1Na buku rukuna na dedina hi yehu karitu, na ananai Daud, ananai Abraham,. 2Abraham djiaya na amanai Ishak, hi Ishak djiaya na amani Yakub. Yakub djiaya na amana hi Yehuda dangu da angu dedina. 3Yehuda djiaya na amanai Peres dangu hi Zerah, na inada djiaya hi Tamar. Peres djiaya na amanai Hezron. Hezron djiaya na amanai Ram.4Ram djiaya na amanai Aminadab. Aminadab djiaya na amanai Nahason. Nahason djiaya na amanai Salmon. 5Salmon djiaya na amanai Boas, Rahab ya na inana. Boas djiaya na amanai Obed, Rut ya na inana. Obed djiaya na amanai Isai. 6Isai djiaya na amanai Maramba Daud. Daud djiaya na amanai Salomo, na inana djiaya na papahanai Uria lati.7Salomo djiaya na amanai Rehabeam. Rehabeam djiaya na amanai Abia. Abia djiaya na amanai Asa. 8Asa djiaya na amanai Yosafat. Yosafata djiaya na amanai Yoram. Yoram djiaya na amanani Uzia.9Uzia djiaya na amanai Yotam. Yotam djiaya na amanai Ahas. Ahas djiaya na amanai Hizkia. 10Hizkia djiaya na amanai Manasye. Manasye djiaya na amanai Amon. Amon djiaya na amanai Yosia. 11Yosia djiaya na amanai Yekhonya dangu da angu dedina bada tanawangu la Babel.12Bada halaka patanawangu la Babel, hi Yekhonya djiaya na amanai Sealtiel. Sealtiel djiaya na amanai Zerubabel. 13Zerubabel djiaya na amanai Abihud. Abihud djiaya na amanai Elyakim. Elyakim djiaya na amanai Azor. 14Azor djiaya na amanai Zadok. Zadok djiaya na manai Akhim. Akhim djiaya na amanai Eliud.15Eliud djiaya na amanai Eleazer. Eleazer djiaya na amanai Matan. Matan djiaya na amanai Yakub. 16Yakub djiaya na amanai Yusuf, na mbapa nai Maria. Welingu lai Maria hina dedi hi Yehu, Karitu ba wadanya. 17Njadi mbu halana na ndalaru dedi welingu lai Abraham lupa taka lai Daud ningu hakambulu patu ndadikuna na dedi, hala welingu lai Daud lupa taka bada tanawangu la babel lupa taka lai Karitu ningu hakambulu patu ndadikuna na dedi. Na dedina hi Yehu Karitu18Nahu, tuna yiaka na dedina hi Yehu Karitu. la rehi nu hi Maria, na ina-Na da pambuhangu dangu hi Yusuf, taka ndedia da papiti, ka paana kiadangu nanyaka welingu la Ngahu matua. 19Batuna, hi Yusuf na mbapana, ba tau tuturuya una dangu ndana mbuhangumai pa pamakiaya la madangu hi Maria, ka wanaka da laka nandinguna hi Yusuf kaku wangu pakangunduhungua badi kaku pahiawa danya hi Maria wana.20Djiaba tuna nu, batalanaga kanadi nanya nuna, ngitaya, na maranongu nai Miri na pawuwangu wikina la manggadipangu hala hiwana, "Yusuf, ananai Daud, ambu mangadatudu lapa pitiyai Maria la patuya papahamu kanadu na anakiada da lakambuna bapa welina la Ngahu Matua. 21Nyuna napa na paanangu haatu anakiada mini hala Yehu wamunya na tamu-Na kaba nyuna duka nama pamananya na kabungguru-Na welingu la njalada."22Mbu halana yiana kana padeninguwa na pambada panina hi Miri nama lii la ngaru wunangu-Na, 23Tangaruyawa, na haatu bidi kawini nama paanakiadangu hala hina paanangu haatu anakiada mini. Hala Imanuel hi wadanya."Hiwana na pawukuna; Allah nama ndutu ndakita."24Bana pawalaka welingu lakatuda hi Yusuf, hala nyuna hina palakuya hama djiangu na pambada paraha wananya, halaka hina pitiya na papahana, hi Maria, 25taka ndada papohongua dangu hi Maria lundu na paananya na Anana mini. Dangu, hi Yusuf hina paninya tamu-Na Yehu.
1Nu, bana dedikai Yehu la Betlehem, la tana Yudea, ngitaha, da tau Majus welingu la pahunga lodu da mai la Yerusalem 2Hida paarangu,"langgiya ehi nyuna, nama dedi, na Hanganji tau Yahudi nuna? Kanadu ba mbada ngitamayaka na kandunu-Na la pahunga lodu taka hima mai pamarubukunya." 3Bana ronguyaka na rukuna nuna pariana na Hanganji Herodes, ka barangu nanyaka na etina dangu mbu halana la Yerusalem.4Halaka, hina pauhinja da Ratu Bokulu dangu dama pingu Uku Taurat la banjaru nuna. hala hina paaranja langginiya na dedi ningu hi Karitu. 5Taka hiwadanya Nyuna, "La Betlehem la kuruna la Yudea, kabatuna yiadu napatulihuda da wunangu; 6Dangu nyumu nahu Betlehem, la tana Yehuda, nda djiaaya kamarihi pamarahukau welingu lama kuaha la Yehuda, kanadu welingu lai nyumudu napa nataka na haatu makapipi nama pawanya na banjaru-Nggu.7Hala, hi Herodes na paau kangunduhunja da tau Majus, hina paaranja pahamunja rukuna djaka langgiya na wuwa ningu na kandunu. 8Halaka, hina parahanja la Betlehem dangu hiwananja, "Lakuwa kai himbu pihamunya rukuna na anakiada nuna. Hala djakai pihamunyaka, kai wangu papaningga nyungga hala kaku lua pamarubuku-Nya"9Bada halaka papatinginya na Hanganji, laku danyaka, Hala, hida hili ngitaya, na kandunu na pangita la pahunga lodunama ndutuha hi lupa da taka dangu hina ndudi la tuba ngia oaninya na Anakiada. 10Bada ngitayaka na kandunu,mbaha eti danyaka, nda uku mbaha etiha.11Bada tamaka la uma, ka ngita danyaka na Anakida dangu hi Maria na ina-Na. Hala, hida patika hida marubuku-Nya. Hala, hida bunggahuha da pangia pawuluda hida maraku wan-Nya, djiaha da amahu rara,kemenyan, dangu mur. 12Bana panamunjaka la manggadipangu ka ambu dakabeli dupa lai Herodes, kalaku lii ningu danyaka la anda hau bada kabeli la parainguda.13Bataliu beli daka da tau Majus, ngitaya, na Maranongu nai Miri na pawuwangu wikina lai Yusuf la manggadipangu hi wana; Hadanguwa, karianyawa na Anakiada dangu na ina-Na kai laku la Mesir. Hi ndadikuwa lai nahu lupa kaku hili paninggau kanadu hi Herodes ba himbu nanya na Anakiada nuna ka pametiya ba wana." 14Halaka, hi Yusuf na hadangu hina karianya na Anakiada dangu na ina-na la rudungu nuna maka bada laku la Mesir, 15dangu ndadikuwa lai nulupa kana meti paku hi Herodes mata kana padeningu hala na Pulu nai Miri nama lii la Wunangu; "welingu la Mesir kupaaunya na Ana-Nggu.Ba pameti halaha da anakiada mini la Betlehem16Halaka nu, bana pinyaka hi Herodes bada mahinya pariada da tau Majus, ka mbeni nanyaka, hina wuangu pareta la papameti halaha da anakiada mini la Betlehem hamangkai lalihina, dama hakambulu dambu ndauda hanahu wawangu, panamatunya na rehi papanida da tau Majus.17Njadi ka ngganapu nanyaka na papanina hi Wunangu Yeremia; 18Nama wara la Rama paronguyaka, na mahi padudurungu parai pahanduka. Hi rahel na hiinja da ana-Na, Ndana mbuhangumai ka panggauruya kanadu banda ni halla anjapa.na pareta kada kabeli la Israel19Bataliu metinaka hi Herodes, ngitaya na Maranongu nai Miri na pawuwangu wikina la manggadipangu lai Yusuf la Mesir, Hasla hi wana, 20"Hadanguwa kau karianya na Anakiada dangu na ina-Na la tana Israel kanadu na tau nama mbuhangu papametiya na hamanguna na Anakiada ba mbada meti naka. 21Hala, hina hadangu ka kariananyaka na Anakiada dangu na ina-Na la pakabeli la tana Israel.22Halla batuna nu, bana ronguka ba djiaya hi Arkelaus nama pareta la Yudea nama hiluya hi Herodes, amana, ka mangadatu nanyaka hi Yusuf la palaku lai nu. Ba halaka papainganya la manggadipangu , ka laku nanyaka la Galilea. 23Hala bana takaka hi Yusuf ka ndadiku nanyaka la kuataku nama tamungu Nazaret mata kana padeninguwa na pambada panida da Wunangu," Tau Nazaret ba wadanya Nyuna;"
Na pabuabaruna hi Yohanes parunungu 1La lodu nuna, na wuwa hi Yohanes maparunungu na wara la marada tialangu la Yudea. 2Hi wana,"Manjariawa ba mareni amanaka na takana na Hanganji Awangu," 3Ma bajiaya Nyuna duka na papaniwana hi Wunangu Yesaya bana pambanjarungu,"Ninya na tau nama wara la marada tialangu,'palanyapunyawa anda nduma nai Miri, patanji nyawa andana."4Dangu, hi Yohanes na paki kalembina welingu la ru ihi unta dangu borungu manulangu la banggina. pangana kabala dangu manggaluangu la uamangu. 5Halaka, da tau welingu la Yerusalem da mai lai nyuna, dangu mbu halana welingu la Yudea, dangu welingu la lihina la luku Yordan. 6Halaka, nyuda hina parununja pariana hi Yohanes la luku Yordan dangu hida piaka kahala iara njalada .7Hala, bana ngitahaka bada dangu da tau da tau Farisi dangu da tau Saduki dama mai la paparununja, hala hiwananja, "nyimi nuwa nai ularu, nggamuka nama paninggai la papalai welingu la hukungu nama namunya? 8Batuna, mata kaninguma badi wuana nama pahama dangu na manjariami, 9dangu ambu djia wamika la kanadingumi wikimi,'ba nuanda nyutaya hi Abraham, na kawunga mbokunda. Nahu, kaku paninggai hi Allah mbu na njadi papaluringgai ananai Abraham.10Dangu, nahu mbu, na kataka punggu aii patuyaka la pingi aii, dangu da aai dama nda hamu wuada pa pungguha hala hi tokunja la epi. 11Nahunyungga kuparunu wanggai wai ka peku manjariami, taka nyuna duna nama namunyapa la hambelinggu nyungga na rihipa una pakuaha welingu lai nyungga da halapa djua anapa ndaku parakangua la pangandinya. Nyuna duna na parunu wanggai Ngahu dangu epi. 12Na tapi na patapi wangu ninya la limana, Nyuna na pamanandanya na ngia padengi-Na, hala hina pauhinya na gandum hina pahamuya la dandaku. Halaka, na kalambana hina tunuya wangu epi manda mbada.15Hi Yohanes parunungu bana parununya hi Yesus 13Halaka, hi Yesus na pamaingu welingu la Galilea hina laku la luku Yordan lai Yohanes hina parunu-Nya. 14Hala, hi Yohanes ndana mbuhangua paparununya hiwana, mba nyungga badi paparunumu, kataka hili Nyumu biaka nahu ma mai lai nyungga? Hala, hina hiama hi Yesus16Bahalaka, paparununya, ka ditananyaka welingu la wai, dangu hina tawanggahu ana awangu dangu Nyuna hina ngitaya na Ngahu Nai Allah bana puru hama rupa kulundihaya na puru weli ditangu hina taka lai Nyuna. 17Dangu, ronguyawa nama kareuku welingu la awangu nama wana, "Yianayaka na Anan-Nggu napa namu-Nggu, lai Nyuna aka na ngia paningga."
Hi Yesus bana kamanya pariana hi heitangu 1Halaka nu, hi Yesus na karianya pariana Ngahu la marada tialangu kana kamanya pariana hi heitangu ba wana. 2Dangu, Nyuna hina puaha patu kambulu lodu dangu patu kambulu ruduna, hala ka manju Nanyaka. 3Hala taka nanyaka, nama kamanya Nyuna, hala hieananya hi Yesus, djaka Ana Allah dukau, panjadi hawa kanguta nada da watu. " 4Hala, hi wana bana hiama Nyuna,"ninya napatulihu, 'na tau nda lurina welingu la kanguta pakku, takawelingu la pulungu nama luhu la ngaru nai Allah.5Halaka, hinakarinya parianai heitangula paraingu mayahangu hala hina pangianya la kawuku Uma Allah, 6Hiwana-Nya, "djaka Ana Allah dukau hu puahawa wikimu huwawa kaba nidunya na patulihu; ndumamu Nyumu, hi Allah na paliawaha da maranongu-Na la papandiama wanggau limada ka ambu da tunjuru la watu da wihi-Mu.7Hala hiwana hi Yesus, "ninya na patulihu, smbu kama dunya na Miri Allahmu. 8Hala, hi heitangu hina hili karianya la la pinu palindi nama rihi djangga hala hina pangitanya mbu halana na pahanganji la pinu tana dangu na pawulu wanaka, 9hala, hiwana-Nya,"mbu halana yiada ku wuanggau-Nya, djaka hu marubuku dangu djakau tembika nyungga."10Halaka, hiwananyai heitangu pariana hi Yesus,'Maraukau, ha heitangu! Banidunya na patulihu,'nyumu hu tembi maya badi na Miri Allahmudangu lai Nyunaa na ngia pamarubukumu. 11Halakanu, hi heitangu hina dunjakunya Nyuna, hina laku, taka da Maranongu da la pandulaya Nyuna.12Hala, bana ronguka hi Yesus ba mabada yapa yaka hi yohanes, ka hiliru nanyaka la Galilea. 13hala, hina lelingu la Nazaret hina taka dangu hina ndadku ningu la Kapernaum, la halinggi tamma, la pidira Zebulondangu Naftali,14Kana pangganawa na pambada panina hi Wunangu Yesaya: 15Tanah Zebulon dangu tanah Naftali, la anda la tamma, la hapapa Yordan, Galilea, la pangiada da tau nda Yahudi, 16na banjaru nama ngiangu lama kapatangu na ngitanguka ma hambila handaraku, dangu nyuda dama ngiangu la paraingu da patamau pameti wangu, na hungga njaka mahambila.17Pakiringu la rehi nuna, hi Yesus na pabuabarungu dangu hi wana, Manjariawa kanadu na pahanganji awangu ba mareni amanka.18Batalanga nahunya hi Yesus la halinggi tamma la Galilea, Nyuna na ngitaha da tau madua dama paangu dedingu, hi Simon Petrus kali wada manyai, dangu hi Andreas, na angu dedina, ba talanga ndauhada djala la Tamma kanadu ba tau djala iyanguha. 19Hala Nyuna kareuku duanja,"Mainguwa kai tundu-Ngga Nyungga hala kaku panjadi kai tau ma djala tau." 20Hala, nyuda hida tokunja da djalada hida tundu-Nya Nyuna.21Dangu, bada lakuka welingu lai nu, na hli ngitaha da taua madua dama paangu dedingu, hi Yakobus anani Zebedeus dangu hi yohanes na anguna paluhu. nyuda batalanga ninja la tiana dangu hi Zebedeus, na amada, ba talanga palanyapu daha da djalada. hala hina paaunja Nyuna hina paaunja. 22Halaka, kamata madua dahaka da djalada nyuda la tianadangu na amada, hala hida tundunya hi Yesus.23Halaka, hi Yesus na laku winggiru halanya la Galilea, na wuangu pa ajaruna la Sinagoge da Nyuda, hina buabaruya na Injil pahanganji, dangu hina papanjanja welingu la matu-matu panyaki, dangu welingu la matu-matu pahidu wangu na maninya lka tau dangu. 24Dangu, na jkareuku na rukuna Nyuna na kada halanya lupa na taka la nggubula la Siria. Dangu nyuda hida mai nggandi-Nya da tau dama hidu dapa nggana matu-matu panyaki dangu dama padangu mahambati lailu ruku hidu wutu manu, dangu dama kaliparu, hala Nyuna hina papanjanja nyuda. 25Na dangu na tau nama kangguhuru, ninya nama pawelingu la Galilea, Dekapolis, Yerusalem, Yudea, dangu welingu la hingina la luku Yordan dama tundunya Nyuna.
1Bana ngitahaka da tau dangu nuda, hei nanyaka hi Yesus la pinu palindi. Hala, hina uhuku, mai danyaka lai Nyuna da makiku-Nya. 2Halaka, ka pakiringu Nanyaka Nyuna papabanjarungu, hala hina ajaruha nyuda, hi wananja, 3papakanyurungu wangu Ngahuya na tau nama mayilla kaba nyuna duka nama mangunya na Pahanganji Awangu. 4papakanyurunguya na tau nama handuka kanadu nyuna ba papanggauru duya.5Papakanyurunguya na tau nama malidjangu etina, kanadu nyuda du dama mangunya na pinu tana. 6Papakanyurunguha nyuda manju dangu mamadau lailuna na mapadeningu, kanadu nyuda daingu mana ba papambihuha. 7Papakanyurunguha nyuda da mapanamungu kanadu daingu mana bada ngalanya na panamungu. 8Papakanyurunguha nyuda dama yahangu etida kanadu nyuda dangu mana bada ngitayakai Allah.9Papakanyurunguha nyuda dama ngandiya na ndami kanadu nyuda ba djiaha da ana-ananai Allah. 10Papakanyurunguha nyuda dama djara wanya lailu na mapadeningu kaba nyuda duka dama mangunya na Pahanganji Awangu.11Papakanyurungukai nyimi djaka na paakanggai taui dangu djaka da padjarakai, dangu djaka na paniwanggainya nama akatu lai nyimi wangu palapinguda lailu ruku Nyungga. 12Mbaha etiwa dangu hananguwa kanadu bana bokulu na wundamu la awangu kaba tud nuduka nyuda bada padjaraha da Wunangu mba ndedi ninggai nyimi.13Nyimi djiakai mehi pinu tana, taka djaka na kabbaka na mehi nuna, ka nggaraka badi papambaru beli wanya? Ndaningu apa linguna djiaya ba waru anyaka hina diliya tau." 14"Nyimi djiakai mehi pinu tana. Na paraingu nama ninya la pindu palindi ndapa njadia pakawininya.15na tau ndana paruakaa epi halla hina tuya la lumbu ngiapa pakatudana, taka natuya la tandai palita, taka hina hambilanya mbu dabana nama ninya kuru Uma. 16Mata na hambilamu kana handarakuwa mata nyuda dama ngutaya na papalokumu nama hamu kada pamangaranya na Amamu nama ninya la awangu.17Ambu djia ninyaka la kanadingumi na mai-Nggu kaku puadahuya na Uku Taurat djaka ndia da Huratuda da Wunangu. Hiku mai nda djiaaya kaku pamauya nda wan-Nggu taka kaku pangganapuya wan-Nggu duku. 18Nyungga nahu kaku paninggainya na,ma padeningu lai nyimi, lundu na mau na awangu dangu na pinu tana, ndia djia ningua hau makadutulu djaka ndia mamrihaku ma mbulangu welingu la Uku Taurat lundu kana padeningu hala.19Lailu nuna, Nggamu biaya nama pamauya na hau pareta nama rihi pakudu yiana hala hina ajaru wanya la tau hawiangu lupa kana palakuya nama pahama, nyuna marihi pakuduya la Pahanganji Awangu. 20Kanadu, Nyungga nahu wanggunggai na papalakumi nama hamu djaka ndana parihingu madu welingu la papalakuda nama hamu welingu lama Pingu Taurat dsangu da tau Farisi, nyimi nda njadi ami la patama la Pahanganji Awangu.21Nyimi mbada rongu maminyaka na pambada da Boku Apunda, ambu pameti tau, 'dangu 'Djaka nggamuya nama pameti anguna pakarianguya la pengadilan. 22Djiaba tunanu, kaku paninggai taka djaka nggamuya nama mbeninya na angu dedina nyujna pakarianguya la hangga Ama Bokulu Anggama, halla djaka nggamuya nama paninya 'nduba' na na angu dedina nyuna na parakangu paninya la epi manda mbada.23Lailu ruku nuna, djaka mi marakunja da marakumi la pinu altar, taka batalanga ninggai laiu namu minyai na angu dedimu na angumu papahili dangu nyumu. 24Mata kadinja da marakumu la Altar, hu laku kadi kau pandami da pakunya nyuna na angu dedimu, kau wangu pakabeli la pamaraku wanja da marakumu.25kaharukuma badi, kau pandami danya na tau na tau nama pahidu nggau eti ba talanga pakariangumi la anda mata kaambu na karianggau la hakimu, hala na hakimu hina wuakau la angu ramana hala hina puhikau la uaka. 26Nahu ku paninggainya nama padeningu, nyimi nda djia njadi ami paluhu welingu lainu lupa hi lunahuha da wutami dama rihi pakudu.27Nyimi mbada rongu maminyaka na pakali paniwangu,'Ambu njuraku' 28Nahu, Nyungga wanggunggai mnimbihu na tau tangaryuiya bna na haatu tau kawini hala hina mbuhanya, nyuna mbada njuraku manaka la etina.29Taka djaka na mata kawanamu nama pawitinggau hu njala, alinya nuna na matamu nuna klau warunya. kanadu na rihi hamupa banda ninya na hau tolumu ba ndauhakau la neraka. 30Taka, djaka na lima kawanamu nama pawitinggau hu njala, kadipuya dangu warunya na limamu nuna kaba na rihi hamupa banda ninya na hau tolumu welingu bada matu da tolumu ba ndauha kau la neraka.31Mbada paniwama dunyaka; nggamuya nama pahiawa danya na papahana hala hina wuanya huratu pahiawa na papahana nuna. 32Djiaba tuna, nahu Nyungga ku paninggai taka djaka nggamuya nama pahiawa danya na papahana, taka djaka nggamuya nama hili pitiya na kawini nuna, nyuna mbu njuraka mananya.33Nahu hili wanggu manggai, nyimi mbada rongu maminyaka na pambada paninja da Boku Apunda. Ambu djia harangu anga mika, taka palundu manya na harangumi nuna la hangga nai Miri. 34Taka Nyungga nahu wanggunggai; ambi djia harangu anga dimi, wanya na awangukai kanadu na Awangu ba kanjaka Hanganji nai Allah duya, 35djaka ndia na pinu tana kanadu na pinu tana ba lata wihina-Nya, djaka ndia na Yerusalem kanadu nuna ba kuatakuna Maramba bokulu duya.36Dangu ambu djia harangu waminyaka na katiku wikimu kanadu nyimi bandai njadi mbu na hawala ru lunggimi, papabaraya djaka ndia papamitinya. 37Djiaba tuna, matawa na papanimu, djia wamu djaka djiaya, ndiaa wamu djaka ndia, kanadu nama rihi welingu lainu paweli na lai maakatu.38Mbada rongu maminyaka na pambada pani wangu,' mata hilu hama hilu mata ngandu hilu hama ngandu. 39Djiaba tuna, nyungga nahu ku paninggai ambi lawa dunya nama akatu, taka djaka nggamuya na tabaya na papu kawanamu, padjama kinya na papu hapapamu.40Dangu, djaka ningu ma mbuhangu pa pitiya na kalembimu, wuambunya na kalembi bakulmu lai nyuna. 41Dangu, djaka nggamu ya nama wanda kau palaku 1 mil, laku karianya 2 mil marauna. 42Ndulaya natau nama karaiku pandulangu ambu tebukduya na tau na makarai panjuanjang lai nyumu.43Nyimi mbada rongu ma minyaka na pulungu, namuya na angumu patau, dangu karaunya eti na muhumu 44Djiaba tuna, Nyungga nahu ku paninggai, namuha da muhumu dangu hambayanja ndumada da tau dama pamayilakai, 45taka ba tunanu duka hi njadi anana na Amamu la Awangu ba Nyuna du nama pahunganya lodu na tau akatu dangu na tau na hamu,dangu nama papurunya urang na tau nama padeningu dangu na tau na manda padeningu.46taka, djakai namuya urang na tau nama namu akai, nggara wunda ka pangalami? kanda tuna numbui duda nama pauhing hilu katiku napa mbada palakuda? 47Dangu, djaka mi pamataru danya na angu dedimi nggarayaka na rihina na papandoimi? kada tau da manda tandayai Allah kanda tuna numbui na papalakuda? 48ka batuna nu, nyimi hi patutung ma badi, hama djianga na Amami la Awangu bana patutungu ma una."
1"Pananjarungu bai palakuya na huri Anggamami la hangga tau dangu kana ngitakama nyuda ambi wamidu. Taka djaka tunanu, ndai ngalangua wundami la Amami la awangu. 2Djaka tuna, djaka mi wuangu pandulangu, ambi palingudu tarompet la hanggamu hama djangu da tau dama mahi da pakali palakuda la uma kabungguru dangu la mata anda mata kana wotunggama tau hawiangu ba wada. Nyungga nahu kupaninggainya nama padeningu kanadu nyuda mbada ngala madanyaka na wundada.3Djiaba tunanu djaka mi wuangu pandulangu, mata ni lima kalaimu ambu na pidunya na papalakuna na lima kawanamu, 4mata na pandulangumu na makawiningu hala na Amamu nama ngitaya na makawiningu nuna na wuanggaunya wundana lai nyumu.5Dangu djakai hambayangu, ambu hama djiangu da tau mahi nyuda da mbuhangu pandualaku bada hambayangu la Uma kambungguru dangu la halinggi anda kana ngitakama tau ba wada, 6taka nyimi djaka talanga hambayangumi, tamawa da lakurungumu bitanya na pindu hala kau hambayangu la Amamu na maninya la pangia makawiningu,hala na Amamu nama ngitaya nama kawiningu nuna hina wuanggau wunda mu. 7Dangu, djaka talanga hambayangumu,ambu djia panimuka kareuku manda ningu ihingu, hama djangu napa kali wada da tau dama nda tandayai Allah, taka wada nyuda djaka na dangu na papaninda, hina wangu parongu ta ba wada.8Djiaba tuna, ambu tundu dunja nyuda kanadu na Amamu bana pimanya duna na pawukumu ba ndedi mbupa hu paninya. 9Timinu djaka hi hamayangu: Amama ma ninggau la awangu, pamangaranguya na tamu-Mu. 10Na takawa na pahanganji-Mu, na njadiwa na pawuku-Mu.di pinu tana hama djiangu la awungu.11Wua kinggama, la lodu nahu tuda raka ngama. 12Dangu, ai arunja da njalama, hama djiangu nyuma bama ainya na anguma na njala lai nyuma. 13Dangu, ambu ngandi du kama la mapakamangu, taka pahala kama welingu la akatu. kandu ba Nyumudu ma mangunya na pahanganji, dangu na kuaha, dangu na mangarangu lupa lundu nunu. Aming14Kandu djakai ainya na angumi nama njala, na Amamu la awangu na ai mangga mui ndumu. 15Taka, djaka ndai ainja da njala Angumu, na Amamu ndana ai mbunja da njalamu.16Dangu djaka puaha, ambu kamundangudu hama djangu da dama mahi, kandu nyuda da haleliya na huri taruda mata kana ngita tau hawiangu ba puaha ndanya wada. Nyungga ku paningainya na mapadeningu nyuda mbada ngala madanyaka na wundada. 17Djaka tuna, nyimi,djakai puaha, tunya luanahu na katiku, bahaya na matamu, 18Mata na puahamu ambu na ngitaya tau, taka djiaya na Amamu nama ninya la pangia maka winingu. dangu, na Amamu nama ngitaya na papalakumu nama kawiningu nuna hina himbaluya lai nyumu.19Ambu pabundungu du pawulu la pinu tana nduma wikimu, pangiada da mangani dangu na patairara nama paruhaha, dangu nama bohu hina njanggaruha hina bohuha. 20Djiaba tuna. pauhinguwa pawulu wangu la awangu nduma wikimu, nda ningua pangia da mangani dangu na patairara mapa ruhaha dangu nda ningua pangiana na tau bohu lapa nyanggaruha hina bohuha. 21kanadu la ngginiha da pawulumu ngia paninja, lai nu mbuduya na etimu na ngia paninya.22Na mata djiaya na palita tolumu. njadi, djaka na hamu na matamu, mbu halana na tolumu na hambila. 23Njadi na hambila nama palangatakangu lati lai nyumu djaka na kapatanguka, kama rihi kapatang mayaka nuna. 24Nda djia ningua tau makabubulu tau madua maramba na haatu na karaunya eti taka na hawiangu na namuya, djaka ndia nyuna na tuturnya na haatu hala na hawiangu nda na eti waanya. nyimi ndai njadia la pakabubuluya hi Allah dangu hi mamon25Lailu ruku nuna duka nyungga hiku pakaluakanggai, ambu gidikudu rukuna na lurimu, nggaraka pangamu djaka ndia nggaraka pa ngunumu. tuna numbui rukuna na tolumu,nggara ka papakimi. ka ndana rihia papawilingu na luri welingu la pangangu, dangu na tolu welingu la pangangu? 26Tangaruha da mabohu la awangu dama nda tondungu, ndada muti ndada pahamu mbu la dandak taka na Amamu la Awangu ma duna nama wuanja pangangu.kamala nyimi ka ndai rihia papawilingu welingu lai nyuda?27Nggamuyaka nu lai nyimi nama tambangu hakabika ndaungu na lurina ruku nggidikuna? 28Dangu, ruku papakina, kja nggikina hu nggidiku wanya? tangaruha da bunga bakungu la padangu, nggiki wada bada tumbu, nyuda ndada ramaa dangu ndada tinungua 29nahu Nyungga ku paninggai hi Salomo djapangukai bana mangarangu taka ndana pakia katari mahama manandanguna na bunga nuna.30Hala, da rumba la padangu, dama ninja la lodu nahu taka haromu hi ndauhaha la ruaka epi, ba dira pamananda naha pariana hi Allah, kandai parihingua nu nyimi, ha nyimi dimi manda mandungu parahayami? 31taka batunanu nahu, ambi djia wadaka da kanandingumi djakai nggidiku nggaraka pangama,? ,'djaka ndia, nggaraka pa ununda? djaka ndia papakima?32Kanadu, da mbanjaru hawiangu bada himbu hala maya yiana taka na Amamu la Awangu na pimanya mbu halada nuda mabadjiaha da pakaruhimu. 33Djiaba tuna nu, hu himbu mangilu pakuya na pahanganji dangu na mapadeningu, hala hina wangu pa mbuanja nggaunya. 34Njadi, ambu nggidiku dunya ndumana na lodu haromu kanadu na lodu haromu ba ningumai duna panggidiku wandanya djiakaa duna bata nggidikunya na hauna na lodu.
AMBU TANGGU BUATANG DU NJALA ANGUMU. 1Ambu buatang du njala angumu halla Nyumu ka ambu buatanggau njalamu. 2taka na buatangnapa pakimu la pabuatang wangu, djiama yaka napa buatanggau, dangu na hukutu pa pakimula pahukutu wangu djiamayaka na pahukutu wanggau.3Halla, nggiki biana hu ngitaya na kawitaai la mata angu dedimu, hallaka na kadipu balok nama ninya la mata wikimu ka hi ndau pianya? 4halla, kanggiki peku pani munya na angu dedimu, 'mata kaku alinya na kawita ai welingu lamatamu; taka tangaruya, baninya na balok la mata wikimu? 5Ha, tau makambaliku, ali pakunyana balok la matamu, hallaka peku ngita hamu munya lapa alinya na kawita ai welingu la mataangu dedimu.6Da papahamu nama yahangu ambu tu dunja ahu, dangu da hada hamu ambundauha duha la lihi wei ka ambu da dili wanja wihida halla hida pambelingu hida hira walakau."KARAIWA, HIMBUWA, DANGU KATORUKUNGUWA(Luk. 11: 9-13)" 7Karaiwa, halla kana wunggaunya. Himbuwa, daingu mana bau ngalanya. Katorukunguwa,daingu mana bana bunggahu nggaunya. 8Kanadu, na tau nama karai, nyuna daingu mana banawuanya, dangu na tau nama himbu daingu mana ba na ngalangu, dangu nama kantorukungudaingu mana bana bunggahunya. 9Djaka ndia, nggamuya lai nyimi, na anana djaka na karaikanguta halla hina wuanya watu nuna na anana? 10Djaka ndia, na anana nakarai iyangu, nyuna ndadjia wua ananya tamihiku na anana nuna, mala ndia wami? ¹¹11Malla, nyimi ma akatu djakai pinya lapawuangu mahamu hanggangu la anami, ka rihi ka una na Ama mi la awangu, Nyuna na wuangumahamu lai nyuda dama karai Ya.NA UKU NAMA MANGILU 12Taka ba tuna nu, mata na tau dangu ka tunangga nu djaka wamu, tuna nu madi badi baupalakuya lai nyuda kaba yiana duyaka na ihi Uku Taurat dangu da buku da da wunangu."NA ANDA NAMA HANGGANGU LA LURI( Luk.13:24) 13" Tama li ningu la pindu ma kahukulu kaba na mbalaru du dangu na liarangu na anda namahanggangu la pameti wangu, taka na danguma nama laku liya. 14Taka, ba nakahukulu na pindudangu ndana mbalaru a na anda nama hanggangu la paluri wangu, dangu hakudu ana namahangguniya."17PA INGANGU RUKUDA DA WUNANG KAMBALIKU( Luk. 6:43-44;13:25-27) 15Djiaba tuna, rimangu hanggangu la wunangu- wunangu kambaliku dama mai lai nyumu bahama djingu bimbiha, halaka una nyuda ba banda mbeniha. 16Welingu la wuana himi tandahanyuda. Na njadi nu na tau lapa pauhingu wua angguru welingu la wuku rii madaka dangu wua arawelingu la pingi ai daka? Tuna numbui, na pingi ai nama mahamu na tu wuana mahamu, taka napingi ai na manda hamu na wuana ndana hamu mai duna1819Nimbihu da pingi ai da manda hamuwuada pa pungguha hala hi ndauha ha la epi. 20Njadi, welingu la wuana hi njadi la pantandahanyuda.21Nda mbulu halla ana na tau, ' Miri, Miri nama wanangga kana tama la pahanganji Surga,taka djiaya nama palakuya na pawukuna na Ama-Nggu la awangu. 22La lodu nuna, na dangu natau na mawanangga , 'Miri, Miri, ka ndama buabaru aya na tamumu, dangu ka ndama wanggaaya na wandi akatu wanya na tamu-Mu dangu ka ndama palaku aya na pahangatarungu wanyana tamu-Mu?' 23Halla, hi wanggunja nyuda' Ndaku tanda akai! Marauwa welingu lai Nyungga, hanyimi ma palakuya nama njala!'''PATINGINGU DANGU PALAKUYA(Luk.6:47-49) 24Lata nuna, mbulu halana na tau nama ronguya na papani-Nggu yiana halla kana palakuya hamadjangu na tau pingu nama pahadangu umana la pinu watu. 25Halla, na puru na urangu na tunguna iwa, dangu na tungu na ngilu na ndalahuya na uma nuna, taka ndana tanyanggaru a kaba papadingiru la pinu watuya.²26Dangu, nimbihu na tau nama ronguya na papani-Nggu yiana takandana palaku aya na njadi tau ma nduba nama pahadangu umana la pinu wara. 27Halla, na purunaurangu na taka na iwa, na tungu na ngilu na ndalahuya na uma nuna, halla hina tanyanggaru,halla hina ruha pahala walangu.'28Taka bana halaka pa paniwanya na rukuna nuna pariana hiYesus, na tau dangu da hangatarunya ruku napa ajaru wananja, 29Kanadu Nyuna na ajaruha nyudaba tau makuaha duya, nda hama ada dama pingu Taurat da nyuda.
