tiki nkumman i yammo yamman upeni.Nkati, tumu i mɛlɛkɛnan zan ye ipa tuku nkumman nle. 2Ceni u mannan kwinne nkummani, ipɛ yesu mannan kwinne nkummani, zan nan nkwɛ i yaku pise nyan nkumman ntoyini, nkumman npɛkɛ i manne. 3I kanni ipɛ tikiya, walima, i tuminitani kwinne n yammi yeni, nkwɛ tukuni sahuu, usu ka u kammi i yini.Nkafini, Nkumman nyammini lese ntakani.4Krista liba ncɛyɛ tikini caba sinintomi pi azi pɛra usini,be zan ni sɛmminanni utokone a mɛyeni.Ceni nankwɛ nannanni, i ye nannanni, ipɛ nkwɛ i sɛkɛ peba.ise ipɛ i nii sinintomi nkumman tɔna yɔsuwe i tɔnanan u yinkeni, ncɛba nnan piyimilɛ ya ipɛ pi wunannan a kle. 5Yesu krista nankwɛ i Ceni u sɛrɛ kammi yanni, ipɛ i sɛkɛ nwasi kunnan utintika ipa wunsobɛ i sɛkɛ yɔsuwe u tototoni u yɔsuwɛ, i nan i yimilɛya ipɛ i wunannan akle, ti kwinan u kammi i wunni, i puku ti kwinye mini i timan npisenan ukwɔnannki. 6I yammi tumuyɛ yɔsuwe i pise ipɛ saraka nfenan u pise, i Kwɛsi Ceni u yinke.Nka u wunan nki, fakanan kini i ca, sise ntiki i yinnan usi lesentoni nki.Amiina.7Ayiwa ipe pa papaye ntuni.Liba utoni pi i yanyini.Hali ncɛyɛ comi yeni, ncaba pi yanyini.Siyanan ntoni ni yaka i kwinnannkini.Hɛsɛn, ki yammani yani, Amiina. 8Kunnuni Ceni i wani ɛ sɛkɛ pumman ntoni u wantinan ipɛ pumman ntoni u kwisa, i senannkwɛ Fakansuweni, ipɛ i nannanni, i ye nannanni, tibɛ i ta nka u tiyenkini.9Tumuyɛ ncɛyɛ wasi yɔsuwe ipiseni, ipɛ tibakaye uka tikɔsi yesu krista yɔne ponan u wanan nkini,be Zan a tukoni nkini, i ye boko piye nwunnani, kupeli wiya u sininki nka yinan a patimɔsini, Ceni u kwinne ipɛ yesu summan u kwɔnan nki. 10Kunnuni i kuwa nwunansi,Ceni unii nkammi yan u kwɔnan nki, nnu manni miyan nwanan nserebenkeni, nma buuni u wuni miyan. 11I mɔnɔnni: « Nka mi u yan yini, Kan nka mi toko Ceni u liba upe boko simintomini nne :EFƐZI ipɛ simirini, ipɛ pɛrigamu, ipɛ Tiyatiri, ipɛ Saadi ipɛ Filadɛfi ipɛ Lawodise.»12nwasi nyinkankini apa ce maniyani, n yan senan u kakutupise ntikini kunan sinintomini. 13Puwa nwunan ye senanni u sininkini,upuwani u caniye adaman pise nkwɛribɛ kleni; tɔkɔ cɛnan ki ye i kusuwan nkini, senan u pukoni ka ye i sumu usini.14i kuyilimi nkwɛmaye ni parapara.I yankupise yeni nma wann. 15I pamman wusumanneni nma zira nannka a saka usi a pa bɔsɔsini.I manni miyanyeni nma koni Kwemi nmiyan kita nankɛni. 16Wusupise sinintomi niye i klewɔnannkini nmi yan u wani: a mi nansibɔ,bɛkɛ tintini ipɛ kuwoni.17Nyukupise npɛ nluku usi lesenkummayeni, nyirikisini ncani utu.Nka u tiki u klewɔnan nsi upa mɔnɔn:« Me nansibɔ bɛkɛ tintini ipɛ ninan u kwisini lesenne bɛkɛ bɛ pe taye» 18Nyini, nkuyeni, ikinkabɔ kɛrɛkɛsɛ ni niinannkeni.Ni waka niina nkeni kwelew! Kwaa i pɛ laharanan u kolopise ni nkleni.19Ayiwa, i kami yɔnyi ipa fɛni,kan nka.Nka yamman kɛrɛkɛni, ipɛ nka pepa serebenkeni,kan nkabɛ. 20Wusupise sinintomi nkumman ye mi yanyi nkleminni, ipɛ senan u tikiyibɛ sinintomini u ko nkakɛ kɛni: Wusupiseni npɛkɛ Ceni u Liba tikiyibɛ sinintomi u mɛlɛkɛman.Senumanni npɛkɛ pi kɔkunto.

1« Sɛmminan u toko krista liba a mɛlɛkɛnan ise Efɛzi upa manan pɛye: 2Nsumman a cini fakananni.Yammoni nka a u yammani ipɛ a kɔyɔ kani nankɛni nsumman nkumman ntani.Nsummɔni a tulo niyemi uwemi nnebɔ.Ncɛyɛ wa apini tumuni taman, nkinkabɔ pitumuni tamabɔ, afe ncaba u kuwɔ tunni, apa summan pɛyɛ i lifokokuwo.3A baka a mɛyɛ nma ayɔ nponi ikinkabɔ a yɔkɔ a koni, ama a kalasebɔ. 4Nkumman ntoni u wunannki, ni piyeni; i kinkabɔ nkwinan u kammi ye a wunannki nankɛ tintiyanni, nkwinnan u kammi a wu yini a yani bobɔ. 5Ti ye nankɛ tintiyanni,tapa wasatuni, api akɔ acaki apa puke aserebenke, pa pake a tintiweni npo. a puke a serebenkebɔ, ni pe aponi, npa lo a tukwɛya ye utiyenki.6I kinkabɔ kwinne poni ki a sini, nka u kammi nwanni nikola caba u kwinnan ulɛ nwu nankɛni, nkabɛ pi kwinnan ulɛ a wuyani. 7Ceni u nii nkammiyan ki nka manne krista Liba upeni, i puwɛnkwɛ usi ɛpa summan nkumman nfakanan, usu nyammini icaki.8toko sɛmminan krista liba u mɛlɛkɛnan ise simirini npa mɔnɔn pɛye: 9nsumman abaka ye nni ipɛ a labane nni.ikinkabɔ ni umanni a mɛyɛni ani nanpomi. Ncɛyɛ wa, apini zuwifimanni ikinkabɔ zuwifuman u pɛbɔni, yini yesiye nka pi uwan a kunni nsumman kini. Ncaba u yɔ sutanan uponi.10Baka ye nka a fiyeni, nansi u yinkebɔ. Ayiwa, a sininki,cese i fuloni banki asini sutanan u kwɔnannkini ipe nka u yammanni i pa fe a kuwotu, a waka baka yeni kumman kansan. a yammi a kɔ yinke caba fɔ upata upafi a kwanke, i nka u yammi yani, aliya niinkwisa u yam nkwɔnannkini. 11Ceni u nii nkammiyan ki nka manni krista nifiyanman upeni i puwɛnkwɛ usi ɛpa summan nkumman nfakanan, u su nyammini nne i caki.12«Toko semminan krista liba u mɛlɛkɛnan ise p,erigamu npa mɔnɔn ise: 13A boko nka yeni, nsummɔnni a sutanan u yusuwe u tɔnanan ki nka utiyenkini.Nkumman ntoni u wunannki, a lakasi nsini aku nsibɔ. Pi li nteni boko i ka kammiyan antipsini a kle kuwankasini, hali nkumman nlesenne, a lo a Wuntanan ye nsibɔ, u yini amɛyɛ sutanan utɔna.14Nkummanntoni u wunannki ni a pi ye wemi nwunuman kwinnan nkini. Nkafini asininki, asi ceni lakasi balamu tika usini, ise nannkwɛ ye balaki balamu tika usini, ise nannkwɛ ye balaki fanneni nkafini ipafi ipa fan isirayɛli pise ipa wan pɛyɛ yannikinanman u kausi ipɛ pa labanwe mi nyamman. 15Cese asini nkini ncɛyɛ tulu Nicolaserebenkencaba u tika nkeni.16Ayiwa, Nka uwunannki, a pukɛ aserebenke a la a weyemi nsi.i kinkabɔ ni peye akle kɛrɛkɛni.Sampi laminan nka nkleni, nka nkakɛ nipi cakanne ika. 17Ceni u nii nkammiyan ki nka manne krista liba upeni, i puwɛ nkwɛ usi ɛpa nu nkumman icaki,usu nyammini.18Toko semminan krista liba u mɛlɛkɛnan ise tiyatiri apa mɔnɔn pɛye: 19Nka a u yammmmanni nsummɔnni, nkwinan u kammi a u yammanni nsummɔnni, nkwinan ukammi a wunankɛni, ipɛ atiki a wutamanni nsi nankɛni, nsummanni, ipɛ a yammani u yammini fakanan, ipɛ a kɔ yɔkɔnifakanan, nsumman ntoni.Yammoni nkumman a yamman kɛrɛkɛni, nfa tintikumanni.20Nkumman ntoni u wunannki, ni apiye, nkafini, a zezabeli kwinnan u kammile i wuni i caki, i cibeni i waloni, a yini tumuni taya, ikinkabɔ tumuni tayaman bɛbɔ.i nliba ufuse i tika, i pi wan kwinye yamman nki ipɛ yannika u nanman u kakanki. 21Nyini uye tintiyanni nkafini ipafi wasi i yammini wemi tu.I Kinkabɔ yusi ɛ pa yini i laba nwemi yebɔ.22Ayiwa, ni yammani, kase nfuni ipa baka. I wan nkwɛ kunni pa laba wemini nyammani, ni bakaye nka kwemi nwan pi sini.Fɔ i pi yini pi laba nwemi ye. 23Ni kwa u wan pi pise usini, krista liba upa summan a bɛkɛ liba u wunannkinkwinnan ipɛ pi yammini fakanan usummanne.Ni atoni u saranneni upa sini a toni u yammi ni wemi a lala ye nne24A sommi, a mɛyɛ ncɛyɛ tiyatirini a tulu apa wasi i liba bɔ, a mɛyɛ ncɛyɛ wɛ sutanan u wemi apa summani bɔni, a mɛyɛ, ni yini i kwinnan wan a kunnibɔ. 25I kinkabɔ atiki awuntananni nkunni nankɛni, a tuku akɔ yani fɔ npa puke npapa.26i puwɛ nkwɛ summan i kɔtukuni fakanan, i pa wan nkwinne ntoni yammoni nki fɔ nnanki, ni sa yaman nwunuman yɔsuye nkani nnanni usukle. 27I tuko i kaku siyeni ipa wɛni, nma puwɛ i sini u wiya nankɛni. 28Nkɔkunto yan nka u fakanan nkwɛsi kleni .Wusupi-kwe nkafa sannan u kwani lesenkeni, ni nnan usu klebeni. 29Ceni u nii nkammi yan ki nka manne krista liba upeni, i puwɛ nkwɛ usi ɛpa Summan nkumman,u usu ntimi i yipuwɛ nkumman ntu i caki.