YESUS NAPA PANJANYA NA TAU NAMA HIDU KILLA(Mrk.1:40-45; Luk. 5:12-16) 1Ba talanga puruna na hi Yesus welingu la pinu palindi nuna, na dangu na tau namatundunya. 2Dangu, ngitaya, na haatu tau killa namai lai Nyuna, hina patika la hangga-Na, hinapakaluakangu,"Umbu, djakau mbuhangu, hu njadi Nyumu pa panjangga." 3Halla, hi Yesus napajualanya lima-Na hala hina damaya, hi wana-Nya," Ku mbuhanguma, panjanguwa."La rehinuna ma a, panjangu ma ananya welingu la killana na tau nuna.4Halla, hi wana hi Yesus bana pabanjaru danya, "patingingu, ambu djia ninguka pa paniwamu lai nggamu biaya, taka lakuwa, kaupangitangu wikimu la ratu, dangu kau marakungu pamaraku wangu panamatunya na paretana hiMusa beri pahaka hingumu dangu nyuda."7" NA HAATU MAPALOKU LA KAPALA TENTARA ROMAWI NAPA PANJANGU"( Luk. 7:1-10;Yoh. 4:43-53) 5Bana tamaka hi Yesus la Kapernaum, na haatu kapala tentara namai lai Nyuna, na kamahinya, 6halla hi wanna, Umbu, na atanggu na katuda ba kaliparu nanya la uma, dira mayilla ya. Taka,wana hi Yesus, mata Kaku lua lapa papanjanya.8Taka ba tunanu, na kapala tentara wannabana hiamaya. Umbu, ndaku parakangu a duku kau tamanya na lumbu umanggu, milli hupakaluakangu a na atangu daingu panjangu mana. 9Djaka djiaya, nyungga tau ma ningga lalumbu ma kuahaka, dangu da tentara-tentara ninja la wawanggu. Halla, djaka wanggunya nahaatu lakuwa, nyuna na laku, dangu da hawiangu, mainguwa, dangu nyuda da pamaingu, dangula atanggu, palakuya yiana djaka wanggunja, daingu da palakuya. 10Bana ronguyaka hi Yesus narukuna nuna, na bokulu eti, halla hi wananja da tau dama kikunya, nahu wanggu nggai , ndediKu ngalangu a ma bokulu parahaya hamana yiana la juanga tau Israel.11Nahu wanggu nggai nadangu na tau nama mai welingu la pahunga dangu la patama, halla hina uhuku pangangu duadanyai Abraham, Isak, hamanai Yakub la pahanganji Surga, 12taka da ana-ana pahanganji nunapawarunguha la pangia makapatangu la marihi pa kapatangu. Lai nu djiaya na hii padudurungudangu na pangihing gandu aka. 13Halla, hi Yesus wananya na kapala tentara nuna, Lakuwa, matakana njadiwa lai nyumu hama djiangu napa parahayamu. Halla, la rehi nuna ma, na atana banapanjangu..NA INA YERANA HI PETRUS DANGU NA TAU DANGU BADA PANJANGU(Mrk.1:29-34;Luk.4:38-41) 14Bana taka ka hi Yesus la uma nai Petrus,Nyuna na ngitaya na ina yeranai Petrus bana katudaba kanggaduku nanya. 15Hala, hi Yesus hina damaya nalimana na kawini nuna ka munangu maananya na kanggadukuna. Halaka hadangu nanyaka hina palokunya pangangu hi Yesus.16bamareni rudungu naka, hida gandinya bada dangu da tau parunuku wandi akatu, halla hi Yesus hinawanggaha da wandi-wandi akatu nuda wangu hauma a kareuku, hala hina pa panjanja mbuluhalada da tau dama hidu, 17mata kana padeninguwa na pambada pataka nai wunang Yesaya: "Nyuna maka nama tanggu pitiha da malai malijangu nda nyuta dangu nama tanggunja da panyakinda nyuta."NjADI MAKIKUNYA HI YESUS(Luk.9:57-62) 18Nu, halla bana itahaka da tau dangu pariana hi Yesus, halla Nyuna hina wuangu pareta lapa palala hapapa. 19Halla, na haatu ma pingu uku Taurat na mai hina pabanjaru dua-Nya, " Guru, kakukikunya la nggi biaya na ngia palaku-Mu." 20Halla, hi Yesus hina pabanjaru duanya hiwananya,"da banda mbeni ningu ngia pa mauda dangu dama dama hawurungu ningu hibuda. Taka, na AnaTau nda ningu a ngia pabanjalu nanya na katiku-Na."" 21Na haatu nama kiku-Nya hina pabanjaruda-Nya" Miri, pulingga kaku lua paku pataninya na amanggu." 22Halla, hi wanai Yesus, " KikunggaNyungga, mata bianya na tau meti kana taningu hama tau metina."HI YESUS BANA PAWADARUYA NA NGALINGU(Mrk.4:35-41; Luk. 8.22-25) 23Dangu, bana heika hi Yesus la tiana, dama kiku-Nya hida karia-Nya. 24Dangu, ngitaya, tungunanyaka na galingu bokulu la tamma hallaka na tiana hina padabinya galingu. Hala, hi Yesuskatuda nanya. 25Dangu, dama kiku-Nya damai tuamaya hi Yesus hida bengi-Nya, wadanya," Miri, pamana nggama! Meti ndanyaka!"26Dangu, Nyuna hi wananja nyuda, " Nggikina himangadatu, ha nyimi maha kudungu parahayami?" Halla, hina ndualaku hina kayambakunya nangilu dangu na Tamma nuna, halla kamandalu madua nanyaka. 27Halla, da tau nuda ka hangatarudanyaka hala hi wada, " Nggara tauyaka Nyuna yiana, na ngilu dangu na tamma da karudukunya?"DA TAU MADUA LA GADARA DA PARUNUKU WANDI AKATU( Mrk. 5:1-20;Luk.8:26-39) 28Bana takaka la hapapa tamma, la pangia tau Gadara, da tau madua da parunuku wandi akatuda pahamburu da-Nya. Nyuda da luhu welingu la reti wangu karau etida hinda ningu a tau malakuli la anda lai nu. 29Dangu, ngitaha, nyuda bada wara, hi wada, " Ngarayaka na pawukumu Nyumulai nyuma, ha Ana nai Allah? Mai mu-Nya lapa pamayila kamaka la dalu ndedi djiaya na rehina?"30Dangu, na marau hakudu welingu lai nyuda na ngiapa ninja da wei dama talanga himbudapangada. 31Da heitangu nuda da karaiya Nyuna hiwada," Jaka mbuhangu Munya papaluhukama, paraha nggama kama lelingu la wei nuda." 32Halla, hi Yesus hiwananja nyuda, "Lakuwa!Hala, kaluhu danyaka hida laku la wei nuda. Hallaka, da wei nuda hida palirungu la kiala hidatama la tamma hida meti la wai.33Da tau dama pawanja da wei nuda hida palai, hala hida tamala paraingu, hida pakaluaka hallanya rukuna nuna, hamang mai nama tumbu la wikida da tau daparunuku wandi akatu nuda. 34Dangu, ngitaya, mbu halana la paraingu da luhu la patabukuya hiYesus. Bada itayaka hi Yesus, da karaiya kana marau welingu la pangiada nyuda.
1Bana tamaka la tiana, ka pala nanyaka hi Yesus la tamma hina taka la paraingu wikina. 2Halla,ngitaya, halla nyuda hida ngandinya haatu tau kaliparu bana katuda la ngia pakatuda na. Banangitayaka na parahayada nyuda, ka pabanjaru dua nanyaka na tau kaliparu pariana hi Yesus, "Pamandunya na etimu, ana-Nggu, pa aingu haka da njalamu." 3Hallaka, da mapingu kalaratuwadaka la etida, na Tau yiana hihiku nanya hi Allah 4Batuna, hi Yesus na pimanya nama ninya lakanandingu da, hiwananja, " kanggikina hi mikanadinya nama akatu da la etimi? 5Nggiyapa namarihi muda, bata pani,Da njalamu pa ainguha,' njaka ndia, ' Hadanguwa dangu panggawa? 6Djiabatuna, mata kapeku piminya nahu la pinu tana na Ana Tau baningu kuahana lapa aingu njala."Hallaka, hi Yesus hina pabanjaru duanya na tau kaliparu nuna," Hadanguwa, dendiyawa na ngiapakatudamu, dangu beliwa!7Halla, kahadangu nanyaka hina beli. 8Halla batuna nu, bada itayakana rukuna nuna da tau dangu, kahangataru danyaka halla hida pamangaranyai Allah nama wuanyakuaha na tau.Hi Matius nama pauhing hilu katiku na tundunya hi Yesus(Mrk: 2:13-17;Luk.:27-32) 9Bana lakuka hi Yesus welingu lai nu, Bana itayaka na haatu na tau napa paaungu hi Matius batalanga uhuku na la ngia pa pauhing hilu katiku. Halaka hiwananyai Yesus," tundungga Nyungga.Hallaka hi Matius hina hadangu dangu hina tundu-Nya hi Yesus.10Batalanga uhukuna pangangula uma nuna. Tangaruha, dangu da tau ma pauhingu hilu katiku dangu da tau njala da mai,halla hida uhuku pangangu duanya hi Yesus dangu dama kiku-Nya. 11Halla, da tau Farisi badangitayaka na ruku yiana, hala hi wadanja dama makiku-Nya," Kanggikina na Nggurumi hinangangu duanja dama pauhingu hilu katiku dangu da tau njala?'12Djiaba tuna, bana ronguya nuna,halla Hi wana, Nyuda dama nda hidu ndada himbu a mangari, taka dama hidu a uda. 13Djiabatuna, lakuwa dangu kai ajaruya yiana, na pawuku-Nggu djiaya na panamungu, nda djiaya namaraku a, kanadu nda mai nggunya papa aunya na tau manangu a, taka na tau njala una.PA ARANGU RUKUNA PUAHAMrk. 2:18-22;Luk. 5:33-39 14Hallaka, dama kikunya hi Yohanes da mai lai Yesus hida pa arangu," Kanggikina nyuma danguda tau Farisi hima palakuya na puaha, taka dama kiku Nggau ndada puaha a?" 15Halla, hi Yesushi wananja nyuda, malla dama karianya da paratu dangu na mamuaha da handuka ba dalu angudapa dangu na paratu? Djiaba tuna nu, djaka na takaka na rehina na paratu djaka pitiyaka welingulai nyuda, hinaka nyuda hida puaha.16Nda djia ningu a haatu tau nama haba wanya katari bidina katari paki na mama ndai, kanadu na habana na hiraya na katari mandai hina tamba liarangunama kahirana.17Nda djia ningu a haatu tau nama haba wanya katari bidina katari paki na mama ndai, kanadu na habana na hiraya na katari mandai hina tamba liarangunama kahirana.HI YESUS NA PALURI BELI DANGU NA PAPANJANGUMrk.5:21-43; Luk. 8: 40-56 18Batalanga pataka nanja na rukuna yiana lai nyuda, tangaruya,na haatu makapipi la umakabungguru namai hina marubuku-Nya halla hi wana,"na ananggu kawini bidi metima ana.Djiaba tuna nu, mai aru Kau banjalunya lima-Mu, padaingu luri beli mana. 19Halla, kahadangunanyaka hi Yesus hina karianya na tau nuna, tuda numbui dama kiku-Nya.20Dangu, ngitaya nahaatu tau kawini nama hidu bungu riana ba mbada hakambulu dambu ndaunaka hina tutuyahi Yesus welingu la kadjiana hina damaya na hupu kalembina, 21wana la kanandinguna na taukawini nuna ," Milli ku damaya na hupu kalembi Ana daingu mana baku panjang, wana." 22Hallaka,hina pambelingu hi Yesus hina tangaruya na tau kawini nuna, hala hiwananya," pamandunya naetimu, ha ana-Nggu, na parahayamu daingu napa panjanggau." La rehi numa aka bana pajanguna tau kawini nuna.23Bana taka ka hi Yesus la umana nama kapipi la uma kambungguru nunaka ita nahaka dama hapui taleli dangu da tau dama kanguhuru hi dira kanyauruha, 24halla Nyunahiwananja da tau nuda,"lakuwa, na anakeda kawini yiana nda meti ananya, ba katuda ananyauna."Halla, kariki danyaka hi Yesus.25Bana luhu hallaka na tau dangu la hambeli, katama nanyakahi Yesus hina yapaya na limana na anakiada nuna, ka hadangu madua nanyaka na anakiada kawininuna. 26Na rukuna yiana na kada hala nyaka lai nu.YESUS NA PAPANJANJA DA TAU MADUA DAMA POKI 27Bana lakuka hi Yesus welingu lai nu, dama madua dama poki da kikunya Nyuna ba danguwarada, " Namu kama, Ana nai Daud." 28Bana tamaka la uma nuna, da mapoki ba tau maduahada mai tuama-Ya halla hina paaranja," Malla hi parahayadu nu djaka Kupalakuya yiana?"Hi wadanyuda," Uu, Miri!"29Hallaka, hi Yesus hina damaha da matada, hi wana," Na njadiwa lai nyumupanamatunya na parahayamu." 30Halla, pabulang madua danyaka da matada. Ndana pakabalingua hi Yesus bana panamunja Nyuda," namuya, ambu djia ningu du haatu tau mapinya narukuna yiana." 31Djiaba tuna, bada luhuka kapaniwa madua danya na rukuna hi Yesus la ngubulunalai nu.YESUS NA PAPANJANYA NA TAU KAMBIU 32Bada luhuka da tau madua , ngitaya, da tau da ngandinya haatu tau kambiu na parunuku wandiakatu lai Yesus. 33Bana halaka paluhu na wandi akatu, na tau kambiu nuna na pambanjarungu. Datau dangu nuda da hangataru hala hi wada," ndedi ta kali ngitangu a matuna yia la Israel." 34Halla,hiwada da tau Farisi," Nyuna na wangga wandi akatu wangu kuaha wandi akatu."NADANGU PAMUTI HAKUDU ADA DAMA RAMA 35Halaka, hi Yesus na laku winggirungu kuatak dangu desa hina wuangu pa ajaru la sinagoge,hina patakanya na Injil pahanganji, hina pa panjanya mbu halana na panyaki dangu na pahiduwangu. 36halaka hi Yesus bana ngita haka da tau dangu, na milanja eti nyuda kaba njili danyakadangu bada tanyalangu hama djiangu biaka na mbimbi na manda ningu mapawanja.37Hallahi wananja dama kikunya," Djaka djia pakuyaka, dangu mananya na pamuti, taka dama ramahakudu ada." 38Taka nu, karaiwa lai Miri nama mangunya na pamuti, kana pangandingu marama lapamutina.
HI YESUS NA PALIAWAHA DA MAKIKUNYA 1Dangu, hi Yesus na pa aunja da tau hakambulu madua dama kikunya hina wuanja kuaha lapawanggaya na wandi akatu dangu la papanjanya mbu halana na panyaki dangu na pakatiuwangu.2Yiada haka da tamuda dama hakambulu madua: Nama mangilu, Simon Petrus bawadanya, dangu hi Andreas angu dedina, dangu hi Yakobus ananai Zebedeus, dangu hi Yohanesangu dedina, 3Filipus, dangu hi Bertolomeus, Tomas, dangu hi Matius nama pauhingu hilu katiku,Yakobus ananai Alfeus, dangui Tadeus, 4Simon tau Zelot, dangui Yudas Iskariot nama kaliakaNyai Yesus.5Hi Yesus na paliawaha da hakambulu madua dama kiku,-Nya hala hina paretahanyuda,"ambi laku li ningu du la anda banjaru hawiangu djaka ndia ambi tamadu la kuatak tauSamaria, 6taka lakuwa la mbimbi dama njarang welingu la banjaru Israel. 7Dangu, ba dalu lakumi,buabaruya dangu kai patakanya,' Na pahanganji Surga bamareni nanyaka8Pa panjanya namahidu, paluri beliya nama meti, palangaya nama kila, dangu wanggaha da wandi akatu. Nyimihi ngala djuangu. 9Ambi ngandi amahu Rara, djaka ndia amahu bara, djaka ndia wudu la borubanggimu, 10djaka ndia tas bau laku la anda, ambu kadua mbalangu kalembi, djaka ndia halapa,djaka ndia tokungu kanadu na tau na marama na ngalanguma pangana.11Dangu, la kuatak dangula ndeha la nggi biaya na ngia patamimi, pantandanya djaka nggamuya nama parakangu hallandadikuwa lai nu lundu kai beli. 12Taka djakai tamaka la uma nuna, tabi waminya. 13Dangu, djakana parakangu na uma nuna, matawa na hanggela hawola kana puru lai nyuda, taka djaka ndia,matawa na hanggela hawola ka nabeli lai nyumu.14Dangu, djaka nggamu biaya na manda katakukai djaka ndia ndana mbuhangu paronguya napa panimu, djakai luhuka welingu la uma njaka ndiawelingu lakuatak nuna, kambahuya na au welingu la taba lawihimu. 15Nahu ku paninggaunyanama padeningu kanadu la lodu nahu na buatangu,tanah Sodom dangu Gomora na njadipapatanggunya welingu la kota nuna."NA MAHARUI NA PAHANGGADA DAMA KIKUNYAMrk.13:9-13;Luk.21: 12-17 16Tangaruya, Nyungga ku paliawakai hama djiangu na mbimbi la huanga banda mbeni. Djiabatuna himi pingu hamana na ular dangu tuturu hama kulundiha. 17Taka, rimanguma la tau kanadunyuda da ngandikai lai Sanhedrin hala hina pa djarakai la Sinagoge-Sinagoge da nyuda. 18Dangu,nyimi hida ngandikai la hangga makuaha dangu la maramba lailu ruku Nyungga, beri hau tandapahakahingu ndumada nyuda dangu na banjaru hawiangu.19Taka, djaka da ngandikai nyimi,ambi gidikudu nggikinaka djaka ndia giki wandaka kanadu la rehi nu bana wunggai djaka garayana papaniwamu. 20Kanadu, banda nyimi a mapa banjarungu taka djiaya na Ngahuna na Amamunama pabanjarungu da la wikimu.21Na angu dedina ngandiya na angu dedina la pameti wangu,dangu na amana bana hangganya na anana. Dangu, da anakiada na lawanja da ina amadadangu hida pametiha. 22Nyimi na muhunggai madangu lailuna na tamu-Nggu, taka na tau namatorungu lundu la hupu njapuna pa pamananguya. 23Taka djaka da pamayillakai la hau kuatak,palaikai la kuatak hau. Nyungga ku paninggainya nama padeningu nda jia laku li halla amihada kutak-kuatak la Israel lundu takanya na maina na Ana Tau.24Na murid ndana rihi anya nangguruna, tuna numbui na ata ndana rihi anya na umbuna. 25Tuama mananya na murid djaka nahamanya na ngguruna, dangu na ata djaka na hamanya na umbuna. Taka nyuda Beelzebul djakawandanya na mangu umangu, na rihi nda hamuipa da angu umana.MANGADATUNYAWA HI ALLAH NDA DJIA A KALA TAULuk.12:2-7 26Djiaba tuna nu, ambi mangadatu dunja nyuda kanadu nda djia ningua pa pandabingu mandata bunggahu, djaka ndia maka winingu panda pingu. 27Nggaraya napa paninggu nggai lamakapatangu, pani wanyawa la mahambila. Dangu, nggaraya na parongumi ba kangurukunggai lakahilumi, buabaruyawa welingu la kawuku uma.28Ambu mangadatu dunja nyuda dama pametiyana tolu, taka ndada njadia pa pametiya na ndiawa, taka rihi mangadatunya badi Nyuna nama njadipa panjapuya na ndiawa palupanya na tolu la neraka. 29Malla da dua ngiu manginu ndapa danggawaanja hau ndui? Dangu, nda djia heumbu ma kadabu la tana la hambeli pawukuna na Amamu. 30Dangu, na lunggi la katikumu pa mbada diha halaya. 31Taka batuna nu, ambu mangadatudu,nyimi hi rihi pawilingupa welingu la manginu."PIAKA YAI YESUS LA TAU HAWIANGULuk. 12:8-9 32Njadi, nimbihu na tau nama piakaka Nyungga la hangga tau, Nyunggai duku ku piaka mayaiduna la hanggana na Ama-Nggu la Surga. 33Taka, djaka nggamuya nama pahiningga la hanggatau, Nyunggai duku ku pahini manyai duna la hanggana Ama-Nggu na maninya la Surga."NA PAWUKUNA NA MAINA HI YESUSLuk.12:51-53;14:26-27 34Na mai-Nggu ngandi nanya na dami ehi la pinu tana ambi wamidu. Na mai-Nggu nda ngandiNgunya na dami a, taka ngandi Nggunya hapanda. 35Kanadu, mai-Nggunya pa paihanya namini welingu la amana, na kawini welingu la inana, na rii anana welingu la ina yenuna, 36dangu namuhuna na haatu na tau welingu la angu uma ma ana.37Djaka nggamuya na marihi namuha daama inana welingu lai Nyungga, ndana parakangu a lai Nyungga. Dangu, nggamuya na marihinamuha da anana mini djaka ndia da anana kawini welingu lai Nyungga, ndana parakangu a laiNyungga 38Dangu, nggamuya na manda dukuya na harikanguna dangu kana kikungga Nyungga,ndana parakangu a lai Nyungga. 39Nggamuya na ma pamandunya na hamanguna napa nayamihuya na hamanguna, dangu djaka nggamuya nama yamihuya na hamanguna lailu Nyunggadaingu na ngala belimanya."NA WUNDA WELING LAI ALLAHMrk. 9:41 40Nggamuya nama nggepikai, nggepi nangga Nyungga. Dangu, nggamuya nama nggepikaNyungga, nggepinanya Nyuna nama paliawaka Nyungga. 41Nggamuya nama nggepiha dawunangu la tamuda da wunangu da ngalangu wunda wunangu. Dangu, djaka nggamuya namanggepi tau mapadeningu la tamu tau mapadeningu na ngalangu wunda tau mapadeningu.42Dangu djaka nggamuya nama wuanya paunungu na haatu tau nama rihi pakudu yianadjapangu ka hau beker wai maringu a la tamu tau makikung, Nyungga ku paninggainya namapadeningu la nyimi, nda djia mbulangu ana na wunda na."
1Bana halaka hi Yesus pawuanja pareta la tau hakambulu madua dama kiku-Nya, hina laku Nyunawelingu lai nu lapa papiakangu dangu la pabuabarungu la kutak-kuataku da nyuda.YESUS DANGUI YOHANES PARUNUNGU 2Nahu, ba talanga, la hukunguyai hi Yohanes, na ronguya na paramana hi Kristus, halla nyuna hinapangandingu kareuku la tau dama kikunya, hala hida paara-Nya, 3"Malla djiakau kanyumu namanamunya, djaka ndia hi panedimanya nama namunyapa?"4Hi Yesus na hiamaha hi wananja,"Beliwa kai paninya hi Yohanes nggaraya na parongumi dangu na pangitami, 5nama poki nangitaka, nama kaliparu na panggaka, nama hidu killa na langaka, nama kawanga na ronguka,nama meti papa luriyaka, dangu nama mayila pa buabarunguyaka Injil. 6Pa pakanyurungu yakana tau na manda tunjuru lailu Nyungga.7Dangu, ba taliu laku daka nyuda, ka pakiringu nanyaka hiYesus pa paniwanya la tau dangu na rukunai Yohanes, Nggarayaka na pambuhangu pangitami lamarada tialangu? Na hareti ai au pakuada ngilu? 8Nggarayaka na palua pangitami? Na haatu taunama paki katari taluanahu? Nyuda dama paki katari taluanahu ninja la uma hanganji maramba.9Hi lua lainu nggarayaka na pambuhangu pangitami? Haatu wunangu? Nahu, hiwanggunggai,nyuna na rihi bokulupa welingu la haatu wunangu. 10Kanadu, ba nyuna duka na tau na palangu lapatulihu:'Tangaruya! Nyungga kuparahanya na papaliawa -Nggu kana mangilu-Nggau. Nyunanama palanyapunya na anda-Mu lahangga-Mu.11Ku pakaluakanya nama padeningu lai Nyumu,welingu lai nyuda dama dedi weling la kawini, ndedi ningua pangita marihi bokulu welingu laiYohanes parunungu. Taka, nama rihi pakudu la pahanganji Surga, na rihi bokulupa welingulai nyuna. 12Piti welingu lai Yohanes parunungu lundu nahu, na pahanganji Surga na ngalangumayila parodukungu, dangu da tau dama karau etida da palakuya wangu paruka liarang.13Kanadu, mbu halada da wunangu dangu na Hukung Taurat na paniya lundu takanya na rehi naiYohanes. 14Dangu, nyimi djakai mbuhangu pakatakuya, nyuna djiamayaka hi elia nama namunya. 15Nggamuya nama ningu kahilungu kana rongu, dangu na ronguma badi!16Halla, wangu garakabadi ku pabandinya na tau yiana? Nyuda hama djangu na ana kiada kudu dama uhuku la pangiatau madangu, dama pa aungu anguda, 17halla hi wada, maha puinggai taleli, taka ndai rianja a.Ma ludunggai ludu manauru, taka ndai hawina a.18Namaina hi Yohanes ndana ngangu a, dangundana unungu a, halla hi wada, runuku naya wandi akatu. 19Djiaba tuna, bana takaka na Ana Tauhina ngangu na unungu, hala hiwada nyuda,' tangaruya, na haatu tau nama manganga eti dangunama mauku, nama angungu tau mapa uhingu hillu katiku dangu tau njala.' Taka batuna, namanggana na padeninya wangu pa pandoinda.'PAIPAINGANGU RUKUNA NA TAU NA MANDA PARAHAYALuk. 10. 13-15 20Halla hi Yesus ka pakiringu nanyaka pa paakanja da paraingu-paraingu na pambada ngiapapa lakuna tanda pahangatarungu kaba ndada manjariadu. 21" Harui minyaka,Khorazim! Haruiminyaka, Betzaida! Kanadu, djaka na tanda pahangatarungu nama mbada tumbu lai nyimi djakana tumbu la Tirus hamangu mai la Sidon, nyuda mbada manjaria manjaria mandai madaka hidapaki katari handuka dangu auu. 22Djia batuna, Ku pakaluakanggau la lodu buatangu, Tirus dangula Sidon, da rihi makapa pa dukuya welingu lai nyimi.23Dangu, nyimi, kapernaum, pa pajanggakaitaka la awangu? Ndi a, nyimi pa pawawakai taka la pangia tau meti, kanadu djaka da tandapahangatarungu dama mbada tumbu lai nyimi nuda djaka da tumbu la Sodom, na paraingu nunadaingu ninya lundu la lodu nahu. 24Djiaba tuna, Ku pakaluakanggai napa la rehi buatangu, natanah Sodom na rihi makapa la padukuya welingu lai nyimi."NA HALIMUNA NA TAU NAMA MAI LAI YESUS 25Wana hi Yesus la rehina nu," Nyungga ku pamangaranggau Nyumu, Ama, Mirina na awangudangu na tana, kanadu bau kawininya mbu halana welingu ka tau manggana dangu mapingu,halla hu paka luakanya la anakida kudu. 26Dou, Ama, kaba djiaya nuna duka nama parakangu lalahangga-Mu. 27Mbu halana na pambada wuana-Ngga na Amanggu. Dangu, nda ningua haatutau ma tandayai Ana,la hambeli nai Ama; nda ningua haatu tau matanda yai Ama la hambeli naiAna dangu nimbihu na tau na pawukunai Ana lapa paluahanya.28Mainguwa lai Nyungga, mbuhalana nama njili dangu nama duku ngandi botu, halla kaku wuanggau mahalimu. 29Dukuyawana ai itu napa pandouiNggu, dangu ajaruwa welingu lai Nyungga kanadu Nyungga baku malaimalijangu dangu Ku keandar eti, halla kapeku lanyapuna na ndiawamu. 30Kanadu, na ai itu napapandoi-Nggu nuna na muda a dangu na ngandi-Nggu na halimu a."
YESUS DJIAYA NA MIRINA NA LODU SABATMrk. 2: 23-28;Luk. 6:1-5 1La rehi nuna, la lodu Sabat hi Yesus na laku li ningu la wuaka gandum, hala ka manju danyakada makiku-Nya, hala ka muti danyaka karohu gandumu, hida ngangu. 2Taka batuna, ka ngitangudanyaka da tau Farisi, halla hi wada-Nya, ngitaha dama kiku-Nggau da palakuyaka na mandauku papalaku la lodu Sabat.3Taka hi Yesus na hiamaha nyuda hiwananja, Ndai kali mbaha ayana pawana hi Daud dangu dama karianya bada manjuka, 4Nggiki na bana tamaka la Uma Allahhala hina ganja da kanguta maraku da manda uku la panganja, tuda numbui da tau karia na, bandumada da ratu ha uda lati?5Djaka ndia, ndedi hi kali mbaha aya da la Hukung Taurat, kanadu lalodu Sabat, da ratu la Uma Allah bada panggaya na Sabat taka ndada njala a? 6Taka batuna, Kupa kaluakanggai nama rihi lapa bokulu welingu la Uma Allah ba ninyaka lai yohu.7Taka, djakaipinyaka na pawuku na yiana: na pawuku-Nggu djiaya na panamungu nda djiaya na maraku a,nyimi ndai hili huku anyapa na manda njala. 8Kanadu, na Ana Tau ba Mirina na lodu Sabat duya.YESUS NA PA PANJANGU LA LODU SABATMrk.3:1-6;Luk.6:6-11 9Bana laku ka welingu lai nu hi Yesus, na taka la sinagoge da nyuda. 10Tangaruya, ninya na haatutau mini na makayaki hapapa lima na. Hala, hida pa aranyai Yesus, hi wada,Malla na peku katapa panjangu la lodu Sabat? Mata kapeku panjala yai Yesus wada.11Hala, Nyuna hiwananja nyuda,gamuya lai nyimi nama ningu heu mbimbi na, hala na mbimbi nuna na kanabu huda la ruakapu lalodu Sabat, kandana yapa aya hina paditaya? 12Na rihi pawilingupa na tau welingu la heu mbimbi!Lailu nuna, ka uku duka la pa pandoi mahamu la lodu Sabat.13Hallai, Yesus hi wananya na taununa, padjuala ya na limamu. Ka padjuala nanyaka na lima na nuna na tau, ka panjangu hamunanyaka ka djangu yaka na lima na na hapungu. 14Taka, da tau Farisi da beli welingu lai nu hidapahamangu la palawanya Nyuna, nggiki hamana ka pametiya Nyuna bawada.YESUS, ATA PAPINDI NAI ALLAH YA 15Taka, hi Yesus, bana pinyaka yiana, ka marau nanyaka welingu lai nu. Na danguma namakarianya hala Nyuna hina pa panjanja nyuda mbu halada, 16hala hina panamunja nyuda ka ambuda pani duya lai nggamu ka ambu ningu ma pinya nyuna. 17Mata yiana kana padeninguwagaraya na pambada panina nama li lai Wunang Yesaya:18Tangaruya , na ata papindi-Nggu, napanamu-Nggu, hina paluahanya nama padeningu la banjaru-banjaru dangu.19Nyuna ndanapabiatangu a, dang ndana wara a, dangu nda djia ningu a maronguya na kareuku-Na la anda. 20Na au nama mbata ndana buata aya, dang na humbu nama mbuhang pa mbada ndana padaaya,lundu na pataluya nama padeningu, 21la tamu-Na, na banjaru dangu hina monongu."NA KUAHA NAI YESUS WELINA LA NGAHU NAI ALLAHMrk. 3:20-30; Luk. 11:14-23;12:10 22Halaka na haatu tau na parunuku wandi akatu, bana poki dangu na kambiu, da ngandiya laiYesus. Halla, hi Yesus napa panjanya hina njadi pangita dangu pakareuku nuna na tau pokidangu makambiu. 23Mbu halana na tau na hangataru hala hida pa arangu, " Ana nai Daud yabadi Nyuna yia?24Taka, bada ronguka da tau Farisi kawadaka nyuda, Na Tau yiana ndana njadia pa wangga wandi akatu djaka nda angu nanya hi Beelzebul, na kapala ngahu akatu. 25HiYesus na pimanya nama ninya la kanandinguda halla hiwananja, nimbihuna na pahanganji namapaiha-paihangu na lawanya na wiki ma ana, hi tokunya. Dangu, nimbihuda kuatak djaka ndiauma dama paiha-paihangu na lawangu wiki ma ana. Djaka tuna nu, ka nggiki mandungu nakana pahanganjina?26Dangu, djaka na heitang kana wangga hama heitanguna, ka paiha-ihangunayaka hina lawangu wikina. Taka djaka tunaka nu nghiki hama mandungu naka na pahanganjina? 27Dangu, Nyungga djaka kuwanggaya na wandi-wandi akatu wanya hi Beelzebul, ka danguinggamuika napa da anamu bada wangga ha nyuda? Ba tuna kanu ka njadi danya hakim amukauna.28Taka nahu, djaka paki Nggunya Ngahu nai Allah, baku wanggaya na wandi-wandi akatu,na Pahanganji nai Allah mbada ninyaka lai nyimi. 29Malla, kanggiki hama tama bianaka la uma taumarihi pa kaparu lapa wahi ha dapa pahamuna djaka ndana hondu mangiluya na tau nama rihikaparu nuna? Halla, hina wangu patama la pawahiha da ihi uma na. 30Nggamu beaya na mandaangu ngga Nyungga, lawa nangga Nyungga. Nggamu biaya na manda kahau dangga Nyungga,na paiha-ihangu.31Rukuna nuna, nahu Ku paninggai nimbihu da njala bana pa akangu la tau paainguha, taka na pa akangu bau hangganya na Ngahu ndapa ai anya. 32Dangu, djaka nggamuyanama paniwangu la palawa wanya na Ana Tau njadi pa ainya, taka nggamuya nama paniwangpalawa wanya na Ngahu Matua ndapa njadi a pa ainya, hamu kai la rehi nahu dangu mai la rehinama namunya."NA PINGI AI HI TANDAYA WELINGU LA WUANALuk.6:43-46 33Djaka na hamu na pingina, na hamu mai duna na wuana. Taka, djaka ndana hamu na pingina,ndana hamu mbui duna na wuana. Kanadu, na pingina bata tandaya welingu la wuana. 34Ha,wala nai ular mbeni, ka nggiki hama njadi mika nyimi ma akatu la pa paniya na mahamu? Kabawelina la eti du hina pabanjaru wanya la ngaru. 35Na tau hamu na paluhuya na mahamu welingula pawuluna na mahamu, hala na tau akatu na paluhuya nama akatu welingu la pawuluna namaakatu.36Nahu, Nyungga wanggu nggai nimbihu na na kareuku na manda ningu lingungu, na papaniwana na tau,nyuda napa da tunya hiamana la rehi buatangu. 37Kaba welingu la kareuku dumuhi padeninggau, dangu welingu la kareuku mamui, hi hukunggau.DA TAU FARISI DANGU DA MAPINGU TAURAT DA KARAI TANDAMrk.8:11-12;Luk.11:29-32 38Halla, wadanyaka hi Yesus pariada da tau Farisi dangu da mapingu Taurat ba tau mapiraha,Ngguru, mbuhangu manya pa ngitangu tanda welingu lai Nyumu. 39Halla hi wananja banahiamaha hi Yesus, tau la rehi nahu ma akatu dangu manjuraku yiada da karai tanda. Nda ningua tanda pa wuanggai nyimi, lahambeli tanda nai wunang Yunus. 40Kanadu, hama djangu hiYunus ba ninya la kambu iyangu bakul ba tailu mbua lodu tailu mbua ruduna, tuna numbui dunana Ana Tau tailu mbua lodu tailu mbua ruduna la kambu tana.41Da tau niniwe hida ndualakupakariangu dangu da tau la rehi nahu la rehi buatangu hala hi hukunja kanadu nyuda ba ndadamanjaria du bada ronguya na pabuabaruna hi Yunus. Dangu, ngitaya, na rihi bokulupa welingu laiYunus nama ninya lai yohu42Na Ratu welingu la selatan na ndualak karianja da tau la rehi nahula lodu buatang dangu hi hukunja kanadu nyuda da mai welingu la hupu tana lapa patinginya namanggana nai Salomo. Dangu, ngitaya, nama rihi bokulupa welingu lai Salomo nama ninya laiyohu.NANAHARUI DJAKA NDA NINGULuk. 11:24-26 43Djaka na luhuka na ngahu akat welingu la tau, hina laku li la pangia manda ningu wainguhina himbu ngia pangiangu na, taka ndana ngalangu a. 44Hala, wanaka, Ku kabeli badi laumanggu, la ngia paluhunggu.' Hala, bana takaka, kanda ningu apa ihina nuna na uma, pambada kangiri yaka, dangu mbada lanyapu naka. 45Halla, ka laku nanyaka na ngahu akatununa hina karianja da pihu ngahu akatu hawiangu da marihi akatu welingu lai nyuna, halahida tama hida ngiangu lai nu. Ba tunaka nu, kana rihika panda hamu na ndumana na taununa welingu lamangilu na. Djia mbuyai nama tumbu la tau nama akatu yiana.DA NUWA NAI YESUS DA MAPADENINGUMrk.3:31-35;Luk8:19-21 46Batalanga pabanjaru duananjapa da tau dangu hi Yesus, ngitaya, na ina dangu da angudedi-Na ndualak padua danya lahambeli, ka kareuku dua-Nya wada. 47Ninya na haatu namapaninya, ngitaha, na inamu dang da angu dedi-Mu ndualak danya la hambeli, ka kareukuduanya Nyuna wadanggau.48Djiaba tuna, na hiamaya na tau na mapani-Nya hi wananya,gamuha da ina-Nggu dangu gamuha da angu dedi-Nggu? 49Halla, hina padjualaha da limanala tubada dama kikunya, hi wanai Yesus, yiadaha da ina-Nggu dangu da angu dedi-Nggu! 50Kanadu djaka gamuya na mapalakuya na pawukuna na Ama-Nggu la Surga, nyuna ya naangu Nggu paluhu, na anawini-Nggu, na ina-Nggu.