1Toko sɛmminan krista liba u mɛlɛkɛnan ise saadi npa mɔnɔn ise: 2A summan akɔtukuni fakannan, nkafini fakanan titinan nka a mɛyɛye, nka upalɛ kɔka akle. Nkafini, a yammini wemi ntoni usi puwa kammi Ceni usinkebɔ.3Kwiine nkumman anuni a pa apa tulu nneni, a yɔkɔ a wantananni nkumman nne, wasi a yammini fakanantu, a patuku nkumman nkwinne apa caki. i ki kabɔ, ni pe timansini nfo amɛyɛni nma nankanan.a npani lese nsummanibɔ. 4Liba ncese asiniki saadini ncɛyɛ kwɛmani.Ncaba pi pe bili fɔkɔman nwanni a ta kaponi i pɛyɛ, nkafini pi sunkan i nkani5Ayiwa i puwɛ nkwɛ yan fakanan usu pe pɛ bili fɔkuman nwami, ni i yinan upuko liya nii kwisa u sɛmminannkibɔ.Ni toluni ntuku nkwɛsiye ipɛ timɛlɛkɛman nne, a nkwɛni nkwɛ. 6Ceni u nii nkammi yan ki nka manne krista nifiyamman upeni, i nkwɛ usi ɛ pa summan nkumman,u su nyammini nkummanne i caki.7Toko semminan krista liba u mɛlɛkɛnan ie filadɛlifi npa mɔnɔn ise : 8Nsumman a yammini wemini.Ayiwa, nkwa bɛkɛnan nwunan nan amɛyɛni, puwɛ i fiyan nka fulonebɔni, fakanan ki a mɛyebɔ, i kinkabɔ a wan nkwinne yammoni nni a lɛbebɔ.9Ayiwa ncɛyɛ yɔ sutanan uponi ni ncaba u nan a kleni, pɛyɛ ncɛyɛ ye zuwifimanni ikinkabɔ zuwifiman upɛbɔ , lifoko kumman. ni pi yammani fɔ pi pa pi kurukuni atu. Nkafini, pafi pa summan a kwinnan u kammi nwunni. 10a kwa a kɔsini a wan nkwinne yammoni nki nkafi, ni ta ceki a baka lesenkeni, nkwɛ i yileni ninanni u wemi ntoni u wunnanki i pa pi libani. 11Ni pe pa yani lese cuman nneni.A kwa akɔsi a summan akɔtukuni fakanan nkafini puwɛ palɛta ta a sanan u kɔka akle.12I puwɛ nkwɛ yan fakanan, ni yinanni usu waka n Ceni fe nba utu nma samasenan.Usu i waka ye nka utiyekini kwelew.Ni nceni i yinan ipɛ i boko i yinan u kanne i sini ,u bokoni u yinnankɛ a zerruzalɛmu wunnan nka pe yɔkani upa yini Ceni u kleni arijanana nkini.Nibɛ i yini wunan u kannan isini. 13Ceni u nii nkammi yan ki nka manne krista nifiyamman ukwinnan nkini, i puwɛ nkwɛ usi ɛpa summan nkumman, usu nyammini nkumman nne i caki »14« Toko sɛmminan krista liba u mɛlɛkɛnan ise lawodise npamɔnɔn i se: 15Nsumman a yammini wemini.A tamman a caki nma nititammanmanbɔ, a timi nma nitinimanbɔ.Nkumman nwumuman, ki ye puwone asini. 16A timibɔ, a tammani bɛbɔ, a wɛlɛ wɛlɛni, nka u wunan nki ni a woyeni.17Ki a wantanan nkini ani pukle nsuse, a pumman ntoni ni akleni, a fi akɔtuni, iki nkabɔ a summan ani labaman,ipɛ yukunan tasi caba,labaman usense ncaba, ipɛ yintuman ipɛ liya yammo yammanbɔ. 18Ayiwa , ni manne a mɛyɛni, a pa apafi senuman u sense nseka nkle, puwanka i yinan apatɔ pu-kle nsuseni.a pa apafi bile fɔkuman nkle, apala asinse ayi.Ipɛ apa ka yunkupise nsimi apa yammi a kɔ siye ipɛ nkafini apafi apa yanyi.19N cɛyɛ kwinnan kammi nwunni, ni manne i cabani nlupɛ yankuvu kammi yan usi.Ayiwa, a kwa akɔsi, a puke a seribe nke a yini a kwinyemi ye. 20Ni yila a bɔman nnunu npa nnu man nmanse.I puwɛnkwɛ nu nmiiyan ipa kwa ba a, ni yileni usu kleni, ta wanni usu kaponi.21I puwɛ nkwɛ yan fakanan, usu i tuwani ibe kaponi nyɔsuye nni, nma nyan fakanan npatɔni i kwɛsi nankɛ i yɔsuye nni. 22Ceni unii nkammi yan ki nka manne nankɛ krista liba upeni, i puwɛ nkwɛ usi ɛ pa summan nkumman nfakanan,usu nyammini nne i Caki»

1u mannanni, nyan nan wuman kwanika wal usi :manni miyan nka nnu tintiyanni, nma buuni u fuuni miyan, a ka u manni miyan u wa beni :« kali mi pa nan be, ni mi tika wemi nkumanne peyeni nneni» 2Nka utiyenki sawu.Ceni u nii nkammiyan u yɔkɔni ki ka pe.Nyan yɔsu bemiyi tikina arijanankini.Puwɛ nkwɛribɛ tɔni ye usini. 3Usu ye wusumanneni nma suwa nka bele i taabɛ n sɔkɔ piyeni ipɛ kaminan. Sanmurunan u nankan ye yɔsuwe i tɔnanan tunni nma suwa nka bele i taabɛ nsɔkɔ piyeni.4Bemi wɔn i nansuman ni ye tikinnani npa nankan yɔsuwe i bemi tu.Kaseman sibiri fɔkumanni pi tɔnayeni nkumman nbe misinsini. Senan ubafemi niye pi toni ukunni. 5Wala ye kanseni ipɛ k wusumanni yɔsuwe i tɔna.Manni miyanye yinan nka utiyenki bɛni.Tukwɛman sininto ntoni ntukoni kumman ni ye yɔsuwe i yinkeni.Ki ni nma kuwa u niimi.ni ye wusumanneni ncaki .Puyinanman ntiki yibɛ nansu ni ye yɔsuwe i yinkeni.Nkumman ni Ceni unii nsinintomi kaponi.6Puwa nwunan ye yɔsuwe i yinkeni.Utɔ nma kuwa unimi.U yinka u kammiye ni u caki.puyinanman ntiki yibɛ nansu niye yɔsuwe i tɔnanan i tibe ntoni nkini.Ntibe stoni kiyeni yunkupise7Pu yinannan utintika u manan ye Cananni u caki.Boko u manan ye nancu npi yeni.Tini i yinka u mananye ninnannan i yinkani. nansunan u manan ye yaan u tanmini kani. 8Piyi nanmanni nbɛ nansuman ni ye i kamma siripo siripo, yunkupise ye ntibe ntoni nkini.Tunan u wan tɔnan ukunni ni ye u manneni: «Kwɛmanan,kwɛmanan, kwɛmanan kini kununi ceni faka nsuwe i ka! Kumman ye nnannanni ! nka nnannanni ! , nka piyeni !»9Nkwɛ tɔni yɔsu beni usuni, ipɛ i waka niinan nke kwelewuni, i puyinanmanni nyunkunan uta isi lese nka ye . 10kasɛman wɔn i nansu manni pa pi banfemi nfuse i yinke, kurukoni itu pa fe unan i kle,ceni nka nnannanni lese ntoni nkini, ipa wala. 11«Ti kunnuni ipɛ ti Ceni, mi sunkan ise ipɛ feni, ta manan i fakanan u kwinnan! nkafini mankɛ nbele pumman ntoni, u kammi mi kɔkunto wunni npa bele ntoni».

1Nka u wunan n ki, nkwɛ tɔni yɔsuwe i beli usini , nyan sɛmminan u kuntuni ka i klewɔnan nkeni.I kammile wun nwemi ntoni u kanye sɛmminanni nkini.U fɔlɔni ye i takayenan u tiki nyibɛ sinintomminí. 2u mannanni, nyan nmɛlɛkɛnan u faka nsuwe nwunnan yini, u yini i miyan suwoni upa wa :« Upa manan tikaye sinintomini nko ,upa summan sɛmminanni u kwani, yɛlɛ nsunkan i kumman?3Puwɛ fi yan nkwɛ i sɛmminanni u kwani ipa conibɔ ,wala usi ipɛ man usi, ipɛ manni utu. 4Nyakani ncaki, nkafini puwɛ fi yan i pa kwa sɛmminanni ipɛ ipa conibɔ. 5Kasɛmani usi kwɛribɛ yini i wantanan beni ipa wa :« mi yakabɔ.Zuda seribenke ncaba u canan , Dawuda kobe i manan nkani nkankakɛ nfi ! nka u yan fakananni. NKafi, i fiyan sɛmminanni u kwaneni.»6Nka u wunan nki, n yan bafuku piye nwunan yini, u wunso i yini pu yinanmanni nnansuman ipɛ kasɛman u yini upa nankan utu. i yammi ikɔni nma nfimiwala ɛ kunni.Pise sinitomi ni ye usini ipɛ yunkupise sinitomi, nka utikaye aceni u nii nsinitomini npɛkɛ, nkumman i ye n tumune ninanni utibe ntoni nkini. 7Nkwɛ tɔni ye yɔsuwe i tɔnani bafukupiye uwɔ i minan nkini upa ka sɛmminanni ikle.8i kɔ lese nkɛni, pu yinanman nansumanni ipɛ kasɛman wɔn i nan sumanni utoni pi kurukuruni itumi.Kɔnan ipɛ ipɛ senan u sinipise ni ye pi toni u klemi nni nkumman yibiye bɛ i wusunannanni.Nkumman npamman ntoni niyeni ceni u liba u ka kamman u Ceni yaye utikaye nan.9pi ye yɛ wunuman nwanni: «mankan, nsunkan mi tuku sɛmminanni, npa manan tikayenan u ko utoni liba upe.Nkafini pi limi yeni.Mi timan nkuman pisini yeni, u wasini fɛni wankura nwunan, mi kɔkɔ liba nceseni mi wasi pɛyɛ Ceni u Caba, npa fiyo siyaman ntoni u sini nki ipɛ bokose ntoni nni. 10Mi yammi pɛyɛ yɔsuman ipɛ saraka nfeman manni usi Ceni uyinke.11Ni ye cekini hali tɛni, nna nmɛlɛkɛ fiyanman nmiyanni, nfayeni ncaki, fɔ ni fiyan puwoneni tobɔ. Nyini yeni nnankan yɔsuwe i tɔnanan ipɛ pu yinanman ipɛ kasɛman tu. 12Ni ye pimise nyinan suwoni pa wala :« pi li ye bafukupiye nkani, i sunkan i yɔsuyeni.Nanpone ipɛ summanan ipɛ fakanan ipɛ kani suwanan ipɛ sise ipɛ fe kini ica!»13Wala usi npumman ipɛ man usi npumman; ipɛ manni utu npumman ipɛ nimini npumman pu beleman ntoni u wantu i yɛman nwanni: « nkwɛ tona yɔsube i bemi nsiniɨse ipɛ bafuku piye pi yinan nsi u caki.Yimilɛya ipɛ isise ipɛ faka nsuse ntɔ i kumman lese ntoni nki !» 14Pu yinanman nansumanni npa utukoni a :« amiina» Kasɛmanni upa kurukoni pa fe unan ikle.

1Ayiwa,Lesenkɛ nyan bafukupiye u tiki tikayenan u tintini nke sɛminan nkini , nnu puyinanmanni nkosiye miyanni, nma sanpɛnan.I mɔnɔnni :« mi ba nannanni !» 2Nwa apa wɛni lesenkɛni, nyan fini uka fɔkayini. Puwɛnkwɛ tɔniye a kunni, siye ye ikle nkini.i wɔni, nka pi nan yɔsuwe ibafeni ikle.I fɛ i faka nsuyeni, i fakanan u yanni3Nka u serebenke, bafukupiye utiki tikaye bɔmi nneni, nnu pu yinanman nboko u fani miyanni a ;« mi pa nananni! » 4Nkumman nlesenke fini nwuman feni nka u miki yeni. Pu wɛnkwɛye u sini fakanan u nan nkwɛ ikleni i pa yini kɔsɔkɔman suwo liba usini nki, liba upa fi upa li manca smpilaminan nkakɛ nnan nkwɛ i kle.5Bafukupiye utiki tikaye nansunan nke lesenkumanye ni, u nu pu yinanman! » Nwɛni lesenkɛni, nyunkupise ntiki fini uka puwa usini. Nkwɛ ye nka usini kilonan ye iklemini. 6nnu pu yinanman nansumanni nmani miyanni a :«Bileman nkiloponi ukuwa nkakɛ kuponi u yamma yamma u yinkɔman.Oriziman nkilo timi nkuwankakɛ bɛ ku poni u yamma u yinkɔman nkuwa.Mi tuku nimi ipɛ duvɛnman sibɔ.»7Bafupiye u fɛ lesenkɛ tikayenan u nansunan lesenkɛni.Nnu pu yinan man nmansunan u kɔsiye miyanni a: «mi pa nannanni.» 8nwɛni lesenkɛni, yuwan utaka fini u sɔkɔpiyeni usini, puwɛkwɛ i sini, nkwa yinankɛ a kwa: laharanan u yɔ ye iponi. fakanan unan pikleni nkafini pafi pa kwa minanni uliba upe tikiyibɛ nansu palipɛ, i sampise nka laminan, ipɛ wɔnanman u ka ye9Bafukukupiye utiki tikaye susuni nke lesenkɛni, pili ye libancɛyɛni nkafini piye Ceni u kwinne nmanneni, ipɛ pi yammini wemi nkwɔnan nki, nyan ncaba sraka nfeya i minan nkini. 10Ncaba u yini pi miyan suwoni pa pa wa: «kunnuni kammiyan mannan nkwɛ mi kwɛmanni , ipɛ senan upa kammi mi wanni, lese wemi mi yinkane npa summan ninnani u liba upiye npa timi pi yinkaman? nkafini pi liye lummuyɛni.» 11Nka u wunnan nki bili fɔkuman nnan pitoni ukleni, ipa mɔnɔn pɛye a pi yini ba lese cuman nne, sani pi tɛni yammo yamma ipɛ pi tukoni nki ncaba utoni, ipɛ pi maciba ncɛyɛ api liye nma pɛyɛni up summan pa.12Bafukupiye u tiki lesenkɛ tikaye siriponi nkeni, man utoni u cɛmini icaki.Wiye u yi kapuwa u caki. Yiminan u miki nma timan. 13Wusupise ncani mannki nma, yan-kwe ki fa nankɛ upa pisi siibeni man nkini. 14Wala usinan u miniku nma a sapuka u kunto nankɛni.Yammuse ipɛ kupɛli wiiya ipɛ man utoni nwani.15Ayia y:osube ipɛ kunni ncaba npɛ kɔsɔkɔ yamman u yinke caba ipɛ nanponi u yinke caba ipɛ faka nsuse ipɛ adaman liba u sommi utoni , yammo yammiya ipɛ pi yinke Caba pitɔni pi kwasani pa pubɛ ipɛ yammuse npabɛ nwiyani. 16Pa manni i yamuse ipɛ taabɛ: « a sini ntummiyɛ kaponi,ba tumusi nkafini nkwɛ tɔna yɔsuwe i bemi nsini, palɛ ti yanyinan, ipɛ tafi ta kɔkɔ bafukupiye u pi ye u yinke! 17Nka u ku kwe nka nfi yɛlɛ i fiyan nka usumanne?»

1U mananni, nyan nmɛlɛkɛnan nansu man yini. Nyini i kɔkɔse manni utibe ubɛ nansunan nki.Pi pukoye yannanni pa yuni nkafini yannan u palɛ fa manni usi ipɛ kupɛli wiya usi ipɛ sibe kupɛli wiya usi ipɛ sibe nsi. 2nyan nmɛlɛkɛnan nwunan yinika wiye u funnilani.nii nsuwe Ceni u tikayenan ki iklemini. Fakanan unan ye nmɛlɛkɛ nansuman nkumman kle upa yɛsɛ nina ipɛ kupɛli wiyani, u mɛlɛkɛnanni u fanni upa mɔnɔn nne: 3« a yɛsɛ ba manni ipɛ kupɛli wiiya ipɛ kupɛli wiiya ipɛ sibebɔ.Liba ncɛyɛ Ceni u wuntana u yammani, a yini ti tiki nka utikaye nan nke ncaya pi manni babɔ »4Tika yanan u yammini ncɛyɛ pabɔ, nnu ncaba u kani . Ncaba yeni liba bukoni bo i kansiman utiki yibɛ wanse suse i wanse nansu i nansuman ( 144000) .Ncaba u yini isirayɛlipise userebenke ncaba u sini . 5Zuda seribenke ncaba piye liba liyepo i pukomi siripo ( 12000). Uruben serebenke ncaba piye liyepo i pokoni kansan.Gadi serebenke ncaba piyeni liyepo i pukomi kansan. 6Azɛri sereenke ncaba piye liyeepo i bukomi kansan.Nɛfutali serbenke ncaba piyeni liyepo i pukomi kansan.Manase serebenke ncaba piyeni liyepo i pukomi kansan.7Simeyɔn serebenke ncaba piye liyepo i pukoni kansan levi serebenke ncaba piyeni liyeepo i pukomi kansan.Isakari serebenke ncaba piyeni liba liyepo i pukomi kansan. 8Zabulɔn serebenke ncaba piyeni liba liyepo i pukomi kansan isufu. Bɛnzamen serebenka ncaya piyeni liba liyepo i bukomi kansan.9nka u serebenkeɲwani a pa wɛni boni, nyan nifi yamman yini, puwɛ i fuyan ncaba u puweneni ipa summan pi nanbɔ. Si yaman ntoni u liba piye pɛyeni ipɛ bokosentoni u liba. Pi yini ye yɔsuwɛ itɔna ipɛ bafukupiye uyinkeni, bilifɔkuman ni ye pi kususenni, kusa wibɛ niye pi klemini. 10Piyepi mise nyinan suwoni pa wala a ti ceni u kwɛ tɔnan yɔsuwe ubemi nsini,ti kɔkɔ i kwɔnan ipɛ bafukupiye u kwɔnan nkini.»11Mɛlɛkɛman nkuman nankan ye to yɔsuwe itɔna nan tuni, ipɛ kasɛmani utoni ipɛ pu yinanman nansumanni ntoni ipɛ pu yinanman nansumanni ntoni nkurukurunni yɔsuwe i yinke npa Ceni ufe. 12Npa u manni; «amiina!,fe, yimilɛya, ipɛ wunta kammile, ceni u cumankɛ nkumman, sise ntini ceni uzi.Sise ipɛ fakanan ipɛ yɔsuwe i cimancɛ nkumman lese ntoni nki. Amiina !»13Nka useribenke,kasemanni usi kwɛribɛ pi beni « bile fɔka ki nkwɛ kusuwannkini yɛlɛy,e ncaba?, pi yini kɛ? » 14Nka npukoki ise: « mi summan pɛyɛni kunnuni.» i mɔnɔn beni : « ncɛyɛ kɔkɔbaka kwɛmanni nkleni, ipɛ pa saka pi birimisi i bafukupise i timanni, ncaba upɛkɛ.15Nkafi, pi yiniCeni uyɔsuwe i tɔsikuman ni yinke pa ife ikle kunni t,onan u wa tunan u kunni. Ayiwa ncɛyɛ tɔni yɔsuwe i bemi nsini nkwɛ i pi kɔkɔni. 16Kulu i pɛ liyeni ki yini ipi tukobɔ, wiye ki yini i pi bakayebɔ. 17Nkafini bafuku piye nka tɔna yɔsuwe i tɔnanan u sininkini, nkwɛ i sɛkɛ ita pi beleya. I peta i pɛyɛ nimi ntikammilani,pani.Nkwɛ i sɛkɛ i yinkase nbɔsa.

1Bafukupiye u tikayenan u sinitoni u fɛ lese nkumman yeni, arijananan utoni u tanmanni, fɔ uta u tiki lɛriman ukwanenan nke tibe bo. 2Nyan mɛlɛkɛ sinintomiyini nkumman yini Ceni u yinka nkini,bummi sinitomi nnan ye pi kleni.3Mɛlɛkɛnan nwunan pa yeni saraka nfeninan u minannkini.Wusunannan u sini nka bele i sanunanni nkaye i klemini.Pinan wusunan fiyannan ikleni, nkafini, nkafini ipafi ipa kwaki krista liba i yayeni pa yammu sakanan saraka nfenila u senan utiye nki, nka yɔsuwe i tɔnanan u yinkeni. 4nmɛlɛkɛnan u yannan wusunannan nkani, nkumman nyanyibe nwunso kaponi i Ceni u liba u Ceni yayeni Ceni u yinka nkini. 5Nka useribenke mɛlɛkɛnanni u yibi sini ipɛ i wan canni sarakafeni lananni utiyenkini, ipa toko manusi.Wala u wantu i kɔsiyeni, ki wusumani,u kɔsiye ufani, man utoni ki cemini.6Buni ki ye mɛlɛkɛ sinintomini uklemini, pi bele pi kɔ pafi pa wu pi buumi. 7Titini i wu ikani, sanpɛrɛnan ipɛ wanciman, ipɛ timan nfɛni npa kɛyɛn man usi.Man u kwani yibɛ tini u yannanni ipɛ sɔkɔ piyeni utoni u yannanni.8bokoni i wu i ka lesenkumman yeni, nkumman nlesenne,pa wunan ye ni nma yamme karkwe iwancipise usi uyinni ucani kupɛli wiyanki.Kupɛli wiya ukwoni yibɛ tini u wasini timan. 9Nimini npuman nkwani yibɛ tini u yan nanni, yammuse nkwani yibɛ tini u yannanni.10Mɛlɛkɛnan ntini u wu i kani,wusupise ntoni uka kwe u yini u cani kuwa u niminni ipɛ nimi nyini nla upa kwani tibeti u yi tini.Wusu piyeni kiyeni nma wan. 11I yinan nkakɛ ye a kammilewunan.Nimi nkwane yibɛ ntini u tuku mancani. Nimi ntuku fakanan u kwɔnannki, ni fiyamman ukunni.12Nansunan i wu lesekumman i, kani, wiye u kwani yibɛ tini u yannanni, i yiminan i pɛ wusupise. Nkafi, yimilɛya ye ye yinitɔnannkibɔ, tunnannki,wunan wan bo piye nkunni.13Nkafi, ni ye wiyani, nnu yan u fanni miyanni, u yini wala usi.Ki ye walani:«Mɛlɛkɛbomi nkumman wakani, nkuman nipe, buni nkumman kɛrɛkɛni, pi u yɛsɛni! Pika u yɛsɛni ! pika u yɛsɛni.Ncɛyɛ ninani nkini, i bunni, u wɔ u serebenke

1Nka u seribenke, mɛlɛkɛ susuni uwu i buuri, nya wusupiye nwuna yini,wala usi upa cani man usini, kɔlɔ pu kwe u kolopiye u nan nkwɛ ikleni. 2I kwa unanni, yanyibe nwunuman fɛni nma a waganan u yannan ne yanyibe nkumman fɛni.Nkumman nyanyibe nwasi tɔnannanni tunan, u wasi tibe ntoni yimbeye.3Titɛmam nfɛ yanyibeni ntuni npa yibi tiye utototoni. U kasesinan ipɛ nanminan u kasesinan utoni kini kaponi. 4U manan nneni a piyini pa tuku sɔkɔ ipɛ sibe sibɔ, a puwa wa puwa ki wibɛ nfe api tuku nkummansibɔ. A Ceni u tikayenan ki ncɛyɛ peni pisibɔ, a pi tile ncaba upe.5U manan pɛye bɛni, api yini pa li pɛyɛbɔ, a pi baka pɛyɛ yewu yimise susumi nwunnan nki.I pi tammi nkwɛ u kasesinan ipɛ nanmise nkasesinan ntoni kini kaponi. 6Nkumman nlese nne, liba pi pe kwa u wiyani pi baka.Pi wemi ntoni u yammanni pafi pa ku, ikinkabɔ pikwabɔ.7tike man nmanan ye suumini, nkumman tikini kɔsɔkɔ yamman u yinnanni. Kini nma senan u bafemi npɛkɛ pi kummini. Pi yinkaman nmanan ninnan man u kummanni. 8Pi kuyirimi pini nma ciman u kurimi. piyiribɛ pini nma canan u yiribɛ u yiribɛ. 9kini nma kakuman npɛkɛ pi sumuse nsi. Pi kamman nmise nmanan nmɛlɛkɛ suwan man nyani miyan nkeni ipɛ wotonan.10Ko ki usini, pi kummi nmanan nanmuse nkummqnni. Liba u baka fakanan ki pi kummi ntuni.Nka i fiyan liba u wan bakayeni fɔ kumman susuni. 11Nmɛlɛkɛnan nka pu kweni usuni, nkwɛ isɛkɛ pi kunnuni, nkwɛ i sɛkɛ pi yɔsuwe i yinankɛ a abadɔn eburu kwinne mi.Girɛkikan i yinankɛ a Apoliyɔn. u kɔ n kakɛ a ni niya. 12Ayiwa, yesiye utitika ufɛni, boko nka pe ye kɛrɛkɛni.13Nka u serebe nke, mɛlɛkɛ sinintoni uwu ubuuni, saraka nfeya kwɛmaya nkwɛ Ceni u yinkeni, nnu manni miyan nwunan u tiye nkini. 14Ipɛ ki u manni mɛlɛkɛnan ni nke, buuni kinkwɛ klemini:« mɛlɛkɛnan suman nkuman tɔna Efarati kuwa u minan nkini, a buni a yiniye » 15Mɛlɛkɛmanni nbeleni npa tikini nkumman nlese nne, nka u kuwa usi, nka u yimi poni u wanan nki, u yanni usi nkafini pafi pa li liba ncɛ kwɛ tibetini, pali tini. A yini pɛyɛ.nnu pi16Nnu ncaba u kɔsɔkɔ yamman u nanni, pini liba miliyɔnman wanse kanse. 17Libani u kaku sibirimi nkummaye pisi ni ye kamiman fɔ ntɔ nma bulaman ipɛ nma wumune.Suwanmanni nkummi niye nma caniman nkummi, wan ipɛ yanyibe ipɛ wantukoni npɛye fa pinumanni.18Wan ipɛ yanyibe ipɛ wantukoni nkafa ye pi numan nni; nka u wantukoni uli liba ncɛyɛ nkwɛ tibe tini pi tototoni. 19Suwanmanni, nfakanan ki yinan pinuman ipɛ pi kumi nsini. pi kummi yeninma yakuman nkummi. Pi kummini npɛkɛ pi yamman pa adaman pise u bakaye ipɛ.20Libancɛyɛ waka pi fi kwa nklebɔni, sani pa puke pi seribenke pa yini pi wenkummiyini, pi waka yɔne wɔpise uponi, pi yannikuman nkwan. nkumman nyanni kuman ni yeni, senuman ipɛ wari kwɛnan, ipɛziraman ipɛ taabɛ ipɛ sibe, i kinkabɔ nkumman nto usi puwa yanyibɔ, ni nan bɛbɔ, ni fiyan ciyabɔ. 21Libani utulu pa yini niliye ipɛ kwɛkwiye ipɛ laba nweni ipɛ nankane yebɔ.