NA PANGIARANGU RUKUNA NAMA HABARUNGU 1La lodu nuna , hi Yesus na luhu welingu la uma hina uhuku la halinggi tamma. 2Halla, hinapauhingu na tau dangu lai Nyuna. Tunaka nu, Nyuna hei nanyaka la tiana hina uhuku, halana tau dangu ndualaku nanyaka la halinggi tamma.3Hala, na dangu na papani wananjanyuda bana wangu pangiarangu, hiwan-Na, Ninya na tau nama habarungu wini na lua pahabarungu, 4ba talanga habarunguna, ninja da wini dama kanabu la halinggi anda, namunja damabohu hida nga panjapuha. 5Da wini hawiangu da kanabu latana ma pawatungu, na mandadangu tanana, da rianggama patumbu kaba ndana majolung a na tana. 6Djiaba tuna nu, banahungaka na lodu, ka mbana nanjaka lodu da papamula nuda. Dangu, kabanda ningudu amuda,da pa pamula nuda kameti danyaka. ⁷7Da wini dama kanabu la wuku rii madaka, bana tumbukana rii madaka nuna, hala nggapi nanyaka. 8, nawini hawiangu nama kanabu latananama hamu hina tu wuana, ningu mapa hangahu wundangu, ningu mapa nomu kambuluwundangu, ningu mapa tailu kambulu wundangu. 9Nggamu nama ningu kahilungu, mata kanarongu."HI YESUS NA PA AJARU BANA WANGU PANGIARANGUMrk. 4:10-12;Luk.8:9-10 10Halla, dama kikunya damai lai Nyuna hida pa ara-Nya, kanggikina Nyumu bau pabanjaruduanja nyuda hu wanja pangiarangu? 11Hina hiama ha hi Yesus, Lai nyimi pambada wuangumakaika la papinya na pakawiningu rukuna na pahanganji Surga, taka nyuda ndapa wuanja. 12Kanadu, na tau na maningungu, pawuang mayaipa hi lupa na bundu landangu.13Lailununa duka, hi wanggunja nyuda wangu pangiarangu djaka da ngitangu, nyuda ndada ngitaa,dangu djaka da rongu, nyuda ndada rongu a, dang ndada djangapu aya. 14Rukuda nyuda,padeningu nanyaka na pambada patakanai Yesaya ba wana, Wangu parongu wami, bai rongutaka ndai njadi a pa djangapuya. Dangu, wangu bai ngitang, taka ndai pianya.15Ka batimbimananyaka na etina na banjaru yiana, da kahiluda da mboduku parongu, hala hida bitanjada matada nyuda. Djaka ndia, da ngitangu wangu mata duda lati, darongu wangu kahiluda,da djangapu wanya wangu etida, hida pambelingu lai Nyungga hala hi pa panjanja.16Takabatuna, pa pakanyurungu haka da matamu ka bau ngitadu da kahilumu bau rongudu. 17Kupaninggau na mapadeningu bada danguma da wunangu dangu da tau mapadeningu damambuhangu pangitaya na pangitami, taka ndada ngita aya, dangu dama mbuhangu paronguyana parongumi taka ndada rongu aya.NA PALUAHA NANYA RUKUNA PANGIARANGUMrk.4:13-20;Luk.8:11-15 18Ba tunaka nu, patinginyawa na ihina na pangiarangu rukuna na tau nama habarungu. 19Djakana ronguyaka na pulungu pahanganji na tau taka ndana pianya, namunyaka hi ma akatuhina wahiya na pambada tondungu da la eti na tau nuna. Na tau yiana djiayaka na wini napa habarung la halinggi anda.20Nimbunyai na pa habarung la tana pinu watu, djiaduyaka natau na maronguya na pulungu hala hina kataku mbaha etiya, 21taka ba nda ningu a amuna kandana torungu apa una. Bana takaka na mapakapidihu na pamayila wangu lailu na pulungununa, ka kanabu madua nanyaka. ²22Nawini na ma kanabu la huanga rii madaka djiaya na tauna maronguya na pulungu nuna, bada gidikunyaka na pinu tana dang na mangabangu pawuluna kaduahakya na pulungu nuna lupa hi ndana wua. 23Taka, na tau na pa habarung winina latana nama hamu, yiana djiaya na tau nama ronguya na pulungu nuna dangu na pinya. Nyunamaka nama tu palanga takangu wuana, ningu mapa 100 wundangu, hawingu 60, hiwiangu 30.PANGIARANG RUKU RUMBA DANGU GANDUM 24Hi Yesus ba paninja nyuda wangu pangiarang hau rupa, hala Wanna, na Pahanganji Surgangiarana hama djiangu na tau nama habarungu wini hamu la wuakana. 25Djiaba tuna nu,batalanga katuda halanaka na tau, namunyaka na muhuna hina habarunya wini witu lahuanga gandum, hala hina laku. 26Bana tumbuka napa tondungu dangu bana tuka wuana,hinaka hi ngitaya na witu.27Hala, kamai danyaka da atana na mangu wuakangu hida paaranya, Umbu, nda wini hamu aya na pa habarumu la wukamu? Hala ka nggi paweli naka nunana witu? 28Hala hi wananja, na haatu muhu nama palakuya.'hala, hi wadanya da atana, malahu mbuhangu nu kama laku pa pa uhinya?29Hala, wanaka na maramba, matangu! Kanadu,batalanga pa uhimiya na witu, napa na tambuta pakariangudu. 30Mata bianja kada tumbupakariangu lundu takanya na rehi muti. Dangu, la rehi muti, kaku paninja dama habarungu,kada pauhi mangilu pakunya na witu nuna hala kahondu yubuluya ka tunuya. Hala, nagandum ka tuya la dandakunggu.NA PAHANGANJI NAI ALLAH HAMA DJANGU KAROHU SESAWI DANGU RAGIMrk.4:30-32;Luk.13:18-21 31Halaka hi Yesus hina paninja pangiarangu hau Rupa lai nyuda, wananja, Na pahanganjiSurga nuna hama djangu karohu sesawi na papiti tau hina tondunya la wuakana. 32Na karohununa ma rihi pakudu ya welingu la mbu hala wini, taka djaka na tumbuka, marihi la pabokuluya welingu la mbu hala rii, na jadi hareti pingi ai lupa da mabohu la awangu hi damaipatu hibuda la laina.33Halla hi Yesus hina hili paninja nyuda pangiarang hau, na pahanganjiSurga nuna hama djangu na ragi, hala hina pitiya tau kawini hina tuya la angu tepung terigutailu mbua huruna na danguna lundu hina kada ndabanya ragi na tepung.34Mbu halana yianahi Yesus na paniya la tau dangu wangu pangiarangu, ndana jadi a nyuna pa pani danja da taudangu djaka ndana wangu pangiarangu. 35Taka ba tuna nu, ka padeningu hala nanyaka na pambada pani nama laku li la wunang, Nyungga ku bunggahu ngarunggu wangu pangiarangu,Kupani halaha dama kawiningu piti welingu ba hina na jadi na pinu tana.PANGIARANGU RUKUNA NA RUMBA LA WUAKA 36Halaka, hi Yesus na matanya na tau dangu hala hina tama la uma. Dangu, da makiku-Nyahida mai lai Nyuna hala hiwada,"Paluaha nggamanya lai nyuma rukuna napangiarang witulawuaka." 37Dangu, nahiamna, na Tau nama habarungu wini mahamu djiaya na Ana Tau, 38taka na wuaka nuna djiaya na pinu tana yiana. Na wini nama hamu djiaha na ana-anapahanganji, taka na witu djiaya na ana-ana nai ma akatu, 39hala na muhu nama habarunyadjiaya na Iblis, taka na rehi muti djiaya na hupu njapu rehi, dangu dama tanggu muti djiahada Malaikat.40Jadi hama djangu na witu na pa pauhing hala hi tunuya la epi, tuna nudukanama tumbu napa la hupu njapu rehi. 41Na Ana Tau napa na paliawaha da Malaikat-Na, hidapauhinja da watu tunjuru hamangmai da tau dama palakuya nama akatu la pahanganji-Na, 42dangu hida ndauha ha la epi. La pangia lai nu nama ninya djiaya na hi padudurung dangu napangihingu ngandu aka. 43Halaka, na tau nama padeningu hina hambila hama mata loduya lapahanganjina na Amada nyuda. Nggamu nama ningu kahilungu, mata kana rongu."44"Na pahanganji Surga hama tuna na pawulu na maninya la unu tana la wuaka, hina ngitayatau, hala hina kawini belinya. Dangu, lailu hanangu na, ka beli nanyaka, hina dangga halanjada manguna, halla hina keiya na wuaka nuna. 45La handadikuna, na Pahanganji Surga hamadjangu na tau danggangu nama himbu hada mama nandangu. 46Bana hauninguka hadamambotu wilina, ka beli nanyaka hina dangga halanja da manguna, hala hina keiya nuna nahada."NA PAHANGANJI SURGA HAMA DJANGU JALA MAMBINU IYANGU 47Tuna numbui, Na Pahanganji Surga hama djangu jala na pawala la tehiku, hina pauhingmatu-matu iyangu. 48Bana mbinuka na jala nuna, ka yila danyaka la halinggi hida uhuk, halahida pauhinja da iyang hamu la kaliku-kaliku bakul, hala da manda hamu hida warunja.49adi,tuna nuduka napa nama tumbu la hupu japu rehi. Da malaikat da luhu la pakawariya namaakatu welingu la tau mapadeningu, 50Halla da tau akatu hida warunja la epi. La pangia lai nudjiaya na hi padudurung dangu na pangihingu gandu aka.51Mbada pihamu minyaka yiana?Hala hiwada-Nya nyuda. 52Hala, hi Yesus hiwananja nyuda, Lailu nuna, nimbihu dama pinguTaurat dama mbada jadi makikung la pahanji Surga, nyuna hama djangu na mangu umangunama paluhu pawuluna nama bidi dangu mama ndai welingu la pawuluna.YESUS NDA PAKATAKU AYA LAKUATAK WIKI-NAMrk.6:1-6;Luk.4:16-30 53Bana hala ndaba haka na pangiarangu nuda hi Yesus, kalaku nanyaka welingu lai nu.54Dangu, bana takaka la kuatak wiki-Na, Nyuna hina pa piakangu la sinagoge-sinagoge danyuda ka hangataru danyaka hala hi wada, la nggika na galangu ningu manggana dangupambiha wangu na Tau yiana? 55Kanda djia aya ni na ana na tukang ai? Kanda djia aya hiMaria ba wadanya na ina-Na, dangu da angu dedi-Na ba djiaha hi Yakobus, Yusuf, Simon,dangu hi Yudas? 56kanda djia aha da anawini-Na dama ninja lai nyuta? Halla, ka nggi biakana ngala ninja mbuhala da yiada ehi nina na Tau?57Dangu, kahidu da-Nyaka eti. Batunaka nu,ka wanajaka nyuda hi Yesus, na haatu Wunang nda djia aya ka ndapa tembiya, hinggiluna lakuatak wikina dangu la uma wikina. 58Hala, ka ndana pandoi apa tanda mbihana lai nu kabandada parahaya dupa nyuda.
Na kareuku na rukunai Yesus na ronguyaka hi HerodesMrk. 6:14-29; Luk. 9:7-9 1La rehi nu, hi Herodes, maramba lai nuya, na ronguyaka na kareuku rukunai Yesus. 2Dangu,hina paninja da atana, Yianayaka hi Yohanes parunung. Nyuna mbada luri belinaka welingu lapadua tau meti djiaya nuna duka hi ninya napa mbiha wangu lai Nyuna.3Kanadu, Herodes na yapaya hi Yohanes, hina honduya, hala hina patamanya la uaka lailurukunai Herodias, na papaha nai Filipus, na angu dedinai Herodes. 4kanadu hi Yohanes ba kaliwana dunya, Ndana hamu waanya djakau mangunyai Herodias. 5Djaka djiaya hi Herodes nambuhanguma papametiyai Yohanes, taka na mangadatunya na tau dangu kaba wunanguyahi Yohanes bawada di.6Taka, ba djiayaka na pangada nanya na dangu dedina hi Herodes,ka rianja nanyaka na anana kawini hi Herodias la hanggada nyuda, ka hanangu nanyaka naetinai Herodes, 7nggara biaya na pakaraina na midi kawini nuna daingu mana baku wuanya.8Taka, bana halaka na inana papaninya, ka wanaka na bidi kawini nuna, wuangganya nahu laiyohu, hu tuya la ndulang na katikunai Yohanes hala kau wuangganya. 9Djapangkai bana milana etina na maramba, taka mbada hala naka paharangu dangu nggikiwanaka na tau namangangu danya, hina wuangu pareta lupangu kawuanya.10Hina parahangu lapa kadipuya nakatikunai Yohanes la uaka. 11Dangu, hi tuya la ndulangu na katikunai Yohanes, hi wuanya nabidi kawini nuna hala nyuna hina ngandinya na inana. 12Halaka, da makikunyai Yohanes hidamai, papitiya na toluna, hala hida taninya. Hala, hida lua papaninya hi Yesus.LIMA MBUA KANGUTA DUA NGIU IYANG NDUMA TAU LIMA RATAMrk. 6:30-34;Luk. 9:10-17;Yoh. 6:1-14 13Taka ba naronguka hi Yesus na rukuna yiana, hina yilangu welingu lai nu wangu tiana,hina pamiahangu la mahinggilu. Hala, ba daronguyaka yiana da tau dangu, hida kiku-Nyabada wangu papangga lawihi welingu la hau kuatak-hau kuatak. 14Bana luhuka hi Yesus, kangita nahaka da tau dangu, hala hina milanja eti nyuda, hala hina papanjanja nyuda damahidu.Bana luhuka hi Yesus, kangita nahaka da tau dangu, hala hina milanja eti nyuda, hala hina papanjanja nyuda damahidu. 15Ba mareni rudungu naka, dama kikunya damai lai Yesus hala hiwadanya, lai yohu namalinggitu hala mareni rudung amanaka. Parahanja da tau dangu kada beli la nde-ndehakada kei pangangu nduma wikida.16Taka batuna nu, hiwananjai hi Yesus, ambu dalaku du.Mata nyimi kai wuanja pangangu. 17Hala hiwadanya Nyuna, lai yohu nyuta yia nda ga-garaa maningu, 5 mbua ada da kanguta 2 ngiu ada da iyangu. 18Hala, hiwana, ngandi gaha namuNyungga,19Halaka, hina parahanya na tau dangu la pauhuku la pinu rumba, hala Nyuna hinapitiha da 5 mbua kanguta 2 ngiu iyangu nuda, hala hina tangara la awangu, hala Nyuna hinapamalangungu dangu hina kawita-witaha da kanguta nuda. Bana halaka, Nyuna hina wuanjala makikunya, hala dama kikunya hida wuanja da tau dangu. 20hala, nyuda hida ngangu lunduda mbihu. Halaka, hida pauhinja dama rihi, ningu hakambulu dambu kaliku mbinu. 21Hala,dama ngangu ningu tau 5.000 ya na mini, ndedi paniha aha da kawini dangu da ana kiada.YESUS NA LINDI LA PINU WAIMrk. 6:45-52;Yoh.6:15-21 22Hi Yesus na pambanaha da makiku-Nya la patama la tiana hala kada laku mangilu la hapapa,hala Nyuna hina parahanja da tau dangu pabeli. 23Bana, halaka paparahanja da tau dangu pakabeli, Hina hei la palindi didi miaha aya la pahambayangu. Ba mareni rudungunaka, didimiaha Ayaka lai nu. 24Djiaba tuna, bana marauka na tiana welingu la mamadu, hina kuadanyangalungu kaba dapalawangu dangu na ngilu.25Hala, la papatu wana na jam la rudung nuna,Nyuna na mai tuamaha nyuda, hina lindi la pinu wai. 26Da makiku-Nya Bada ngitayaka banalindi la pinu wai, ka nda uku mangadatu ha hala hida wara, nuna na heitang! Hala, nyuda hidawa-wara kaba mangadatu danya. 27Halla batuna, ka manyamalu kareuku dananjaka nyuda,hiwa-Na, "Pamandunya na etimu! Djiaka Nyungga, ambi mangadat du.28Hala, hi Petrus hiwana-Nya, Miri, djaka djia dukau, parahangga kaku lua tuama-Kau la pinu wai. 29HiwanaiYesus, Pamainguwa! Hala, ka luhu nanyaka hi Petrus welingu la tiana, hala hina lindi la pinuwai, hina laku tuamaya hi Yesus. 30Taka, bana ngitayaka na ngilu, ka pakiringu nanyaka nyunapa mangadatu hala kangeri tandaningu nanyaka. Hala kawara nanyaka, Miri, padita aruka!31Ka pandjuala nanyaka na lima-Na, hina yapayai Petrus, hala hi wana, nyumu mahakudunguparahayamu, kanggikina hiu ndua ndandi? 32Taka bada tamaka la tiana, na ngilu mbu nakamandalu. 33Halaka, nyuda da maninja da latiana hida marubukunyai Yesus hala hiwada,"Langatakama Nyumu ba Ana Allahkau!YESUS BANA PA PANJANJA DA TAU MAHIDUMrk.6:53-56 34Bada halaka papala, taka danyaka nyuda la tana Genesaret. 35Taka da tau lai nu badatandayaka Nyuna, ka pani wangu danyaka lai nu hala hida ngandi halaha da tau dama hidulai Yesus. 36Hala mala aru wadanyai Yesus djaka na peku kama damaya na hupu kalembi-Mu,dangu na tau nama damaya daingu mana bana panjangu.
NA UKU NAI ALLAH DANGU NA KALARATU TAU 1Halaka, ba mapiraha tau Farisi dangu da mapingu mapingu Taurat welingu la Yerusalemda mai lai Yesus hala hi wada, 2Kanggikina dama kikun-Nggau hida panggaya na kalaratubokunda? Kaba, ndada bahadu limada bada ngangu kanguta! 3Hala, hi wanai Yesus banahiamaha nyuda, hala, nyimi ka nggikina hi pangga mbuyai na paretanai Allah lailu na kalaratamu?4Kana pulunai Allah, Tembiha da ama inamu, taka, djaka nggamuya nama ratunya naamana djaka ndia na inana, pa huku pametiya. 5Hala, wami nyimi, Nggamuya nama wananyana amana djaka ndia na inana, Nggara biaya na pambada ngalamu pa mbada marakungu yakalai Allah, 6ambu na tembi duyapa na amana dangu na inana. Djiayaka, ba pabiata minyakana pulu nai Allah lailu na kalaratumu.7Nyimi, tau kambalikukai, na padeningu maduka napapaninai Yesaya rukumi nyimi: 8Na banjaru yiana da tembika Nyungga wangu ngaruda, takana etida na maraupa welingu lai Nyungga. 9Hala, hawiangu da marubuku-Ngga hala hida paajaru wangu pareta tau.10Halai, Yesus napa aunja da tau dangu hiwananja, Patingingu dangukai pinyawa! 11Nda djiaaya nama tama la ngaru a nama pamarihaku ya na tau, taka nggarayanama luhu welingu langaruna, djiaya nama pamarihaku ya na tau.12Hala, kamaidanyakadama kikunyai Yesus hida paara-Nya, mbada pimunyaka Nyumu bada hidu ka da etida da tauFarisi bada ronguyaka na papanimu? 13Hala, hi Yesus hi wana bana hiamaha, na papamula napanda pamula na na Ama-Nggu na maninya la Surga pa butaya lundu taka la amuna. 14Matabianja nyuda. Nyuda mapakapipi mapoki welingu la tau mapoki. Hala, djaka na tau pokina kapipi hama tau pokina, pakaduada da kanabu la walabongu.15Hi wana-Nyakai Petrus,paluahanggamanya na pangiarang nuna lai nyuma. 16hi wanai Yesus, kamala kandedi hipimanya nu? 17kamala ndai pimanya mbu halana nama tama la ngaru nama puru la kambu napawarungu ka jamban?18Taka, djaka nggaraya nama luhu welingu la ngaru wuwana welingula eti, taka nunaya nama pamarihaku ya na tau. 19kanadu welingu la eti ngia paninya nakanandingu akat, na pameti tau, na njuraku, na njala ba njuraku na bohu, na hakahi kambaliku,dangu na palaping. 20Djiaya yiana maka nama pamarihaku ya na tau, taka na ngangu ba ndapabaha lima ndana pamarihaku aya na tau.YESUS NA NDULAYA NA KAWINI KANAAN 21Halla, ka lakunayakai Yesus welingu lai nu hina hanahungu la paraingu tirus dangu sidon. 22Halla, na haatu kawini kanaan na maninya la paraingu lai nu na mai hina paaungu, Namuaruka Nyungga, Miri, Ana nai Daud! Na Ananggu kawini na runukuya wandi akat lalu mayilaya. 23Taka, nda hauma, pahiama wananya na kawini nuna hi Yesus. Hala, ka mai danyakadama kiku-Nya hala hida pambana-Ya, hi wada, Parahanya nyuna kana beli kaba waramanu nanya nyuna namu lakadjianda nyuta.24Halla, Nyuna hiwana bana hiama, Nyunggapapaliawa la mbimbi dama mbulang welingu la banjaru Israel. 25Halaka, na kawini nuna hinamai tuamaya hina patika la hangganai Yesus, wananya, Miri, ndula aruka! 26Taka, wanakaiYesus bana hiamaya, Ndana hamu a djaka pitiha da kanguta nduma anakiada ka ndauhanja daahu.27Taka, wanakaiYesus bana hiamaya, Ndana hamu a djaka pitiha da kanguta nduma anakiada ka ndauhanja daahu. 28na hiama na kiwini, langataka, Miri, taka da ahu nuda da ngangu kamumu ma kanabuwelingu la menja na mirina. Halai, Yesus wananyaka, Ha kawini, na bokul na parahayamu!Na jadiwa lai nyumu hama djangu na pawukumu. La rehi nuna maaka, na anana kawini banapanjangu.Hi YESUS BANA PAPANJANYA NA TAU DANGU 29Nalakui Yesus welingu lai nu, nali lahalinggi tama Galilea. Hala, bana heika lapinumapalindingu, Halaka uhuku -Nayaka lai nu. 30Halaka, na tau dangu na pauhingu bana mailai Nyuna, da ngandiha da tau makaliparu, pongu, poki, kambiu, dangu da tau hawiangu.Hala, hida pakatudaha da tau nuda la wihinai Yesus hala Nyuna hina papanjanja nyuda, 31kahangataru nanyaka na tau dangu bana ngitaha dama kambiu bada kareuku, dama pongubada langaka, dama kaliparu bada pangga,dangu dama poki bada ngita. Hala, nyuda hidapamangaranya na Allah Israel.HI YESUS BANA WUANYA PANGANGU NA TAU PATU RATA RIHIMrk.8:1-10 32Hala, hi Yesus hina paaunja dama kiku-Nya hala hiwananja, Ku milanja eti da tau nudakanadu mbada tailu mbua lodu daka bada kariangga Nyungga hala hinda ningu a pangangu.Dangi, Ndaku mbuhangua pa parahanja pabeli dalungu manjuda napa da haluputdu laanda. 33Hala, wada -Nyaka dama kikunya. Langginika tangalangu ningu kanguta la pangiamamalingitu yiana kata pambihuya na tau nama dangu yiana. 34Ka paara nanjaka nyuda hiYesus, pira mbuda da kanguta dama ninja? pihuda, dangu ana pira ngiu ada da iyang kudu. 35Hala, hi Yesus na parahanja da tau dangu lapa uhuku la tana.36Hala, piti nahaka ba pihumbua da kanguta dangu da iyang kudu nuda, hina pamalangungu, Hina kawita-witaha, halahina wuanja dama kiku-Nya, hala dama kiku-Nya hida wuanya na tau dangu. 37hala nyudahida ngangu lundu mbihuda. Halaka, hida pitiha da rihi ngangu da, ningu pihu mbua kalikumbinu da. 38Nyuda dama ngangu ningu patu rataya na mini ndapa niha aha da kawini danguda anakiada. 39Hala, piti nahaka ba pihumbua da kanguta dangu da iyang kudu nuda, hina pamalangungu, Hina kawita-witaha, halahina wuanja dama kiku-Nya, hala dama kiku-Nya hida wuanya na tau dangu.
DA TAU FARISI DANG SADUKI DA KAMANYAI YESUS 1Halaka, da tau Farisi dangu Saduki damai la pakamanyai Yesus. Nyuda da karaiyai Yesus kanapangita nggama hau tanda welingu la Surga. 2Taka na hiamai Yesus, djaka na mareni ka narudungu, wami nyimi, na yarahu hamu bana rara na awang.3Halaka lambaru, na tungu na ngilumbangatu kanadu na awangu bana rara dangu na kapatang. Nyimi mipingu bia nggiki hamanabai kawariya na rupana na awang, taka ndai njadi a lapa kawariya na tanda-tanda rehi. 4Na haundalaru nama akatu dangu nama njuraku yiada da pambanangu pakarai hau tanda, nda djia njadimanapa kapa ngitanja bianjapa hau tanda, hinggiluna na tanda nai Wunangu Yunus. Halaka,Nyuna hina laku warunja nyuda.NAPALUAHANANYA RUKUNA NA RAGI TAU FARISI DANG SADUKI 5Bada taka ka la hapapa tamma da papanaungu, ka maruambangu danyaka pa ngandi kanguta. 6Hala, kawana ndjaka nyuda hi Yesus, Patandanya dangu rimangu badi la ragi tau-tau Farisidangu Saduki. 7Hala, ka pakiringu danyaka papani wanya nuna la hapa djiaha hala hi wada, djiabandata ngandi kanguta kabadi yia. 8Taka batuna, hi Yesus na pimanya yiana napa pabanjaru wadahala hi wana, ha nyimi tau mahakudung parahaya, ka nggikina hi pabanjaru wanya la hapa djiakairukuna banda ningu kanguta?9Mala nu ndedima hi pinya dangu ka ndai namu mayapa da limambua kanguta nduma tau lima rata, hala da rihida pira mbua kalikuda bai pauhinja? 10Djakandia, pihu mbua kanguta nduma tau patu rata, hala da rihida pira mbua kalikuda bai pauhinja?11Kanggikina hi ndai pimanya banda paniwangu nggunya kanguta a Nyungga lai nyimi? Taka,rimangu badi la ragi tau Farisi dang Saduki. 12Hala, hina aka hida pinya banda piniwangu nanya laparimangu la ragi kanguta a, taka djiaya napa ajaru wada da tau Farisi dangu Saduki.13HI YESUS DJIAYA NA MESIAS 14Bana taka kai Yesus la Kaisarea Filipi, ka paarangu nanyaka Nyuna la makiku-Nya, malabana pani wangu na tau, Nggamuya na Ana Tau nuna wada? 15Da hiama nyuda, hawiang djiayaiYohanes parunung wada, taka hawiang djiayai Elia wada, taka hawiangu djiayai Yeremia wada,djaka ndia haatu wunangu ya wada. ¹⁵Hala, hi Yesus hina pa aranja nyuda, Mala, nyimi, gamukaka Nyungga yiana? 16Na hiamai Simon Petrus, Nyumu djikau Mesias, Ana nai Allah nama luri!17Hi wananyai Yesus, Pa pakanyurungukau nyumu, Simon ananai Yunus, kanadu banda toludangu ria aya nama paluaha gaunya yiana lai nyumu, taka na Ama-Nggu nama ninya la Surga. 18Dangu, Nyungga nahu Petrus wanggu gauka. Hala, la pinu watu yiana, Nyungga ku pahadanyana kabungguru-Nggu hala na Ngaru pindu Hades ndada njadi a pakuahaya.19Hi wananyai Yesus, Pa pakanyurungukau nyumu, Simon ananai Yunus, kanadu banda toludangu ria aya nama paluaha gaunya yiana lai nyumu, taka na Ama-Nggu nama ninya la Surga. 20Dangu, Nyungga nahu Petrus wanggu gauka. Hala, la pinu watu yiana, Nyungga ku pahadanyana kabungguru-Nggu hala na Ngaru pindu Hades ndada njadi a pakuahaya.HI YESUS NA PANIWANYA RUKUNA METINAMrk.8:31-9:1;Luk. 9:22-27 21Pakiring la rehi nu, hi Yesus na paluahanya la makiku-Nya Nyuna bana laku ma badi laYerusalem hina dangu na pamayila wana weling la ama bokul- ama bokul, dangu la ratukapala, hamangu mai dama pingu Taurat, hala hi pametiya hina luri beli la lodu patailu wana. 22Halakai, Petrus hina yilaya la karaha na, hina mbeni-Nya, hi wana, Miri, padaingu manai Allahbana pamarauya nuna welingu lai Nyumu! Mbu halana yiana nda djia tumbu ana lai Nyumu. 23Taka batuna nu, hina pambelingui Yesus hi wananyai Petrus, Maraukau weling lai Nyungga,ha Iblis! Nyumu djiakau watu tunjuru Nggu kanadu ba ndau pamandu anya na kanandingmula pambuhanai Allah, taka djiaya na pambuha pinu tana.24Kawana njaka da makiku-Nya,djaka ningu ma mbuhang pa kikungga Nyungga, na mayau pakunya badi na wikina, na dukuyana harikang na, hala kana kikungga Nyungga. 25Taka djaka gamuya nama pamandunya nahamanguna na yamihuya na hamanguna. Taka djaka gamuya nama yamihu hamanguna lailuNyungga, daingu na ngalanya. 26Gara ka untungna djaka na mangu halanya na pinu tana, taka nayamihuya na hamanguna? Djaka ndia, garaka pawuananya anguna patau hiluna na hamanguna?27Kanadu, na Ana Tau daingu takana ba wangu mangaranguna na Ama-Na bada pakariangudangu da Malaikat-Na hala hida himbaluya nimbihu na tau palatanya napa pandoi na. 28Nyunggaku paninggaunya nama padeningu, ninja ba tau mapiraha dama ndualaku lai yohu nda djia metiada lundu nyuda da ngitaya na Ana Tau bana taka la pahaganji-Na."
HI MUSA DANGUi ELIA DA PAWUWANGU DANGU HI YESUSMar.9:2-13;Luk.9:28-36 1Nomu mbua lodu la hambeli na nuna, hi Yesus na wandahai Petrus, Yakobus, lupa hi Yohanesangu dedi nai Yakobus, hala hina karianja nyuda la pahei la pinu palinda jangga ba didi miahaaha. 2Hala, hi Yesus hina panjilungu na rupana la hanggada nyuda. Na mata-Na na hambila hamadjiangu mata lodu dangu da katari-Na da bara kanyilaku.3Dangu, ngitaya, ka pawuwang danyakalai nyuda hi Musa dangu Hi Elia, bada pa banjarungu danyai Yesus. 4ka wananyakai Yesuspariana hi Petrus, Miri, na hamu mapa lati djaka ni manu nda lai yohu, mata kaku pahadangutailu mbua uma lai yohu, hau ndumamu Nyumu, hau nduma nai Musa, dangu hau nduama naiElia.5Ba talanga pa banjarung napa hi Petrus, na awang nama hambila na pamaunja nyuda,dangu, ngitaya, ninya na kareuku welingu la awang nama wana, Yianaya na Ana-Nggu napanamunggu, lai Nyuna Ku parakangu. Ronguyawa Nyuna. 6Bada ronguyaka nuna dama kiku-Nya,ka patika danyaka hida pudukuya na tana ba lalu mangadatu da. 7Djiaba tuna, hi Yesus na maituamaha hina damaha nyuda, hiwananja, hadanguwa ambi mangadatu du. 8Bada tangaraka kanyuda, ka nda haatu apa pangita da, didi miaha ayaka hi Yesus.9Bada puruka welingu la palindi,hina paretaha hi Yesus ka ambu da paniwangu du lai gamu biaya lupa takanya na Ana Tau bapaluri beliya welingu la njuanga tau meti. 10Hala, dama kikungu kapa arangu danyaka lai Nyuna,Hala, kanggikida dama pingu Taurat bana mai mangilu mapa badi hi Elia hiwadai?11Nahiamahi Yesus, djaka djiaya na mai mangilu ma hi Elia la papalanyapunya mbu halana. 12Djiaba tuna,nahu ku paninggai ba bada mai manaka hi Elia, taka ndada tanda aya nyuda taka palakudanya napambuha ma ada nyuda. Tuna numbui na Ana Tau daingu mayila mana la limada nyuda. 13Taka,hina aka hida pinya da makikung ba pani wananya hi Yohanes parunung du Nyuna lai nyuda.NA HAATU ANAKIADA NAPA PAHALA WELINGU LA NGAHU AKATUMrk. 9:14-29;Luk. 9:37-43a 14Bada kabeli kai Yesus dangu dama kikungu la tau dangu, na haatu tau mini na mai lai Yesushina patika la hanggana hala hiwana, 15Miri, namu aruya na ananggu ba hidu wutu manu nanyadangu lalu mayila ya. Nyuna na kali kanabu la epi dangu la wai. 16Ku ngandi mayaka lati lamakiku-Nggau, taka nyuda ndada maka a pa papanjanya nyuna.17Na hiama hi Yesus, Ha, nyimindalar manda parahaya dangu manjarangu! Ka pira mandai mapa badi Nyungga baku ndadikukarianggai? Pira mandai mapa badi Nyungga baku paliara nggai kanandigu dumami nyimi?Karianya namu na anakiada lai Nyungga. 18Halaka hi Yesus hina kayakkaya na ngahu akatu nunalupa na luhu weling la anakiada mini nuna, hala ka panjangu nanyaka na anakiada nuna la rehinuna ma a.19Halaka dama kikungu mai danyaka lai Yesus, bada pamiahanguka dangu Nyunahida paarangu, ka gikina nyuma hi ndama maka lapa wanggaya na wandi akatu nuna? 20Hiwananja nyuda, kanadu na parahayamu nama hakudung. Ku paninggainya nama padeningu lainyumi, djapa ka hama karohu hawi aya na parahayamu, hi njadidu la papa ninya na palindi yiana,leling kau welingu lai yohu kau laku lai nu! Taka na palindi nuna daingu leling mana. 21Nda ninguamanda peku la nduma mu. Djiaba tuna, na ngahu akatu hama djangu yiana njadi lapa wanggayawangu hambayangu dangu puaha.HI YESUS NA PANIWANYA RUKUNA METINAMrk. 9:30-31;Luk. 9:43b-45 22Ba talanga pauhi dai Yesus dangu dama kiku-Nya la Galilea, hala Nyuna hi wananja nyuda,na Ana Tau pawuayaka la lima tau, 23hala nyuda hida pameti-Ya, hala Nyuna hina luri la lodu napatailu wana. Hala, ka dira handuka haka dama kiku-Nya.24Bada taka ka la kapernaum, dama pauhingu hilu katiku 2 dirham da mai lai Petrus hida paarang, Mala na gurumu ndana bayar a hilu katiku 2 dirham? 25Na hiama hi Petrus, "djiaya."Banatamaka la uma, hi Yesus na kareuku da mangilunya, Ngiki wamuka nahu, Simon? Weling laigamuka da maramba la pinu tana bada pahurung hilu katiku? Weling la ana daka djaka ndia latau hawiangu ka?" 26Weling la tau hawiangu, bawana kai Petrus, kawanakai Yesus , ka djaka tunanu, ka bembahu danyaka da ana na. 27Djiaba tuna nu, ka ambu ta pahiduha da etida, maiwa katalua pama ngiala la tamma. Pitiya na iyang pakawunga yapa hala kau wangaya na ngaruna, kangitamunyaka na hau stater. Kau pitiya na ndui nuna hala kau wuanja nyuda, nduma-Nggu dangundumamu."
GAMUYAKA NAMA RIHI BOKUL LA PAHAGANJI SURGA?Mrk. 9.33-37;Luk.9:46-48 1Larehi nu, ka mai danyaka dama kikung lai Yesus hida paarang,"Gamuyaka nama rihi bokulu lapahanganji Surga?" 2Halaka, hi Yesus hina pa aunya na anakiada kudu lai Nyuna, hala hina tuyana akiada kudu nuna la padua da nyuda, 3hala hiwana," nahu Nyungga kupaniya nama padeningulai nyimi, djakai manjaria dangu ka ndai njadi anakiada, nyimi nda djia njadi ami la patama lapahanganji Surga.4Gamu nama pa kiandarung wikina hama djangu na anakiada yiana djiayanama rihi bokul la pahaganji Surga. 5Dangu, djaka gamuya nama katakuya na ana kiada hamadjangu yiana la tamu-Nggu, nyuna kataku nangga Nyungga.PA INGANYA NAMA PAWITINYA NA NJALAMrk.9:42-48;Luk. 17:1-2 6Djiaba tuna nu, djaka gamuya nama panjaranya na haatu ana kiada kudu nama parahayalai Nyungga yiana, na rihi hamupa nyuna na watu pianang ka tiwalunya la goruna hala kapatadaninya la tehik nama rihi majolung.7Ura dedi nanyaka na pinu tana kanadu damapanjarangu baninja lai nu! Kanadu, dama panjarangu ba daingu nimanya, taka ura dedi nanyakana tau nama patumbuya. 8taka djaka na lima mu djaka ndia na wihimu nama pawiti nggau hunjala, kadipuya kau warunya nuna. Na rihi hamupa bau tama la luri wangu kapungga limamudjaka ndia bau kanjiku welingu bada kadambungu da limamu dangu da wihimu, taka hipa ndauhabiakau la epi manda mbada.9Djaka na matamu nama pawitinggau hu njala rukiya hala kauwarunya nuna. Na rihi hamupa bau tama la luri wangu hau mata, welingu bada kadambungu damatamu taka hipa ndauha biakauka la epi Neraka.10Patandanya, ambu djia i munyaka la pamimupamarahu na haatu anakiada kudu yiana. Taka nahu, Nyungga wanggunggai da Malaikat la Surgadama tangara manuya na rupana na Ama-Nggu la Surga. 11kanadu, na Ana Tau ba mainanya papamannya nama mbulang.NA PANGIARANG NA MBIMBI NAMA MBULANGLuk. 15:3-7 12Malla gikina wamuka? Ninya na haatu tau nama ningu 100 ngiu mbimbingu, taka na heu nanjarangu, mala ndana mbanjalu aha la palindi hala hina lua pahimbuya na heu nama jarangu nuna? 13Hala, djaka na ngala nyaka, nahu Nyungga kupaninggai, na rihi mbaha etipa lailu na heu namanjarangu nuna welingu da 99 dama nda njarangu. 14Tuna numbu, nda pawukuna na Amamu laSurga aya djaka na meti na haatu na anakiada kudu yiana.PANAUNYA NA TAU NAMA NJALALuk. 17:3 15Djaka na njala na angu dedimu, luawa kau paninya na panjala wana, nyumu dangu nyunadidi akai badi. Taka nyuna djaka na rongukau, ngala beli dumunyaka na angu dedimu. 16Taka,nyuna djaka ndana rongukau nyumu, wanda tau madua djaka ndia tau matailu kariamu mataka welingu la ngaru tau madua djaka ndia tau matailu hakahi, mata na pakareuku wangu kanamandungu.17Taka, djaka ndana buhangu mai paronguha nyuda, paniyawa la kabungguru. Hala,djaka ndana buhangu mai la paronguya na kabungguru, mata bianyawa ka hama djanguha dabanjaru hawiangu dangu dama pauhing hilu katiku.18Nahu Nyungga ku paniya nama padeningulai nyimi djaka garaya na pahondumu la pinu tana pahondu buyai la Surga. Dangu, djaka garayanapa pahalamu la pinu tana pa pahala mbuya la Surga. 19Ku hili paninggau, nahu Nyunggawanggunggau djaka ningu tau madua lai nyimi dama pahamang la pinu tana rukuna na pakaraida,nuna padaingu jadi mana lai nyuda lailuna na Ama-Nggu nama ninya la Surga. 20Kanadu, langia paninja da tau madua djaka ndia da tau matailu dama kabungguru wanya na tamu-Nggu,Nyungga ningga la huangada nyuda.NA PANGIARANG RUKUNA PA AING 21Hala, kamai nanyaka hi Petrus lai Yesus hina Paarangu, "Miri, kupambira wundangu kabadibaku ainya na angu dedinggu nama njala lai nyungga? Ku papihu wundang ka badi? 22Na hiamaiYesus, Nyungga ndaku pani anggau pa pihu wundang hu papihu kambulu kali pihu wundang badi.23Lailu nuna duka, na pahanganji Surga hi pangiaranya hama djangu na haatu maramba namapadiha danja da atana. 24Bana pakiringka pa padiha danja, na tau nama wutang madangu 10.000talenta hida karianya lai nyuna. 25Kandana maka apa nyuna lapa bayarha, dangga nyawa nyunakawanaka na maramba, lupa na papahana da anana, dangu mbu halada da manguna, ba tunanu beri bayar manahaka da wutana.26Halaka na ata nuna hina patika dangu hina marubukunyana umbuna, wananya, puli kingga lati daingu mana nyungga baku bayar halaha da wutanggulai nyumu. 27Halaka, na maramba hina namuya na atana, hala hina pulinya, hala hina wuanyapaaing la mbu halada da wutana.28Taka, bana luhuka ka pahambur dananyaka na anguna paatahawiangu nama wutang 100 dinar lai nyuna, hina yapaya hala hina kohulya na ata nuna, danghiwananya, bayar beliha da ndui napa karaimu lai nyungga! 29Halaka, na ata nama wutang lainyuna hina patika hala hina kamahinya, wananya, puli kingga lati daingu mana nyungga bakybayar halaha da wutanggu lai nyum.30Djia batuna, ndana mbuhang a hala hina patamanya lahukung nuna na anguna lupa hina lunah ha mbu halada da wutana. 31taka bada itayaka nuna mbuhalana da ata hawiangu, ka dira handuka haka hida mai lapa paninya na umbuna panamatunyanama tumbu.32Halaka, na umbuna hina pa aunya na ata nama mangilu hala hiwananya, nyumuata makatadakau. Nyungga ku ainja mbu halada dawutangmu lailu bau kamahingga. 33Kandana peku manu kau namuya na angumu pa ata, hama djangu nyungga baku pangitanya nanamunggau nyumu?34Halaka, na umbuna, wangu mbenina, bana wuaya lama tanggu pamayilalundu na mbayar beli halaha da pakaraina lai nyuna. 35Na Ama-Nggu la Surga tuna numa banapalakuya nama pahama djangu yiana lai nyumu, djaka ndau ainya na angumu weling la etimu.