1Nka u serenke, nyan nmɛlɛkɛnan u faka nsuwe u yɔkɔnka wala usini, papye nnankɔtuni wala u sampiye ki ke i kunni. I yinka ki ke wusumanneni nma wiye ki wusumanne nankɛ kwanyiini, i pamman fɔ nma wan nkanni. 2Biburunan u titinan u kwanika ki ye i klemini; i tiki i klewɔnannke npanan pupɛli wiya u kunni ipɛ i kɔnan nke npanan ma usi.3I kammiyeni i caki, nma canan kisɛ yani u kammileni, wala upi yuni ke sininto upa pukoki ise. 4Wala u kɔso ke sininto i nankani, pi mannan nkani nwa ani u kanne ikinkabɔ manni miyan nwunan yini wala usini u pa wa :« mi yini npa kan wala uke nansunanni u kɔso miyan ukobɔ, ki mi wunannkibɔ»5nka u wunannki, nyan nmɛlɛkɛnan nkumman yila ye i pomponi u pa yile kupɛli wiyanki ipɛ pampotinan u patɔ manni usini, u yini u klewɔnan suwo wala usini. 6Ceni nankwɛ ki nannanni lese ntoni nkini, i senan nkwɛ bele wala usinan ipɛ manni usinan ipɛ kupɛli wiyani ipɛ u wunan nki n pumman ntoni, nmɛlɛkɛnni u laka iyinanni a : «yunkoni ki yini kibɔ! 7I mɛlɛkɛ sinintoni u pa lese nkumman u wu u buuni. Ceni ki u wemi nkumman mini ki nfe wele nka u kuwa usini, nma i mɔnɔnye i tummuni taman upe nankɛni.8Manni mi yan nkaye nnu u pa yini wala usini usu mannan ibe boni i wa ; « nmɛlɛkɛnan nka yini kupɛli wiya usi ipɛ manni usini,mita mita mi ka biburunanni u titinan.» 9Nta nmɛlɛkɛnan u yayeni npa wake a u nan biburupiyeni nkle.U mɔnɔnbeni : « hɔn, a mikɔ mi pakɔ, ki kammileni mi nankini nma tuwan, i kinkabɔ ki kammilewunan unan mi wunann kini »10Ayiwa, nka biburunanni nmɛlɛkɛnan u klemini npa kɔ. U kammini ye nwunan nkini nma tuwan, i kinkabɔ u kammi nwunan utoni nkini». 11Nkafi, pi mɔnɔn peni a : « mi sunkanni mi yammi tummuni tani wemibo, npamanan Ceni u kwinne sari nfiyamman nne, i bokose, ipɛ yɔsube u ka fiyanman upe.

1Nka u serebenke pi nan tamman nsuwa nwunnan nklemini, u mannan ye kweni. Pi mɔnɔn beni: «wunso mi tamman Ceni fe ba nkwe ipɛ saraka nfenatiye, Ceni fe ya kwɛ nnannanni, upa puwo ncani npa summan pi nan. 2I ni kabɔ mi yini npa tamman Ceni fe nakwe u kunni utoni utiyenibɔ, yini nka ye , ikinka bɔ nka utiye unan sariya tise nkleni, ncɛyɛ pe boko kammiyan u yesiye yimise wanse bo i bomi3I kinkabɔ ni pe wunkura unan ntɛni boko bomini ukleni ,pi sumu nkani birimi nwan pi kusu nsini pa mannan Ceni nkwinne, kupise bukomi ti i kupise wanse ti.» 4Ncaba u sɛrɛma upɛkɛ nma oliviye sibomini ipɛ tu kwɛya bomi ncɛyɛ manni usi nyɔsuse u yinkeni. 5I puwɛ nkwɛ usi ɛ pa yammi kwinye pisi, wan kifa pinuni, upa yannan kwinyemini.Ayiwa, ncɛyɛ pi wiyani nka pi toni pi kwa yani.6Fakanan Ki pɛyeni patɔ i wala utuko pa yuni nkafini wala upalɛ ca pi Ceni u kwinne nmanni lesenke.Fakanan ki pɛye patɔ i nimi nwasa timan. lese wolese i kumman kammi piwu, bakaye nka nusuwa kammi piwu, pi fiyan nwan ninnanni u toni uliba usini. 7I pi kwisi lesenkumman; wɔnpuwa nwunnan ifa pu kwe nkini upa Cakannan pɛyɛ. Ki fiyan pituni upa cakanan pɛyɛ8Pi kunnuman ni waka wunkura upo boko nkini, pi man ye pi Kunnuni tiyenkɛ siye usini tiyenkɛni. pinka utiye u yileneni pinka utiye u yilene i wuntanan nwunanni a sodɔ mu, walima Ezipiti. 9Wunkura ki fiyan nan nkafini pi kunnanman npa pubɔ.Liba pita pi kunnanman nceki ni fɔ kupise ti ifɛninan. Siyaman ntoni ipɛ bokose ntoni pi tafɛ pa pi kunnuman ncɛki.10Adaman pise u wunuman ni kammile pi liye u kwinnan nkini fɔ pa pi kwinnan u manni pi tɔnaseni malaye, nkafini tumuni taman ubɛboni ubakaye pɛyɛ pi caki. 11Nka u serebenke kupise ti i kupiye u fɛni ka n fa, U serebenke, nyan Ceni yini u nan pi niina piklebo. Nkuman nlesenne, nansinne u tuku pi Ceki ncabani. 12Pinumanni miyan nwunanni u yini wala usi: « a kali nnannanni.» pikali wala usini papaye ntu pi niyeni u yinkeni.13Nkumman nnese nne , man u cemini ucaki. Bokoni u kwɛye nii kansan, kansannan u caniyeni. Liba bukomi kansan i sinitomi i wanse kansan ma u ku nka utiyenkini. Ncɛyɛ fi kwa nka u tiyenkibɔni, ncaba uwuntanan uku nka utiyenkini ucaki, pi waka Ceni ufe nkini. 14Ayiwa, liye u boko u fɛni u tini nka peye kɛrɛkɛni15Mɛlɛkɛ sinintoni u wulesenkɛ u buuni, manni miyan kwe u yini wala usini ki pa upa u manni: « Kɛrɛkɛni, ninanni u yɔsuye ti kunnuni ipɛ i liba sinintoni i kwɛ. I waka yɔsuyeni lesentoni nkeni.»16Kasɛman wɔn inansuman ncɛyɛ toni Ceni uyinkeni, ncaba u kurukuni pa ceni ufe. 17Pa u manni: « ti sise utika misi kunnuni ceni, fakansuwe. Mannannkwɛ mi nannanni ipɛ mannankwɛ mi nannanni yeni, nkafini mi tiki mi fakanan nkeni, npa tiki mi yɔsuyeni i kumman.18Si yaman nsumu se nka yeni. I kinkabɔ mi summunkase nkakɛ nfi kɛrɛkɛni. Kunnuman npiye ni lesenfi kɛrɛkɛni. Mi tumuni taman ipɛ mi liba ipɛ ncɛyɛ nansinne tomi yinkeni, pise u wan kasɛman u kunni pi sanan u nanni lese nfi pikle. Niyemi u ku nlese nfini.»19Nka u sere benke, Ceni feba kwe unan u kwa arijananan nkini, nyan Ceni u siyanan utikayenan u kɛ sunan nka u ba utuni. nkumman nlese nne, wala u waka kanse usini, ki wusumanni, manni mise nka kwemi nifa.Sanpɛranan ki yɔkani i fakanan, man ki cemini.

1Nka userebenke , nyan kwinkwe wunnan yini wala usini. Cibɛ nkwɛribɛ kɛye, wiye u lakasi isiyeni, i panan utiki niye yiminan usini, wusupise kansan ibomi nnankanye i kɔtuni. 2I ye kusoni. i ye yaka i kuso ukasesinan ukleni.3Nyanbo kwinkwe nwunan yi boni. Wɔpuwa ukaye ukamiyan tikitiki upatɔ kakwe umannan kuunini. U kumi sininto u pinse kansan. Yɔsube i banfeni nkakɛ i konki. 4U nankuwa ki wusupi nkwani yibɛ ti ki ntoni npulani u pisini mannki. U yiniye ciman u yinkeni, nkafini i cibɛ i yɔkɔni lesenkɛ, upa kɔkɔ piribeni u pakɔ.5Ayiwa ,cibɛni i yɔkɔni yeni kobe, nkwɛ sunkan ilo kaku kweni ipa wan siyaman ntoni i yinke i nkani. Ceni ulo kobeni upata upa tukuni ikɔkunto minannki i yɔsubemi nsi. 6Cibɛ i kwasani ita tiyenka tototoni sananni i ta itɔni yanye. Ceni ubeleye nkumman iseni ipɛ ikɔkunto wanni kumman ntoni. I waka nka utiyenkini fɔ kupise bukomi ti i wans ti.7Nkumman lesenne kɔsɔka uwunso wala usini. Misɛli ipɛ i kɔkunto mɛlɛkɛnan ki wɔ puwani ukaye ipɛ useribe nke ncaba ntoni uliye ni. 8I kinkabɔ ncaba u yan Fakananbɔ nkaafi pifi tuwani arijanana nkibɔ. 9Misɛli kaba wɔwuwani ukakweni ipɛ u serenke ncabani upa yɔkɔpɛyɛni man usi. Nka u wɔpuye nkakɛ pi u yilene a sakɔrɔnan, wɔpiyeni nyɔsube,sutanan ninan u kanni ni10Nka userebenke, kɔsomiyan nwunnan yini arijana nkini: «ulo tɛnan nke, Ceni u kɔka ipɛ ufakanan ipɛ u yɔsuye nlesennfini.Ceni utuni caba u fakanan u kuwa n kakɛ nfi, nkafini ti tukoni nki ncaba u piya i fakannan u kwisini.I sɛkɛye pi ye tulan u wan tɔnan u kuuni u pa yi pɛyɛni Ceni u yinke pi piye uka upɛra usi.11I kinkabɔ ti tukoni nkincaba ufi ituni bafukupiye utiman npisenan ipɛ pikɔkunto yammi ni fakanan nkwɔnannki, nkafani pi lɛ pi niiman knunni pa nanni saraka nanbɔ. 12Nkafi, tɔnanan ki tumuyɛ ncɛyɛ kle arijananankini, a wunnan nkammi.Ikinkabɔ, aka u yɛsɛni, a mɛyɛ ncɛyɛ a ninanninkini ipɛ pumman nkumman toni ni kupɛli wiyankini, nkafini sutanan u summu nkanika nka yɔkɔni amɛye. a summɔni a lili kuwa utiye utuyo yinibɔ».13Wɔpu yeni u summan lesenkɛ a kaba uni apa toko manusi u wantu i kobeni i kwɛnan kabananni. 14Nka Ceni unan kamman cibɛni ikle, ɛ woki ita tiye nka saanan uka fiyan yeni,tiye nka Ceni ubele iseni. i waka nka utiyenkini i i wannan u yan fɔ yɛman ti iya u fɛnika. I tiye ki tuwoni i yakuman ntiyeni.15Nkafi, ya kwani u toko u timan cibɛni ipo, nkafini i nimi npafina npalo cibɛni, u nimi yeni nma kuwa u nimi. 16Nkakɛ man u ba cibɛsi. Wɔpuwani utoko nimi nkumman npa yini i nannkini, man uni nkumman ntoni. 17Wɔpuyeni uyan ki cibɛ u fiyebɔni, usumu uka iseni ucaki, i wasi kɔsɔkani nki ipise upe, ncɛyɛ yɔ Cɛni u kwiine nne pa tulu yesu krista yeni. 18Nka u serebenke uta yeni. kupɛli wiya uminan nkini.

1Nyan nanman nwunan yinika kupɛli wiyankini, ukummi ni sininto, upise kansan yɔsube i bafeni ki npise ntoni nkumi nlalaye nne. Ceni u yinan uyesiye kiye pise ntoni usi nkakapo yibɛnneni. 2U nanmanni u mannan Cananni. upaman yeni nma santukoni uka miyan u pamman. U nan nma canan unan. nanman koni unan u fakanan ipɛ u yɔsusuye ipɛ kunnuye tikleni.3Nanmanni u kuponi ye kaseni ucaki nma ki kwa.Ikinkabɔ ikoni upani u tammani. Adaman pise u catunanni pi caki pa yɔ upa. 4pi yɔ nanmanni uponi nkafini unan fakanan nanman tinan ni ukleni. Pi waka yɔni nanman tinanni uponi pa wala a :« yɛlɛ i fiyan ta yani nma nanmanni? yɛlɛ i fiyan yeni u yinke kɔsɔka nki?5Nanunan ikleni nkafini ipafi ipa I kɔsise ipɛ ipafi ipa Ceni u yinan u yesiye. Fakanan unan i kleni ipafi ipa ikɔ kammile wu nwemi nyamman kumman wanse ti i bomi n wunan nki. 6I wantu i Ceni u yinan u yesiyeni, ipa arajinana ubula ufe, nka Ceni u tɔnananni, ipa arijanankincaba uloni u cise.7Wunkura unan ikleni ipafi ipa Cakanan krista liba, ipɛ ipafi ipafi pitu. Fakanan unan ikleni nkafini ipafi ipa waka i siyamman ntoni i bokose ntoni. 8Bafukupiye nka pi liyu ulo ninanni u wantu lesenkeni, ncɛyɛ yinan ki liya nii nkwisa u sɛmminan nkibɔni, ncaba utoni pi yɔni i poni pa yammi i kammilewu nkwinnan.9I kwɛ usi ɛ pa summan usu nyammini i caki. 10Ncɛyɛ Ceni u bele pɛyɛ yammo yammi piseni ncaba pi yammo yammi piseni, i kw,e sunkan i ko uku i sampiye, nka nkwɛ i liye yanibɛ, nkafi krista nifiyamman u sunkanni pi tɔ kɔ yɔkani caba ipɛ wunto suse.»11Nka userebenke , nyan wɔpuwa nwunan yini nka yini man usini. Pinse bo npɛye ukle nma nanfoni u kamman. 12U wasi ninanni u liba utoni wɔpuko utikika ipɛ ufe ncaba, wɔpuwani ukwɔnannki, nka kɔ farasiye ni13Wɔpuwani u yammi kwinkwemini, u yɔkɔ wanni wala usini liba utoni u yɔwan nki. 14Fakanan nka nan ukleni, ulo nkani u yammi kwin kwemi upa fu nifiyamman wɔpuwani utintika u yuwan nki. i mɔnɔn liba upeni api bele wɔpuwani u yimini pa tikisise usi, wɔpuwa nka farasiye ufi kwabɔni15Wunkura unan ukle upafi upa wan niina ke nkafini upafi upa manan, i puwɛ nkwɛ tulu i pa yɔ i yimini upobɔ, ipa li usubɛ. 16Wɔpuwani u wan liba fakanan nkeni i pa tiki tikayenan nwunan pi klewɔnan usi walima pi katunan nke: pise ipɛ kasɛman nanponi ipɛ pi kunnuni ncaba. 17Wɔpuwani u tikayenan puwɛnkwɛ yan i yinan yi walima i tikayenanni u yanyi nkwɛsibɔ nkwɛ i fiyan ta puwa, fiye ipɛ puwa sunkwebɔ.18Fɔmi tɔ wunta suwe nannan ni. I wunta kammiyan ki nkwɛ kle nkwɛ nfi wɔpunan nnan u summanne. Liba ncese nankɛ, caba unan kini liba bukoni kansiman i liba wanseti i liba siripo;

1Nka u serebenke, nwani apa wɛni nyan bafukupiyeni yinani siyɔn yamme u kunni nyan liba bukobo i kansiman i tiki yibɛ wanse susu, i liba wansebo i liba .(144000) piye ise . I yinnan ipɛ i kwɛsi yinan u kan pi katuma nneni. 2Manni miyan nwunnan yini wala usini. Manni miyanni u mannan ye konimi nyanni miyanni, walima sanpɛrɛnani. Manni miyanni u mannan ye kolimanya i konan u mi yan nkeni.3LIbani pi ye yɔsube i bemi nyinkeni, ipɛ pu yinanman nansa manni ipɛ kasɛma u yinke. Pi ye yɛman nwunuman wanni, puwɛ summan nkumman kɔbɔni fɔ liba bukomibo i kansiman i tikiyibɛ wanse susu, i liba wansebo i liba nansu, ncaba u yewunan. Ncɛyɛ Ceni ukɔkɔ pɛyɛ manni usini. 4Libani pi tulu pa yi pikɔ i cikwinnnanbɔ. Ncaba kwinyemi ni ncaba u kunnunibɔ. I bafukupiye ula tiwo tiye, yɔne i poni. Ncaba ukɔkɔni nkafini pi wasini saraka nfema utiticaba adaman pise u sininki patɔ Ceni ipɛ bafukupiye u kⱳɛ. 5Lifoko u yini pi nu upa yanyibɔ; Ncaba pini liya piman.6Nka u serebenke, nyan n mɛlɛkɛnan nwunan fanika yini wala usini, Ceni u kwinne nkumman lese ntoni u kummanni, ni tiklemini tatɔ i manni ninnanni uliba utoni upe, bokose nne, siyamman n toni nke. Nkumman nCeni kwinne ni yesiye nyanyibɔ. 7Mɛlɛkɛnanni ki ye kɔsiye ni upa wala: « anansine Ceni u yinke, a sise utika usi, nkafini u pini lese nfini. Ceni nankwɛ bele wala usinan ipɛ manni usinanni, ubele kupɛli wiya ipɛ kɔmanni, a yɔnkwɛ ipo8Nmɛlɛkɛnan n wunan yɔ tintikani uponi, upa u manni: «a ka u yɛsɛni! Babilɔni boko ki yesiyeni, boko kweni ki yesiyeni ! nkanka kɛ nwasi fɛni wankura upa wan siyaman ntoni labawemini nni.»9N mɛlɛkɛnan nwunan yɔ kabomini nponi upa kosiye upa wala: « puwɛ wo puwɛ yɔne wɔpuwa ni upo ipɛ u yimini, utikayenan ki kwɛ wo nkwɛ katunan nke waliman i kleminsi. 10Ncaba pi duvɛnman nka piyemi nni yami, nkuman ceni usumu nkase u kummanni. Pi pe bakayeni pi caki wan usininki ipɛ u wantukoni u yininki Ceni ipɛ u wantukoni u yininki Cenii ipɛ bafukupiye u yinke.11Pi yannani wan ki kwa u yan yibɔ. Ncɛyɛ toni yɔye wɔpuwani ipɛ u yimini uponi, ipɛ ncɛyɛ utikayenan kipisini, ncaba pi wanannan u yan tunannkibɔ, waliman tɔnan nki pi yan yibɔ » 12Ncafi ceni u liba ncɛyɛ yɔne i kwinne nponi ipɛ pa yini pi wuntanan yesu yeni, ncaba u kɔ kwanan u lese nfini.13Nka userebe nke, manni miyan nwunnan yini wala usini. U mɔnɔn beni: « u kanni: ncɛyɛ kuto pa yini pi wantanan kunnuni useni, ulo kɛrɛkɛnan nke, ncaba uka ukammi pi yini.» Ceni unii nkammi yan u wani; « pi pe wunanni, nkafini pi yammini wemi nkammini.»14Nka u serebenke, nyan papa fɔkuman nwunumanyini, liba ncɛyɛ tɔniye usini, pi mannan puwɛ i kobeni.yɔsube isenu nbafeni ikiye i kunnii, kwannan u nu manannan ki ye ikle nkini. 15Ayiwa, nmɛlɛkɛnan nwunan yini Ceni Feba nkɛ tɔni utuni, u yini u miyan suwo upa wa nkwɛ tɔni wala usini nkwɛ ise: mi fiyan kanye imi kwannanni, nkafini manni usi npuman npuloni nkunni lese nfini.» 16Nkumman nlese nne, puwɛnkwɛ tɔna ye papaye nkunni, i fe i kwannanni ipa ku manni usi npumman ntoni17Nka u serebenke nmɛlɛnan nwunnan fɛ arijanannkini Ceni feba utini, kwanan u nuu kammiyan ki ye bɛ kwɛ i kleni. 18Nmɛlɛkɛnan nwunan yini saraka nfeninanan u minan nkini, nkwɛ ini wansuwe. U yini u miyan suwoni upa mɔnɔn kwan nsuwe ise: « ku ɛrɛzɛmmani imi kwannan, nkafini npuloni.»19U mɛlɛkɛnanni u fe u kwannan upa ku ɛrɛzɛmmani ntoni. I wan ntoni duvɛnman nbele nilani.Nka kini ceni usuma nkase. 20Pi sɔnni i pi pamman manni usini. Nnimi nwasini timan npa yani fɔ npa ta i yana fɔ kiloman wanse kansan isusumi nka tiyayenan mɛtɛrɛman kapo i sininanni.

1Nka serebenke nyan kwinkwe nwunan yi arijanankini. Nka ki yeni nmɛlɛkɛman nsinintoni, nka bakaye nnusuwa utoni uwan liba ukunni. Nka kinibakaye nla yinke ka , nkafini ceni ki pe u summu nkase utoni ufe i nkani.2Nka userebenke, nyan bawunan yini nka manan kuwa unimini; u yinka u kammmiyeni ucaki, kini nma wancan u kɛn ye ikani. Libancɛyɛ yan fakanan wɔpuwa ni u kunni, ipɛ pi tulu pa yɔ u yimini upo bɔni, ipɛ u yinan utikayenan ufi yan pisibɔ ni ncaba yilaye nkumman nlimi nkunni ipɛ Ceni u kɔnan pi klemini.3Ipɛ pi Ceni u yammo yammi ya Musa ipɛ bafukupiye u yɛman nwanni :« Kunnuni Ceni, Faka nsuwe? mi wemi nsuwa ki yebɔ!, weminkuman mi nmanneni mipɛ nkumman Nyammani, ntoni kini sɛman, sayaman ntoni u yɔsube! 4Yɛlɛ ye ipa liya nansine mi yinke, kunnuni? Yɛsɛ ye ipa liya sise utika mi yinnan usi ? mi kaponi nkakɛ nkammi. Siyamman ntoni ki pe yɔne mi poni, nkafini mi tiki mi kwɛmannan nke weleni.»5Nka ufa u serebenke, Ceni usi tumuyɛni tikayenan u kɛsu nan kiye Ceni feba nke nka arijanana nkini, unan u kwani. 6Mɛlɛkɛ sinitomimi nkummanye bakaye nwanliba ukunni, nkumman nwunsike nnannanni; biri fɔkumman pukɛ pukɛ niye pi kususe nni, niye wusumaneni. Pi pukaye pikɔ i sennnan ni.7Pi yinanmanni nka nansumanni nsi wunan nan senan u sini sinintomi nmɛlɛkɛmanni nkle. Ceni nankwɛ nannanni lesentonkini, kipe summu nkase nka yamman upa baka liba, sinimi nyibi i nkummanni. 8Nka u wunan nki, Ceni fe nba ki yibe yanyi beni nka Ceni u yimilɛ yani ipɛ ufakanan ipɛ utikayenan.Puwɛ ye i fiyan yilene kunnini nkibɔ i mɛlɛkɛ sinitomini nkwisi bakayenibɔ.