PA AJARU RUKUNA PAHIAWAMrk. 10:1-12 1Bana hala ndabayaka napa paniwana hi Yesus, kalaku nanyaka Nyuna welingu la Galilea, halahina taka la Yudea, la hapapa luku Yordan. 2Hala, na tau dangu nama kanguhuru hida kiku-Nya,hala Nyuna hina pa panjanja nyuda lai nu.3Ba tau mapiraha da tau Farisi da mai lai Yesus kakamanya Nyuna ba wada hala hida paarang, Mala, na padening nu na tau mini kana pahiawadanya na papahana wangu dangu lata? 4Hala hi wananja bana hiamaha nyuda hi Yesus, ka ndaibaha aya kanadu Nyuna, nama padikanja nyuda weli amangu, bana panjadiha nyuda da tau minidangu da kawini,5hala nyuna hina pulung, matawa nahu, na mini kana pahiawa danya na amanadangu na inana, hala kada kahaungu dangu na papahana, hala pakaduada nuda ka hau tolu ada? 6Njadi, nyuda nda tau madua ahapa, taka hau tolu adaka. Lata nuna, garaya na pambada kahaunaiAllah, ambu napa iha dunya tau7Hala nyuda hi wadanyai Yesus, Hala, kanggikinai Musa hinaparetakama lapa wuangu huratu pahiawa dangu hi pahiawa danja da papaha? 8Hi wananjaiyesus, ba jiaya na tongguru eti dumu, hina pulinggai Musa pa pahaiawa danja da papahamu.Djaka djia paku yaka una, weli mulangu nda tuna nu a. 9Dangu, Nyungga ku paninggau djakagamuya nama pahiawa danya na papahana, hinggilu djaka njuraku nanya, hala jaka na nikahdangy kawini hawiangu, nyuna njuraku nanya.10Kawada-Nyaka dama kikungu, djaka tunamaduika da mini lei dangu da papaha, kana rihipa la pahamu djaka ndapa nikah. 11Taka, hiwananjanyuda hi Yesus, nda djia mbu hala ana na tau nama katakuya na kareuku yiana, hinggilu da nyudada pakanyurung. 12Kanadu ba ningu tau na manda nikah kaba tuna numa welingu bana dedi lakambu ina na, dang ningu mai tau manda nikah kaba anguna patau mapandoinya, dangu ningumai tau manda nikah kaba welingu lawikina mananya lailu na Pahanganji Surga. Taka djakagamuya nama katakuya na kareuku yiana, mata kana katakuyawa."HI YESUS DANGU DA ANA KIADA KUDUMrk. 10:23-16;Luk18:15-17 13Halaka, bama piraha da anakiada kudu hida karianja lai Nyuna mata Nyuna kapeku pamaunaha lima-Na da anakiada nuda dangu kana hambayanja nyuda. Djiaba tuna dama kikunya hidambeninja da tau nuda. 14Taka, hiwanai Yesus, Mata bianja da anakiada kudu nuda. Ambu pabiatadunja nyuda la pamai lai Yungga kanadu na pahanganji Surga ba manguna na tau nama hamadjangu da anakiada kudu yiana. 15Bana halaka hi Yesus pa pamaunja lima-Na da anakiada nuda,hala Nyuna hina laku welingu lai nu.NGIKI HAMANA HI TANGALANYA NA LURI PALUPANGMrk. 10:17-32;Luk. 18:18-32 16Hala, kanamunyaka na haatu lai Yesus hina Pa arangu, Guru, gara mahamuyaka badi napapalaku kapeku ngalanya na luri palupang? 17Hala, hi Yesus hina paninya na tau nuna, Kanggikina hu pa arang lai Nyungga rukuna na mahamu? Hau ana na mahamu. Taka, djakambuhang munya pa tama la luri palupang tundunja nuda da pareta-paretaka.18Ka pa arangnanyaka nuna na tau lai Yesus, Pareta nama ginika? Na hiamai Yesus, Ambu pameti tau, ambujuraku, ambu bohu, ambu jadi hakahi kambalik, 19tembiha da amamu dangu da inamu, dangunamuya na angumu patau hama djangu na wikimu.20Ka wanaka na bidi mini nuna lai Nyuna, mbuhalada nuda mbada tundu manggu njaka, ka nggarayapa nama ndedi lundungu? 21ka wanakaiYesus bana paninya, taka djaka mbuhangu munya pahamu, lakuwa kau dangga halanja namangumu. Hala, kau wuanya na tau mayilla, hala kau ngalangu ningu pawulu la Surga, hala, kaupamaingu pa tundu ngga Nyungga. 22Taka, na bidi mini nuna, bana ronguyaka na kareuku nuna,ka beli nanyaka dangu handukana kanadu nyuna ba lalu wuluna.23hala, ka pani nanjaka damakiku-Nya nyuna hi Yesus, Nyungga kupaninggainya nama padening lai nyimi, ndana muda a natau nama wulu la patama la Pahanganji Surga. 24Hili wanggunggai, Nyungga ku paninggau narihi hamupa na heu unta kana tama li ningu la mambuawa utu welingu na tau wulu bana tama laPahaganji nai Allah.25Bada ronguyaka na kareuku nuna dama kikungu, ka hangataru danyakanyuda, hala hiwada, djaka tunaka nu, ka nggamu aka dapa pamanangu? 26hina tangaru hanyuda, hi wanai Yesus, djaka la tau, rukuna na yiana ndana peku a, taka djaka dangui Allah, mbuhalana nuna daingu njadina. 27Hala, kawana kai Petrus lai Nyuna, ngitaya, nyuma mbada mayauhalamanjaka mbu halada hala hima kiku nggau Nyumu. Hala, ka garaka pangalama?28Hala,hiwananja nyuda hi Yesus, Nyungga, kupaninggainya nama padeningu lai nyimi, nama kikunggaNyungga la pinu tana bidi, ba talanga uhukuna na Ana Tau la kanjaka bokul-Na, nyimi mbu hiuhuku la pinu kanjaka hakambulu dambu duma la pabuatanya na hakambulu dambu kabihuIsrael.29Dangu, nimbihu na tau nama mbada mayaunja da umana, angu na paluhu, anawini na,ama na, ina na, da ana na, djaka ndia da wuakana lailu na tamu-Nggu daingu na pahangahuwundangu bana ngalang kangiaha luri palupang. 30Taka batuna, na dangu na tau na mamangiluna malamiri, hala, nama malamiri djiaya nama mangilu.
PANGIARANG RUKADA DAMA RAMA LA WUAKA ANGGUR 1Kanadu, na Pahanganji Surga, hama djangu nama ningu wuaka anggurungu la mbaru hadarudung hina laku pahimbu marama la wuaka anggur na. 2Bada kahaunyaka nyuda dangu damarama hau dinar hau lodu, hala ka paraha nanjaka nyuda la wuaka anggur na.3Taka, la merenijamu tailu hili laku mananyai nyuna pa himbu marama ninja hawiangu dingiru biadanya bandaningu a paramada. 4hala, hiwananja nyuda, nyimi, lakukai la wuaka anggur dangu nggarayanama parakangu daingu wua manggainya. Hala, kalaku danyaka nyuda.5la handadikku na, lapanomu wana dangu la pahiwa wana na jam hina hili laku hama djangu na pambada palakuna. 6Hala, la mareni jam hakambulu hau, hina hili laku ka tabuku nahaka dama talanga uhuku dahala hiwananja nyuda, kanggikina hi ndualak lai yohu hinda ningu a paramami? 7kawada nyakanyuda, kaba ndedi ningu a ma paraha nggama parama. Nyimi hi lakuwa la wuaka anguru nggu,ka wana njaka nyuda pariana na mangu wuakang.8Ba mareni rudung naka, ka pani nanyaka namandur pariana na mangu wuakang, pa aunjawa dama rama ka mbayaru nja wunda ramada,pakiri welingu lama tama malamiri lundu lama mamangilu. 9Taka, nyuda da paparahang paramaweling la jam hakambulu hau, da mai, dalu haatu tau da ngalang 1 dinar. 10taka nyuda damarama mangilu, da mai, hala wadaka nyuda ta ngalangu padangu ka badi nyuta wadaka. Taka, 1dinar ma a pangalada dalu haatu tau.11Hala bada ngalanjaka, ka pa arangu danyaka la manguwuakangu. 12wadaka nyuda, na tau nama tama malamiri hau jam ana parama, taka nyumu hupahama dama anggama nyuma, ma padanya na panjili wangu dangu na mbana lodu.13Djiabatuna, wanaka na mangu wuakangu bana hiamaya na haatu welingu lai nyuda, angu dedi, nyunggandaku njala a lai nyumu. Mala nyimi nda mbada pajia aminya dangu nyungga hau dinar? 14Pitiyana ndumamu dangu kau laku, taka nyungga ba mbuhang nggunya pa wuanja dama malamiriyiada, hama djangu lai nyumu.15Mala nu ndaku padeningu a baku palakuya na pambuhanggubaku hangganja da mangu wikinggu? Njaka ndia, hi akat biadanya da matamu lailu baku hamunyungga? 16Njadi, nama malamiri ka njadi nanyaka mamangilu, dangu nama mangilu ka njadinanyaka ma malamiri.HI YESUS NA HILI PANIWANYA NA RUKUNA METINAMrk. 10:32-34; Luk.18:31-34 17Taka hi Yesus bana mbuhangu ka palaku la Yerusalem, na karianja dama kiku-Nya ba dangupaihanja. Nahu la anda, hala nyuna hi wananja, 18ngitaya, nyuta hanggangu danya la Yerusalemdangu na Ana Tau napa hi wuaya la ratu-ratu kapala dangu lama pingu Taurat. Hala nyuda hidahuku pameti-Ya. 19Hala, nyuda hida wuaya Nyuna la ba-banjaru hawiangu hida pa akanya, hidapaluya, dangu hida harika-Nya. Hala, la patailu wana na lodu, Nyuna hina paluri beliya.NA PAKARAINA NA INADA DA ANA NAI ZEBEDEUSMrk 10:35-45 20Halaka, na ina na da ana nai Zebedeus dangu da ana na da mai lai Yesus hala hida patika lapakarai habata lai Yesus. 21Hala, kawana njakai Yesus, Nggaraya na pambuha mi? Na hiama naina da, paretaha da ananggu paka duada kapeku uhuku da la pahanganji-Mu, na haatu la kawana-Munya hala na haatu ka lakalai-Munya.22Taka, hina hiama hi Yesus, nyimi ndai pi anya garayana pakaraimi. Mala hi njadi pa ngunungu welingu la mbeker na pa ngununGu? Hi wada nyudalai Yesus, Uu, manjadi ma. 23kawana njaka nyuda hi Yesus, djaka djiaya nyimi hi njadi ma pangunungu welingu la mbeker-Nggu, taka la pa uhuku la kawana-Nggu djaka ndia la kalai-Nggu,nda nduma ang-Gunya la pawuanggainya, taka nduma da nyudaya da pambada hawanjirunana Ama-Nggu. 24Taka bada ronguka dama kikungu da hakambulu, ka mbeni dahaka da angudedida dama dua nuda.25Djia batuna, hi Yesus na paunja nyuda hala hiwananja, nyimi hi pinyadama yapa kuaha la banjar-banjaru hawiangu da pareta lai nyuda, dangu na tau-tau bokul nyudada palakuya na kuahada lama dangu. 26Djaka nyimi ambi timi nudu, taka djaka gamuya namambuhangu pa bokul lai nyimi, na njadi ma tanggu paloku badi. 27Dangu, djaka gamuya namambuhang pamangilu lai nyimi, nyuna na jadi atami badi, 28hama djangu na Ana Tau bana mai ndadjia aya ka kabubuluya, taka djiaya nama pakabubulu dangu la pawuanguya na hamangu-Nandumang lapa pamananya na tau dangu.DA TAU MADUA DAMA POKI BAPA PANJANJAMrk. 10:46-52;Luk. 18:35-43 29Dangu, bada laku warunyaka la Yerikho, na dangu na tau nama tundu-Nya. 30Dangu, ba taumaduaha dama poki da uhuku la halinggi anda, bada ronguyaka ba nahunyai Yesus, kapa aungudanyaka, "Miri, Ana nai Daud, namu aru kama!" 31Na tau dangu na mbeninja nyuda kada kandiba wada. Djiaba tuna, tamba hadirungu ma ada bada wara, Miri, Ana nai Daud, namu aru kama!32Hala, hi Yesus hina ndudi hala hina pa aunja nyuda. Hi wana Nyuna, garayaka na pambuhamina papa lakunggu Nyungga lai nyimi? 33ka wadaka nyuda, Miri, ma mbuhangu kada pabulang damatama wama. 34Hi Yesus na milanja eti nyuda, hala hina damaha da matada nyuda, hala la rehinuna maka nyuda bada ngita beli, hala hida kikunyai Yesus.
BADA NGGEPIYA HI YESUS HAMA DJANGU NA MARAMBAMrk. 11:1-11;Luk. 19:28-38;Yoh. 12:12-19 1Bada mareninyaka la Yerusalem dangu bada takaka la Betfage, la palindi Zaitun, hi Yesus napaliawaha dama kiku-Nya; 2hala Nyuna hina paninja nyuda, lakuwa la ndeha na pahanggami,halaka hi tabukuya na heu keledai na pahondu dangu na ana na nuna na keledai bada paangungu. Kai wakahuya na hondona hala kai ngandiha lai Nyungga ba dua ngiuda. 3Taka djakaningu tau mapa aranggai, wami timi nu, hi Miri nama paraluya, daingu lu pabeli manaha.4Matayiana kana padening halawa garaya napa mbada panida da wunangu: 5pani nyawa na ananakawini hi Sion, ngitaya, na maramba na mai lai nyumu, na kendar eti, dangu na kaliti heu keledai,dangu heu keledai larina, anana na keledai kalatu.6Laku danyaka da tau makikungu hala hidapalakuya panamatunya na paparaha wana njai Yesus. 7Hala nyuda hida ngandiya na keledainuna pakarianya na anana, hala hida walahu ha da kalembida nyuda la kadjia keledai nuda, halahina uhuku hi Yesus la kadjiana. 8Hala hawiangu da tau dangu hida walahu ha da kalembidanyuda la anda, taka hawiangu hida katahi lai ai, hida banjalu la anda.9Na dangu na tau namalaku mangilu-Nya hala nyuda dama ndaki-Ya hi wada bada wara, Hosana na Ana nai Daud! Papakanyurungu ya Nyuna nama mai wanya na tamu nai Miri. Hosana nama ninya la pangia madjangga! 10Bana tamakai Yesus la Yerusalem, mbu halana na ihi kuatak ka kayanggaku nanyaka.Hala nyuda hida pa arangu, Nggamuyaka Nyuna yiana? 11Hala, nahiama da tau dangu nuda,Nyuna djiaya hi Wunang Yesus, welingu la Nazaret la Galilea.Hi YESUS BANA PA YAHANYA NA UMA ALLAHMrk. 11:15-19; Luk. 19:45-48;Yoh.2:13-22 12Hala, hi Yesus hina tama la Uma Allah hina wanggaya na tau nama talanga danggangu na laUma Allah, hala hina pambeli halanja da menja da ngia papa njiapanguda ndui dangu da kanjakada nyuda dama danggangu mabohu kulundiha. 13Hala Nyuna hi wananja nyuda, Pa mbadatulih mayaka, na Uma-Nggu uma ngia pa hambayanguya, taka nyimi hi panjadi minyai hibu taubohu. 14Hala, da tau poki dangu da tau kalipar da mai lai Nyuna la Uma Allah hala Nyuna hinapapanjanja.15Taka, bada ngitayaka na mbiha papalaku nai Yesus pariada da ratu kapala dangudama pingu taurat dangu bada ngitaha da anakiada dama wara la Uma Allah, Hosana ndumanana anai Daud, ka mbeni danyaka nyuda. 16Hala, nyuda hida pa aranyai Yesus, Mala Nyumu huronguha da papanida da anakiada yiada? Hala, Yesus hina hiamaha nyuda, U. Ndedi hi kali mbahaaya, welingu la ngaru anarara dangu la anakiada dama huhu, mbada hawanjiru mamunyaka nawotungu nduma-Mu.? 17Hala, hi Yesus hina laku warunja nyuda hina luhu welingu ka kuatak nunana hanggangu la betania hina todu lai nu.HI YESUS NA PANGITANYA NA KUAHA IMANMrk. 11:12-14, 20-24 18Nahu, la mbaru , bana belikai Yesus la paraingu, ka manju nanyaka Nyuna. 19Hala, hina ngitayana pingi ara la halinggi anda, hala Nyuna hina lua tuamaya taka nda ningu apa pangalana, didihada rau anaka. Hala, Nyuna hi wananya na pingi ai nuna, "Nda djia ningu apa wuamu lundu nunu!La rehina nu ma aka bana meti na pingi ara nuna.20Taka bada ngitayaka nama tuna nu damakikungu, ka hangataru danyaka hala hida pa arangu, nggiki hama bianaka na pingi ara yiana himeti ma ananya la rehi ni? 21Hala, hi Yesus hina hiamaha nyuda, wanggunggai nahu, djaka ninyana iman mi dangu djaka ndai ndua ndandi, nyimi nda jia biaya bai palakuya hama djangu napapalaku ba hangganya na pingi ara yiana, taka nyimi djaka waminya na palindi yiana, lelinguwahala kau tandaningi la tehiku, nuna padaingu njadi mana. 22Dangu, mbu halana na pakaraimi la hambayang, parahaya ya, padaingu ngala maminya. "DAMA KAPIPI TAU YAHUDI DA NDUA NDANDINYA NA KUAHA NAI YESUS Mrk.11:27-33;Luk. 20:1-823Bana tamaka hi Yesus Uma Allah, da ratu kapala dangu da ama bokul tau Yahudi da mai laiNyuna ba talanga papiakanguna Nyuna hala hida pa arangu, Nggara kuahayaka Nyumu hupalakuya mbu halana yiana? Dangu, nggamuka nama wua-Nggaunya na kuaha yiana? 24nahiamaha nyuda hi Yesus, nahu Nyungga ku pa aranggainya na habata yiana, djakai njadi nyimipahiamaya, Hala Nyungga kaku wangu pa paninggainya djaka nggi pawelina na kuahangguNyungga lupa hiku palakuya mbu halana yiana.25Langgi pawelina na parunguna hi Yohanes?Pawelina la Surga djaka ndia hi pawelina la tau? Hala, ka pambanjarungu danyaka nyuda lahapa djiaha, hiwada, taka pawelina la Surga djaka wanda, djaka tuma duna, ka nggikina hi ndaiparahaya ya hi Yohanes? daingu wana daka Nyuna 26Taka, pawelina la tau, djaka wandai batahiamaya. Ta mangadatunya na tau dangu ba wunanguya hi Yohanes ba wada du. 27Taka, hiwada bada hiama yai Yesus, ndama pi anya. Hala, hi wanai Yesus, djaka tuna nu, Nyunggai dukundaku pani anggainya djaka nggi pawelina na kuaha hi kupalakuya nama tuna yia.NA PANGIARANG RUKUDA DA ANAKIADA TAU MADUA 28Malla, nggiki wamika nahu? Ninya na haatu nama ningu anangu mini tau madua, hala hina mailama maaya hala hiwananya, AnaNggu, la lodu nahu lakuwa kau rama la wuaka anggur. 29Hala,hina hiama nyuna. Uu, Ama, la hambeli naka nuna nyuna ndana laku a. 30Halaka nu na amadana hili laku lama ma eri hala hina paninya hama djangu² na pambada pani wana. Na hiama nunana anakiada, ndaku mbuhangua, taka na kahala iara hala hina laku.31Nggamuyaka welingu laanakiada tau madua nuda nama tuturu la amada? Da hiama nyuda, nama malamiri. Ka wananjaka Hi Yesus, langa taka, Nyungga ku paninggai dama pauhing hilu katiku dangu da tau damanjuraku da mangilu nggai nyimi patama la pahanganji nai Allah 32kanadu, bana mai hi Yohaneslai nyimi nali la anda mapadening taka nyimi ndai parahaya aya, taka, dama pauhing hilu katikudangu dama njuraku da parahaya ya. Dangu, nyimi, bai ngitayaka nama tuna yia taka ndai kahalaiara maki la hambelina nuna kai wangupa parahaya ya.NA PANGIARANG RUKUNA NAMA MANGUNGU DANGU DA PAHEWA LA WUAKA ANGGURMrk. 12:1-12; Luk. 20:9-19 33Patinginya na pangiarang na hau. Ninya nama ningu wuakangu hina pamulanya anggur, hinatunya uaka winggiruna, hala hina aki ngiapa pohu anggur, hala hina pahadang uma. Halaka, nyunahina hewaha ba tau mapiraha dama ramaya na wuaka, hala nyuna hina laku la hau tana. 34Bajiayaka na rehi wuada, hala nyuna hina paliawaha da atana la tau dama maramaya na wuakanuna la pakeiha da wuada.35Taka, dama ramaya na wuaka da yapaha da papaliawa nuda halahida paluya na haatu, taka na haatu hida pametiya, hala hawiangu hida tuku wanja watu. 36Takabatuna, na mangu wuakangu nuna na hili paliawa mahapa da atana hawiangu, da rihipa padanguwelingu da pambada paliawa mangiluna. Hala, da tau dama rama wuaka nuda kahili djiamayainapa palakuda lama mbada mangilu. 37lundu, na mangu wuakangi na hili paliawaya na ana wikinalai nyuda, nyuda da tembi liaya una na ananggu, wanaka.38Taka batuna, bada ngitayaka na anawikina pariada tau marama wuaka nuda, ka wadaka la hapa djiaha, nyuna djiayaka napa namanggepiya na kangiaha, mala kata pametiya nyuna kata wahiya na kangiaha na. 39Hala, nyudahida yapaya na anana na mangu wuakangu nuna, hida ndauhaya la hambeli wuaka anggur, hidapametiya.40Lailu nuna, bana taka ka nama mangunya na wuaka anggur nuna, nggarayaka napapalakuna bana hanggannja nuda da tau dama rama wuaka? 41Hala nyuda hi wada-Nya, kapameti duna haka da tau akatu nuda dangu rihi bana etina, hala hina hewanya la tau maramahawiangu, dama njadi la pawuanya ihina la rehi papu.42Hala hi Yesus hi wananja nyuda, Mala ndaikali mbaha aya da la buku pulungu: na watu na pawaruda da tukang na njadika watu tunggul.Rukuna yiana na njadika lai Miri, dangu yiana pahangatarunguya nyuta bata ngitaya?43Lailu nuna,nahu Nyungga ku paninggai, na Pahanganji nai Allah pa pitiyaka welingu lai nyimi hi wuaya la tauhawiangu nama njadi patunya wuana welingu lawikina. 44Dangu, djaka nggamuya nama kanabula pinu watu yiana na mbiara ladjaru; dangu djaka nggamuya napa pitakuna na watu yiana naladjaru.45taka bada ronguyaka na pangiarangu-Na nuna pariada da ratu kapala dangu da tauFarisi, ka pidanyaka ba paniwanaha nyudaka pariana hi Yesus. 46ba tunaka nu, bada mbuhangukapayapa hi Yesus, nyuda da mangadatunya na tau dangu kaba wunanguya hi Yesus ba wada dika.
NA PANGIARANG RUKUDA DA TAU PADUNDANG LA MBABU NIKAHLuk. 14:15-24 1Hi Yesus na pani danja nyuda na hili wangu pangiarangu, hi Wana, 2"na Pahangaji Surga djaka tapangiaranya hama djangu na maramba nama palokuya na mbabu nikah nduma na anana mini. 3Hala, hina paliawaha da atana lapa pa aunya na tau na pambada dundana la mbabu nuna, takanyuda ndada mbuhangua pa mai.4Hala, hina paliwaha da atana hawiangu, hi wana, paninjawanyuda da tau pa mbada dundangu, ngitaha, mbada hawanjiru ngguha da pangangu. Da hapinggudangu banda ngguka hawiangu mbada rupu halangguhaka, dangu mbada paloku halangguhaka.Mainguwa la mbabu nikah yiana.5Taka, nyuda ndada pawili anya hala hida laku, na haatu lawuakaya, hawiangu lapa palokunanya, 6dangu hawiangu hida yapaha da atana na marambanuna, da pamayilaha, dangu hida pametiha nyuda. 7Hala, ka mbeni nanyaka na maramba, hinapaliawaha da tentara na, hina pambutaha nuda dama pameti anguda, dangu hida tunuha daparainguda nyuda.8Hala, nyuna hiwananja da atana, na mbabu nikah bada palokuyaka, takana tau napa dundangu nuna nda parakangu apa. 9Jdiaba tuna nu nahu, hi lakuwa la anda bokulkai dunda halanya na tau napa hamburumi kana mai la mbabu yiana. 10Hala, laku danyaka daata nuda la anda hida pa uhi halanya na tau na pahamburu da, nama tuturu dangu nama akat.Hala, ka mbinu nanyaka tau ariya la pangia pambabu nikah nuna.11Djia batuna nu, bana tamakana maramba la papahamburu danya na tau ariya, ka ngita nanyaka na tau lai nu, na manda pakikatari pa paki la mbabu nikah. 12hala hiwananya nyuna, kanggiki biana hu tama lai yohu ba ndaupaki katari duma mbabu nikah? Hala, ka kandi nanyaka na tau nuna.13hala na maramba nuna hiwananja da atana, hondu ha da limana da wihina, hala kai ndauha nyuna lama kapatangu namaninya lahambeli lai nu, djiaya na hi dangu na pangihingu aka nama ninya. 14Kanadu, na dangu napapaaungu, taka hakudu ana na pa pindi."DA PARINGANGU DAMA KAPIPI LA YAHUNDI NDUMANG LA PAPANJALAYAI YESUSMrk.12:13-17;Luk. 20:20-26 15Halaka, da tau Yahudi da laku hida pahamangu mata ka peku panjala danyai Yesus wangu napapani-Na. 16Hala, hida parahanja dama kikunja nyuda lai Yesus, bada pakariangu dangu datau Herodian. Hiwada nyuda, Guru, nyuma ma pimanya Nyumu ba tau tanjikau dangu bau ajaruwa nggamanya na anda nai Allah nama padeningu. Nyumu ba nda ningu a pa mangadatumukanadu Nyumu ba ndau pindi a kaba mata. 17Djaka tuna nu nahu, hu paningga mawa djaka nggikiwamuka nahu Nyumu. Mala na peku nu la wuangu hilu katiku la kaisar atau ndia?18batuna, hiYesus na pimanyana akat etida nyuda hala hiwana, Kanggikina hi kamangga Nyungga, ha nyimitau ma kambaliku? 19Pangitangga namu Nyungga ndui halu katiku. Hala, nyuda hida wuanyahau dinar lai Nyuna.20Hala, Nyuna hiwananja nyuda, 21Rupa dangu Nggamuya nama tulihuyayiana? Da hiama nyuda, Kaisar. Halaka, hi Yesus hi wananja nyuda, batuna nu, wuanguwa hilukatiku la kaisar da nduma mana na kaisar, dangu lai Allah da nduma manai duna hi Allah. 22Badaronguyaka, ka hangataru danyaka, dangu hida laku waru-Nya hida beli.DA PARINGANGU DA TAU SADUKI LA PAPANJALA YAI YESUSMrk. 12:18-27;Luk. 20:27-40 23La lodu ma pahama, da tau Saduki, dama pani wangu banda ningu a luri beli, da mai laiYesus hida pa aranya Nyuna. 24Hiwada nyuda, Guru, wanai Musa na haatu na tau mini djakana meti hala hinda ningu a anana, na anguna paluhu na hili kanomaya na papahana ka pekuningu nuwana na anguna na paluhu nama mbada meti nuna.25Nahu nu, ninja ba tau mapihudama pa angu paluhu. Nama ma aya na nikah danya, taka ndedi ningu a anana bana meti, halana papahana hina hili kanomaya na anguna paluhu. 26Tuna numai napa tau madua wada, napatailu wada, lupa taka na papihu wada. 27Bada kanjupu halanguka, meti mananyaika duna natau kawini. 28La lodu luri beli, welingu lai nyuda ba tau mapihuha nggamuka nama papahanyanuna na tau kawini? Kanadu, nyuda ba mbada kanoma hala dudanyaka.29Djiaba tuna, nahiamaha nyuda hi Yesus hi wananja, njarangu minya nyimi, ndai pi anya na buku pulungu dangumbu na kuaha nai Allah. 30Kanadu, la lodu luri beli, nyuda ndada hili pakanoma djaka ndia lapapakanomanja, taka nyuda djanguka da malaikat ka Surga.31Taka, rukuna na luri belina na taumeti, ndedi a himi bahaya nggaraya napa mbada paninanggai Allah, 32Nyungga maka AllahAbraham, Allah Isak, dangu Allah Yakub? Nyuna nda Allah tau meti aya, taka Allah na na taunama luriya. 33Bada ronguyaka nuna da tau dangu, ka hangataru danyaka rukuna napa ajaruwaNa.GARRA HUKUM YAKA NAMA RIHI KAWANDI?B Mrk. 12:28-34;Luk.10;25-28 34taka, bada ronguka da tau Farisi kanadu da tau saduki bada kandika bada hangganyaiYesus, kapa uhing danyaka nyuda. 35halaka, na haatu welingu lai nyuda, haatu mapingu tauratnapa aranyai yesus ka kama-Nya ba wana? 36Guru, pareta garayaka nama rihi kawandi dalaHukum Taurat?37Halai, Yesus hi wananya, hu namuya na Miri Allahmu wangu weli etimu, welipatandangumu, dangu weli kanandingumu. 38Yiana djiamayaka na pareta nama rihi kawandidangu nama mangilu.39Yiana yaka Na padambu wana, hu namuya na angumu patau hamadjiangu na wikimu. 40La dambu pareta yiada duka, na ngia pamandung na Hukum Taurat danguda huratuda da wunangu.PA ARANGU RUKUNA NA MESIAS(Mrk12:35-37;Luk. 20:41-44) 41Nu, batalanga pauhi da da tau Farisi, kapa arananjakai Yesus, 42Mala nggiki wamika ruku naiKristus? Nggamu Ana nanya Waminyaka Nyuna? Hala nyuda hi wada-Nya, Ana nai Daud.43halaNyuna hiwananja, djaka tuna nu, nggiki wanakai Daud, la Ngahu, bana pa au-Nya' Miri, bawana, 44Hi Miri na pulungu la Umbunggu, hu uhukuwa la kawana-Nggu, lupa kaku tuha la lumbuwihi-Mu da muhu-Mu.?45taka hi Daud djaka napa aunya hi Kristus Umbu djaka wananya, kanggiki ana nai Daud biayaka nu Nyuna? 46Ka nda hili ningu haatu mahiama ya Nyuna. Dangu,pakiringu la lodu nuna, nda hili ningu apa ma toru mbeni papa arangu lai Nyuna.
Hi Yesus bana pani wanja dama kapipi AgamaMrk. 12:38-40;Luk. 11:37-52; 20:45-47 1Hala, hi Yesus hina pani danja da tau dangu tumbudai dama kiku-Nya, 2Dama pingu Tauratdangu da tau Farisi da uhuku nyaka na kanjaka nai Musa. 3Taka batuna nu, mbu halana, napambada pani danggai, palakuyawa dangu patanda manya. Taka, ambi palaku duya na papalakuba wada, kanadu nyuda ba nda dapalaku duya.4Nyuda da honduya nama mbotu hala hidapadukunya na tau hawiangu. Taka, nyuda wiki nda da mbuhangu a pa paleli wanya wangu wualima wikida. 5Nyuda da palakuya na pa palakuda kana ngita kama tau ba wada. Nyuda dapambalaruya na liku hambayanguda dangu da pabokuluya da ruu mata kalembida.6Nyudada mbuhang pa uhuku la pangia patembi la mbabu, ngia pa uhuku la ngaba da la sinagoge, 7na tabi patembi la pangia madangu, dangu Rabi ba wananja Tau.8Taka, nyimi ambu panidunggai Rabi kanadu ba haatu ana na Gurumu, dangu nyimi mbu halami mapa angu dedingukai. 9Nggamu biaya ambu djia panimu nyaka Ama la pinu tana yiana ka ba haatu ana na Amamu,djiaya Nyuna a nama ninya la Surga. 10Ma kapipi ambi wada dunggai kanadu ba haatu ananama kapipikai, djiaya hi Kristus a.11Djia batuna, nama bokul la huangami, nyuna na njadi mapalokunggau. 12Nggamuya nama pajanggangu wikina papakiandaruya dangu djaka nggamuyanama pakiandarungu wikina papajanggaya.13Ura dedimiyaka nyimi, ma pingu Taurat dangu tauFarisi, tau ma kambalik! Nyimi hi bitanya na pindu Surga la hangga tau madangu kanadu nyimiwiki ba ndai tama anya dangu mbu ndai pahia anja nyuda dama mbuhang patama kada tamanya. 14Ura dedi minyaka nyimi, ha mapingu Taurat dangu tau Farisi, tau ma kambalik! Bai tamanjada umada da tau meti lei dangu bai harawuku nyimi pamalaiha da hambayangumi. Taka, nyimidaingu ngala minyaka na hukungu nama rihi mbotu. 15ura dedi minyaka nyimi, ha mapingu Tauratdangu tau Farisi, tau ma kambalik! Nyimi bai winggirunya na tehiku dangu nama madu ndumangulapa iru ngandiya na tau lapa tama la Anggamamu. Dangu, djaka na njadika haatu angumu, halanyumu hu panjadiya nyuna ana neraka, pandua wundangu welingu lai nyumu.16Ura dedi minyakanyimi, ha makapipi mangu pokingu, ba wami, nggamuya nama hara wanya na Uma Allah, nyunapahonduya lailu na haranguna nuna. 17Nyimi, ma nduba dangu mapoki! Nggiyapa nama rihi bokul,na amahu djaka ndia na Uma Allah nama katuaya na amahu nuna?18Dangu, djaka nggamuyanama harangu wanya na altar, na haranguna nda ningu a linguna. Taka, nggamuya nama haranguwanya na maraku la pinu altar nuna, nyuna pahonduya dangu na haranguna nuna. 19Ha nyimitau mapoki! Nggiyapa nama rihi bokul, na maraku djaka ndia na altar nama katuaya na marakununa?20Ruku nuna, nggamuya nama, na harangu wanya na altar dangu mbu halada da maninja lapinuna. 21Dangu, djaka nggamuya nama harangu wanya na Uma Allah, dangu wanya Nyuna namaninya la kuru uma. 22Dangu, nggamuya nama harangu wanya na Surga, nama harangu wanya nakanjaka hanganji nai Allah, dangu wanya Nyuna nama Uhuku la pinuna.23Ura dedi minyaka nyimi,mapingu Taurat dangu tau Farisi, tau makambaliku! Nyimi hi wuangu persepuluhan welingu laselasih, adas manis, dangu jintan, taka hi matanya nama rihi mbotu welingu la Hukung Taurat,na lanyapu, na panamungu dangu na Iman. Lupangu maduka badi nyimi bai palakuha yiadahala ambi mata bianjai hawingu. 24Nyimi ma pairungu mapoki kai, na kalombuhu hi sarinya takana unta hi kawalukunya!25Ura dedi minyaka nyimi, ma pingu Taurat dangu tau Farisi, tau makambaliku! Kanadu, da kaba wai dangu da kawinga mi bai baha pama nandanja na kadjia da,taka da kuruda mbinu danya wangu pabohu dangu manganga eti. 26Nyimi, tau Farisi ma poki!Pama nanda pakunja da kuruda da kaba wai dangu da kawinga mi, hida njadi pama nandanguda kadjia da.27Ura dedi minyaka nyimi, ma pingu Taurat dangu tau Farisi, tau ma kambaliku!Kanadu, nyimi ba hama djangu na reti napa pabara wangu cat, ba ngitaya na kadjiana ba diramanadanguya, taka da la kuruna mbinu nanya rii kawudu tau meti dangu ma marihaku. 28Tunanumbui nyimi, nama ngiangu la peku ngita angumi ma hamu halaya. Taka, na maninya hu da lakurumi mbinu wangu nanya ma kambaliku dangu ma akatu.29Ura dedi minyaka nyimi, ma pinguTaurat dangu tau Farisi, tau ma kambaliku! Kanadu, nyimi bai pahadanja retida da wunangudangu bai pama nandanja da penjida da tau tuturu, 30Hala hi wami, jaka mbada ningga maka latiba ninjapa da boku apuma nyuma, nyuma ndama piti a ndumama la wai riada da wunangu. 31Latanuna, hi pahaka hingu la wikimi nyimi ba anada nyudakai dama pametiha da wunang.32Njadi,ngganapu nanyaka na hukutu da boku apumi. 33Nyimi, ular, wala wua nai ular mbeni, nggiki hamapahala mika wikimi welingu la hukungu neraka?34Ruku nuna, ngitaya, Nyungga ku paliawaha dawunangu, na tau manggana, dangu dama pingu taurat lai nyimi. Da Hawiangu hi pametiha danguhi harikanja, taka hawiangu hi paluha la sinagoge- sinagogemi, dangu hi pama yilaha welingula hau kuatak- hau kuataku, 35Matawa da wai riada tau dama padeningu dama mbungu la pinutana kada kabeli lai nyimi, welingu la wai rianai Habel, na tau nama padeningu nuna, lundu takala rianai Zakaria, na ananai Berekhya,na papa metimi la njuanga da Na Uma Allah dangu na altar. 36Nahu, Nyungga ku paninggai nyimi mbu halana yiana na taka la nyimi nahu.NA HUKUNGU NDUMANA NA YERUSALEMLuk. 13:34-35 37Oh, Yerusalem, Yerusalem, dama pemeti wanja watu da wunangu da papaliawa lai nyuda. Dirambuhanguka lapa pauhinja da anamu, hama djangu na manu inana nama pa uhinja da anana lalumbu ru kapana, taka nyimi ndai mbuhangu a. 38Ngitaya na umamu ba mbada warunyaka hinamalinggitu. 39Kanadu, Nyungga ku paninggai pakiringu nahu, nyimi ndai hili ngita akapa Nyunggalupa hi wami, pa Pakanyurungu yaka Nyuna nama mai wanya na tamu nai Miri.