1Nka serebenke, manni miyan kwe u yini ceni fe ba kwe utuni.Manni mi yanni kiye walani mɛlɛkɛ sinitomini nneni: «Ceni u summu nkase ki sini sinintomi nkumman wunankini, ata afe nkumman man utu»2Nmɛlɛkɛ titini uta u kumman nwan man utuni. Wɔpuwani utikayenan ye ncɛyɛ toni usini, ncɛyɛ yɔye i yimini uponi, timan nka yemi nfɛ ti toni usini3Mɛlɛkɛ boko uta u kumman nwasine kupɛli wiya nkini. Nimi nwasi nma puwɛ isɛkɛ a ku i ko nni.4Nansunan ita i kumman nwan kuwa nkini ipɛ kuwa kwemini. Nimi ntoni nwasi timan tototo. 5Mɛlɛkɛnan nka nimi nkunni, nkwɛ i wasi : « man Ceni nan nkwɛ mi nannanni, mannan nkwɛ ye nnannanni, mannan nkwɛ kammini, mi pi ye u kwɛmanni. Mi yammuni yani, usini ucaki. 6Pi pise mi liba ipɛ mi tumuni taman u timan nni, ncaki u timan nni, nkafi, nkafi mi nan timan pikle pi nimi nimi, u sini yani ! 7Nka userebenke, manni miyan nwunan yini sarakanfenitani upa mɔnɔn: «Zaati! kunnuni ceni, fakansuwe, mipiye u kwɛmanni, u kammini! »8Mɛlɛkɛ nansunan u pisi u kummani wiye nkeni. Wunan wan waan u fakanan u kunni, nkafini upafi upa yannan adaman pise. 9Wiye ubaka pɛyɛni u caki. Nkumman ntoni nserebenke, yani pa puke pi serebenke pa tiki sise Ceni u yinnan usini, pi waka i cise nkeni, ikinkabɔ fakanan ki Ceni nkeni nkuman nbakaye ntoni ukunni.10Mɛlɛkɛ susuni uta nkumman npiseni wɔpuwani u yɔsutɔnani. Wɔpuwani ki tiwo tiye yunkoyeni, yimbiye nyibi nkumman ntoni. Liba u waka pi numan nmumuni nkeni pi baka ye ukle. 11Pi waka Ceni u cise nkeni pi u yini ye u manni i bakaye ntoni ukle. Pi tulupa puke serebenke pa yini pi kwinyemi yebɔlɛ.12Mɛlɛkɛ siriponi uta u kumman nwasine Efarati kuwa nkini, kuwani ukwa, upafi upanan wunkura yɔsube ukle pa yan fɛnilanan. 13Nka userebenke, nyan wɔpise timi yini, nmanan ye ntatusan upan laminanni. Kaponi u mannan wɔpu yeni u nanni, kapotinan u mannan wɔputanni unan ipɛ kapo tinan u mannan tummuni taya ti lifokokuya i nannni. 14Wɔpiseni ntoni ni sutanan u kumman npa kwinkwemi nyamman.nita ninannni u yɔsuse nminanku mancakunni nkafini payini kɔsɔkɔman suwɔ Ceni nkafakan suweni i kuu kwe usi.15Nkafini, kunnuni iwani: « i puwɛnkwɛ waka sanwelenannki usupa Ceni ubirimi nceni, usuka u kammi i yini. I toni lese nfi, sutanan kita, usisibɔ. Ncafini ipeni nma nankanan» 16Wɔpiseni nwan pi kɔsɔkɔ yammini sɔman tiye nwunan yeni nka yina Eburu kwinneni a Arimagedɔnni.17nka u serebenke, mɛlɛkɛ sinintoni u wasi u kummani yannan uponi.Manni miyan nwunan yini yɔsuwe i tɔnani Ceni fenba utu : «Ntotoni u yisinikɛrɛkɛ ni» 18Nkumman nlese nne, manni mise nfani, wala u waka kanse usi, ki wusuma ni, maan ki cemini u caki, u cemii miyan u suwa u yammi u yanyibɔ ulo Adaman pise ubelenke upata upa tiki i tɛnan. 19Ukwa boko kweni nki tibe ti. Bokose nsɔmi ntoni, ncani. Ceni u yɛsɛ babilɔni boko kwebɔ. U nan u duvɛmman nka piyemi Babilɔni caba ukle, panini. I baka pɛyɛ i caki, ipafe isummu nkase.20Booman nkumman yinila kupɛli wiya u seminkini, nkumman ntoni u wani. Yammuse ntoni nwa. 21Sanpɛrɛnan uka kweni nwantu i canan libau nkunni . Sanpɛrɛ man n bakaye u kwɔnannki, Adaman pise u waka Ceni u yinan u si ye nki nkafini ki pi baka yeni u caki.

1Nkumman nlesenne, nmɛlɛkɛ sinintomi nkuman ye i sinimi nklemimi, kaponi u wɔni u mannan ipe : « laba nci ya nkwɛ yinan fɛ u cakini, ipɛ i pa tɔni kwa usininkini, nkwɛ ipe barakayenankɛni ni mi tika nneni. 2Yɔsube uwan i kuni pa laba nwemi nyamman. I sebɛ nyini ninanni u liba utoni upatɔ labanliba» .3Nkumman nlese nne, Ceni unii nkammi yan u yɔkɔni, mɛlɛkɛnan u lobeni ki ta ibe fɔ tiyenka sana ye fiyanni. Kankuman ni ye itibe ntoni nkini, nkumman Ceni u yinan u yesi yeni. I kummi ni yeni sininto, pise kansan. 4Bili miyan nwunan ye cebɛni i kusuwan nkini nka kammi u cakini. I puko ye i senu nbirimini, ipɛ taa wunan nka nma yiminan ipɛ yinkɔ fɔkuman nkumman kua kwa. Sini nwunan ye iklemini nka yibi i senunanni, u yibi yebɛ i pu yemini, i laba nwemini n tɔnan. 5Yinan nwunan kansan ye i katunan nkeni, nka ko mini. U kan yeni a :« Babilɔni boko kwe, labawe yamman, ipɛ ninanni u sɔkumi nkwɛnan.»6Nyan cebɛni, i yibi ye i Ceni u liba ipɛ Yesu yɔnep caba u timanni ni ye kɛni u cani n caki. 7Ikinkabɔ, mɛlɛkɛ nan u mɔnɔnbeni :« kumman nfi kɛni upatɔ mi catunan? ni cibɛni i yammini we nsɛman nmanni nbeni. i kali wɔpuwanka sini, ipɛ u kummi npatɔ sinintoni, ipɛ u pis kansanni, ni ika uko u manni nmeni.8Wɔpuwa nka mi yɔnyini ki ye nannanni titiyanni, ikinkabɔ kɛrɛkɛni ki yini nannannibɔ, ki pe fa pu ye nkini upa liba u linna. Ulo ninanni u wantu lesenke, Adaman pise ncɛyɛ yinnan Ceni sɛmminan nkibɔni, ncaba utoni pi wɔpuwani u yanyini, pa ca u wemi, nkafini ki ye nanni titiyanni, ikinkabɔ kɛrɛkɛni ki nanni yinibɔ. Nkummman ntoni u wunan nki ki pe pa boni.9Fɔ mi wasi wunta suwe ipɛ kwinsumaya, wɔpuwani nkommi sinintomini ntoni u kakapo yibɛne niye yammuse, cibɛni i tɔni nkumman nkunni. Yɔsube sinintomi upɛrɛ ye bɛ. 10Yɔsubeni usi, ka susumi u Cani, siriponi i iyɔsuye nni, sinintomi itɔni batɔ. Ibinkabɔ ikwɛ i tɔni lesenkumman ye i lɔka iyɔsuyenibɔ.11Wɔpuwa nkaye ye tintiyanni, ipɛ ki yini nnannibɔni, nkwɛ i sɛkɛ yɔsuweni i sitini i kinkabo ɛ puwoneni i yɔsube sinintomini u sininkini. I la i kɔ yɛsiyelani.12Pinse kansiman nkumman mi yanyini, lese nwunuman yɔsube upɛkɛ. Wɔpuwa ni ki pe yɔsuye nnan pi kleni. Pi yɔsuye nyammani lese cuman nne ipɛ wɔpuwa ni kaponi. 13Yɔsubeni pi wutanan u totoni ni nkaponi to, pafi pa wan pi yɔsuye ipɛ pi fakanan mancakunni pa yammi yammoni wɔpuwaninke. 14Pi pe bafukupiyeni u cakanne. Ikinkabɔ bafukupiye ki fiyan pituni, nkafini, Ceni kini kunnuni ncaba u kunnuni ipɛ yɔsube u yɔsube. Bafukupiye ipɛ liba ncɛyɛ yɔ uponi ipɛ i tuni caba, ipɛ numi po suse, ncaba utoni pi fakanan uyanni.15Mɛlɛkɛnan u mɔnɔn bo beni : « laba ci yani itɔnan nini nkumman kunni, nkuman npɛkɛ bokosz ipɛ u wunanki nsiyamman.16Wɔpuwani, ipɛ u wunanki nsimani, ni pɛ wunsoni laba nciyani iponi, npa fe ikuwo tu. Pi buwasini pa yinu popane, pinanman ukani. U soyo nka pe wakani, pi pe nka u yannanni. 17Nkafini, Ceni nkakɛnna wunta poni pikle nkafini pafi pa wan pi fakanan man cakunni pa yammi yammoni wɔpuwani nke fɔ Ceni u kwinne nkumman mannanni npa yisini to.18Ayiwa, cibɛ nkwɛ mi yɔnyini, nkwɛ i sɛkɛ nma boko kweni, i senan nkwɛ i manni u yɔsuse ntoni u kunni.