NA PA BUABARUNGU NAI YESUS RUKUNA NA HUPU NJAPU REHIPASAL 24--25NA UMA ALLAH BA PANYUNGGURUYAMrk. 13:1-31; Luk. 21:5-33 1Ba damaika dama kiku-Nya lai Nyuna lapa pangitanya na Uma Allah ka luhu nanyaka hi Yesuswelingu la Uma Allah hina laku. 2Dangu, Nyuna hina pa aranja nyuda, ka ndai ngita aya mbuhalana yiana? Nyungga ku pani gainya nama padeningu lai nyimi banda djia ningu a hau watu pamatangu bana panunggulungu la pinu angu na pawatu, panda nyungguru.3Dangu, ba talanga uhuku nai Yesus la pinu palindi Zaitun, ka mai pamiahang danyaka damakikunya dangu hi wada, paninggamawa nahu nyuma, djaka piranguka nu mbu halana nuna natakadangu djaka nggara yaka na manjadi tandana na maiMu dangu na hupu njapu rehi? 4Hala hinahiama ha nyuda hi Yesus, patandanya ka ambu ningu tau ma panjaranggai. 5kanadu, na dangu natau nama mai wanya na tamu-Nggu dangu hi wana, djiama kaka Nyungga Kristus dangu nyudahida panjara halanya na tau dangu.6Nyimi hi ronguya nama pabiara dangu na rukuna na pabiara.Patandanya ka ambi mangadatu du nyimi mbu halana nuna daingu taka mana, taka ndedi djiaaya na rehi njapuna. 7Kanadu, na banjaru na hadangu la palawanya na banjaru, na pahanganjina hadangu la palawanya na pahanganji, dangu la nggi nggini nataka na rimbangu dangu naupungu. 8Mbu halana nuna djiayaka na pakiringuna na mayila bana katiu mangailaru.9Halaka,nyuda hida pamayilakau, dangu hida pametikau, dangu nyumu hina karau nggau eti mbu halana banjaru dangu rukuna na tamu-Nggu. 10La rehi nuna, na dangu na tau nama tunjuru, danguhida marangga pamayila, dangu hida marangga pakaraungu eti dangga anguda. 11Da dangu nawunangu kambalik dama mai hida panjara halanya na tau dangu.12Kanadu, na dangu maka na papanggada, na maringuka na panamunguda. 13Taka batuna, na tau nama mandungu lundu hupunjapuna pa pamananguya. 14Dangu, na Injil pahanganji yiana pa buabaruya la mbu halana na pinutana beri tanda pa hakahingu la mbu halana banjaru, dangu hinaka na taka na hupu njapuna.NA MAYILA BOKUL DANGU DA KRISTUS-KRISTUS KAMBALIK 15Njadi, napa djakai ngitayaka nama pameti nama hala walangu, hama djangu na papanina hiwunang Daniel, na ndualaku la pangia mayahangu, mata nyuda dama mbahaya kada pi hamunya, 16mata nyuda dama ninja la Yudea kada palai la palindi. 17Nggamuya na maninya la pinu uma,ambu na puru dupa la pa piti nggara biaya na ihi umana. 18Nggamuya na maninya la wuaka, ambuna beli dupa la uma la pa piti kalembina.19Taka, ura dedi danyaka nyuda da matalanga pa anakiadanguda dangu nyuda da matalanga pahuhu da ana rara la lodu nuna. 20Hambayanguwa matala rehi bau palai ka ambu na ngganangu la rehi maringu djaka ndia la lodu Sabat. 21Kanadu taibataka nanyaka na rehi mayila bokul, hama djangu nama ndedi kali tumbu piti welingu njadinana tana ludu taka nahu, dangu ndana hili tumbu apa. 22Dangu, djaka nda pa padanggitu yapa nalodu nuna, nda ningu a luri pa pamanangu. Taka lailu ruku nyuda da papindi, na lodu nuna papadanggitu yaka23Halaka, djaka ningu tau ma wananggau, ngitaya, hi Kristus ninya lai yohu,djaka ndia Nyuna ninya lai nu, ambu parahaya duya nyuna. 24kanadu, hi kristus kambaliku danguda wunang kambaliku napa da wuwa dangu da wunda tanda ma bokul dangu mbiha lupa dapanjarangu, djaka na peku, lundu lupa nyuda duka da papindi. 25Patandanya, Nyungga mbadapanimanggu nggaika nyimi ba ndedipa.26njadi, nyuda djaka da paninggau, ngitaya, Nyuna lamarada tialangu, ambu laku du lai nu, djaka ndia, ngitaya Nyuna ninya la kurungu nuna, ambuparahaya duya. 27Kanadu, hama djangu na kabilaku nama handaraku welingu la pahunga dangunama hambila lupa taka la patama, tuna nu napa djaka djiayaka na rehi takana na Ana Tau. 28Lagiya na maningu ma metingu, lai nu mbuha da mabohu hawurungu na ngia paninja.NA TAKANA NA ANA TAU 29Ndedi nggi mandaina, bana halaka pamayilla, kapatangu nanyaka na mata lodu, dangu nawulangu ndana hambila apa, da kandunu da kanabu welingu la awangu, dangu na kuaha laawangu na ngguada nggaduku.30Halaka, na tandana na Ana Tau hina wuwa la awangu dangumbu halana na banjaru hina hii. Hala nyuda hida ngitaya na Ana Tau bana mai la pinu karumangu,wangu mbiha dangu mangunju naNama bokul. 31Dangu, Nyuna wangu lingu taleli bokul na, bana paraha nja da papaliawana la papauhinja da banjaruna welingu la patu kabihu pinu tana, welingu la hupu hauna na awangu lupa takala hupu hauna.32Nahu, pitiwa pangiarangu welingu la pingi ai ara djaka da kamelika da ruuna,pidiminyaka ba mareni nanyaka na rehi pambanahungu. 33Tuna numbu nyimi djaka mi ngitahakambu halana na matumbu nuna, pi diminyaka ba mareni amanaka na rehina, ba la ngaru pindumayaka.34Kai pinya, Nyungga ku paninggai nyimi nda djia meti ana na tau djaka ndedi madu datumbu mbu halana na yiana. 35Na awangu dangu na tana na njapu, taka na papa ninggu nda djianjapu ana.NA REHI MAI NA NA ANA TAU(Mrk. 13:32-37;Luk. 17:26-30, 34-36) 36Taka, nda ningu a mapinya djaka pirangu na lodu dangu rehina, da papaliawa la awangu ndadapimbunya, na Ana Allah mbu ndana pimbunya, taka hi Ama a una nama pinya.37Kanadu la loduba ndedi na iwa bokulu, nyuda da ngangu dangu da ngunungu, 38dangu lalei mangoma danya,lundutakanya bana tama la kuru tena hi Nuh. 39Dangu, nyuda ndada wangu pa pimanya bana taka naiwa bokul hina pamohu ha nyuda mbu halada; tuna numbu napa nama tumbu djaka nataka naAna Tau.40Halaka, ninja ba tau maduaha dama ninja la wuaka; na haatu pa pitiya taka na haatupa mamatanguya. 41Tau maduaha da tau kawini dama nggihu, na haatu pa pitiya dangu na haatupamatanguya. 42Ba tuna rimanguwa kaba ndai pianya djaka pirangu na lodu maina na Mirimu.43Taka, na mangu umangu djaka napinya pirangu na rehina, la rehi rudungu, na tau bohu banamai, ka daingu rimangu naka dangu ndana pahia anya na umana la panyanggaruya. 44Djia batuna, nyimi kai hawanjiru manu kanadu ba ndai mbuti anya djaka pirangu na takana na Ana Tau.NA TAU PAPALIAWA NAMA TUTURU DANGU NA MANDA TUTURU(Luk. 12:41-48) 45Hala, nggamuyaka na tau papaliawa nama paweli etingu dangu nama manggana, na pawotunana mirina lapa kuahaha da ihi uma dangu nama wuanja pangangu la rehi ngangu? 46Papakanyurunguya na papaliawa nuna, djaka na maika na mirina, hina tuamanya bana palokuya nawai ngiarana. 47Langataka, ku paninggai nyimi hina wotuya na papaliawana lapa kuahaha mbuhalada da mangunaNA TAU PAPALIAWA NAMA TUTURU DANGU NA MANDA TUTURU(Luk. 12:41-48) 48Hala, nggamuyaka na tau papaliawa nama paweli etingu dangu nama manggana, na pawotunana mirina lapa kuahaha da ihi uma dangu nama wuanja pangangu la rehi ngangu? 49Papakanyurunguya na papaliawa nuna, djaka na maika na mirina, hina tuamanya bana palokuya nawai ngiarana. 50Langataka, ku paninggai nyimi hina wotuya na papaliawana lapa kuahaha mbuhalada da manguna 51Ta
DA ANAKARIA DAMA NDUBA DANGU DAMA MANGGANA 1Halaka, na pahanganji Surga djaka pangiaranya hama djangu da anakaria tau hakambulu damangandi epi palita da hala hida laku pa tabukuya na paratu. 2Da tau malima da nduba, taka da taumalima da manggana. 3hala dama nduba da ngandiha da epi palita da, taka nyuda nda da ngandipakaria anja minyak. 4Hala, dama manggana da ngandi pakarianja minyakku la boti da epi palitada.5taka na paratu ndana lu taka apa, katatiku danyaka hida katuda. 6halaka, la mandaloraninguka ma wara, namu nyaka na paratu! Maiwa kata luhu pa tabukuya!7hala, ka hadangudanyaka da anakaria hida palanyapunja da epi palita da. 8hala, dama nduba hi wadanja damamanggana, wua nggama hakudu minyakumi ba mbuhangu danya pa mbadaka da palita ma. 9taka, hiwada bada hiama dama manggana, ndia a, nda da tuama nduma ma nyuma dangu nyimi.Na hamu pa kai lua lama danggangu kai kei nduma wikimi.10ba talanga laku da pa kei, ka takananyaka na paratu, hala nyuda dama mbada hawanjiru, ka tama karia danyaka la ngia pa nikah,hala hida bitanya na pindu. 11halaka nu, ka taka danyaka da anakaria hawiangu hala hi wada,Miri,Miri! Bunggahu nggama nyuma, 12Taka na hiama Nyuna, langataka, ku paninggai nyimi,Nyungga ndaku tanda akai. 13Djiaya ba tuna nu, rimanguwa kanadu ba ndai pi anya na lodu danguna rehi na.NA PANGIARANGU RUKUDA DA TAU MATAILU MAPALOKU 14Taka, na pahanganji Surga hama djangu na tau nama laku la hau tana, hina pa aunja da papaliawana hala hina wuanja da pawuluna. 15Na haatu, hina wuanya 5 talenta. Nimbuhu da rakapamaka da. Hala, hina laku. 16Na tau nama ngalangu 5 talenta nuna laku nanyaka, dangu hinawinguya na talenta na, hala hina ngalangu utu na 5 talenta.17Hama mbunai nama ngalangu 2talenta, nyuna na ngalangu utu na 2 talenta mai una. 18Taka, na tau nama ngalangu 1 talenta nunahina laku, pa aki wala mbongu la tana, hina kawininya na ndui na na mirina.19Bana mandaikanu, ka taka nanyaka na mirida da tau nuda hala hina padiha duanja. 20Na tau nama ngalangu 5talenta hina mai la hanggana dangu hina ngandi 5 talenta, wananya, Miri, nyumu bau wuangga 5talenta. Ngitaha, nyungga ku ngalangu utu 5 talenta. 21Hamu aii lulu nyumu papaliawa mahamudangu mapaweli etingu, hiwananya. Nyumu bau paweli etingu lama hakudungu, nahu ku wotukau la pakata nja dama rihi dangu, tamawa dangu kau mbaha eti dangga nyungga mirimu.22Taka,na tau nama ngalangu 2 talenta na mai hi wana, Miri, nyumu hu wuangga 2 talenta. Ngitaha,nyungga ku ngalangu utunggu 2 talenta. 23Na hiama na mirina, hamu aii lulu, papaliawa mahamudangu mapaweli etingu. Nyumu bau paweli etingu lama hakudungu, nyungga ku wotukau lapakatanja dama rihi dangu, tamawa kau mabaha eti dangga nyungga mirimu.24Halaka, na taunama ngalangu 1 talenta na mai la hanggana hala hiwana, Miri, ku pinggau nyumu ba tau mbanaeti kau, bau muti bia la ngia panda tondu mu, dangu bau pa uhingu bia la ngia panda habarungumu wini. 25Lata nuna duka, hiku mangadatu, hala hiku laku pa kawininya na talenta mu la unutana. Ngitaya, nyumu bau manguyaka nggara ya nama njadi mangumu.26Hala, hi wana na mirinabana hiamaya, nyumu papaliawa ma katadaku dangu ma mboduku! Nyumu hu pimanya bakumuti la ngia panda tondungu nggu dangu baku pauhing bia la ngia panda habarung nggu wini. 27Ba tuna nu lati, kau pahamuya la bank duka lati na ndui nggu djaka ku belika, kaku ngala belinyapakaringu bungana.28Pitiya na hau talenta nana welingu lai nyuna kai wuanya nyuna, namamangungu 10 talenta nuna. 29kanadu, na tau nama mbada ningungu pahili wuangu mayapa,hi lupa na parihingu. Taka, na tau na manda ningu ngu, djaka nggaraya nama ninya lai nyunapa hili piti mayapa. 30Ndauhaya na papaliawa na manda ningu lingu ngu la pangia nama rihi pakapatangu. Lai nu djiaya na hi dangu na pangihingu ngandu aka.NA BUATANGUNA PARIANA NA ANA TAU 31Djaka na taka ka na Ana Tau wangu mangunjuna. 32Mbu halana na banjaru pa pa uhinguyakala hangga-Na, hala Nyuna hina kawariha nyuda haatu mara haatu da, hama djangu namapawangu bana kawariha da mbimbi welingu la kamambi. 33Hala, Nyuna hina tuha da mbimbila kawa-Na na, hala da kamambi la kalai.34Halaka, na Maramba hiwananja da maninja kakawana-Na, Mainguwa, nyimi pa pakanyuru na na Ama-Nggu, nggepi yawa na pahanganji napambada paloku nggai piti weli mulangu ba hina ninya na tana. 35Kanadu Baku manju, nyimi baiwua dungga Nyungga pangangu. Baku madau bai wua dungga Nyungga pa ngunungu. Bakunjadi tau weli namungu, bai dunda dungga Nyungga la 36Baku kalulu dangu nyimi baipa paki dungga Nyungga katari. Baku hidu bai tangaru duka Nyungga. Baku hukungu bai mai dupatadaluka Nyungga. patama.37Hala wadaka bada hiama da tau nuda, Miri, ka piranguka bama ngitakauNyumu bau manju hala hima wuanggau pangan-Mu, bau madau bama wuanggau pangunu-Mu? 38Piranguka bama ngitakau Nyumu ba tau weli namungu kau hala hima dunda Nggau patama,Nyumu bau kalulu hima pa paki nggau katari? 39piranguka bama ngitakau Nyumu bau hidu djakandia bau hukungu hala hi ma mai lai Nyumu? 40Hala hina hiama na Maramba, kai pinya wanggunggai, hama djangu ba tuminya nu na haatu angu dedi-Nggu na marihi pa marahu yiana, palakuminya lai Nyungga.41Hala, na Maramba hina paninja da maninja la kalai na, marauwa welingulai Nyungga, nyimi paratungu, la epi panda peku pada la pangia na hi kambaliku dangu da papaliawana. 42Kanadu, Nyungga baku manju ba ndai wua angga pangangu. Nyungga baku madaundai wua angga pa ngunungu. 43Nyungga baku njadi tau weli namungu nyimi ndai dunda anggala patama; ku kalulu nyimi ndai pa paki angga Nyungga katari; baku hidu dangu ba la hukunguka nyimi ndai lua a pataruka Nyungga.44Hala, ka pani danyaka nyuda lai Nyuna, Miri pirangukabama ngitakau Nyumu bau manju dangu bau madau, dangu ba tau weli namungu kau, dangubau hidu, dangu bau kalulu, dangu bau hukungu, hi ndama ndula-Kau? 45Na hiamaha nyudana Maramba, nahu Nyungga kaku paninggai, ba djiaya ba ndai mbuhangu pa ndulaya na haatuwelingu lai nyuda da marihi pa marahu yiana, nda mbuhangu minya pa ndulaka Nyungga duka. 46Hala, nyuda yiada da laku la ngia pahukungu ma palupangu, taka na tau na ma padeningu la lurima palupangu yaka.
DA KAHILI DANYA HI MIRI YESUS NDUMANG LA PA PAMETIYA(Mrk. 14:1-2;Luk. 22:1-2; Yoh. 11:44-53) 1Ba na halaka hi Yesus la pa pani halaha yiada, hala Nyuna hina paninja dama kiku-Nya, 2Mi pinyaba dambu lodu kinaka na lodu Paskah, hala na Ana Tau hi wuaya ndumangu la paharika-Nya.3Hala, da ratu bokul dangu da ama bokul banjaru nuna da pahamangu la uma Ratu bokul, namatamungu Kayafas. 4Hala, nyuda da pahamangu kata yapaya hi Yesus ba wangu mahinda halakata pametiya Nyuna ba wada. 5Taka hi wada, ambu ta palaku duya la rehi mbabu ka ambu napariu raungu na tau dangu.NA HAATU TAU KAWINI NA BURINYA MA MBI HINGATU HI YESUS 6Nu baninya la betania hi Yesus, la uma nai Simon na ma hidu killa, 7Na haatu na tau kawini namai lai Nyuna hina ngandi hau boti kuduna na minyak nama mbi hingat nama mbotu wilina,hala na tau kawini nuna hina burinya la pinu katiku nai Yesus ba talanga uhukuna na pangangu. 8Bada ngitayaka nama tuna nu dama kiku-Nya, ka mbeni danyaka hala hi wada, ka nggikina hipadimanya yiana? 9Na minyak nama mbi hingat nuna djaka dangganya hala na wilina ka wuanjada tau milla.10Taka, hi Yesus, hi wananja nyuda, ka nggikina himi pahandukaya na kawini yianarukuna nuna? Tu nanya na mahamu duku lai Nyungga. 11Nama mila bani manu manya lai nyimi,taka Nyungga nda ni manu angga lai nyimi.12Bana burinya nama mbi hingatu na ihi-Nggu, nyunapaloku nanya la patani-Ngga. 13Langa taka kaku paninggai, la nggi bia na ngiapa buabaruyana Injil yiana la nggubulu pinu tana, nggaraya napa mbada palakuna na tau kawini yiana papanimanuya ka pangada wa manunya nyuna.NA PAHAMANGU LA PAKALIAKANYA HI YESUS( Mrk. 14:21-22;Luk. 22:7-14;Yoh. 13:21-30) 14Hala, na haatu welingu la tau hakambulu madua, nama tamungu Yudas Iskariot, na laku la Ratubokul, 15Hala hi wana, nggaraka pa wua mingga nyungga djaka ku wua nggainya Nyuna lai nyimi?Hala, nyuda hida wuanya nyuna 30 amahu bara. 16Taka,piti welingu la rehi nu, nyuna hina himburehi ma hamu lapa wuaya hi Yesus.18NA PANGANGU PASKAHMrk. 14:21-22;Luk. 22:7-14;Yoh.13:22-30 17Nahu, la kawunga lodu Roti nda ningu ragingu, dama kikungu da mai lai Yesus hala hida paarangu, mala la ngginika nu ka paloku niya na mbabu Paskah nduma mu Nyumu? 18Na hiamahi Yesus, luawa la paraingu, la haatu tau, hala ka wami-Nya, mareni nanyaka na rehinggu,wana hi Guru. Nyungga kaku palokuya na Paskah la umamu pakariangu dama kiku-Ngga. 19Da makikungu da nunju halaya panamatunya na pa paninja hi Yesus, hala hida palokuya naPaskah nuna.20Nu, bana rudung ka, hi Yesus na mandapu pakariangu da hakambulu maduadama kikungu hala hida ngangu. 21Hala, ba talanga ngangu daka, hala wanaka Nyuna, langataka Ku paninggai nyimi na haatu welingu la huangami djiaya nama kaliaka-Ngga. 22Ka handukahalawalla danyaka nyuda, hala hida marangga pa ara-Nya, nda, nyungga a nyuna, Miri?23Hala,hina hiama Nyuna, nyuna nama labu dangga limana la kaba moku, djiaya nyuna maka namakaliakangga Nyungga. 24Na Ana Tau djiangu maka bana laku hama tuna na pambada tulihurukuna Nyuna.Taka, ura dedi nanyaka na tau nuna, ka ba lailu nyuna duka hi kaliakanya na AnaTau! Na rihi hamu biapa lati nyuna ambu ka padediya. 25Hala hi Yudas, nama mbuhang pawuayahi Yesus, hina pa ara-Nya, nda nyungga a nyuna, Rabi? Na hiama hi Yesus, ba mbada pani madumunyaka.PANGADANYA NA TOLU DANGU NA WAI RIANA HI KRISTUS(Mrk. 14:22-26;Luk. 22:15-20; I Kor. 11:23-25) 26Ba djiayaka na nganguda, hi Yesus na pitiya na Roti. Dangu, bana halaka pa pakanyurunya, halahi Yesus hina kawitaya hala hina wuanja dama kikung hala hi wana, Pitiwa dangu nganguwa, yianayaka na tolu-Nggu.27Hala, hina hili pitiya na kaba wai, hina pamalangungu, hala hina wuanjanyuda, hala hi Wana, hi ununguwa nyimi welingu lai yohu. 28Kanadu, yiana yaka na wai ria-Nggu,wai ria parandingu, nama mbungu nduma tau dangu nduma pa aingu wangu njala. 29Langa takakaku paninggai Nyungga ndaku hili unung apa welingu la pingi anggur yiana, weli nahungu lupataka la lodu nuna, baku unu danggai anggur ma bidi la pahanganjina na Ama-Nggu.30Badahalaka pa wunda hau ludu wotungu, hala hida laku la palindi Zaitun.HI PETRUS BANA PAHININYA HI YESUS(Mrk.14:27-31;Luk. 22:31-34; Yoh. 13:36-38) 31Hala hi Yesus hina paninja dama kikungu, la rudungu yiana maka nyimi bai tunjuru lalu rukuNyungga. Kaba nidunya na patulihu, napa Nyungga ku paluya nama pawangu, taka da kababambimbina hida tanyalangu. 32Na nyuna, djaka Ku luri belika, Nyungga ku mangilu nggai nyimi laGalilea.33Ka pani nanyakai Petrus, nyuda hawiangu da tunjuru lailu ruku Nyumu, nyungga nda djiatunjuru anggu. 34Na hiama hi Yesus, langa taka Nyungga ku paninggau la rudungu nahu ma, bandedi na hakuku na manu, hu pahiningga pandailu wundangu. 35Na hiama hi Petrus wana-Nya,djiapa ku meti karin-Nggau, nda djia pahini anggau Nyumu! Mbu halada dama kikungu djia halamaya napa panida.HI YESUS NA HAMBAYANGU LA GETSEMANI(Mrk. 14:32-43; Luk. 22:39-46) 36Hala kataka danyaka hi Yesus dangu dama kiku-Nya la pangia nama tamungu Getsemanihala Nyuna hi wananja nyuda dama kiku-Nya, uhukuwa lai yohu, ba luma laku Nggunya pahambayangu. 37Hala, hina karianya hi Petrus dangu ba tau maduaha da anana hi Zebedeus damakaria-Nya, hala Nyuna pakiringu nanyaka pa handuka dangu pahidu na etina, 38Hala, hiwananjanyuda, na Eti-Nggu lalu handukaya, djangu nama mbuhang pametika baku padanya. Ndadikuwalai yohu dangu kai pawala da-Ngga.39Hala, hina marau hawutu, hina patika hina pudukuyana tana, hi wana bana hambayangu, Ama-Nggu djaka na peku, pamarau aru kiya na pamayilawangu welingu lai Nyungga. Na nyuna, ambu djiaya na pambuhanggu Nyungga, taka djiaya napambuhamu Nyumu badi. 40Hala kabeli nanyaka la makiku-Nya ba talanga katuda da. Hala, hinapaninya hi Petrus, ndai maka ma lapa pawala dangga Nyungga ana hau jamu? 41Rimangu danguhamayanguwa ka ambi kanabu la mapa kamangu. Na Ngahu na paka pipima taka na tolu namalidjangu.42Na hili laku panduangu wangu hi Yesus pa hamayangu, hi Wana, Ama-Nggu, djakandana njadi ma dupa yiana pa marau djiaya Baku unu ma anyaka, na pawuku-Mu nyumu akanama njadi. 43Hala, hina beli na tuamanja ba talanga katuda da nyuda kaba mbotu madanyakada matada. 44Hina matanja nyuda, hina hili laku handakangu, hina hili hambayangu pandailunguwangu, hina hili paniha da pambada panina kawai.45Halaka nu hina beli lama kiku-Nya hinapaninja, katudawa nahu kai hangilu. Ngitaya, mareni manayaka na rehina na Ana Tau ba wuayala lima tau manjala. 46Hadanguwa, maiwa kata laku. Ngitaya, na tau nama wuaka Nyungga bamareni nanyaka.BA YAPAYA HI YESUS(Mrk. 14:43-50,Luk. 22:47-53; Yoh. 18:3-12) 47Ba talanga pani napa hi Yesus, hi Yudas, na haatu welingu la hakambulu madua dama kikungnu na mai. Nama mai karianya nyuna, na dangu na tau nama ngandi hapanda dangu kadipuai, welingu la ratu kapala dangu ama bokul banjaru nuna. 48Nahu, nama kaliakanya hi Yesusna wuangu hau tanda, wana, Nggamuya na pa pudukunggu, djiamayaka Nyuna, yapa yawaNyuna.49Hala hi Yudas hina ndaharungu lai Yesus hala hi wana, tabiwa Rabi! Hala, hi Yudas hinapuduku-Ya. 50Na hiama hi Yesus, angu mbuhanggu palakuyawa na pamai wamu. Halaka datau dangu hida ndaharungu, hida dama wanya limada hi Yesus, hala hida yapa-Ya.51Ngitaya,na haatu welingu lai nyuda nama kikunya hi Yesus, na padjualaya na limana, hina butuhuya nahapandana, hala hina latakuya na haatu atana na ratu bokul, na katahuya na kahiluna. 52Hala, hiYesus hina paninya, patiku belinya na hapandamu, mbu dabana na tau nama wangu hapandanapa pa pameti wangu hapandaya. 53Ka ndana maka ma pakarai pandulangu la Ama-Nawamingga, hala Nyuna, la rehi nahu mbu, hina pangandingu hakambulu dambu tantara Malaikatma padjurungu nduma- Nggu? 54Taka, ka nggiki hama padeningu naka na Mbuku Yahangu namawana lupangu maduka badi ka tuna nu, nama wana?55La rehi nuna, hi Yesus na paninja da taudangu, mala hama djangu na tau bohuka Nyungga himi luhu ngandingga hapanda dangu kadipuai bai yapaka? Nimbihu lodu, Nyungga ni manu mangga la Uma Allah baku pa piakangu hala hindai yapa Akai? 56Djia batuna, mbu halana yiana mata kana padeningu halawa na patulihu da dawunangu. Halaka nu, mbu halada dama kikungu hida palai warunya Nyuna.DA MAKAPIPI LA YAHUDI DA BUATANYA HI YESUSMrk.14:53-65;Luk. 22:54-55,63-71;Yoh. 18:13-14,19-24 57Nyuda dama yapaya hi Yesus da ngandi-Ya lai Kayafas, na Ratu Bokul, pangiada da mapinguTaurat dangu da ama bokul bada pahamangu. 58Hala, hi Petrus na ndutu marauya hi Yesus lupana taka la taluara uma na ratu bokulu. Hala, hi Petrus na tama, hina uhuku danja dama dai lai nuhina tangruya lundu njapuna.59Nu da ratu kapala dangu mbu halana nama batangu da himbuhakahi kambaliku ka peku huku pametiya hi Yesus ba wada. 60Taka, nda da ngalangu a djapabada dangu da hakahi kambaliku dama mai. Hala, hi ninja da tua madua dama taka, 61hida pani,wana na Tau yiana, Ku maka la panyunggurya na Uma Allah tailu mbua lodu Anggunya bakupahada belinya.62Hala na Ratu bokul na hadangu hina pani lai Yesus, Mala kanda ningu mapapahiama wamu nu? Nggaraya na pakala wada-Nggau da tau yiada? 63Taka, kandi ma ananyahi Yesus. Taka, na hili pani na Ratu bokul lai Yesus, Nyungga ku hupa Kau wanya hi Allah namaluri ka peku pakaluaka munggama, djaka djiakau ka Myumu Mesias, Ana nai Allah nama maluri? 64Na hiamaya hi Yesus, ba mbada pani ma dumunyaka. Taka batuna, ku paninggai ba piti welingunahu bai ngitaya na Ana Tau bana uhuku la kawana na nama Mbiha manyuala, hala hina maila pinu karumangu la awangu.65Halaka, na Ratu bokul hina hiraya na katarina dangu hi wana,palapingu mananyaka Nyuna! ka nggara yapa hita hili himbu hakahi? Ngitaya, nahu mbada ronguwiki maminyaka na palapingu-Na. 66Mala nggiki wamika? Da hiama da makapipi la Yahudi nuda,huku pameti maya badi Nyuna.67Halaka, hida panganjiya na mata-Na dangu hida palu-Ya. Hala,hawiangu hida taba-Ya 68Hala hiwada nyuda, Hu pani nggamawa nahu, djaka nggamu namapalukau Nyumu.HI PETRUS BANA PAHINI-NYA HI YESUSMrk. 14:66-72;Luk. 22:66-62; Yoh. 18:15-18,25-27 69Nu, hi Petrus na uhuku la taluara la hambeli hala na haatu na tau kawini nama paloku na mai lainyuna hala hi wana, nyumu angunai Yesus, tau Galilea mbu du kau. 70Taka, hi Petrus na pahiningula hanggada nyuda mbu halada, hi wana, ndaku pi anya djaka nggaraya na papani wami.71Takabana luhuka welingu la pindu taluara hi Petrus, na haatu na tau kawini nama paloku na ngitayanyuna, na Tau yiana angu mada dangui Yesus welingu la Nasaret nuna. 72Hala, hili pahiningumananyai Petrus wangu haranguna, Nyungga ndaku tanda maya na Tau nuna. ⁷73Ndedi nggimandaina, da tau dama ndualaku lai nu ka mai danyaka la Petrus, hi wada, nyumu mbu yianahaatu welingu lai nyuda makau badi kanadu na kareukumu djiaya na ngiapa pinggau. 74Hala, kapakiringu nanyakai Petrus pa pahupa dangu hina harangu, hi wana, ndaku wangu patanda mayana Tau nuna. Hala, ndapa mbuti anya, na manu bana hakuku. 75Hala, hi Petrus kanamu nanyakana papanina hi Yesus, ba ndedi na hakuku na manu wulu, mbada pandailu wundangu mukapapahiningga Nyungga. Halaka, ka luhu nanyaka hi Petrus hina hii ba lalu handukaya.