1Nka u serebenke, nyan nyan nmɛlɛkɛnan nwanan yɔkɔnika wala usini. Fakanan ki ye keni, u yimilɛya u fe yimilɛyani Manni u tibentoni usi. 2U fanni : «ki yesiyeni ! Babilɔni boko kwe ki yesi yeni. U wasini pu yemi nboko : wɔpise, ipɛ lupise ipɛ wɔpise nkumman kwinnan kwasini. 3Nkafini, nkankakɛ nwasi fɛni wunkura, u pan wan tummuni taman utoni caba nwemini.Yɔsube u wan i kunni pa yammi laba wemi. Suuman u wasini napomi nkafini i birimi nkumman i wanni nkumman nkwɔnannki.4Nka userebenke, nnu manni miyan nwunnanni u yini. arijanananki:«nnifiyamman, afɛ bokoni nki, nkafini a palɛ wan pi kunni a pa yammi kwinyemi. Kaponi i bakaye nwunnan palɛ fiyan a mɛye. 5Nkafini, i kwinyemi nwan mancakunni npa fafiyan npa ta wala usi. Ceni u wuman uwa i we yemi nnebɔ. 6I tuku amɛyɛ nankɛni a tukubɛ yani. i yammi nka asini , a yammi nkumman nsɔman bo ise. Tanyemi nkuman i beleni a yinkeni, nkumman yɛsɛ nkumman nne keboni, a wan nkumman a tammannini suwanki.7Pukamman ipɛ nanpone nkumman ikɔ kale ipɛni, a wan sumu nkase ipɛ bakaye ise yani. nkafini ki wuntanan nkini a kini nma yɔsube i cibɛ i n nkanka ye tɛni a ubula kifa ise u yanyibɔ. 8Nkafini bokonki ncaba pi pe bakayeni kuwa kapo. Pi pe kayemi nyanni, kwinyemi ni pi fiyeni, kulo ki pi tukoni. wan ki boko u yannan ni. Nkumman ntoni ni yammani nkafeni kunnuni Ceni nankwɛ ti yinka utimanni, fakanan ki iseni.9Yɔsube nkwɛ pa laba nwemi ipɛ nanpo nwemi nyamma bokoni nkini, i ncaba utiki bokoni ki ncaba upa lesenkɛ pi yan bokoni u yannanni yanyibe lesenkumman ye, pi yakani pi caki. 10Nansine ukle, pi yeni tituwo na ni. Nkafini, i kwinyemi npalɛ fiyan pɛye pita u manne ni: «Ebe!Yesiye wo yesiye ! bokokweni ! Babiloni boko kwe ! kwinye boko ! mi yinka usaka yammonibɔ, lɛrinan kapo.»11Suman pi yakani, nkafini ika u yɛsɛni u caki. Puwɛ yini i wiyani i sɔman nne. nkafini, ipafi ipa finibɔ: 12Senunan ipɛ yinkɔ fɔka: ipɛ kwɛkuman ipɛ yinkoman, nkukwaman, biri miman nka miman, birimi nsuwa nkumman nwunuman. Wusunannan usiye, zantukoni u yiribɛ, sikamman ni lone npa bele puman nkumman kuwa kwani, ziraman, kakuman, taabɛ nkumman yinan a maaburuman. 13Kanɛlima nkaman ipɛ puman nkumman lemini kamini, ipɛ wiyan lemini kamminiman, i wusunanman, i duvɛnma, iwiyan, i dukuni i wanni kuman, nanse, i nanfoni, i yuwanman, i wotoroman, ipɛjɔɔnan u suni kumman.14Suuman pi walani:<< nanpone nkumman mi wiyani, ntoni u yɛsɛni, nanpoleni, ipɛ wanu kammile puman ntoni nkwisini mi kleni. Mi yini i nkumman nsuwa u yanyibɔ»15Bokoni u yini suman Ncɛyɛ patɔ nanpomini, ika u yesiye fakanan ukle, pi summan, pa yini tituwona pa yaka, pa waka kaba nne usi. 16Pi ta walani :« Ebe ! kɔyesiye wo kɔyesiye ! Boko kweni ! mi kɔ pukoni nkapa wasa kwa ! Ipɛ i birikamman, ipɛ birimiman nkukwa man, i senuman, kwɛkuman, ipɛ yinkɔ fɔkumman nkumman kuwa kwani. 17Ebe ! nanponeni ntoni nyɛsɛ kafanan ifita yammonibɔ, lɛrinan kapo yewu.» Beli u kunni ncaba ipɛ beni u yaliman ipɛ ncɛyɛ toni pi taye nka utiyenkini, ipɛ ncɛyɛ pi wunnan uyan, kupɛli wiya nkini, ncaba utoni pi yeni tituwona ni.18Pa kabane pa bokoni u yannanni yanyibe nceki pa wala: « boko ye i fiyan tamanne i bokoni bɔ.» 19Pi yakani, pi wunuman nwa, pa yammi fuumi pi kumi nni summu nkase ukle pa wala a :«Ebe ! koyesi wɔ kɔyesiye! boko kweni usuwa! nka wunu kammillenan nkaye be yaliman uwasa nanpomini, mi yɛsɛkuwa ufi wasa yammonibo, lɛnan uka poni u wunannki mi wasi fuumi. 20« Arijana liba, ipɛ nikwɛmanman, ipɛ yesu tumunitani pise ipɛ tumunitaaman, a wunan nkammi nkafini bokoni utoni u wɛni u wasi fuumi.Nkafini Ceni u baka pɛyɛni upa fe a summu nkase.»21Nkumman nlese nne, mɛlɛkɛ fakansuwe nwunan lo taakunto nwunanni nsisefi i birikiman nfeni muunanni upafuu kupɛli wiya nki upa mɔnɔn : « ntoko taakweni nankɛ nimini nkabɛ, Babilɔnni boko kwe ki pe la upa wa yani ti poni nki, ki yini i yanyi yinibɔ. 22Gɔnan u manni miyan ki yini na nka utiye nkibɔ. Ncɛyɛ yamman nwan ipi kammileni, ipɛ wusɛman, ipɛ buuni u wuman, ncaba utoni usi puwɛ miyan ki yini inan Babilɔni boko nki bobɔ.Kleminu nyammoni yammiya yi yini fiyan yan nka utiye nkibɔ.23Tukwɛya u yimilɛya ki yini ta nka utiyenkibɔ, kɔnɔkwiye ipɛ i cibɛ pi ta nka u tiyenkibɔ, nkafini Babilɔni boko usuman upɛkɛ ye ninanni unikwemi. u nan unu nkwinne nfu siyaman ntoni. 24« Tumuni taaman ipɛ ni kwɛmaman ipɛ ncɛbɛ kuuto manni usi, ncaba utoni utiman npisini kumman nyanyi bokoni nkini.

1Nka u serebenke, nnu nifiyamman u manni miyan arijana nkini : «Aleluya ! fakanan kini ti Ceni i Ciman ! Adama pise upafi kɔka nkankakɛ i yammoni, sise kini ica. 2I piye uyammini fakanan u kwɛmanni ipɛ i sunkan i kanni ! I yɛsɛ labanciya i wemini, i senan nkwɛ ye Liba utoni u wan laba wemini, manni usini. Ceni u yammo yamman ncɛyɛ i lipɛyɛni.3Pi mɔnɔn boni: « Aleluya ! Labanciya i yannan wannkini fɔ i yannanni yanyibe nifab lesentoni nki.» 4Kasɛman wɔn i nansu manni ipɛ ipɛ pu yinnanman nansumanni, ni kurukoni man nki nba Ceni ufe usini Ceni tɔna u yɔsubemis nsi pa wala: « Jaati ! Aleluya ! Amiina !»5Nka u serebenke manni miyan nwunan yini yɔsube i tɔnani u pa wa : « Amɛyɛncɛyɛ nansile Ceni u yinkeni labaya i wan nanponi i kunni, a tiki sise Ceni u yinan usi.»6Nkumman nlese nne, nnu manni miyan kwe nwunan, nma nifiyamman u manni miyan walima nma komini npani miyan, walima wala u kɔsiye u miyan. u manni miyanni u wani: « Aleluya ! nkafini ti kunnuni, faka nsuwe Ceni u tɔni i yɔsubemi nni.7Ti yammi wunu kammile wemi, ti kwa sansanni ! ti tiki sise Ceni usi nkafini bafukupiye u belesi lese nfini. Cibɛ nkwɛe yi bele sini i bele ikɔni i kwisi. 8Wunkura unan i kleni, ipafi ipa wan birikamman, birimi nkumman wusu manneni.» Nkuman nbirimi nini ni kwɛmaya i yammini we. nkamman.9Mɛlɛkɛnan u mɔnɔn beni: ami kɔn: « libancɛyɛ yile bafukupiye u belesiman nwannikuman nneni ncaba uka u kammi pi yini.» nka u serebenke, u mɔnɔn beni: « Ceni u manni miyan nkakɛ kɛni.» 10Ayiwa , nkɔkunto wunta nannki i mɔnɔnni a nyɔ ipo ikinkabɔ i mɔnnɔn beni: « Ayi ! mi yini npa yammi nkabɔ, nkafini nkɔkunto i mi tŋi caba, ncɛyɛ tuku yesu kwinne pi cakini. Nkwɛ i sɛkɛ mi sunka mi yɔ ipo». Yesu sɛ nkwinnan nkani, tummuni taaman u yan nkaye Ceni u nii nkamimiyan u kwɔnan nkini.11Nkumman nnesenne nyan arijanana uana u kwani kayini; npa yan puwɛ nkwɛribɛ tɔna suwan uka fɔka usi. usu yinnankɛ a puwɛ nkwɛ kwɛmanni, ipɛ sɛ-nsuwe. I summan pini fakanan, i kɔsɔka u yamman kwɛma nan nki. 12I yunkupise ni yeni nma wancipise. Yɔsube i bafemi nkafiyan manye tɔna i konkini. Yinnan nwunan kanye isini puwɛye i fiyan nka kalan nebɔni fɔ i kaponi. 13Birimi nkuman ye isini, yiman ni nsini. I yinnankɛ a Ceni u kwinne.14Arijananki ncaba u kɔsɔkɔ yamman u yɔye iponi, suuwan nfɔka usi ipɛ biri fɔkuman parapara npɛkɛ ye i wanni. 15Sampilamina u nu kammiyan nwunan ye i nan u nuni.I sɛkɛpe siyaman ntoni nwan mancapo i kaku kweni i klemini, ipasɔ duvɛn ma nbeleya ise nka fakansuwe ceni i summunkaseni. 16Yinnan nwunan ye i birimi nsi i kankuse nsini a: « yɔsuwe u yɔsube, ipɛ kunni ncaba u kunnuni»17Nkumman nlesenne nyan nmɛlɛkɛnan nwunan yina wiyenkeni. I yini i miyan suwoni ipa mɔnɔn dukɔdepise upe:« a mini macaku apa wanni ceni u suwe. 18Apa apa ka yɔsube u nanman usi, ipɛ kɔsɔkɔ yamman u yinke caba, ipɛ kansuse, ipɛ suwanman nsuyɛ ipɛ nwannikuman: yammo yammi pise ipɛ pi kunni ncaba, liyafakansuse ipɛ fakansuse, pitoni»19Nkumman nnesenne, nyan wɔpuwa nwunnan yini, ipɛ manni usi nyɔsube ip,e pi kɔsɔkɔ yamman uponí. 20I kinkabɔ pi cakanan wɔpuwani pa tuku, pa tuku tummuni tammani u lifoko kumman. i yinke ipa pi nan wɔpuwani u kleni, u wasi fɛni wunkura wɔpuwa ni upa tiki fɛnan liba usi, pa yɔ iponi. Pi tuku wɔpuwani ipɛ tummuni taaman u lifoko kumman pa wanpɛ jahanamana nki. wan ipɛ u wantukuni npɛkɛ nka utiyenki.21Saanpi laminan nka suuwanni usu nannkini, nyammi nkani ipa li kɔsɔkɔ yamman usomi.Bapiloman nka pi kunnumannni nyinko nsi ncaki.

1Nka useribenke, nyan nmɛlɛkɛnan nwunan yɔkani ka wala usini, ipɛ kakuwise nka kwasiman, puye u kakuman ni iklemini. 2U tuku wɔpuwani nka yɛsɛni, nkwa u kasiyani, nkwɛ sɛkɛ nma sutannanbɛ. I tukunni ipa wan kaku wise usi, u sunkanni u yammi yɛman pukomibo i kansiman kakuwise nne. 3Mɛlɛkɛnanu loni upafu pu ye ni nki , upa fuloni,upa wɔ unan nkafini u palɛ fa upa wan liba wunkuruko usi, i yɛman pukomibo i kansiman nfɛnibɔ. i ka ufɛ lese nkumman ye, i fani upa yammi lesecuman.4Nka u serebenke, nyan yɔsube i bemiyini. Puwɛ nkwɛ pa tuwoni nsini, fakanan unan ncaba ukleni pa pi liba.Libancɛyɛ ku yesu kwinnan ipɛ Ceni u kwinnan nkini ipɛ ncɛyɛ lɛ ye ppii tulu pa tiki wɔpuwoni u tikayenan pi katuman nsibɔ, walima pi klemi nsibɔni, ipɛ palɛ pi tulu pa yɔ u yinmini upobɔni, nyan ncaba utoni u kunniman nwunsoni kumman yini, pi tɔni kaponi i krista yɔsiye nkunni yɛman bokomi bo i kansiman.5I kinkabɔ kunuman nsoni nfi wunsone bɔ fɔ yɛman bokomibo i kansiman nfa u serebenke nke. Nkankakɛ kunuman ntili wunsoni. 6Liba ncɛyɛ tinticaba pa wunsoni; ncaba pi kw,emanni, ncaba uka ki lammile pi yini, nkafini pi yini kwa bo yinibɔ. Ncaba pitani krista ipɛ Ceni u sarakanfema pa tɔni kaponi yɔsuye nkunni yɛman bukomi bo i kansimanni n wunan nki.7Yɛman bukoni bo i kansima nfa u serebenke, sutanan kifa u wanni bo utuni. 8Upata upa wan liba wunkkuruko usi ninanni utoni upo, u wantu gogi upata magɔgi.Ki pe u kɔsɔkɔ yammi npise u minankuni. Pi fani fiyan nma kupɛwiya unu ntatupise.9Pi manni usinan utoni unankanni, pa nankan liban cɛyɛ kwɛmani ipɛ pa nankan bokose nkumman kammi Ceni u wu kwa ntoni tu. i kinkabɔ wanki yinan wala usini upa yɛsɛ pɛ to. 10Nkumman nlesenne, pituku libancɛyɛ adaman pise u wan wunkuru ko usini pi toni, nkwɛ isɛkɛ nma sutanan pa fu jahanamana nki, wan ipɛ wantukoni ki tukune nka u tiyenkini. i ta wɔpuwani ipɛ i kɔkunto tummuni taya i fiye nka utiyenkini. pi waka nka utiye nkini pa baka kwelew.11nka userebenke, nyan yɔsube i tɔna kwe uka fɔka yini nyan puwɛnkwɛribɛ tɔna usi. wala ipɛ manni usinan ntoni nwa. 12Nka u serebe nke, nyan kunnuman yini, ntoni nwunso, piribe i wan nisiya ikunni pi yeni yɔsube i tɔnanan u yinkeni. ayiwa, sɛminan nwunan kwani. Liya nii nkwisa u sɛminan nwunan kwani. Kumman nnesenne, pi pi liba upa sini i pi yammini wemi.13Nimi nwanniye ncɛyɛni, man u fuloyencɛyɛni, ncɛyɛ ye laharani ncaba utoni u wunsoni, pitoni upini upa sini i pi yammini wemi. 14Nkumman nnesenne pi wan kwa ipɛ laharanan mancakuni pa fuuni wanki, nkanka kɛ peta kwa u boko. 15Ncɛyɛ toni yinan yan Ceni u sɛmminan nkibɔ, pi tuku ncaba utoni pi wanpɛ jahanamanki.