HI YESUS LA HANGGA NAI GUBERNUR PILATUSMrk. 15:1; Luk. 23:1-2;Yoh. 18;28-32 1Nahu, bana takaka na mbaru, mbu halada da ratu kapala dangu da ama bokul banjaru nunambada buatangu madaka ruku nai Yesus la pahuku pametiya Nyuna. 2Hala, nyuda hida hondu yaiYesus, hala hida ngandiya dangu hida wua-Ya lai Gubernur Pilatus.Hi YUDAS NA PAMETI WIKINAKis. 1:18-19 3Taka hi Yudas, nama wuaya hi Yesus, bana ngitayaka hi Yesus ba mbata buata danyakahukungu, ka kahala iara nanyaka nyuna hala hina pabelinja da 30 mbua amahu bara la ratukapala dangu la ama bokul, 4hi wana, ku njala ka Nyungga kanadu baku wuayaka na wai rianana tau manda ningu jalangu. Taka, hi wada nyuda, nda nggara ayapa napa uruhuma nyuma? Pauruhumu nyumu ayaka dumu! 5Hala, hi Yudas hina kawukanja da ndui nuda la Uma Allah hina lakuwarunja. Hala, hina laku pa tiwalungu wikina.6Taka, da ratu kapala da pitiha da ndui nuda hala hiwada, ndana hamu a djaka ta pahamuha la ngiapa pahamu ndui kanadu ba wili wai riaha. 7Taka,bada halaka pa pahamangu rukuda da ndui nuda, hida kei wangu tana lama pipi wurungu ngiapataning tau weli namungu. 8Nuduyaka, tana wai ria hi wadanya lundu nahu, na tana nuna.9Batuna nu, ka padeningu hala nanyaka na papanina hi wunangu Yeremia: Halaka, nyuda hida piti 30amahu bara. Nuna djiama yaka na wili-Na napa mbada buata da bada pahamangu da tau Israel. 10Nyuda da panggunanja da 30 amahu bara ndumangu la pakei wangu tana lama pipi wurungu,hama djangu na pareta nai Miri na pambada wuanangga.HI YESUS DANGU NA GUBERNUR PILATUSMrk. 15:2-5; Luk. 23:3-5;Yoh. 18:33-38 11Nu, hi Yesus na ndualaku la hanggana na Gubernur hala na Gubernur hina paara-Nya, malaNyumu hanganji tau Yahudi kau dumu? Na hiama hi Yesus, Uu, hamana ba wamu. 12Taka ba tuna,Nyuna bada kalaya pariada ratu kapala dangu da ama bokul, Nyuna nda nggara ma pahiamawana. 13Hala, hi Pilatus hina pani-Nya, mala Nyumu ndau rongu maya bana dangu tau namakalakau Nyumu? 14Taka, hi Yesus ndana wangu pa hiama maya hi Pilatus, mili ana hau pakalawadanya kana hiama ndiama ka hangataru nanya na Gubernur.HI PILATUS NDANA NJADI A PAPAHALAYAI YESUSMrk. 15:6-15; Luk. 23:13-35; Yoh.18:39-19:16 15Nu, rehi lodu bokul yaka, na Gubernur na kali pahala nduma tau dangu, haatu tau tahangu napawukuda nyuda. 16La rehi nu, ninya na haatu tau tahanguda nama wuwa, Barsabas ba wadanya.17Djia duyaka, bana pauhika na tau dangu, hi Pilatus na pa aranja nyuda, nggamuyaka napambuhami kaku pahala nggainya, Barabas djaka ndia hi Yesus, Kristus ba wadanya? 18Kanadu,hi Pilatus bana pinya ba karau danya eti, nyuda hida wuaya hi Yesus lai nyuna. 19Ba na uhukukala kanjaka pengadilan, na kuru umana na pangandinya kareuku, Ambu djia nggara ula munyakana tau na manda ningu jalangu nuna. Kanadu, nyungga ba mbada mayila ngguka kamodu bakumanggadipanya Nyuna.20Taka, da ratu kapala dangu da ama bokul da rundaya na tau dangukada karaiya hi Barabas dangu ka pametiya hi Yesus. 21Ka pa arangu nanyaka na Gubernur lainyuda, nama ngginiyaka welingu la tau madua yiada napa mbuhami kaku pahala nggainya?Hala, hi wada nyuda, Barabas! 22Hala wana kai Pilatus, djaka tuna nu nggiki wanggu nyaka badihi Yesus, Kristus ba wadanya? Da hiama nyuda mbu halada, Harikanya Nyuna!23Hala, hina paarangu hi Pilatus, mala? Nggara maakatu mayaka na papalakuna? Taka batuna, ka tamba waramadua daka, Harikanya Nyuna! 24bana ngitayaka nuna mbu halana hi Pilatus nda hili nggiki wanaapa, ka tamba pariu raungu ma anaka na tau, ka piti nanyaka wai hina baha limana la hangga taudangu hala hi wana, nda ningua njalanggu Nyungga la wai riana na Tau yiana Mata ka nyimi dimimahiamaya!25Hala, hiama danyaka da tau dangu, na Wai riana mata kama hiama nyuma lupa daana maka! 26Halaka, hi Pilatus hina pahalaya hi Barabas ndumada nyuda dangu bana halaka papaluya hi Yesus, hala hi Pilatus hina wuaya Nyuna la paharikanya.DA TENTARA NAI PILATUS BADA PA AKANYAI YESUSMrk.15:16-20; Yoh. 19:2-3 27Ba tunaka nu, da tentara Gubernur da karianya hi Yesus la umana na Gubernur hala hida pauhi winggirunya Nyuna. 28Da alinja da katarina hala hida pa paki-Nya katari umba au. 29Dangu,bada halaka nyuda pa pandoinya nggubi rii madaka, hida pa pakinya la katiku nai Yesus, danguhapungu tokungu la lima kawanana, hida patika la hangga-Na, hala hida pa akanya Nyuna,hiwada, tabi, Maramba tau Yahudi.30Hida panganji-Ya, da pitiya na tokung nuna, hala hida paluyana katiku-Na. 31Bada halaka pa paakanya Nyuna, hala hida alinya na kalembi umba au nunawelingu lai Yesus, hida pa paki belinya da paki wiki-Na, hala hida karia-Nya la paharika-Nya.32Batalanga luhuda da tantara,tabukudanyaka na haatu na tau welingu la Kirene na matamungu Himungu.da pambanaya na tau nuna padukuya na harikana i Yehu. 33Dangu, tunaka nu takadanyaka la hau pangiangu nama tamungu golgota,pangia Kabakotu bawadanya, 34Wuadanyaka i Yehu pa unungu Angguru papakorungu mapaita,dangu banatupukuya i Yehu na angguru nuna,ndana bihu a pa ununya.35Tunaka nu bada harikanyaka i Yehu,hida pabe-berinja da pakina badawangu undi. 36halaka nu,mandapu danyaka dangu hida daiya Nyuna lai nu. 37Dangu,dita la pinu katikuNa, datuya na patulihu na papanjala wadanya,Yianaya i Yehu, Hanganji Tau Yahundi.38Larehi nu,nimbunja da paharika angunya i Yehu ba tau maduaha da ma pandoi manjala.na haatu la kawana dangu na haatu la kalaina. 39Dangu,datauka da malaku li lai nu da pi-pimbilingu katikuda bada pa akanya iYehu. 40Dangu dapani, Nyumu mapani Kunyanggaru-ya na Uma Ala,hiku pahada belinya la tailu mbua loduna bawamu,Malapa jaka Ana Ala dukau, puruwa nu welingu la harikangu Kau pamara wikimu'.41Malamai duda da ratu kapala,da ngguru anggama dangu da ama bokulu Yahundi bada pa akanya i Yehu.ba dapani, 42Na pamara bia na tau hawingu,taka na wikina Nyuna ndana namaka papamaraya.Nyuna jaka Hanganji Ihirailu duya,na puruwa nu welingu la ai harikangu, hina nyuna ma perhaya.43Nyuna na perhaya i Ala,dangu Ana Alaka bawana,matawa nu kataitaya jaka na pamara duya paraina i Ala. 44Da tau nda hamu da pa harika angunya Nyuna mala mai duda bada pa aka tudanya nu.NA METINA HI YESUS(Mrk. 15:33-41; Luk. 23:44-48; Yoh. 19:28-30) 45Nahu, lapa nomu wana na jam, na kapatangu la nggubulu tana lai nu, lupa taka la pahiwa wanana jam. 46Talanga wanguna, la pahiwa wana na jam, ka wara nanyaka hi Yesus, hi wana, Eli, Eli,lama sabakhtani? Nama wana, Allah-Nggu, Allah-Nggu, kanggikina Nyumu hu dunjakun-Ngga? 47Hala, da tau dama ndualaku lai nu, bada ronguyaka nuna, kawadaka nyuda, na Tau yiana paaunanya hi Elia.48Ndapa mbuti anya, na haatu welingu lai nyuda na palai, hina pitiya na lumutu,hina baha wanya angguru mayilu, hala hina honduya la ai tokungu, hina wuanya kana ununguwana. 49Taka batuna, wada hawiangu, Mala kata ngitaya, napa hi namunya hi Elia ndumangu lapapahala-Ya. 50Hala, hi Yesus hina hili wara hina pahalanya na kayeku-Na.51Hala, ngitaya, natiara la Uma Allah na kahira pademi paduangu, weli ditangu taka huwawa, na tana na ngguada, dawatu da mbiara. 52Da reti da tabunggahu, dangu da tolu tau Yahangu dama mbada meti hi paluribeliha. 53Dangu, bada luhuka welingu la retida, bana halaka paluri beli hi Yesus, hida tama laparaingu yahangu dangu hida pangitangu wikida la tau dangu.54Nahu, da kapala tentara, dangunyuda da anguda padaiya hi Yesus, nyuda ba da ngitayaka na upungu dangu mbu halana namatumbu, dira mangadatuha hala hi wada, deningu mana Nyuna ba Ana Allah ya! 55Lai nu, ninjada tau kawini dangu dama tangaru marau, dama kikunyai Yesus welingu la Galilea ndumangu lapandulaya Nyuna. 56La njuanga da nyuda ninja hi Maria Magdalena, Maria ina nai Yakobus danguhi Yusuf, dangu na inada da ana nai Zebedeus.BA TANINYA HI YESUS(Mrk. 15:42-47;Luk. 23:50-56; Yoh. 19:38-42) 57Nu bana rudunguka, na haatu tau nama wulu welingu la arimatea nama tamungu Yusuf, namambada kikungu lai Yesus. 58Nyuna na lua lai Pilatus hina karaiya na metina hi Yesus. Taka, hiPilatus hina wuangu pareta mata na metina hi Yesus ka wuanya hi Yusuf.59Hala, hi Yusuf hinapitiya na metinai Yesus, hala hina kawubuhu wanya tiara bara ma manadangu, 60Hala, hinapakatuda-Ya la reti nama bidi, mangu wiki mana, na pambada akina la palindi watu. Hala, hiYusuf hina kulinya na hau watu bokul la pindu reti nuna hala hina laku 61Hala, lai nu, ninya hi Maria Magdalena dangu da Maria hawiangu dama uhuku la hangga retinuna.NA RETI NAI YESUS PADAI YA 62La hauna na lodu, na lodu ba halaka pahawanjiru nduma na Sabat, da ratu kapala dangu datau Farisi hi da pauhi la hangganai Pilatus. 63Hiwada nyuda, Umbu, nyuma ma namu mayapa napa panina bana luripa nahu, Nyuna nama kambaliku, palangangu tailu mbua lodu, napa luri belimanggu-Nya. 64Jiaba tuna nu, wuangu pareta mata na reti nuna ka daiya lundu taka la lodu napatailu wana, napa da maidu dama kiku-Nya lapa bohu-Ya, hala hida pani la tau dangu, mbadaluri beli naka Nyuna welingu la njuanga tau meti hi wada. Na kambaliku yiana nama malamiri narihipa panda hamu welingu nama mangilu.65Na pani hi Pilatus lai Nyuda, ba ningu madu lai nyimimatanggu dai. Lakuwa, kai daiya hama djangu na pambada pimi. 66Hala, nyuda hida laku parimanya na reti nuna pakariangu dama tanggu dai, hala hida henggeluya na watu ndabina reti.
NA LURI BELINA HI YESUS 1Nu, bana lapahuka na lodu Sabat, la mbaru hada rudungu, la kawunga lodu la minggu nuna,Maria Magdalena dangu da Maria hawiangu da laku la reti ndumangu la patangaruya na reti nuna. 2Hala, ngitaya, hi djia tungu biana na upungu bokul kanadu na papaliawa nai Miri na puru welingula Surga, na mai pa kulinya na watu nuna, halaka hina uhuku la pinuna.3Na matana hama djanguna kabilakuya dangu da pakina da bara hama djangu salju ha. 4Ka bama mangadatu madanya,nyuda dama dai nuda ba ta tatada djangu na tau nama mbuhang pa metiha.⁵Hala, na Papaliawa 5una hina paninja da tau kawini nuda, ambi mangadatu du kanadu baku pimanya ba himbu minyahi Yesus na pambada harikangu. 6Nyuna nda ni anyapa lai yohu kanadu Nyuna ba mbada luribeli naka hama djangu na pambada pani Wana. Mainguwa, kai tangaruya na ngia paka tudana. 7Beli pariangganguwa kai paninja dama kiku-Nya kanadu Nyuna ba mbada luri belinaka welingula njuanga tau meti, dangu ngitaya, Nyuna bana mangilu nggai la Galilea. Lai nu, nyimi napa kaingita niya Nyuna. Namuya, na pambada paninggu nggai nyimi.8Hala, ka parianggangu danyabada laku warunya na reti nuna ba dangu mangadatu da dangu mbaha eti nama bokulu; halahida palaingu pa paninja nyuda dama kiku-Nya. 9Hala, ngitaya, hi djia ni bianya hi Yesus banatabukuha nyuda hala hi wana, tabi! Kamai danyaka lai Yesus, hida dama ha da wihi-Na, hala hidamarubuku-Nya. 10Hala, hi Yesus hina paninja nyuda, ambi mangadatu du; lakuwa kai paninja daangu dedi-Nggu kada laku la Galilea, taka lai nu, napa nyuda da ngitaka Nyungga.DA HIAWAHA DAMA DAI KADA KAMBALIKU 11Ba talanga laku daka nyuda, ba tau mapiraha dama dai da laku la paraingu hida paninja daratu kapala rukuna mbu halana nama tumbu. 12Taka, ka pauhingu danyaka dangu da ama bokul.Bada halaka pa pahamangu, hala hida wuanja ndui dangu nuda dama dai. 13hala hi wada, damakikunyai Yesus da mai la rudungu lapa piti-Ya ba talanga katuda ma mata kawami. ¹14Taka, djakana ronguka na Gubernur, nyumaka duma mapa mandanya mata nyimi ka ambu nggara ulami. 15Hala, ka kei daha da ndui nuda hida palakuya napa mbada ajaru wadaha nyuda; dangu nakareuku nuna na kada hala nyaka la huanga da nyuda da tau Yahudi lundu la lodu nahu.NA PARAHANGUNA NAMA KAWANDI HI YESUS(Mrk. 16:14-18;Luk. 24:36-49; Yoh. 20:19-23; Kis. 1:6-8) 16Halaka, dama hakambulu haatu dama kikungu da laku la Galilea la palindi na pambada patujinaha hi Yesus lai nyuda. 17Taka, bada ngita-Yaka, hala nyuda hida marubuku-Nya. Taka batuna,hawiangu da ndua ndandi mapa.18Hala, hi Yesus hina pamaingu hala hi wanja, mbu halana nakuaha la awangu dangu la tana, mbada lai Nyungga halayaka. 19Djiaba tuna, lakuwa kai panjadiyawa makikung mbu halana na banjaru, dihu hawa nyuda la tamu nai Ama, dangu hi Ana,dangu hi Ngahu Matua,20Pa piakanjawa nyuda kada tuturunya mbu halana na pambada paretawang-Nggu nggai; dangu ngitaya, Nyungga daingu karia manu manggai, lupa taka la hupu njapurehi.
1Nataka Ma Ngahu Matua Kaba rehi pentakotayak takamayaka, nyuda kahaungu ndanyaka mba ninja lapa ngiaka kahaungu. 2Dangu, hi njia rongu haka welingu la awangu, lingu hama ngilu mbangatu, dangu lingu nuna na pinuya na uma ngiapa uhuk nda. 3Dangu, lamuka haga nda nyuda lamma- lammanda hama ngilu epi nama ta nyalng ludu la ndita nda nyunda hatu mara haatuda. 4Halaka, nyuda da wuanjaka ngahu mata tua ndagu pakiringu paka riuku kaba ndangu hiluyaka, hamangu nbada wuaja ngahu matua nduma nda nyuda ndama kariaku.5la rehina nuna, ninja nda tau -tau yahudi ndama todu la yeruhali, nda tau - tau manundu welingu la hau - hau paraingu la kurru awangu. 6Dangu, kaba ronguyaka nama lingu napa rongu, ndaka bugur ndangu tau mai pakariangu dangu nda bingu rukuna laha atu- atu tau nda rongu la hilu wiki nda nyuda wiki. 7nyuda rongu dangu nda hangatar, mba talanga panida," ka nda nyuda unda kandama kriaku njaka tau galiea ?8ndangu, nggiki wana mbundi ha atu - atu mbata rongu ha nyuda dangu hilu la ngiapa ndedi nda? 9nda tau - tau partia, dangu media, dangu elem, dangu mesopotami, yudea, dangu kapadokia, pontus dangu asia, 10frigia, dangu pamfilia, mesir, dangu la hau paraingu - paraingu libia la tutuna la kirene, dangu ma mai - mai welingu la roma, hamangkai nda tau - tau welingu la yahudi hamangkai nda proselit, 11nda tau - tau kreta dangu arab. nyuta ta ronguha nyuda mbada kariaku dangu hilu nda nyuta rukuna papandoi - papandoi nai Alla.12dangu, nyuda mbulu ndaba nda ndahangatar dangu bingu mbana pani wangu ha tau mara - ha atu nda 13kaba tunanuka, tau hawiangka ndriki dangu ndapani, " nyuda nda mauku la anggur mbidi."Yi Petu nakarioku la tau ndangu 14batunnau, Yi petu na ndualuku nduja da hambulu ha atuhja nda hangaji, na wunda kariakuna dangu napa ni hagang lai nyuda, " ho tau - tau yahudi dangu nama todu la yeruhali, matangua kau pinya lawikimu dangu kau tadanyaua napa nigu. 15Gikina, nda tau - tau yida ndada mauku'a, hamana napa tadangumu rukuna mbalodu mbidiya la jammu patailu wana,16Kaba yianaka napa papani wangu namapa welingu lai nabi yoel: 17Dangu, laa lodu -lodu panjapu wana ningu matumbu, Alla napa takang pullungu: kaba nyungga padaingu papurugai ngahu matuagu mbulu ndaba na tau. Dangu anakiada - anakiadamu tau mini - tauminidangu anakidamu tau kawini padaingu palokundumaha , ndangu ana mbidi taumu padaingu ngitada dapa harimatad, ndangu maka wida la ngabamu padaningu maka ndipangu - maka ndipangu18mbatunaka, la ndita atagu mini dangu atagu kawini padaingu mburi manggunja ngahu matuagu patuda paloku ngahu matuagu. 19Dangu, nyungga padainguna kupa ngita nja kanyuru - kanyuru la awangu, ho nmdita, dangu matumbu - tumbu pawilingu la tana, laho wawa, waira, dangu epi, kutu epi.20Na mata lodu paturaya pajadiya kapatangu dangu wulangu na njadiya wairia, mba ndedi lodunai Miri kanama bokulu dangui hangaji na mai. 21Dangu padaingu tumbuna, nga mbiya namapa aunya Na tamu Na Miri padaingu papaludunya.22Ho Tau ihirail, yironguyau'a naka riaku yiana. Yehu, tau naharet, natau nama paluahngula njuanga nyumu lai Alla dangu ruku - ruku ajaib, kanyuru - kanyuru, dangu tada - tada, nama pa mbada papa ingitania Alla la njuangamu welingu lai nyuna, hamangu nyumu mbau piwikinya. 23Yehu yiana, napa mbada wuangu hamangu napa wuku napa mbada randingu dangu napa pinai Alla mbandedi'pa, nyu,u pametiya dangu harikanya weling lalima tau - tau akatu. 24Kaba tunanuka, Yi Alla napa hada mbelinya, dangu napa hallanya welingu la ura ndedi kaba nda njia njadi ana paka kuahaya meti.25Hamangu , Dautu napa niwanya ruku Nai Yehu, ' nyunggaku ngitayai Miri mba nimanya la hagag, rukuna kaba ninya latuba kalaigu hamangkai nyungga ndaku gidiku'a. 26kaba tuna nuka, na etigu na mbakulu, dangu nda lammangu na kadiu mbaha eti. na ihigu ndirra monunguya,27Rukuna nyumu nda njia maruaba nggunya na ndiawagu mba ningga la pangia tau meti, kamatanya naka wori taumu la lama manangumbau ngitaya nama akatu. 28Nyumu mbada patakangumuka pani lai nyungga na anda luri. nyumu panaingu pandoimuga la riki mata mbaha eti ndangu tolomu angu ndedi angu ndedigu nyungga ku ngalangu pakariuku ndangu parahaya rukuna nda ama kawunga nda, Daud, ka mbada metina dangu mbada taninya, dangu na retina ninya ndangu nyuta ludu taka la lodu nahu.29Angudedi - angudedigu, kujadi pakariuku nduagu nyumu ndangu kuparahaya rukuna nda ama kawunga nda nyuta, Daud, kaba mbada metinaka ndangu mbada taninyaka, ndangu na retina ninyapa la njuangada nyuta ludu la lodu nahu. 30Njadi, kaba nyuna mbaha hangajiya dangu nyuna napinya kabai Alla kaba mbada parindingunaka dangu harang lainyuna ndumana uhuknya nahau welingu la nuwanai Daud lapa ngia hangajina. 31Rukuna nuna, Daud nama ngitaya rukuna nuna mba ndedipa, napa ni wanya rukuna na hadangu mbelinai Yehu karitu kabatunanu: 'ndanjia ndangiamanyapa lapa ngiatau meti, ndangu na kawori tauna ndana ngitaya napamohu wangu.32Yehu yianamaka napa papahada mbelinai Alla dangu numa mbuludabama hakahi rukuna nanuna. 33Rukuna nuna, kabana mbulananyaka parairuku lima kalai nai Alla ndangu ngalanyaka na ngahu tua namapa welingu lai Ama rukuna na ngahu matua, dangu kaba mbada pakanyurunanyaka, hamangkai napa mbada ngitamu dangu napa rongumu.34Kabatunanu, Daud ndana he'a la horga kaba tuna nukai kaba nyuna wikima namapa ni, "Miri napa ni la amambokulgu, wu uhuk la laka laigu, 35Kaludu nyungga kupanjadiha nda muhu kadanjadi lata wihimu." 36Kabatuna nuka, mata njaua mbuludaba nda uma Ihirail nda pinya lamapa liangtakangu kabai Alla kaba mbada panjadinanya Miri dangu Karitu, yianayaka napa mbada harikangumu37ka nyuda ronguya na rukuna yiana, pahakadanyaka la etida, halaka hida pani lai petu dangu nda hangaji hawiangu, "angu ndedi - angu ndedi, nggarayaka napa papa lakuma?" 38halaka, petu napani lai nyuda, " majariawa dangu parununguwa nyumu ha atu mara ha'atu la tamunai Yehu Karitu ndumana pa ai nja nda njalami, dangu nyumu ngalanya naka nyuru ngahu matua. 39Mbatunanu, parinding yiana ndumamu nyumuya, dangu anakiada - anakidamu, dangu nduma mbulu ndaba tau mamarau, nda danguda hamangui Miri Alla nyuta mbata pa aunja.40Dangu, nda ndangu papani wada hawiang, petu na angga lingu dangu pawili etingu dangu pawilingu hagang lai nyuda, kabawana, pamandungu lawikimu welingu lanuwa nama kaliaka yiana!" 41natau - tau nama ngalangu hillu papani nai petu nda parununja dangu la lodu nuna nda ndangunda nyuda patabangu pakira tailu rata katiku. Kabugur Ndatau - Tau Parahaya 42Nyuda ndapawai hagang lapa ajar welingu la wunag - wunang hangaji hagang lakambugur, hagang mbada kawita hada roti, dangu nda hambayang.43Dangu, nama ngadatu natakaka hagang la ndiawa haatu maraha'atu dangu ndangu matumbu hagang la wunang hangaji. 44Mbuludaba ndama parahaya ndapambulungu ndaba dangu ningu nggaraya mbiaya mbatada kahaungu mbuludumbada. 45Halaka, nyuda ndandaangangu pawuluda haruapa dangu anguda, dangu nda paberi - paberinja hagangu mbuludabanda tau, laraka papakida ha'atu - maraha'atu.46Nimbuhu lodu, dangu nda kahaungu eti nyuda mbada kahaungu la uma hangaji Alla dangu mbada kawita - witaha nda roti welingu la uma hagangu la uma. nyuda ndakei pangangu nyuda dira mbakul etiha, 47Mbada wuotu halinyai Alla, dangu nyuda ndambuhangu la dangu tau. dangu, nimbuhu lodu Yi Miri ndapa ndanja nda ndandanguda nyuda, ka nyuda ndatau - tau ndapa papaludunguda
Yi Petu Napapanja Nda Tau Kalipar 1La hau lodu, petu dangu yohani nda laku mbait Alla kabatuna nu la jam hiwa . 2Halaka, na haatu tau mini - taumini welingu mbala kabu inana. nimbuhu lodu nyuda na mbanjal la pindi paraingu la bait Alla natamuna pindu manandangu ndumana pakarai manjaka welingu ndama tama ndatau - tau ndama tama la bait Alla. 3mbatuna nuka ngitadayaka yi petu dangu yohani laka hida tama la bait Alla, halaka hida karai pandulangu.4Halaka, yi petu ndangui Yohani, ndapandainja dangu ndaba pani tarukama nyuma." 5na tau kalipar nuna napa tadangu hagang lai petu ndangui Lai Yohani, kaba ana monungu pakari pangalangu ana nggarambiayawelingu lai nyuda. 6Halaka mbatunanu, petu napani." nyungga ndaningua parakgu hamangkai amahu, nyungga ma'ananingu'a padaingu wuangumanggu lainyumu. na tamunai Yi Yehu Karitu Naharet nuna, na hadangu dangu nalakuka!"7Kabatunanuka, Petu nayapa na lima kawanana na tau nuna dangu na ndulaya pandualaku. larehina nuna mbui, ndawihi dangu ndaka wohukna nda kalatingu. 8Dangu naka wunduhu, na dualuku dangu napa kiringu papaga. halaka hina tama la bait Ala naka riangu dangui petiu dangui Yohani, mbada paga, dangu ndaka wunduhu - wunduhu, mbada wotohailanya Nyai Alla.9mbulundaba tau ndangitaya mbanalaku dangu nawotuhailanyai Alla, 10Dangu nyuda ndatadayakanatau nunaduka nama kali uhuk manu la pindu paraingu Nai Alla ndumana pakarai pandulang. nyuda ndabinunja mbakul eti dangu pawilingu nama mbada njadi lamalapahu lainyuna.12Petu Nakariuku Hagangu Lamandangu 11Halaka na ttau nuna nayapa lai Petu dangui Yohani, mbulundaba na tau lainyuda laharambi nama wana harambi Nai Halomu, dangu papa limbanda. Halaka, halakai Petu nangitaya, halaka hinapani hagangla tau ndangu nunda, ho tau Ihirail, nggikina nyuma hangatar rukuna yiana kahiligikimanai yumu wutaru kanutukama nyuma hamanjangu dangu kuaha hamangfkai njala nyuma wiki, nyuma mbada padoimanyaka na tau tiana papaga?13Alla Abraham, dangui Isak, dangui Yakub, Alla mboku apuda nyuta napambada wotuhailanda Na Atana,Yehu, napa mbada wuamu dangu napa mbada pambelida lahaganai pilatu halakana napambada mbuatanda ndumana napambada pabebahauda. 14Halaka mbatunuka, nyumu mbautolakuha namapawai dangu namapandeningu, dangu nyumu mbaukarai haatu tau mapameti, napapahala lai nyumu,15Dangu nyumu pametiya nama wangu kayeku, napa mbada pahada nai Alla welingu la ttau meti. rukuna yiana, nyuma nyuma hakahi - hakahi. 16Dangu, lalatana mangunju la tamuna, ka namatamungu Yehu, kanama pakapru tau mini napa mbada ingitamu dangu napatadamu yiana. Dangu, mangunju nama nama welingu lai nyuna nama mbada wangu halangat namapaliangu takangu hagang la tau mini yiana la haga ndabami nyimi mbulu ndabami.17Nahu, angudedi - angudedigu, nyuga kupinya kabanyumu ndaumbuhang lapandapimu hamangu nda ndapapalu nda ndama kuahayana luku maparetayana tana. 18Mbatuna nuka, napa mbada papataka nai Alla mbadedipa nama welingu la ngaru hangaji mbai Karitu kaba urandedinayaka, kabada paganapnanyaka.19Kabarukana nunaka, majariawa dangu pambelinguwa ka ndajala - njalamu kapuadahuha, 20halaka larehi napahangilu wangu namai welingu mbaninayia miri, dangu halaka ka mbana parahang karitu kanapa mbadapandaingu lainyumu, kabai Yehu,21Namapadaingu lahorga napakeina ludutaka larehi lapapanjungu nggara mbiaya hamangu mbada wanai Alla napapani hagang la wunangna nampawai welinungu. 22Muha napani, Namiri Allami padaingu pahadanguna ndumamu nyumu mbahaatu wunang hamangu nyungga welingu la ngu ndedi - angu ndedi wekimu. nyumu patingingu nggara mbiaya napapanina hagangu lainyumu. 23Dangu padaingu tumbumana, nimbihu ndiawa, nama ndarongu hangaji nuna padaingu panjapuya welingu la nggi parainguya.24Dangu, mbulu ndabanda hangaji ndamapani, mawelingu Lai hamuel dangu nyuda mbahalaka mbatunaka ndapatakanya na lodu - lodu yiana. 25Nyumu kaba nuwa welingu la hangaji dangu welingu laparandingu napa mbada pandoinai Alla dangu nda mboku apumu, dangu mbapani Lai Abraham , welingu lawinimu, mbuludaba nuwanitu la pinutana padaingu pakanyurungu. 26Alla, kabada pahadanja nda atana, pangandinya lainyumu mamangilu ndumana pakanyurugau dangu ppandoi nga tauya la njuangamu namapa mbelingu welingu lama akatu."
Wunng - Wung Dangu Hangaji Agama Yahudi 1Batunanuka petu dangui Yohani ndaka riaku hagangu la tau ndangu, maingua lai nyuda la mangunju, lakapala ndai baitu Alla , Dangu tau handuki, 2Dangu ndirra mbeni rukuna mbada nyara tau ndangu dangu mdapatangu pani lai Yehu ningu hadangu welingu la tau meti. 3Halaka, ndayapa yai Patu dangu yohani dangu ndapatamnja la panjara ludu haromuludu kaba lodu rudunuyaka. 4Mbatunanuka, ndanguwelingu lainyuda kandama rongu pani weling la wunangu nama njdi parahaya, dangu dangu tau mini - tau mini la njuanga nama njai pakira - pakira lima rata tauya,5Kala rehi hau lodu, pamimpin - pamimpin , ama mbokul - ama mbokul, dangu Ahli - ahli taurat nyuda ndapambulung ndaba la Yerohali, 6dangu nda imam hanas, dangu kayapas, aleksander, dangu mbuludabada angu ndedinda welingu la angu nda tau matua. 7halaka nyuda mbada pangianyai petu dangu Yohani la njuanga - njuanga nda nyuda mbada pa arranja, "Dangu kuaha nggaraya dangu nggamu tamunai nggaika nyimi mbai palukaya yiana?"8Halaka, petu, na mbinunya ngahu matua, wana lai nyuda, "pamimpin paraingu dangu ama mbokul - ama mbokul, 9njaka nyuma ndaparehakama nyuma nama papalakuma nama pa ndeningu hagang la tau namama lijang yiana, dangu nggiki ruku nggara tau yiana mbadapa papanjanja? 10Matanyau narukuna yiana kadapinya nyimi mbuludami dangu tau ihirail kaba mbada tamunai Karitu Yehu, tau naharet, napa mbada harikangu, napa mbda pahada mbelinai Alla welingu la tau meti, natau yian na ndualuku lahagamu ndalu halangatuna.11Yehu naina nggamuya: 'Watu pambada njurami lai nyimi, tukang - tukang pahadang, nama njadi watu panjuru. 12Dangu, nda ningu'a paluri maldungu wangu lai nggabia hawiangu rukuna nda ningu tamu hawiangu lakuru awangu lapawuana lai nggamu tauya namatamunya nuna nyuta kata ngalanya napa pamaludunguwangu."13Halaka nyuda mbada ngitaya na turu mbeninai petu dangu Yohani dangu ndapinyaka kambanyuda ndatau - tau ajarha dangu ndalalupinguda nyuda ndahangatar dangu pakiringu patadaha kaba pakanduada nda kali karianyai Yehu. 14Dangu, kabanda ngitangka tau papanjangu nuna tau na ndualaku lakarahanai Petu dangui Yohani, ndangu nyuda ndada tuamangu padulaha.15Kaba tunanuka, kabatunakanui nyuda ndapaperatahakai petu dangui Yohani pamata miahanja , nyuda ndapa paranding ha'atu - mara'atuda, 16Dangu ndapani, nggarayaka napapalakudaha hagang nda tau yiada? mbatunakanu, ningu tada ajaib matumbu palangatakangu namatumbu hagang lainyuda dangu mbatunanumbuka mapalangatakanguya mbuludabana tau nama todu layeruhali, dangu nyuta ndata ngalanya papahininja. 17Kaba tunanuka, kabanarukuna yiana ambu tambangu pambakulu lahagangu la tau - tau, mai kata ngganggaluha nyuda ndumana kada njaka pakariuku lai nggabia latamuna nuna. " 18Kabatunanuka, nyuda ndapaunjai petu dangu Yohani, halaka hida paretaha pakada nduda ndumana lapandakariuku ndangu mbui payauluya nggara mbiaya latamunai Yehu.19halaka mbatunanuka, Petu dangui Yohani ndapaluakng dangu ndapani lainyuda, pambuatanyua, la nggiya napa ndeningu lahaganai Alla, ndumana mbaronguya nama rihi welingu Lai Alla? 20Parihingu, nyuma ndama njadi'a njakamapani nggara - nggara mbiaya napa mbada ngitama dangu mbui napa mbada ronguma.21Halaka, kabatunanuka nyuda ndapa ngalangu ngganggaluhai peu dangui Yohani, nyuda ndamatambiaja nda hangaji - hangaji nuda ndalaku, halaka mbada'da hunggungpa lata pahukuwanja pakaduada rukuna mbatau ndanguya mbadapakanyuranyai Alla kanama mbada tumbu lamalapahu. 22hagangu, tau nama namunya tada papanjangu nuna kambada mapalangatakanguya, kabada luayakala ndaungu patu kambulu daungu.Petu dangui Yohani ndakabelika La angundedi -angudedi mangunjuda. 23kabada halaka papabehahuha, petu dangu yohani ndalaku la angu - angu wikida dangu ndapa niwangu witingu ndapapani wada hangaji mbokulu dangu taumatua - matua hagang lainyuda. 24Dangu, mbatunuka nda angu - anguda nuna ndaronguka, nyuda ndwundapani hagang Lai Alla dangu paetida dangu wada, " o Miri nyumu'aka mapanjadiyana awangu, natana, tehik, dangu mbulundabana ihina, 25napani welingu la ngahu matua, napawelingu la ngaru atamu, dautu, mbokuma nyuma: nggikina la hauparaingu - paraingu hawiang hida mbeni, dangu tau - tau hidapatadangu nama kahalaira?26Maramba - maramba lapinu tana hawjir hawairwa, dangu ma kuaha kahaungu palawanyai Miri dangu lawangu napakapipina.'27Batunanuka, namapandeningu la kuatak yiana kabada kahaungu ndaka pa palawanyanyai Yehu, na atamu namu yi angahu, napaka pipimu, hamangkai herodis ndangui pantiuhu pilatu, hamangkai la hauparaing - hauparaingu hawiang, dangu tau - tau Ihirail, 28ndumana papalakuya nggaraya la nduma limau dangu pawukumu napambadapawukumu lamangiluna ka namatumbu.29Dangu nahu, miri, ngitayauawa namapa ngganggal - ngganggal nyuda dangu pakanyurunyauwa na atamu yiana ndumana papatakanyana pulungmu dangu mbuludabana papaturumbeniwangu, 30kabatunanakua Nyumu paluhuhauha ndalimamu ndumana papanjanja dangu tada -tada ngahu - ngahu nama taumbu la atamu nama manundu, Yehu." 31dangu, halaka nyuda pahambayangu, na tungulika la ngiapa ngiannguda mbada kabugur kahaunguda dangu nyuda ndambinunja ngahu matua, dangu ndapangalangu papaniya napulunai Alla dangu turu mbenida.Naluri Tau Parahaya 32Dangu, na kahuangu nda nyuda tau parahaya nda kahuangu etida dangu kanadinguda. nda ningu ha'atu tau namapani wanya kaba mangu wikina, kabatuna mangumbuludabanda nyuda makahaungu. 33halaka, dangu kuaha nama mbakulu la hangaji ndawangu pulungu rukuna Hadangu mbelinai Yehu dangu kanyuru nama mbokulu ninya la ndumanda nyuda.34Ndaningu ha'atu tau makurangu la nyuda rukuna mbuludabana tau ningu wuakana hamangkai umana, nandaganguna, dangu nda ngandi wili pandaganguda, 35halaka ndatuha lawihi hangaji, dangu nda pamberinja ha'atu mara ah'atunja la tau la raka ndumada.36Hamangmai Yuhup, tau lewi, nuwanai siprus, hamangmai unna ndapa aunya hangaji, bernabahu, nama wana anakida pahananguwangu , 37na ndaganya na wuaka wikina dangu na ngandiha ndanduiana, halaka hina tuha lawihi hangaji.