1Nka userebenke, nyan wala usinan u ka wunanyini ipɛ nan usinan. Nkafini, manni u tintikaka ipɛ wala usinan utintika ntoni uwaye ni. kupɛli wiya ki ye yinibɔ. 2Zeruzalɛmu nan uka wunnan, nka boko kammiyanni, nyan nka u yɔkɔni kayini u yini Ceni ukle Arijana nki upapa. U bele ukoni, nma cibelesi ya i kɔ belesi nankɛni ipa ta i buwɔ klekunni.3nkumman nnese nne, nnu manni miyanni u yini yɔsube i tɔna u wani: « Ceni utɔnanan nkakɛ kɛni Adaman pise usininki. 4I waka pi sininkini, pitani i liba, ikɔkunto itani pi liba. I pi yiniman ntoni ubɔsɔni. Kwa, ki yini nannanni yinibɔ. puwɛ kwa yinibɔ, puwɛ yiyakabɛbɔ, puwɛ i ta bakayeni yinibɔ. Nkafini boko wunan nkakɛ , pu sɛman ipɛ n wunanki npuman ntoni ni waseni to.5Liba ncɛyɛ tɔni yɔsube i tɔnani, Nkwɛ i mɔnɔn nkumman nlesenneni: Ni puman ntoni u yammani ka wunuman.» Nka u serebenke, i mɔnɔn beni a yinka manni, a nkan nkumman, nkafini, ninnanni u kwinne npɛkɛ, puwɛ i sunka i tuko nkummanni. 6I mɔnɔn boni:« Wemi ntoni u yisini kɛrɛkɛni, bɛkɛ alifa ipɛ omeganan. I puwanka kwinnan nkasi, nimi nkumman liya ni nkwisa unan puwɛ ikleni, ni nka unan usuyɛkleni , Sanan ki nkatubɔni.7I puwɛ nkwɛ yan kafanan, ni nkɛ sarane ikani ipɛ npatɔ usu Ceni, i patɔbɛ nkobe. 8I kinkabɔ, ncɛyɛ nansineni ipɛ liya tukosi Caba, ipɛ ni yemi, ipɛ ni niman, ipɛ nifoko kuman utoni ncaba u kwanan nkakɛ Jahanamana. Nkankakɛ kwa u boko.»9Nkumman nnesene, mɛlɛkɛ sinnintomi nkumman ye i bakaye ntiki yibɛ sinintomi ni ye sinimini pi kleni, nsi kaponi upa nmanni pɛyɛyeni:« mi pa nannanni nipɛ bafukupiye i cibɛ nkwɛ atuku ikle iseni nne, i cibɛ.» 10Ceni u nii nkammiyan u yɔkɔ nsini, nmɛlɛ kɛnan u lobeni upata ibe yamme laminannki kakwe ukunni. Mɛlɛkɛnan utikibe zeruzalɛmu boko u kammiyan nkeni, i yɔkɔnika ipa yini Ceni ukle Arijananki.11Ceni u yimilɛya kiye isini, i ye wusumanneni i caki. 12Kogo laminan u nankan ye tuni. U numman niyeni numan kansan ibomi, mɛlɛkɛman nyini ye bɔmanni numannuni kakapoto. Isirayɛli pise kansan u yinse nkanye bɔmanni nnuman nsini. 13bokoni u yile numan nnan ye wiye ufɛni nani, timi nnan unan ye wiye ucapulani, timi nnan u nan kɔgɔdugu nan nke, timi nnan unanye worodugu nan n keni.14Kokonanni u yini ye taa kansiman nkunni. Bafukupiye i tumuni tani pise i yinse ni ye taabɛni nsi nlalaye nneni. 15Mɛlɛkɛnan nka ye manne ibeni, tamman nka usuwa nwunnan ye i klemini, kiye ni nma senunan ukweni. i sunkan yeni i taman boko kweni utoni, u numan ipɛ u kokonan ntoni.16Boko nkaye nɔnkɔman nansunni. U nɔnkɔman ntoni u sise ntoni ni kaponi. I tamɔn i kwenini, nɔnkɔman ntoni nnalane nne niye ni nɔnkɔ man niye po i bukomi siripo (12000), i pa yi uni ipa ta ika wala usi, nnɔnkɔ man ntoni u lamise ni nkaponi. 17Nka userebe nke i taman u nankan tu kokonan bɛni ipɛ Adaman pise u taman suwaní u lamise kini mɛlɛkɛman wanseti i susumi, i yuni upata wala usi.18Boko unan kantu kokonan u yiniye i taapiyemini, boko ukɔkunto yini ye i taa piyemini, boko ukɔkunto yini i senunanni ki wusumani iu caki. 19Boko unankantu kokonan uta u yiniye i taabɛ nnusuwa ntoni. Taabɛ ntitikuman niyeni sɔkɔ piyemi, bokomintɔ taa bulaman, nnansunan nɔ taa kakuman, taa nansuman ni yeni sɔkɔpiyemi npakɛn i taa bulaman. 20Taa susumi niye kammiman, taasinintomi niye ni kamiman nka yiminiman, taa sinansu ni yeni wumune, taa kansiman ni ye sɔkɔpiye mi npa kɛn ipɛ taa wumune, taa kansan i kaponi niyeni kaminanntuba kinankɛni fakanan keboni, taa kansan i boko kiyeni nma taa nka a nupiye u taman ikani21Boko u yilenanan u yammiye i yinkɔ fɔkuman nkansan ibommi, nkumman kuwa kwani.koko nponi ntoni nana yenne wunuman kakapo to.Bokoni u wunan nkinan utoni kiye senunan, ipɛ ki wusumani nma wusupise. 22Nyan Ceni u feni lanan yi bokoni u ceni nkebɔ. Kunnuni ceni, fakasue ceni, nkwɛ ipɛ bafukupiye ncaba upɛkɛ bokoni u ceni fenanan.23Bokoni u caoa wiye ipɛ yiminan u leminan usibɔ. Nkafini Ceni u yimilɛya nkakɛ pi lemineni, bafukupiye nkakɛ i tukwɛya. 24Adaman pise pi ciya nka u yimilɛya nkini. yɔsube pi pepa ipi kɔsiseni. 25Bokoni u yileni numan i waka kwani kumman kwelew, nkafini piye ni yini i cani nka utiye nkibɔ.26Pi pepa i Adamanpise u kunni kummanni ipɛ pi wunu kammile pamman ntoni utuni. 27Puye ki fiyan yilene bokoni u wunannkibɔ. Kwinye yammi ya ipɛ lifoko kuya pisi puwɛ i yileni nka utiyenkibɔ. Ikinkabɔ ncɛyɛ yise kan bafukupiye i sɛmminan nkini, ncabau u yewunan nkakɛ ita nka utiyenki.

1Nka u seribenke, mɛlɛkɛnan nwunan tikibɛ kuwa nwunan yeni, nka niina u nan puwɛ ikleni.Ki yaneni, u yanika u yini Ceni ipɛ bafukupiye nyɔsu tɔnani. 2U lo boko ipɛ wunkura usininkinan. Siyenka niina unan puwɛ i kleni nkaye kuwa ipɛ u numan nsini to. U siyeni ki pise nwanni ke kansan i bomi ya u wunannki, ke pise nwanni ke kapo yiminan u wunan nki. Nwibɛ niloni npa liba u siye u yamman ipɛ3Puwɛnkwɛ dangani nkwɛ i ta nka u boko nkibɔ.Ceni ipɛ bafukupiye ntɔnannan utiyenkakɛ, ncɛyɛ yɔceni uponi piyɔne i poni pi caki. 4Pi ceni u yanyi i pi yunkupiseni, i yianan ki kanne pi katumanneni. 5piye ni cani nannannibɔ. pi capa kita yini tukwɛya u wan usibɔ walima wiye, nkafini ceni ki i yimilɛya nan pi kleni. pi waka yɔsuyeni klelew.6Nka u serebenke, mɛlɛkɛnan u mɔnɔn beni: kwinneni ni sɛkwinne, puwɛ i sunkan i wan i wuntanan nkumman kunni. kwinnan nka i yamman kɛrɛkɛni, kunnuni Ceni ki wunta kammiyan unan i tummuni tani pise ukleni, i sɛkɛntumu i mɛlɛk,enan ipa pa i pa tiki nkumman n wemi, i yammo yammi pise upe.» 7Yesu wani :« ni peni sani lese cuman nne. Tummuni tani kwinne nkumman biburunan nkini, i puwɛ nkwɛ yɔ nkumman npo, usuka ki kammile iyini !»8Bezan nyipubɛ nnu nkumman ntoni lesenkumman ye, nmɛlɛkɛnan nka tikini beni, nkurukuni i tunni ani yɔne iponi. 9I kinkabɔ i mɔnɔn beni:« Ayi! mi yammi nkabɔ ! nkɔkuntoni ceni u yammo yammiya, nma a nankɛ. i m tɛni tumuni taamani ipɛ ncɛyɛ sɛmminanni u kwinne nwan yammoni toni. Mi yɔkanni mi yɔ ceni upo.10I mɔnɔn bo beni:« mi yini mi palɛ biburunanni u kwinne nmanan liba upe bɔlɛ, nkafini u kwinne nkumman u manni nyammi lesentakani. 11Ayiwa, i puwenkwɛ lo wunkurabɔ. I puwɛnkwɛ waka pɔbɛni , usu yita wɔyinke i waka pɔbɛni. I puwɛnkwɛ wekamman nyamman, usu nwan wunuman i kammile u kunni. I puwɛnkwɛnan ikɔ ceni ukle, usu nkwa ikɔsi i lakasi ceni usi.12Ayiwa, ni peni yani lese cuman nne. Nipe u liba utoni u sanan nklemini, npa nan liba utoni u sana pi kle upasini i pi yammini wemi. 13Bekɛ alifa ipɛ omeganan, u wantunan ipɛ u serebenkenan. Bekɛ wemi ntoni u tintiyanan i pɛ nkwisinika.»14I liba ncɛyɛ pi birimi nsaka nkafini pafi pa yile bokoni nki ipɛ a yilenikuman, apa yan kwanan siye usi, nka niina unan puwɛ ikleni ncaba uka ki kammile pi yini. 15I kinka ni kummi, ipɛ ncɛyɛ ta takalani ipɛ laba nwe yamman, ipɛ ncɛyɛ liba uliyeni ipɛ yanniki kuman ipɛ nifokokuman ncaba pi waka boko userebe usini.16« Be yesu ntumu nmɛlɛkɛnanni upafi upa pa wemi nfakanan umanni tototo Ceni liba upe. be Dawuda kope i sɛkɛ. Wusupi kwe nka tukone sannan u kwani lese nkeni, bɛkɛ nkwɛ.»17Ceni u nii nkammiyan ipɛ krista ni fiyamman ncɛyɛ yan i cibɛ yini, ncaba uwani:«miba» I puwɛnkwɛ yammini be, usu nwa a «miba».I liyeni ki ikwɛ, usu ipa.Nimi nkumman niina unan puwɛ iseni, ni kumman unan usu kleni ipa saranebɔ.18Ayiwa tummuni taani kwinne nkuman sɛmminan ni nkini, puwɛnkwɛ yammani nne, be zan ni ummanni usu yeni nkwa usi ucaki:« i puwɛ wo puwɛ wan wunuman ukunni, bakaye nkumman kwinnan mannan Biburunan nkini, Ceni ki wan usu kunnuni. 19I puwɛnkwɛ wu wunuma nnu, usu i yileni yini boko kammi yanni u wunnan nkibɔ, siyenka niima unan puwɛ ikleni, yipɛ u pise nlɛmini i yanyi bɔ nkumman kwinnan mannan biburunan ni nkini.20Nka utikaye a kwinneni ntoni ni sɛnanni, i mɔnɔnni:« Sɛnannki, ni peni yani lese cuman nne.» Amiina ! Mi pa kunnuni yesu. 21Ti kunnuni Yesu nnan i yimilɛya ti toni ukle.