Ananias dangui safira ndakamanya na ngahu Nai Miri 1Kaba tunanu, ningu tau mini namatamungu Ananias, dangu tauna, safira, ndandaganja ndapa wulunda. 2Dangu, kaba pi tauna, Ananias nda patu ha hahawiangu wli padanggada duma lawikida, dangunda ngandi hahawiangu , dangu nda tu haga wihi hangaji.3Mbatunanu, yi petu napa ni, Ananias, , nggikina hetangu napa mbinuya na etimu halaka nyumu kambalik hagang la ngahu matua halaka wupatuha nda wilipadagamunda wili tana nuda? 4Kabatunanu ndendi mbu ndaganja, kaba na tana tuna mba mangumya? Dangu, kabau halaka padaganya, kana tananuna daninya la kuahamu? nggikina nyumu pikiraya napapalakuya nama tunanu la etimu? nyumu ndaupatipi a" la angumu patau, kala haganai Alla." 5mbatunanu, kabana ronguyaka napani nuna, Ananias nakanabu dangu na njapuka naka yekuna hupuwana. mbatunaikanu, njadinanyaka mangadadatu ma mbakul haganggangu mbulu ndabanda tau nama ronguya na rukuna nuna. 6mbapiraha nda mbidi tau nda mai paka wubuhuya, dangu nda ukurnya pataninya.7Kabatunanu, pakira - kiraya nawaktuna tailu mbua jamuna, Nataunai Ananias namai, ka nyuna ndana pi'anya garaya nama tumbu. 8Dangu, petu napani lainyuna, paniwa lainyungga, wu ndaganya na tana nuna dangu wili mbakul yiana?" Dangu, safira napani, "ka, wili tunanumaka."9halaka mbatunanu petu napani lainyana," nggikina nyumu dangu lei'mu wipahama ndumana pakamnya na ngahu mataua Nai Miri? taru, ndaruku - ruku wihi ndatau mataninya na lemu ninjapa la haga pindu dangu dangu nyumu mbuhangundanya papaluhukau." 10hara mbandang - harabandangu, safira naka nambu lahaga wihinai petu dangu njapu kayeku lapahupu wana. halaka mbatunanuka mbidi tau ndatamaka nyuda nda ngitaya yai Safipra mbada metinaka, halaka mbatunanu kawubuha ndanyaka lahamebli ndangu ndataninya laha linggi lei'na. 11mbatunakanu njandinya mangadatu mbakul la njuanga jemaat dangu tau - tau maronguya nama tumbu nuna. tada - tada mapaliangu takang Welingu Lai Alla12Dangu tada ajaib dangu mijizat nama tumbu la haga tau ndangu welingu la lima hangaji dangu nyuda mbulu ndabada dangu kahaungu etida ninja harambi salomo. 13ndaningu'a welingu lahawiangu maturumbeniwikina papa mbulungu dangu nyuda, kabatunanuka tau - tau mbadira pawotunguha nyuda.14Dangu, ningu tamba ndanguna na tau nama parahaha lai Miri, taba mbakulnda, hamangmai tau mini - mini hamangmai tau kawini. 15Rukuna nuna, nyuda mbatuna numai ndaka wubuhu tau - tau hidu la anda - anda dangu padalarunja nyuda la ittu dangu kahur jerami katunanu njaka na mai yi petu, mbatunanuwanguka nda hamanguda ngalangu ndahanggangu lai nyuda. 16Nyuda, ningu ndangu tau welingu la kuatukku - kuataku kawinggil yeruhali nda mai pahama, nda ngandi tau hidu dangu nyuda ndapa tama haitangu. nyuda mbuludabada ndapapanja.Ndahangaji nda yapahaka 17Mbatunanuka , ndahangaji mbokulu nfahadangu, ndangu matundunja, mbanuda kalibar hadukuha, ndangu nyuda ndabinunja papama nyuagar eti. 18Nyuda ndapaha nda hangaji ndapa tamanja la hukungu mbulung.19mbahili tunanu, larehi rudungu, ha atu maranomu Nai Miri na mbugahu pindu - pindu hukungu, naparahanja nyuda paluhu, dangu ndapani, 20Laku, ndualaku, dangu wuagauwa hagangu la tau - tau bait Alla mbuludabada pulungu rukuna luri yiana." 21Dangu, mbatunanuka nyuda ndaronguya, larehi marai romu, nyuda tama la bait Alla ndangu nda pakiringu pa ajar. kabatunanu nda hangaji mbokulu dangu tau - tau nda angu kariana ndataka, nyuda ndapambulungu ndidi'aha dangu mbuludaba wunang amabokul - amambokulu ihiral, halaka hidaparahanja la panjara nduma pangandi hangaji - hangaji nuda hagang lai nyuda.22Mbahili nuyaika, mbatunanuka nda au - tau paparahang nunda ndatakaka, nyuda ndanda ngitaha pakanduada ndudanda hangaji nuda la panjara. kabatunaka, nyuda mbelihaka dagu patang pan, 23Dangu ndapini, nyuma ngalangu panjara nuna pakuhiya dangu mbulundaba ndama roda ndaluaku la haga pindu,halaka nyuma mbama mba ndama ngitang ngitahaka ha atu tau ho ndalu."24Dangu, kabatunanunama ndai bait Alla dangu nda wunang parongu kariaku nuna, nyuda ndira binguha dangu hangaji nunda dangu ndapa'arang - pa'arangu nggikina mbudi ndumana nuna kananjadi. 25kambatunanu, ha atu tau namai dangu napatakangu lainyuda, "taru! tau - tau ndapapa tamamu la panjara kaba ndualuk la bait Alla dangu nda nyara tau ndangu."26Halaka, Ndakapala pajaga bait Alla hamangmai nda ndakina ndakariangu hangaji - hangaji nunda, mbatunanu ndapakiya karaueti'a ka nyuda mangadat hapatukuha wangu watu la tau ndangu. 27Kabatuna nuka nyuda mbada ngandi ndanyaika yi petu dangui yohani, pahaganyai lai Sanhedrin. halaka, ndawunagu mbakul ndapa aranja nyuda, 28wada, nyuma mbada ndapahiangu dangu karau eti ka ambu ajar la tamununa, kaba nyumu mbda pambinu munyaka na yeruhali dangu npa ajarmu dangu ningu pawukumu ndumana ndukuyana wairia tau yiana hagang lai nyuma."3229mbatunanu, Petu ndangu hangaji ndapani, "nyuma padaingu karudukma lai Alla mboku apunda nyuta nama mbada pahadanda Yi Yehu, napa mbada pametimu dangu napa tiwalmu la ai harikang. 30Alla napanjangga nyuna la lima kawanana hamangmai mba wundutu marigingu dangu wangga mapa maunguya ndumana pamanjaria ndumana la ihirail dangu pamangaku mbulu ndabanda njala - njala. 31Dangu, nyuma kaba hakahi - hakahi welingu mbulundabana yiana, dangu hilitunanumai una na angahu matua, napa mbada wuana Nai Alla hagang la tasu - tau nama tundunya."33Kabatuna nuka nyuda nda rongu rukuna nuna, nda etinda nyuda pahaka dangu ningu pawukunda papameti ha nda wunang mbakul nuda. 34kabatunuka, ha atu tau parihi nama tamungu Gamaliel ha'atu gurru agama yahudi napa ngiaparonguda mbuludaba tau, na ndualuku la haganai Sanhenrin dangu parahnya papaluhu nuda nda hangaji tiangu'a.35mbanuyaka, nyuna napa ni haganglai nyuda," ha kanyimi tau - tau Ihirail, patada ndudanya nggaraya napapalakumu hagang la tau - tau yiana. 36nggina, lapira mbualodu nama lapahu, taudes na hadangu, nama ngaku wikina panjadi tau panggunangu dangu pakira - kiraya ningu patu ngahu tauya nama pambulungu gangunyuna kaba tunanuka, kandapa metiya dangu mbulu ndapa tau matundunya paiha gagangundanyaka, ludu ndaningu ailulu. 37mbahalakai taudas, yudahu welingu galeliea hadangu, larehi - rehi sensus, ndangu pa mbida ndangu tau ndumana patundunya. hamang mai nyuna papameti mayai dangu mbulu ndaba nda tau nama tundunya pa iha gagang mandanya.38Rukuna nuna, lipahili yiana, nyungga kupanaugau nyumu: marula tau - tau yiana dangu matanja nyuda. nggikina, napa wuku dangu papandoi mapawelingu latauya, hamangmai nuna ndanjiala ngalangu'ana. 39mbatunaka, njaka na pawukununa ngalanya welingu lai Alla, nyumu nda njia njadi anna patahanya. hamangmai, nyumu padaingu ngala mananggui mbau lawanyai Alla."40nyuda tundunya napa naungu la Gamaliel. kamatuna, halaka papa aunja ndama nduada hangaji nuda, nyuda ndapaluha paka nduada dangu ndalaranja nda hangaji ndmumana paka riaku la tamu Nai Yehu, ndangu ndapa halanja. 41rukuna nuna, hangaji - hangaji nuda nda laku welingu la haganai Sanhedrin dangu hanang eti mdanda latanyanja paharui pakanjari la ruku tamuna. 42Dangu, nimbuhu lodu, la bait Alla dangu welingu la uma - uma, nyuda ndada panjangu panyaraha dangu papatakanya na injlilu Kabai Yehu Karituya.
Tauma pihu ndumana paparahangu papindi 1Larehi lodu nuna, kataba ndanguda nda murid kataba ndangu mbada, hau patandangu welingu la tau - tau helinis hagangla tau ibrani asli rukuna tau meti lei ndanda ihiluwanja hagang lapa papaliawa patu pangangu nimbuhu lodu.2mbatunanu, kahambulu manduaha nda hangaji nuda pa au ndabanja murid dangu nda pani, "ndana pandeningu'a lawikima nyuma ndumana lapa lanjanya napulu Nai miri nduma paparang la meja. 3Kaba nyuda angu dedi - angudedimaha, pinda wa tau mapihu la njuangamu nyumu nama mbjuti palanga takangu hamu, nama mbinu ngahu matua dangu manangu' ndumana tugahu yiana. 4Halaka' nyuma padaingu kawandima lapa pahambayang dangu hagangu ngguma lumunya napulungu.'5napapaluahng nuna pahanangu eti tau ndangu. dangu nyuda ndapindi yai stepanuhu, dangu mangunju dangu angahu matua Prokhoru, Nikanor, timon Parmenas, dangui nikulaus, haatu tau proselit welingu Antiokhia. 6nyuda yiana pangandi la hangaji, dangu halapa pahambayang, nda hangaji ndawuanja parama nduma nda welingu Lai Alla hagangu la tau mapihu nuda.7napulunai miri ta mbakulna dangu nda taba ndangu nda murid. mbatuna numbui, kabugur ndangu iman ndama rubukku hagang la hangaji nuna. napa yaoania stepanuhuPenangkapan stepanhu 8Dangu, stepanuhu, na mbinunanya kanyuru dangu kuaha,mbana palukaya pahangatar ngu dangu tada -tada ajaib welingu latau ndangu. 9mbatunanu, mbampraha nda tau welingu la sinagoge nama wana tau libertini, hamang tau - tau kireni hamangkai nda tau alesksandria, dangu mbama piraha welingu la kilikia dangu asia, hadangu welingu dangu parambangu dangui stepanuhu.10kabatuna nu, nyuda nuda ndanda njadi a' pa pakanabuha namapalanga takang dangu ngahu hamangu ndangui stepanuhu papani - ni. 11Halaka, dangu kadi - kadi nyuda ndapawulung mbama piraha nda tau ndumana papani, "nyuma nbada ronguya natau yiana mbada patakangu pani papuluwanjai Muha Dangu Alla!"12Dangui, nyuda panjura tau ndangu, ama mbukul - amabokulu, dangu ahli - ahli taurat, ndayapa halaka hida angandiya lahaga nai Sanhedrin. 13nyuda ndapa haganja la hakahi hakahi kambalik papani," tau yiana ndana njadi paka ndi papatang pani - pini nama lawanya napa ngia mamanangu yiana dangu hukung taurat. 14halaka, nyuma mbada ronguyaka nyuna mbadawanaka yi Yehu welinguna la naharet kamatuna mbiarandanyaka napa ngianuna dangu turayaka nahuri kalarat napa mbda wana haku welingu Lai muha hagang lai nyuta." 15Dangu, halaka mbatandanya na mukanai stepanuhu, mbuludaba na tau nama uhuk lai sanhedrin nda ngitaya na mukana hamangu maranomuya.
1Kabanuka, wunang mbakul ndapani," kanapa ndeninguka namatunanu?" 2Dangu, stepanahu wana, angu dedi -angu ndedi dangu ama - amagu, ronguka nyungga. Alla namahangaji hagang la mboku apu nda nyuta, abraham, kabaninyapa la mesopotamia, mbadedipa na todula heran, 3dangu wana lainyuna, lakuwa welingu latanamu dangu welingu sanak angu dedimu, halaka kau mai la tana lapapa ngitanggau lainyumu.Pakahiriyai stepanuhu 4Kabatunanu, abraham na laku warunyaka na tana tau kasdim dangu na todu la heran. dangu welingu sana, kaba nda meti na ama. Alla naparahanya palelingu la tana yiana, lapa ngapa todumu nyumu. 5mbanuyaka, Alla ndana wuanya haku warihu lai nyuna, kaha ndipu tana mbu ndana wuanya, padaingu randi nanya ndumana lapawuanyai Abraham nduma wikina dangu nuwana mbahalaka nyuna, njapangkai Abraham mbadendi ningu anana.6Mbatunanu mbui, Alla wana tunanu, kada nuwana njdai tau mai la tana hau pangia dangu ndapa atanja halambui nda unyak paharuiha ludu patu ngahu ndaungu. 7'tunanu, nyungga kuhukanya mbuludabana paraingu namapa atanja nyuda; wanai Alla, dangu, mbahalaka nuna nyuda nda luhuka welingu lai nu dangu ndahamayangu lai nyungga lapa ngia lai yohu. 8mbanuyaka, Alla nawuanya parandingu lai Abraham paranding pahapu halakai Abraham na njadi amanai isak dangu nahapuya la umur walu mbuadau lodu, dangui njadi amanai Yakub, dangui yakub, hambulu dambu ama nuwanituna.9rukuna mbana pauahangu lai yuhup, na ama nuwa nitundsa nyuta na ndagannya la mehir. kabatunanu, napaka nyuru nayai yuhup, 10dangu napama ludunya welingu mbuludabana paharui wangu, halaka hina wuana kanyuru dangu pingu la haganai piraun, maramba mehir, napa njadiya wundut mariging wangga mapamaungu mbuludabana mehir dangu mbuludabana hangaji paraingu.11Larehi tunaka, napa rimbangu wangu takananyaka nama tumbu lambulu ndabana lamehir dangu la kanaan, njadinyaka paharuiwangu nama rihi pahalawalangu, dangu mboku apunda nyuta nda nda ngalangu apapangangu. 12Kaba tunanu, halakai yakub naronguka kaba ningu uhukani la mehir, halaka hina parahanja nda mboku apunda pa lua lainu kaba hina wangu nda lua. 13nda laku pandua wada, yi yuhup napa ndoi wikina hida tadaya angu dedi - angudedina, dangu naluhu yi yuhup hina njadi palanga takangu lai piraun.14halaka mbatunanu, yuhup napa nganding kariuku dangu ndundanya nyai yakub, na amana, dangu mbulu ndabanda nda angu ndedina,nda ndangunda 75 katikuha. 15Halakai Yakub na puruka la mehir dangu na meti nahu, kaba mboku apunda nyuta. 16Welingu lainu, ndapa lelinja la sikhem dangu ndapa ndalarnja nda retinda napa mbada kei nai Abraham mbapiranda nda ndui welingu la ana nai hemor la sikhem17kaba tunanu, kaba rehinayaka naparanding nuna, napa mbda halapa randinai Alla hagang Lai Abraham, ndapa raingu taba ndanguda dangu parihungu welungu la mehir, 18ludu ningu maramba hawiangu ma hadangu ndumana mbuludabana mehir, nama ndapinyai yuhup. 19nama maramba nuna napa nggunanya napa raingunda nyuta dangu napaharuha nda mboku apunda nyuta halaka hina parahada pawarunja nda anarara - anarara ndanyuda halaka hida ndanda malundungu paluri.20la rehina nuna, muha na ndedika dangu ndira manadanguya lamata Nai Alla. dangu, muha nda njamanya la uma amana mba tailu mbuawulana. 21dangu, halaka mba ndawarunya, na anana kawini piraun na pitiya dangu napamatuaya hama ana wikinanya.22halaka, muha nda ajarya lagarambiaya napa hamu wangu latau - tau lamehir dangu nakuaha lapanina dangu napapandoina. 23tunanuka, kai muha na ganapka na umurna mba patu kambulu ndauna, na tumbuka la etina ndumana patadaluha nda angu ndedi angudedina, kada nuwa ihirail. 24dangu, kabada ngitayak ha'atu welingu lai nyuda ndapamakiya dang lama ndapa njiangu nda welingu la tau mehir, muha namai pakahiriya napa wuinda nuna dangu na balahuha dangu napa metiyana natau mehir nuna. 25muha napatandangu nda angu ndendina padaingu pidanya kabai Alla ndawuajanya luri palupang welingu la wikina, halaka nyuda ndanda pianya26kala lodu kalaparomu wana, muha namai latau ihiral kadama patakil, dangu na usaha papadaminja nyuda, dangu napani, 'ha, kanyimi kadanigu 'a una pakalembingimi, nggikina mariaga pahidu kanadingu?' 27mbatunanu, natau pahidu kanadingu angu ndedina nuna naka wariya lahalinggi hinapani, 'nggamuya namapanjadikau hakim ndumama nyuma? 28Kanyumu mbuhangmunya papametika hamangu mbu pametiyana tau mehir nuna?'29Na ronguyaka napanina na tau nuna, muha napa lai ndidimiahayaka dangu na njadi tau mai la midian. lai nu, na njadi ama la ana kiada mini pakanduada. 30halaka mbana ganap patu kambulu ndaungu, ha atu maranomu napangitang wikina lai muha lapadang haligi palidi hinai, la lama epi la wukuma ndaka.31halakai muha mbana ngitayaka, na hangatar napa ngitna nuna. dangu, halaka mbatuna patadanyaka , mainaka kariakunai miri, 32nyungga maka mbokumu, Alla Abraham dangui Alla ihak, dangu Alla yakub. yi muha na karanggung mangadat dangu ndana turu mbeni'a papatadanya33kabatunanu, Miri wana lai nyuna, 'alinjauwa nda halapa lawihimu kala nggi pangiaya nyumu langiapa ndualakumu kaba tana suci. 34Nyungga pandeningu palangatakangu mbaku ngitaya napa harui wangu nda kabagurgu ndama ninja latana mehir dangu mbada ronguda haruinda nyuda. dangu nyungga kupuru ndumanda pasalamatuha nyuda. dangu nahu maiwa, nyunggu kuparahagau lamehir35Muha, napa mbada tolaknda dangu mbawada, 'gamuyaka namapanjdikau hakim dangu penguwaha dangu hahim hagang lai nyuma? nyumnama napa mbada utuhu nai Alla ndumana nama njadi, hamangmai penguawaha hamangkai penyelamat, welingu la lima malaikat nama pangitangu wikina welingu lawuku mandaka. 36tau yiana memimpin keluar, sambil papawuwaya mukjzat dangu tada - tada ajaib la tana mehir, dangu la tehiku rara, dangu padangu mangailaru mba patu kambulu dauna. 37muha yianamaka namapa ni la paraingu ihirail, 'Alla napahadabelingu ladumamu ha'atu hangaji hamamu nyungga welingu la angu ndedimu.'38njiamaya yiana tau nama ninyala njuanga jemaat la padangu manggailaru dangu ndama lakikatu papani lainyuna lapa lidi hinai, dangu ndapahama mboku apunda, dangu nyiamayaka nama mbada ngalanya na pulungu nama luri ndumana napa wangu lai nyuta. 39mboku apunda nyuta ndanda mbuhag'a ndumana pama ndata lai muha, kabatuna nukai pambelinya mbuhang pa mbeli la mehir wada laetida, 40dangu ndapani hagang lai harun, 'padoigama nyuma ndewa - ndewa nama njadi papaga lai nyuma rukunai muha yiana, nama pimpin nggama nyuma paluhu welingu latana mehir, nyuma ndama pi'anya garaya nama tumbu lai nyuma.41kala rehi nuna, nyuda ndapa ndoi katuada ana lembu, ndangu ndawuanya kanyuru hagang lama kalarat nuna, halaka hidira mbaha eti rikimataha dangu parama lima wikinda nyuda. 42kaba tunanu,, Alla napa rihingu lainyuda dangu ndamatanja nyuda pakalaratungu lamandapandeningu hurdadu la awangu, hamangu namatulihu la hurat hangaji, 'kau ngandimaya lai nyungga na mbada napa rupumu dangu napa kanyurung mbada patu kambulu ndauna lapadang manggailaru, ha kabugur ihirail?43nyumu ngandi kema molokh dangu mbada ndewamu refan, katuada napapa ndoimu ndumana pahamayang dangu nyungga padaingu waru manggau lahapapa babel.'44mboku apunda nyuta ningu kema kesaksian lapadang manggailaru, hamangui Alla napaparetana halaka mbana kariaku lai muha,nduma padoi hamamukana napa mbada ngitana. 45mbahalaka ngalanya na kema nuna, mboku apunda nyuta ndatama karianja nyuta patama ndangui yosua, larehi paparabang tananda nyuta weling lahau paraingu - paraingu hawiang, napa mbada warunai Alla welingu la hagada mboku apunda nyuta, ludu taka laehi nai daut. 46dautu na ngalangu kanyuru lahaganai nai Alla ndangu naka rai ndumana pangalangu pangia patoduna dumanai Alla Yakub.47hamangmai mbatunanu, salomo napahadanya uma ndumana nyuna. 48halaka, yi njaga miaha nda ngundu'a na uma napa papandoina la lima tau, hana napaninda hangaji. 49na awangu hangajigunya dangu natana lata wigunya. umagarayaka napa papahadamu ndumagu?' Alla napa papulungu. 'hamangkai, kapangia papanjanggunyaka? 50kanda limagu namapa ndoya mbuludabana?51Ha, nyumu tau - tau nama katuku watu, dangu eti kahilu napanda hapu, nyumu lawa manunya na ngahu matua, hamana papalaku nda mboku apumu! 52Wunang - wunang nggiya nama ndambuhanja nda mbokumu apumu? dangu, nyuda pameti tau - tau mbadedipa kabanda paluahngndaka namaina namapa ndeningu, nahu nama njadi lawikimu nama njadi makatu ndangu papameti. 53Nyumu, nama mbada ngalanya hukung taurat hamangu napambada patakangu nda maranomu, ka nyumu ndau nda'aya! stepanhu ndapametiyaStepanhu Ndapametiya 54Kabatunanukanyda mbada ronguya na rukuna nuna,ndaetida ndapahaka dangu ndapa ngihinja ndaparuada hagangu lai stepanuhu. 55kabatuna nuka nama mbinunya ngahu matua naka nudaru la awangu dangu na ngitaya nahumunai Alla, Kai Yehu na ndualaku lakawanania Alla. 56Stepanuhu napani, rongu! nyunggaku ingataya naawangu mbana tabugahu dangu ana tau dualaku lakwanai Alla."57Mbanuyaka, nyuda nda pawungu - pawungu dangu luahangu, ndangu nda mbitangu kahilu ndapa hama payaulai stepanuhu. 58tunanu, nyuda ndapaluhuya welingu la kuataku dangu hida tukumayai dangu watu. mbahalaka nuna, ndahakahi nda ahaluha nda katarida nyuda lawihi mbidimni nama tamu saulusu.59Dangu, nyuda pangalangu pakabukuruya yi Stepanahu nama pani pangalangu ndangu mbawana, Miri yehu keiyau na Hamangugu.' 60Halakabatunanu, halaka padingiru wanja nda kabakuna, nakariaku pahadirungu, Miri, ambu padukunja njalanaina hagang lainyuda, Dangu, halaka mbanapanika tunanuka metinanyaka.
Saulusu napakanjariya na kabuguru la yeruhali 1Dangu, saulusu mbu napa'uya papametiyai stepanuhu nuna. saulusu napakanjariya naka mbuguru la yeruhali kala lodu nuna, ndapalu papamayilaya pambakuluya nama tumbu la kabuguru la yeruhali, dangu nyuda mbuludabada ndapaihangu la hau pangia - pangia yudia dangu samaria, higilunda nda hangaji. 2Mabapira ndatau ndama hamu kanandinguda ndama taninyai stepanuhu ndangu namai pahawina nama rihi pambakulu lahagana. 3kaba tunanu, saulusu parakangu papanjapuha'nda kabuguru dangu tama la uma hau uma. ka mbada ruruhuha nda tau mini - mini dangu tau kawini halaka ndapahaganja la panjara. pilipus napatakangu injil la samaria4Halaka, nyuda ndama mbada paihangu nu'nda wigirung mbada patangu injilu. 5Pilipus napru la hau kuataku la samaria dangu napani rukunai Karitu6Dangu, tau ndangu ndapaeti ndapatdanya nggaraya napapani nai pilipus wadaka mbada rongu dangu nda ngita tada - tada padambutingu napa mbada palukana. 7Mbanuyaka, ngahu - ngahu akatu luhu welingu latau - tau ndapa papanyuangada, hida pawungdangu luahngu halawalada, hili ndangu tau kalipar dangu kanjiku napapanjana. 8Rukuna nuna, ningu hanangu bakul la kuataku nuna.9Mbatunanuka, ningu tau mini namatamungu himungu mbadedipa napa mbada patada sihir la kuatak dangu padoi hangatar mbulundabada tau hamaria, napani lawikina kabatau mbakuluya. 10Mbuludaba tau, pakiringu welingu tau kudu ludu taka latau mbakulu, napani, " natau yiana kuaha Alla nama wana bakul" 11Nuyaka, nyuda ndawuanja patadangu lainyuda rukuna halaka ndirama ndaya mbada pandoi pahangatarugu dangu tada sihirna.12Banuyaka, halaka nda tau - tau nuna ndaparahaya pilipus nama patakangu kariaku pulungu rukuna hangaji Alla dangu namatamungu Yehu, nyuda parununja, hamangkai tau mini dangu tau kawini. 13katunakanu, himung mbandindiya naparahaya dangu mbahalaka kaparunudanyaka, kabani manunya lakaranai pilipus, dangu mbana ngitayaka mbapira mbuambatada ndatada mujisat ndangu tada ajaib nama mbada tumbu, kabandira hananguha.14Larehi nuna, kada hangaji - hangaji la yeruhali ndarongu kana tau hamaria mbada keinaka pulungu Alla, nyuda ndautuhuhai petu ndangui yohani hagangu latau lai nahu, 15nama mai dangu nama hambayangu hagang lai nyuda namangalangu ngahu matua. 16Mbanuyaka, ngahu matua ndedi anapuru lai ngga tau mbia lai nyuda, nyuda mbada halaha paparununja la tamunai Miri Yehu. 17kai, petu dangui yohani ndanjakarunja ndalimanda ndumanda nyuda ndama ngalangu ngahu matua.18Halakai himungu na ngitangu ngahu matua na wuanya hagang lai panjakarunja nda lima hangaji - hangaji, himangu tawaruhala nduai hagang lahangaji - hangaji nuda, 19ndangu napani, matanyai nduku lai nyungga kuaha yiana halaka nimbuhu tau namanamunya kukaradanja lima kanda ngalangu ngahu matua."20Kaba tunanu, petu napani lai himungu, miliwanguda nduimu nda njapu dangu nyumu kanyumu mbau pikir nyumu ngalang kanyuru lai Alla dangu ndui! 21Nyumu ndaningu'a ndumamu dangu hakumu rukuna yiana kana etimu ndana tanji'a lahaganai Alla. 22njadi, manjariawa welingu lamandakandeningu yiana dangu hambayanguwa lai Miri halaka, njaka ningu, pawli etingumu pangalanya papalangugau lainyumu. 23Mbanuyaka, nyungga ku ngitaya kaba nyumu ninggau lakapidu nama paita dangu la papa amuya nama akatu.24Mbanuya, himung napani dangu wana , hambayanguwa ndumana nyungga hagangu lai Miri nggaraya papanimu ndapapa tujaka nyungga.25Mbanuyaka, mbahakai petu dangu yohani pakariaku dangu pawainda dangu ndapa ni pulungu nai miri, nyuda nda mbelika la yeruhali kaludu patakangudanya pulugu la deha dangu tau Samaria. Filupus naparunanja nda tau EtopiaPilupus naparununja ndatau etiopia 26Kabatunanuka, maranomu nai Miri nakariuku hagangu lai Pilipus, wana hadanguwa dangu lakuwa la selatan, na anda nama puru welingu layeruhali hagangu gaza. na anda nuna anda kahanaya. 27pilipus mbui hadangu dangu lakunanya. dangu, narupana tau etiopia nama wana sida - sida welingu lapajabatu welingu la pengadilan sri kandake, ratu kuataku maramba etiopia. kaba tagung jawabnaya rukuna mbuludabana ndapa wulu na ratu. halaka hinamai layeruhali ndumana pahamayangu, 28dangu na mbeli paluang, kaba uhuku la karetana dangu na baha kita yehaya.29Halaka, ngahu wanaka lai pilipuhu, lakuwa ndangu pambulunguwa dang kareta nuna." 30Halakai, Pilipus napa lai hagang lakareta nuna dangu narongu tau mabaha kitab hangaji yehaya. pilipus napa aranya nyuna, " kanyumu pinya miri nggaraya napa mbahamu?" 31Dangu, tau nuna najawapuya, hili gikiwanaka mbudi ku njadi, ka njaka ningu ma ajarka ?" kabatunanuka napa aunyai pilipus pahe dangu uhuk nduanya.32kala rehina nuna, anguna kitab suci napa mbahana kabayiana, halaka hina ngandiya hama bibiya la ngapa rupu, hamangu ana bibiya mbadedi pagutinguya na rau ihina makambiu hi ndana mbugahu ngaruna. 33hagang lapa pakanjuraya, namandapa ndeningu mbadawahi lawikina. nggamuya nama njdai papaniha ndanuwa nituna? kana, luria mbawahindaya welingu latana."34kabatunanuka, sida - sida nuna ndapani dangu wadaka lai pilipus, " nyunggu kumonunggau nyumu, rukuna nggamuya hangaji namapaniya yiana, ndumana lawikina hamangkai latau hawiangu? 35halaka, pilipus na mbugahuya na ngaruna, dangu pakiringu welingu la kitab suci yiana, halaka patakanya rukunai Yehu lai nyuna.36dangu, larehinda nyuda pada mbeli ndapakirinya na anda, hida taka lama ningu waingu,dangu sida - sida nuna wana, taruwa ningu wai! nggaraya namapa mbitangu hidapa runungga? 37halakai, pilipus wana, njakau parahaya dangu mnbinu etimu, nyumu njadi." 38Halaka, halaka hiwana "nyungga kuparahaya kabai Yehu Karitu kaba anani Alla.39Halak nyuda pakanduada ndaluhu welingu la wai, ngahunai Miri na'ngandiyai pilipus mbanalaku, dangu sida - sida nunandana ngitaya ayapa, halaka hina pangalangu palaku ndirahanguya. 40Mbatunakanu, pilipus na'ngalanya wikinya mbaninya la Asdod, dangu kabana lapahunyaka napa'ngia nuna, hina patangu pulungu la mbuludapa kuataku hina takama la kaisarea.
1Banuyaka, saulus, mbana pangalangu papandoiya dangu pametiha hagangu nda muritnd nai Miri, nalaku hagangu lahangaji mbokulu, 2dangu nakarai huratu welungu, napa mbada etina lainyuna sinagoge - sinagoge la damsyik halaka nggamu mbiaya naparahaya na anda nuna, hamangkai mini dangu kawini, halaka njakana ngalanguka ndumana lapatahanja la yeruhali.3Mbama manjadangunaka papaga, marenitutunayaka Damsyik, dangu njiawuwa mbiana nama hambila welingu la awangu natapalangi mbana wigirunya. 4Halaka, hi nakanabu la tana dangu narongu kariaku nama wananya, saulus, saulus, nggina nyumu panjaraka nyungga?5Saulus napa arangu, "nggamukauka nyumu, miri?" dangu, wana mbanapani, nyunggamaka yehu, napapa njaramu. 6dangu tama lakuataku, dangu nyumu patakaunya nggaraya napapalakumu. 7tau - tau malaku pahama dangui saulusu ndualaku danda pani nggara - nggara kambada halayaka paronguya nakariukununa, ka danda ngitang gabiaya.8saulusu na ndualaku la tana, dangu ndamatana ndapambulangu, kadana ingtangu'a nggara - nggara. halaka, tau - tau nuna napaundinya dangu limana dangu napatamanya la damsyik. 9Dangu, mba tailu mbualodunapa, ndana njadi apapa ngita dangu pangangu hamangmbui paunung.10larehi nuna, ningu ha atu murid la damsyik, namatamungu ananias. miri nakariaku lainyuna lapapa aunya, ananias! halakai ananias wana,yianakaka nyungga, Miri." 11halaka, miri wana lainyuna, hadangu lakuwa la anda matanji, dangu la umanai yudahu himbu pangalangu tau nama tamungu saulusu rukuna, taruwa, tau nuna mbahabayangna , 12dangu na halaka pangalanya napa ngita wangu halaka ha'atu tau namatamungu ananias na mai dangu natuyana limanahodita kana hili ngitaki13Mbatunanu, ananias napani, Miri, nyungga mbada rongu nggunyaka welingu la tau ndangu rukuna tau yiana, kadira danguya nama akatu nama mbada palakuya hagang lakabugur manangmu la yeruali, 14dangu lai yohu ningu mamangunaya na kuaha welingu la wunang - wunang katiku membelenggu mbuludabana natamu,mu." 15kaba tunanukai, Miri napani lai nyuna, "lakuwa rukuna na tau yiana kaba alatuya papindigunya ndumana pangandiya natamugu la hagangu laparaingu - paraingu hawiangu, dangu maramba - maramba, ludu paraingu ihiral. 16Kabanuyaka, nyungga padaingu pangitagunya laigamu mbadira ndanguya kanama harui rukuna natamugu17halaka, ananias nalakuka dangu na tama la uma nuna, dangu na mbanjaluha nda limana la katikunai saulusu, miri yehu, namapa ngitangu wikina lainyumu la anda mbau pamaingu, kabada utuhumaugaka kau ngita mbeli ndangu na binugau ngahu matua." 18kabatunanuka, larenina nunambui, hamanjangu nepi iangu nama kanabu welingu lamatana dangu na ngita mbeli. kamatunanu, hina hadangu lapa paparununya. saulus pakiringunanyaka papatakanya rukunai Yehu 19dangu, kabahalaka pangangu, Saulus napakaparuyaka. hida pahama ndngu murid - murid damsyik mbapira mbualoduda.20Dangu, pakiringu papaniya rukunai Yehu la sinagoge - sinagoge dangu napani, Yehu kaba anai Alla." 21Mbuludabana tau namaronguya nda hamngatar dangu ndapa'arangu, kadanyuana a'una nama niya la yeruhali namapametiha nyuda nama wana nama tamungununa dangu kanama mai laiyohu dangu ningu oawukuna pangandiha nyuda mbajapaha halenggu lahaga wunang - wunang katiku? 22Kaba tunanukai, saulus kataba kaparuna dangu ndira mbinguha nda tau yahudi ndama todu damsyik kanabutinyai yehu kaba karituya. saulus nalolohu welingu latau yahudiSaulus nalohu welingu latau yahudi 23kabana ganapka bapira bualoduna. tau yehudi hakongkolndayaka kahaungu papametiyai saulusu, 24kabada hakongkol ka pinahakai saulus. nyuda haharndajaka nda pindu - pindu lodu dangu rudungu kapametiya. 25halaka kabatunanu, marid - murid saulus nda ngandi larehi rudungu ndangu ndapapurunya welingu la tembok dangu nda ngeru papurunya howawa lakuru karanjang. saulus la yeruhaliSaulus la yeruhali 26Halakai Saulus nataka la yeruhali, na kamangu papambulungu dangu murid. kabatunanu, mbuludabanda ndamangadat danda parahaya kabanyuna kaba muridya. 27Mbatunaka, bernabas ndapa yapa lima dangui saulus, hina ngandiya la hangaji, hinapa pa'mbajarangu lai nyuda nggina hi ngitayai miri la anda mbaulaku, dangu mbada kariuku lainyuna, ludugikina hina turu mbeni papa'ni la tamunai Yehu la damsyik.28Dangu, saulus ndapa angungu dangu nyuda kabada luhuka ndangu mbanda tama welingu la yeruhali hina pambanarungu turu mbeni latamunai Miri. 29Nyuna nakariuku dangu padebat danya dangu tau helenis, kanyuda parukangu mandanya papametiya. 30Halaka angu dedi mangunjunda nda pinya rukuna yiana, nyuda nda ngandiya papapurunya la kaisarea dangu utula la tarsus.31Rukuna nuna, kabugur la yudiea, dangu galelia, dangu samaria na ngalangu damai dangu natumbu, dangu, naluri ndalu mangataduna lai Miri dangu lahanangu ngahu matua, nyuda taba ndangunda. petu la kuataku lida dangu kuataku yope 32Kalarehina, kai Petu mbada wigirunya mbuludabana napa ngianuna, ndangu mbui na lua patadaluha nda tau - tau parahaya ndama todu la lida.33lai nu, kana ngalangu ha a'atu tau namatamungu eneas, nama mbada katuda la ngiapakatudana kaba walu mbuadauna kaba kaliparnaya. 34halakai, Petu napani lainyuna, "Eneas, Karitu Yehu napapanjagau. hadanguwa palanyapyauwa na ngapaka tudam! Dangu, larehina nunamai una, Eneas hadangu. 35Halaka, mbuludabana tau nama todu la lida dangu saron nda ngitaya napabeling lai miri.36hau rehi, la yope, ningu ha'atu murid taukawini namatamungu tabita, njaka njaka wana nama dorkas. na mbinuya papa ndoi mahamu dangu ma mbuhangu pasadeka. 37kala lodu - lodu nuna njadinanyaka, ka hidunya dangu meti. halaka. kabada halandanyaka paihuyaka tau, ndapaka tudaya kurung mangiadita.38kai lida ninya latutunai yope, kada murid, kabanda rongudayaka kai petu mbaninya lainu, ndaparangu tau madua ndangu karai monungu ambu njiatudamuka palua lapa ngiama nyuma! 39halaki, petu hadang dangu na laku ndangu nyuda dangu, katakadanyaka, hida ngandiyai petu kurung mangiadita. mbuludaba tau kawini ndaningu lengu ndualakudanya lakaranai petu hida hi, halaka hida pangitanja nda kali ndalu ndangu katari hangia na pakali pandoinai dorkas kabada pa angungupa nyuda.40tunanuka, petu naparaja mbuludabanda paluhu, halaka hina hambayangu. kabatunanuka, nahagang lama meti tabita dangu napa ni, tabitan, hadanguwa! halaka nataukawini nuna hina pambulangu dangu nangitayai petu mbana uhuku. 41mbatunakanu, napanjuanya lima lainyuna dangu ndulaya papahadanya pandualaku hina pa aungu tau - tau pawai dangu nda kawini ndaningu leingu, hina pangitanja kai tabita mbanalurika. 42dangu, kanatumbu lainu maripambakuluya mbulundabana la yope, dangu dangu tau parahaya lai miri. 43Halakai, Petu todunyaka papama daingu la yope namatamungu himungu, ha atu tau pandoi manulang.
Petrus dangu Kornelius 1Hau rehi, la kaisarea, ningu ha'atu tau namatamungu kornelius, ha'atu tau perwira welingu nama wana pasukan italia, 2tau madua tau mama ngadat lai Alla,tunanumai una dangu mbulundaba tau nama ninya la umana, ndangu wangu padangu pandulangu la tau - tau dangu naha mbayangu manu lai Alla.3La hau rudu, kiraya jam lapahiwawana lodu nuna hina ngitaya dangu luahanguna ladalu pangta wana, ha atu maranomo Alla namai ndangu napa ni lai nyuna, kornelius!" 4halaka, hina kanudaruya namaranomu nuna dangu mangadatanuna dangu napa ni nggaraya yiana, tuan? Dangu, maranola mu nuna napa ni lai nyuna, "hambayang - hambayangmu dangu sedekah - sedekahmu mbada henaka kabama njadi patadanguya la haganai Alla. 5Nahu, parahanguwa tau - tau la yope dangu pa'aungua ha'atu tau nama tamungu himung, nama wanamai petu, 6nyuna natodu dangunanya mapa ndoi manulang nama tamung himung, na umana ninya laha linggi tehik."7Kana maranomo nama kariukuka lainyuna ka' mbana lakuka, kornelius napa aungu tauma ndua paparahang dangu ha'atu hurdadu nama hamu welingu la tau - tau nama nimanunya nggaraya napa butuna lawikina, 8Dangu kabada paluahanya nggaraya mbiaya lai'nyuda, kanaparahanja la yope.9Kaharomu loduna, kabanyuda la andaha dangu nda tutuya kuataku nuna,petu nahe laka wuku uma, pakiraya la jam nomu ndumana lapahabayang. 10halaka, ndira majuya dangu mbuhangu pa ngangu, halaka mba ningu tau - tau ma siapu pangangu, petu na ngalangu pa ngit, 11Dangu na ngita ya awangu mbana tabugahu dangu hama higiya ma ndira balaruya napuru ludu taka latan. 12la daluna, ningu pira rupa mbada mbiha ndama wihi kapatungu, dangu mbada malata la tana, dangu manginu la awangu.13Kabatunanuka, namunya huara nama wana lai nyuna, hadanguwa, petu, rupuwa dangu nga'nguwa!" 14mbahilinuyaika, petu napani, ndi'a, Miri. kaba, nyungga ndaku kali nganguma matuna nu nama haram dangu najis." 15Dangu, na hilu nuna napa ni mbeli lai'nyuna lapa papanduawana, nggaraya napa mbada wuanagau yi Alla ambu njia pani ya haram." 16kahilitunaka lapa tailu wana, dangu hara mbadangu mbuludabada he ndanyaka la awangu.17La rehi nuna, halakai petu kaba bingu mbiananyapa garaya na arti na napa ngitana nud, ndumur ndanyaka nda tau ndapa tulihunai kornelius mbabuhang ndanya papinya lagiya na umanai himung, kabana ndualaku lapindu paraingu, 18Halaka hi napa aunya, nyuda ndapa aungu njiakau nyumu himung, nama wana petu, nama todu lai nu.19Halakai petu patadanaya napa ngitana nuda, ngahu napa ni lainyuna" taruwa, ningu tau matailu tau mbidi mini matarukau. 20hadang dangu puruwa, lakuwa dangu nyuda ndana hili ragu kanyuda kabadapa utusuha nyuda. 21Halaka, petu napuru latau - tau nuda dangu napa ni, " taru, nyungga tau pahimbumi. nggaraya na pawukumu hi mai?22Nyuda ndapa ni, kornrlius, ha'atu hudadu, nama mangadatu hagang lai Alla, napa tada hamu la mbulunguna kuataku yahudi, napa mbada pa ingatuta na maranomu ndumana lapa mai la umana dangu ndumana paronguya naka kariukumu. 23petu na nduda nja nyuda pa tama halaka hina wuaja tumpangan lai nu. kalaharomu lodu, na hadangu dangu na laku ndangu nyuda, dangu bapiraha nda angu ndedinda mama nundu welingu la yope nda anguda.24Kala hauludu, nyuda nda tama la Kaisarea. kornelius mbada panedinahaka nyuda dangu halaka nda pambulungu angudedi nda dangu kaduada.25Halakai petu na tama, kornelius nahamburya, halaka hida karubuku lai petu dangu hamayanya. 26kaba tunanuka, petu na ndulaya pa ndualaku hina pani, "ndualakuwa! nyungga anataumakai.27halakai petu ndapa bajarungu dangui kornelius, petu natama dangu natuamangu tau ndangu maka nguhuru paole. 28Halaka, petu napa ni lai nyuda, " nyimi pinya kaba kekejian wada tau yahudi ndumana papanuwang hamangkai patadalu tau nda yahudi, kabai Alla napa ngitaga lai nyungga kaba nyungga nda ngiara anggunya papani nggamu mbiaya haram hamangkai najis. 29Nuna nduyaka na wudana, nyungga ndaku keberatan'a kanyumu mapa liawaka pamai. rukuna nuna, nyungga ku pa arangu lai nyumu nduma garayaka una hi pa auga?30Dangu, kornelius wana, " Patu mbualodu nama lapahu ludu jamu yiana, kala jam hiwa, nyungga kaba hambayangu la umagu, dangu taruwa, ningu ha'atu tau nama ndualaku lahagagu katari ka njilaku. 31halaka, wana, kornelius, hambayangmu mbada paronguya dangu sedekahmu mbada ingitaya lahaga nai Alla. 32Rukuna nuna, parahanyaua la Yope dangu karai lai himung nama wana Petu ndumana lapamai. ka todunanya la penyamak kulit, lahalinggi tehiku.' 33Rukuna nuna, nyungga kuparahngu tau lai nyumu, dangu nyumu mbada hamu etimu pa mbuhangu pa mai nahu, nyuta mbulu ndabada lai yohu, lahaga nai Alla, ndumana lapa ronguya nggaraya mbiaya napa mbada paretamu lainyumu lai Miri. Petu napatakangu injil la umanai korneliusPetu napa takangu pulungu la umanai kornelius 34Halaka, petu na mbugahu ngaruna dangu napani, nahu, nyungga kupandeningu papinya kai Alla ndana pangitangu lapaandaka haungu. 35Tunanuka, la'gi paraingu mbiaya, tau mangadat ndangu nggaraya mbiaya napa papalakuna napa ndeningu, napa tubang lai nyuna.36Pulungu nai Alla takaka la hau paraingu Ihiral lapapa takanya na nama ndeningu, damai mbakul eti welingu lai Yehu Karitu, nyumaka miri mbulundaba nda. 37Nyumu ndidi'akau pinya nama tumbu nama lapahu la yudia, pakiringu welingu galilea, mbahalaka 'kai yohani paparunungu pawuana, 38nyumu pinya yi Yehu, tau naharet ,nggikinai Alla napa rupanya ngahu matua dangu kuaha. hina laku wigirung papalakuya namapa ndeningu dangu napapanjang tau ndangu napa tama haitangu rukunai nai Alla papalangunya nyuna39Nyuma hakahi - hakahi welingu mbuludabana nggaraya mbiaya napapa lakunai Yehu, hamangkai la haupangia tau yahudi hamangkai la yeruhali. nyuda mbada pametindanyakai yehu dangu nda tiwalunya la ai harikangu. 40Halaka, Alla napahada mbelinya ladu patailu wana dangu napatadangu wikina, 41Nda mbuludaba tau, kaba nyuma, hakahi - hakhi napa mbada pndi nai Alla mba ndedipa, nama ngangu dangu unu nduanguda kabada hadanguna welingu la tau meti.42Dangu, ka'naparetakama nyuma ndumana papatakanya hagang la tau - tau dangu beraksi dangu pawili etingu ka mba nyuna papa ndainai Alla nama njadi hama mbuladabana nama luri dangu nama meti. 43kaba nyuna, mbuludaba'nda hangaji bersaksi kaba gamumbiaya na tau paraha lai nyuna padaingu papalangunanya njala hagang latamuna." Alla napangitangu na ahal ndabaya na tau44halakai petu mbapa nina'nyapa hilu nuna, ngahu matua purunayaka mbuludabana na tau nama rongu pulungu nuna. 45dangu, tau - tau parahaya nama hapu nama'mai ndangui petu, mbakul eti rukuna na ngahu matua napa mbada pakanyuruna, hamangkai la hau paraingu - hauparaing.46kabatuna, nyuda nda rongu tau - tau makariaku mbapiraha hiluya dangu pawotunaya nama tamu nai Alla halakai petu napani, 47Kabadaninguki mapa habarnya na wai ndumana lapapa runungu hagang latau - tau nama mbada ngalangu ngahu matua hangu nyuta yiana? 48Halakai, petu naparetaha nyuda ndumana la paparununja latamunai karitu Yehu. Halaka, tau - tau nuna nakarai kana todu yi petu kadapa angungu mba pira mbualoduda
1Mbu halana yiana na tumbu, ba ninyapa hi Apolos la korintus, hi Paulus na laku li ningu la pangia mamalinggitu hi lupa nataka la Efesus. lainu na tuamanja ba tau mapiraha dama kikungu. 2Kawanakai Paulus lai nyuda, mala mbada ngala minyaka na Ngahu Matua bai njadika Tau maparahaya? " da hiama Nyuda, ndedi'a, dangu ndama kali ronguaya djaka ninya na Ngahu Matua.3Hala, hiwanai Paulus," wanya na nggarakanu nyimi baparununggai? da hiama nyuda, wanya naparungunai hi Yohanes. 4Hi wanai Paulus," hi Yohanes naparunungu wangu tanda manjaria, hala hi paninya na Tau kana parahayaya na haatu tau nama mai ba taliunaka nyuna, djiaya Nyuna maka hi Yesus.5Hala, bada ronguyaka ndabayaka nuna, halla hinpoarununja nyuda wanya na tamunai Miri Yesus. 6Halaka, batalanga pamaunaha lima paraina Paulus, hinaka nataka na Ngahu Matua lai Nyuda, kapakiringu danyaka nyuda la papabanjarungu wangu matu-matu hilu hamamnai lapambiha. 7Nyuda mbu halada ningu tau hakambulu maduaha da Tau mini.8hala, katama nanyakai Paulus la Sinagoge hina pabanjarungu dangu torumbenina ningu tailu mbua wulana mandaina, hida panjiapangu kanandingu, dangu hina pamandunja da parahayada rukuna napahanganji nai Allah. 9Djiaba tunanu, da hawiangu da tongguruma da etida dangu ndada mbuhanguma lapaparahaya, halaka hida paniwanya nama akatu rukuna na anda nuna la hangga tau dangu, hala hi Paulus hina laku warunja nyuda taka hina karianja dama kikungu la palaku, hala hidab panjiapangu kanandingu nimbihu nlodu la hakolanai Tiranus. 10ningu dambu ndauna mandaina la papalakuya hi lupa mbuhalana na tau la asia hida ronguya na pulunai Miri , da Tau Yahudi hamukai da Tau Yunani.11na dangu na tanda pahangatarungu na papalakunai Paulus. 12lupa na hapu tanga djaka nndia na celemek nama mvbada kanayana tada ihinai Paulus da ngandiya la Tau mahidu, hala hina munangu na panyakina dangu na wandi akatu na luhu welingu lai nyuda.13taka, ba tau mapiraha dama wangga wandi akatu da laku winggirung hida paringangu la papaniwanya na tamunai Yesus la tau napa runuku wandi akatu halanhi wada," Nyungga ku hupakai wanya natamunai Yesus na pakali paniwanai Paulus!" 14ba tau mapihuha da ananai Skewa, na haatu ratu bokulu Yahudi, nama palakuya nuna.15taka batunanu, na ngahu akatu nuna nahiama hala hiwana lai nyuda, " nyungga kutanda mayai duku hi Yesus dangu kunpimanya narukunai Paulus, hala nyimi nggamukai nahu? 16hala, na Tau naparunuku wandi akatu nuna hina kapunduhu la tubada nyuda, hala hina kuahaha nyuda, hala hina pakakuha nyuda mbu halada hi lupa dapalai weliungu la uma lai nu badalu kaluluda dangu badalu manuada. 17Na rukuna yiana dapihalanyaka pariada da tau la Efesus, hamukai da tau Yahudi hama mbunai na tau Yunani. Hala, nyuda mbuhalada hida mangadatu dangu na tamunai Miri Yesus hida pamangaranya.18da danguma welingu lai nyuda dama mbada parahaya padaingu mai manu mada, hida paluahanya dangu hida buabaruya na papandoida nyuda. 19taka, da dangumai welingu lai nyuda dama kali palakuya na pakabaingu, hida pauhinya da mbukuda nyuda hala hida tunuha la hangga tau dangu. dangu, nyuda hida dihaha da wilida da buku nuda dangu hida ngalanja wilida bada dihaha ningu 50.000 mbua amahu bara. 20njadi, na pulunai Miri na tumbu dangu na kuaha . hi Paulus na kakaya na lakuna21bana hala ndabayaka nuna' wanya na Ngahu' hi Paulus na wukungu palaku la Yerusalem bana lapahu halanyaka la makedonia dangu la Akaya, hi wana, "djka mbada ninggaka lai nu, ku ngita m,aya badi na Roma. 22dangu, bana halaka papaliawaha ba tau maduaha dama laku papaloku la makedonia, djiaha hi Timotius dangu hi Erastus, taka nyuna wiki na ndadiku nda lalu mandai ana la Asia. hi Demetrius na [patumbuya na pakanyaurungu la paraingu Efesus23Ka larehi nuna, lai nu ningu mapa lumugu kamandahakudunguya rukuna na anda nuna. 24Kabatunanu, ningu tau ma tamungu Demetrus, mbatau raingu la peraku, nama pandoi kuil -kuil peraku Dewi Artemis nda wuanya wundana nama ndahakudungu la tukangu - tukanguna. 25Nda tukangu nuda na pambulungu pakahaungu dangu la nggarra ha'mbata - ha'mbata paramanda dangu ndapani, "Angundedi - angundedi, nyumu pinya kanapa lanyapu wangu nda nyuta mapa welingu laperusahan yianaya.26Halanyimi, mbada ngita fangu mbada rongu madi minyaka, banda bulinguna ia Efesus taka ia nggubuluna ia Asia, hi Paulus mbada pamandu nanyaka hina dangu na tau nama palenginu hi wana da Allah papandoi wangu lima tau banda djiaaya na Allah. 27Rukuna yiana paharui wanguya nda bulunguna bata28Taka nyuda bada ronguyaka na rukuna yiana, kadira karauha da etida hala hida wara, "Bokul nanyaka hi Artemis na marapu tau Efesus!" 29Hala, kapakanyaurungu nanyaka la kuatak nuna dangu hida laku pakaringu la uma ngia parianja badalu yiladaha hi Gayus dangu hi Aristarkus, na tau Makedonia napakali karia manunai Paulus.30Djiaba tuna, bana mbuhangu la palaku patama la njuanga tau dangu nuna, dama kikunya nda puli anya. 31Dangumbui, ba tau mapiraha da ama bokulu la Asia dama pa angu duanya da pangandinya kareuku nyuna da pambira wundangu bia pakaraiya nyuna ka ambu na pulingudu wikina la uma ngia parianja nuna. 32Djia duyaka, hawiangu ningu payilada taka hawiangu da yilaha da anguda, kaba pakanyaurungu dunanyaka lai nu hala hawiangu nama rihi padangu nda pianya djaka nggara lataya hida mai la papauhi lai nu.33Taka hawiangu wada bada kahaunya bada tau Yahudi dama djukarunyai Aleksander la hangga, dangu bana halaka hi Aleksander lapawundanja limana, kaku kahiri wikinggu welingu la tau dangu wana lati. 34Djiaba tuna nu, nyuda bada tandayaka hi Aleksander ba tau Yahudi ya, ningu dambu jamuna ehi talanga wanguna, nyuda bada wara wangu hau kareuku,"bokulu nanyaka hi Artemis, na maraou tau Efesus!"35Halaka na njuru tulihu nama katangu waingiara la patanggu tulihu la pengadilan nama palokuha da huratu la pengadilan, na pandoi huratu buatangu la rehi sidang, dangu huratu buatangu hawiangu. hina pakamandaluha da tau dangu nuda, hi wana nyuna, " Ha nyimi tau Efesus, nggamuyaka nama ndedi pinya na kuataku Efesus ba djiaya nama daiya na Marapu Artemis nama bokulu dangu nama puru welingu la awangu. Da tau Efesus da parahaya kanadu na hau watu meteor na kanabu welingu la awangu bana tika papahama dangu na Marapu Artemis na pamarubukuda. 36Njadi, yiana ba ndapa njadi apa la papabiatanya, nyimi nahu mata kai ndi badi dangu mbui tika lapabokulu eti wanya. 37Kanadu, nyimi ba mbada ngandi dimihaka da tau yiada hi Gayus dangu hi Aristakus, da tau dama laku karianya manunya hi Paulus lai yohu, dama nda bohuya na marapu dangu dama nda paakanya na Marapu kawini nda nyuta.38Djiaba tuna nu, taka hi Demetrius dangu da tukangu dama angunya nyuna djaka ningu manda padjiangu hanggangu la haatu tau, na oengadilan padaingu mana tabunggahu dangu dainguma prokonsul. Matawa nyuda kada maringga paarangu dangga anguda. 39Djiaba tuna, nyimi djaka ningu papimi rukuna na habata, nuna padaingu mana ba palanyapunya la sidang nduma madangu panamatunya na huri. 40Kanadu, nyuita ba nindaka la harui bana pabukundaka nyuta rukuna na pakanyaurungu kla lodu yiana kaba nda hili ningu dupa lata na papakaluakanda rukuna na papamatungu wanda nama pakanyarungu yiana." 41Bana halaka nyuna pa pakaluakanya mbu halana yiana, hala nyuna hina hina paihanya na tau dangu nama pauhingu nuna.
1Bana djaka na pakanyaurungu nuna, hi Palus na dunda nja dama kikunya, bana halaka la papaandunja da etida nyuda, hina paramihi duanja nyuda hala hina laku hanggangu la Makedonia. 2Bana winggiru halanyaka lainu dangu hina wunja panaungu lai nyuda dama kikunyai Kristus la nggubuluna la Makedonia, hala nyuna hina taka la Yunani. 3Dangu, lai nu hi Paulus na ndadiku ningu 3 mbua wulana. kanadu da tau yahudi bada pahamangu la pamahi kata lawanya nyuna ba tanga palirunguna la Siria ba wada, hala nyuna hina buataya lapalaku ningu la Makedonia.4Hi Sopater welingu la Berea na angunyai Paulus, na anai Pirus, lailu hi Aristarkus dangu hi Sekundus, welingu la Tesalonika, dangu hi Gayus welingu la Derbe, dangu hi Timotius welingu la Asia. 5Nyuda da laku mangilu hala hida panedi nggama nyuma la Troas, 6taka nyuma hima palirungu welingu la Filipi ba halayaka na lodu bokulu Roti ndapatai wolungu, ningu mbua loduma bama todu lai nu. na hupu njapauna na padaluna hi Paulus la kuataku Troas7La kawunga lodu la minggu nuna taka da tau Yahudi na kawunga lodu la minggu da pakirinya djaka na tamaka na lodu la lodu nomu, taka hi Lukas na pakiya na rehi Yunani la ayat yiana, na palana djiaya na rudungu kla lodu minggu, batalanga pamatungu nguda la pakawita kambamba pamangu rudungu, hi Paulus napabanjaru duanja nyuda kaba ninya napawukuna kaku laku a lodu nama namunya, dangu nyuna hina pamalaiya na kareukuna lundu paduaka rudunguya. 8Da dangu da epi la kurungu ma ngia dita, la ngia papauhima nyuma.9Dangu, lai nu ninya na haatu bidi mini nama tamungu Eutikus batalanga uhukuna la jendela dangu hina tuamanya katuda.Hala, hi Paulus pabanjarungu dira mandaiya, hala nyuna tamba katuda mangandu ma ana ka kanabu nanyaka nyuna la lantai patailu wana hala hida dendiya ba mbada meti naka. 10Tunakanu, hi Paulus na puru hina napunya, hala hina rohuya, hi wana," ambu takanyaurudu kaba ninyapa na hamanguna lai nyuna."11Bana hei belika hi Paulus, hala hina kawita kanguta dangu hina hi ngangu, hina pabanjaru duanja nyuda dangu dira mandaiya, lundu marai romuya. la hambelinaka nuna, hina wangu palaku. 12Hida karia belinya nuna na bidi mini la dalu lurina dangu dira hananguha. Welingu la kuataku Troas dalaku hanggangu la kuataku Miletus13Djiaba tuna, bada laku mangiluka la kapal, nyuma mapalirungu mangilu la Asos kama hamburuyai Paulus lai nu kanadu mba mbada djiamayaka na pawukuna, nyuna wiki na mbuhangu palaku li lawihi bana laku lai nu. 14Dangu, bana hamburu kamaka nyuma la Asos, hala nnyuma hima karianya la Metilene.15Bama palirunguka welingu lai nu, hadangu lahari hinaka himataka la Khios. hili hau lodu hinaka hima mareninya la Samos, taka hili hau lodu hima wangu pataka la miletus. 16Kanadu, hi Paulus ba mbada buatangu manaka la papalirungu la palaku ningu la Efesus mata ka ambu ta panajapu ningu rehi la Asia kaba mbuhangunanya la palu taka la Yerusalem, djaka ningupa pekuna, la lodu Pentakosta. Kaku pambajaru duanja da ama bokulu la Efesus wanai Paulus17Welingu la Miletus, hi Paulus na paliawa tau la Efesus la papaninja da ama bokul la pamai lai nyuna. 18Dangu bada takaka lai nyuna, hala hiwananja nyuda, "nyimi mbada pi wiki maminyaka, nggiki wanggu baku luri lanjungami nyimi ba dira manadika, piti welingu ba hina ku diliya la Asia. 19baku palokuya na nduma nai Miri wangu kiadaru etinggu, dangu wangu wai matanggu, dangu matu- matu mapakamangu matakangga wangu kambalikuda da tau Yahudi. 20nggiki hamana baku pamandungu wikinggu ndumangu la pabuabaruya lai nyimi mbu halana nama ningu lingungu dangu baku papiaka nggai lahangga tau dangu hala baku nimbihunggai umami. 21Paweli etingu bai pahakahingu, la tau Yahudi hamukai la tau Yunani, rukuna na manjaria lai Allah dangu lapa parahaya la Mirinda, hi Yesus Kristus.22Dangu la rehi nahu, ngitaya,wangu bana honduya Ngahu, ba talanga nahungga la anda hanggangu la Yerusalem, dangu ndaku wangu papimanya djaka nggaraya nama tumbu la wikinggu lai nu, 23kanadu na Ngahu Matua bana pahakahingu mapa langantakangu nimbihu la kuataku na ngia paningga hi wanangga na uaka dangu na pamayilla wangu bapanedi nanggapadua. 24Djiaba tuna, ndaku bokulu eti waanya na luringgu bana pawilingu hi lupa kupalaku na wai ngiaranggu dangu na papaloku napa ngalanggu welingu lai Miri Yesus, ndumangu lapa njadi hakahi mapaweli etingu rukuna na Injil napa wuanai Allah.25Dangu nahu, ngitaya, nyungga kupimanya banda ninguapa la njuangamu, lai nyumu nyungga hiku laku winggirungu lapa buabaruya na pahanganji, hiku hili ngitaya beliya na rupa wikinggu. 26Lailu ruku nuna, nyungga hiku pahakahingu lai nyumu la lodu nahu kanadu nyungga banda ningua njalanggu la mbulu halana na wai riamu. 27Kanadu, ba ndaku patungua wikinggu lapa buabaru nggaunya lai nyumu mbu halana napa wukunai Allah.28Rimangu badi wikimu dangu dangu mbu halada nda kababa mbimbi dangu, djiaduhaka da kabungguru, lailu nyuda na Ngahu Matua nama panjadikau makapipiha ndumangu lapa pawanja da kabungguru nai Allah hi Paulus napamaunya na wai ngiarada dma kapipiya na kabungguru nai Allah, djia duyaka kada pawanja da kabungguru hama djiangu da mbimbi dama tundunya nama pawanja. dapa ,mbada ngalana wangu wai ria wikina djaka ndia, wai riana na Ana wikina, 29Nyungga ku pimanya bataliu ngguka, da banda dama mbeni damai la njuangami, ndada hili namu aha da kababa nuda. 30Dangu, welingu la njuangimi nyimi wiki napa na hadangu da tau dama pabanjaru wanya nama panjaranya na tau parahaya hi lupa na tundunja nyuda.31Djiaba tuna nu, mangga rimanguwa, hala kainamu manuya kanadu na lodu dangu na rudungu, ningu 3 mbua ndauna, ba ndaku kamuataludu lapa anmu manunggai nyimi haatu mara haatumi dangu wai matanggu. 32Dangu nahu, nyungga ku huraru nggai nyimi lai Miri dangu la pulungu pawua-Na nama maka lapa pahadanggau dangu lapa wuanggau kangiahamu la njuangada mbu halada da tau dam yahangu.33Nyungga ndaku mbuhangua amahu bara, dangu amau rara, djaka ndia malanja nai nggamubiaya. 34Nyimi wiki hi pimanya ba wangun lima wikinggu baku himbuya na pambuhanggu dangu nyuda mbu dama angu manungga nyungga. 35La mbu halana, nyungga ku pangitanggau wangu rama pambotungnggu ham djiangu yiana, lupangu ma badi kata ndulaya nama nda maka dangu kata panamunya na papanina hi Miri Yesus, na rihi hamupa bata wuangu welingu bata ngalangu."36Dangu, bana halaka nu nyuna la pakaluakanya mbu halana nuna, hala nyuna hina patika dangu hina hambayangu duanja nyuda mbu halada. 37Hala, kahi hala danyaka nyuda dangu nyuda mbu halada hida rohuya hi Paulus dangu hida pudukuya, 38dira handuka nyuda, rihimaka una ba ndai hili ngita ayapa na rupanggu ba wana. hala, hida karianyai Paulus la kapal.
1Bama pahaiwaka dangu nyuda mapalirungu hanahungu la kos. dangu hadangu la mbaru mahanahungu la Rodos, dangu welingu lainu ma hili laku la Patara, 2Hala, bama ngalanyaka na kapal nama laku la fenisia3Taka bama ngitayaka la Siprus hima laku lapahunya hima li ningu la kalaima dangu hima palirungu pangalangu la Siria, hala hima puru Tirus, kanadu na kapal bapa purungu nanya gandi. 4Bama patabuku duanjaka dama parahaya, hima todu lai nu ningu pihu mbua lodu mandaima. Dangu, wanya na Ngahu, nyuda bada panaunya hi Paulus ka ambu na heidu la Yerusalem.5Taka bana njapuka na rehima lai nu, hala hima pangalanya na lakuma. Nyuda mbu halada, da karianja da papahada dangu da anada, hida lua pakareninggama la hambeli kuataku. Taka, bahalaka papatika la hingi wara dangu pahambayangu, 6hima wangu pamarangga paramihingu danga anguma. Halaka hima hei la kapal dangu nyuda hida kabeli la umada.7Bama panjapuyaka na lakuma la Tirus, ka takamanya la Ptolemais dangu hima tabukuha da angu dedinda da angu parahayanda, hala hima todu lai nyuda ningu hau loduma. 8Hadangu la hau lodu hima wangu palaku hiama hanahungu la Kaisarea. Hima tama umanai Filipus, napa mapihu wada nyuda hala hima ndadiku danya. 9Tau mapatuha da anana kawini nyuna dama tanggu patakangu lii.10Batalanga ninggama lainu ba pira mbua loduma, na haatu wunangu nama tamungu Agabus na puru welingu la Yudea. 11Hala, bana taka nggamaka nyuma, kapiti nanyaka na borungunai Paulus hala hina honduya da limana dangu da wihi wikina, hala hiwana, "Yiana duyaka napa panina na Ngahu Matua, 'tuna nuduka da tau Yahudi la Yerusalem bada honduya na tau nama mangunya na borungu yiana hala hida wuaya la banjaru hau12Taka bama ronguyaka nama tuna nu, nyuma dangu da anguma dama ninja lainu ma pamonunyai Paulus ka ambu na hei la Yerusalem. 13Hala, hina hiama hi Paulus, "Nggaraya na papalakumi, kanggikina hi hii dangu hi palajaruya na etinggu? Kanadu, nyungga ba hawanjiru manggunya, nda mbulunguna ba hondu biaka, la pameti wanya na tamunai Miri Yesus mbupa la Yerusalem." 14Dangu, ba ndapa njadipa la papamonunyai Paulus, ka kandi amanyaka dangu hi wama, "Kata panedinya na pawukunai Miri biaka una."15La hambelida da lodu nuna, ka hawanjiru manyaka nyuma dangu himakabeli la Yerusalem. 16Ba tau mapiraha dama parahaya welingu la Kaisarea da karianggama nyuma, hala hida karianggama la umanai Mahason, na tau Siprus, na haatu tau nama mbada mandai lapa parahaya, hima ndadiku danya nyuna. hi Paulus na tadaluya hi Yakobus17Bama takaka la Yerusalem, da angu dedinda dama parahaya da katakukama wangu mbaha etida. 18Hala, la hau lodu, hi Paulus hina lua karianggama lapa tadaluya hi Yakobus, dangu mbu halada da ama bokulu dama mai. 19Bama halaka papaninja tabi ba wamanjaka nyuda, kapakiringu nanyaka hi Paulus papani wanya mbu halana na panamungu nai Allah napa mbada palakuna la mbu halana na banjaru napa mbada palakuna nyuna20Dangu, bada ronguyaka nyuda, hala nyuda hida wotunyai Allah. Halla, hiwadanyai Paulus,"Tangaruya ni Angu angu dedinggu, pira riu biaya na tau la angu Tau Yahudi lainu dama parahaya hida pambangatungu lapa palakuya na Uku Taurat, 21dangu nyuda pa mbada pakaluakangu mahaka na rukumu nyumu, djiaduya bau papiaka halanya na tau Yahudi la njuanga banjaru hawiangu lupa kada hiliru welingu la kalaratu nai Musa, hala hiu paninja nyuda ka ambu na hapu duhapa da anada nyuda djaka ndia ka ambu da kiku dunyapa na kalaratunda nyuta.22Hala, kanggarayaka badi na papalakunda? namaimu nyumu daingu manaka bada ronguya. 23Djiaba tuna nu nahu, palakuyawa djaka nggaraya na papanimanggau. Ninja ba tau mapatuha welingu lai nyuma dama ninja la lumbu Randingu, 24karianjawa nyuda dangu kai payahanguwa wikimu dangu nyuda hala kau wuanja wilida bada pabuluya na lunggida. batuna nuduka,hina pihalanya tau ba makambaliku halaya duyaka na kareuku tau na papani wada rukumu nyumu, taka nyumu wiki ba tundu mamunya dumu na uku Taurat.25Taka, rukuna na banjaru hawiangu dama mbada parahaya, mbada tulihu mamanjaka huratu dangu mbada buatangu mamaka lupangu maka badi nyuda bada yilirunja da, 'tolungu da pambada wotu la marapu, dangu welingu la ria, dangu welingu la nggaraya na pawangu pakoholu, dangu welingu la njala njuraku. Hi Paulus ba yapaya 26Halaka, hi Paulus na karianja da tau nuda, hala la hili hau lodu, bana halaka papayahangu wikina dangu nyuda,ka tama nanyaka nyuna la Uma Allah hina paniwanya na rehi payahanguna wikina ba njapu nanyakala rehi bada wuanguha da kameti marakuda haatu mara haatuda27Ba mareni amanaka napa pihu mbua lodu wana, da tau Yahudi welingu la Asia, bada ngitayaka hi Paulus da la Uma Allah, hida pambanaha da tau dangu ka yapayai Paulus ba wada, 28hala hida wara, "Ha tau Israel mala aru! Natau yiana maka nama papiakanya na tau la gini- gini la palawanya na banjarunda nyuta, dangu na Uku Taurat, dangu na pangia yiana. Dangu, nama rihi nda hamu, bana karianja da tau Yunani la Uma Allah hidda pairakuya na pangia nama yahangu yiana!" 29Kanadu, ba ndedipa nyuda mbada ngita madanyaka hi Trofimus, tau Efesus, bada paangungu da la kuataku dangu wadaka nyuda hi Paulus kabadi nama tama karianya da la Uma Allah.30Halaka, mbu halana na ihi kutaku na kayanggaku hala na tau dangu namai palangungguru. Hala nyuda hida yapayai Paulus hida yilaya la hambeli Uma Allah, hala da pindu Uma Allah hida lu bitanja. 31Kapametiya ba wadaka lati, kataka nanyaka na kareuku katiku pamba tentara Roma kanadu la panggubuluna la Yerusalem ba kanyauru nanya.32La rehi nuna, nyuna bana kariangu hurudandu, hala hida parianggangu pa puru tuamaha nyuda. Dangu, na tau dangu bada ngitayaka na katiku hurundandu dangu da hurudanduna, ka djaka daka lapa paluya hi Paulus. 33Batunaka nu, na katiku hurundandu na lua tuamaya hi Paulus hina yapaya, hina wuangu pareta lapa honduyai paulus wangu dua mbungu nggeli bahi. Hala, kapakiringu nanyaka la papa aranyai Paulus dangu djaka nggaraya na pambada palakuna.34Djiaba tuna, naha hawiangu welingu la tau dangu nuna hida wara bada paniwangu habata dangu hawiangu duda paniwangu danya hau rupa mai duda. Dangu, ba ndana pi hamun nyapa nyuna kaba pakanyaurungu nanyaka lai nu, hina wuangu pareta kakarianyai Paulus la uma ndihida. 35Hi Paulus da wangu pamalinggiya kanadu na tau dangu banda padjiangu nanyapa na tau dangu la rehi nuna. 36kanadu, na tau dangu nuna daingu mana bada ndutuha nyuda, ba dalu warada padua, Panjapu maya badi nyuna!"37Hala hi Paulus hida tama ngandiya huda la uma ndihi, ka wankai Paulus la katiku hurundandu, " na peku lati nu ba ningu papaniwanggu lai nyumu? " Dangu, na katiku hurundandu nuna na hiama, "Hi pingu nyuna nu nyumu hilu Yunani? 38Djaka tuna nu, kanda tau Mesir akau nyumu makariangu tau patu rata dama pameti tau nahu yia hala hu pandoiya na pakanyaurungu la marada mapawarangu?39Batuna, hi wanai Paulus, "Nyungga yia tau Yahudi welingu la Tarsus, kilikia, haatu tau wwelingu la kuataku nama kawandi. Nyungga ku kamahingu, puli arungga kaku pabanjaru duanja da tau yiada." 40Dangu, bana wuanyaka rehi pariana na katiku hurundandu, hi Paulus na ndingiru la tangga hina wundanja lima da tau bana mbuhanguka pakareuku. Hala, bana kamandalu halaka, kapakiringu nanyaka nyuna papa banjarungu wangu hilu Ibrani hi wana.
1Angu dedinggu dangu Ama- amanggu, patinginya na pakaluakangngu nahu lai nyumu." 2Dangu, bada rongu yaka hi Paulius bana paaunja wangu hilu Ibrani, ka tamba kandi maadaka nyuda, dangu hi Paulus hina pabanjarungu,3"Nyungga, tau Yahudaka, madedi la Tarsus, Kilikia, taka matuanggunya la kuataku yiana, hi ajaruka la hakolah Gamaliel wangu pambangatungu panamatunya na kalaratu boku apunda nyuta, dangu hiku pambangatungu la ndumanai Allah, hama djiangu nyimi mbu halami la lodu nahu. 4Nyungga kupamayilaya na anda yiana hi lupa nameti, hi honduya dangu hi patamanja nyuda, da mini tumbudai da kawini, la hukungu, 5hama djiangu mbu na pahakahinguda lai nyungga da Ratu bokul dangu da ama bokulu. Welingu lai nyuda hiku ngalanja da huratu ndumada da angunda la Damsyik hala i lua pa honduha nyuda dama ninja lainu la Yerusalem hama djiangu tau tahanguha dapa hukungu.6Hala, katumbu nanyaka, ba talanga nahungga la anda ba mareni taka ngguka la Damsyik, talanga wanguna tidu loduya badi, hi djia tungu biana na kabilaku nama handaraku welingu la awangu hina winggirungga. 7Ka marubukunggu nyaka la tanah hala hiku ronguya nama kareuku dangga, 'Saulus, Saulus, kanggikina hu pamayilaka?' 8Hala, hiku hiamaya, 'Ka Nggamukau Nyumu nahu Miri?' Hala, hina kareuku dangga, djiaka Nyungga maka Yesus welingu la Nazaret, napa pamayilamu nahu.'9Da tau dama kariangga da ngitaya nama hambila nuna, taka ndada pianya na papanina nuna na tau nama kareuka dangga nyungga. 10Dangu, hi wanggu nyungga, Nggarayaka badi na papalakunggu Miri?' Dangu, hi Miri na hiamaka nyungga, 'Hadanguwa dangu lakukau la Damsyik, hala lainu, ka pani hala gaunya napa mbada buata hala kau palakuya.' 11Hala, ba ndaku njadipa pangita lailu nama handaraku nuna, hida luandaka da tau dama kariangga hiku taka la Damsyik."12Hala, hi ninya tau nama tamungu Ananias, tau tanjiya panamatunya na Uku Taurat dangu hida tanda hamumaya mbu halada da tau Yahudi dama ninja lai nu, 13na mai lai nyungga, hala hina ndualaku la karahanggu, hi wana,'angu dedinggu Saulus, ngitawa!' Taka, la rehi nuna, ka ngita maanggunyaka hala hiku ngitaya nyuna.14Dangu, hi wana nyuna, 'hi Allah da boku apunda na pindikau nyumu ndumangu lapa pinya na pawukuna dangu lapa pangitaya nama padeningu, dangu mbu lapa ronguya nakareuku nama luhu welingu la ngaru-Na, 15Kanadu nyumu ba njadi munyaka hakahina Nyuna la tau madangu djaka nggaraya napa mbada rongu dangu napa mbada ngitamu. 16Dangu, nahu, ka gikina nuhi napa-napa biamu? Hadanguwa dangu kau padjamanguwa wikimu ka parununggau, hala kapayahanggau welingu la mbu halada da njalamu dangu ka paaunya na tamu-Na.'"17"Baku kabelika la Yerusalem dangu batalanga hambayanggu la Uma Allah, hina kuahaka Ngahu, 18hala hiku ngitaya Nyuna bana pabanjaru dangga nyungga, 'pariangganguwa dangu luhuwa welingu la Yerusalem kanadu nyuda ba ndada mbuhangua lapa katakuya na pahakahingumu rukunggu Nyungga.'19Hala, hi wanggu nyungga, Miri, kabada pingga dunggaka ba nyungga mahukunja dangu mahonduha nyuda dama parahaya lai Nyumu welingu la hau Sinagoge dangu la Sinagoge hau. 20Halaka, na wai riana na hakahi-Mu hi Stefanus, maba nyungga duka ma bunya, nyungga wiki ku ndualaku lai nu, ku patunjuya, dangu madaiha da katarida da tau dama pametiya.' 21Halakanu, hi Yesus na pabanjarungu lai nyungga, 'Lakuwa! kanadu, Nyungga nahu ku paliawakau la mamarau la banjaru hawiangu."'22Da tau dangu nuda da ronguya hi Paulus lupa na papaninaka yiana. la hambelinaka nuna, katungu danyaka panida dangu hi wada, "Pamauya na tau yiana welingu la pinu tana kaba ndana parakangua lapa luri!" 23Hala, batalanga warada nyuda , dangu bada kawukanja da kalembida nyuda, dangu bada habarungu au la ngilu, 24na katiku huru ndandu na wuangu pareta mata hi Paulus kakarianya la uma ndihi, hida paluahanya lupangu maka badi hi Paulus ba parehaya pakarianya palu kalupa kangalanya djaka nggara latayaka nyuda hida lawanya nyuna pakaringu wara tuda yia.25Taka batuna, bada panjuala wanyaka liku manulangu, kawanakai Paulus la hurundandu nama talanga ndualakuna la lihina, mala na njadikanu lapa paluya na haatu tau Roma dangu ndapa uruhuya?'" 26Taka bana ronguyaka nuna na hurundandu, kaluananyaka la katiku hurundandu lapa paninya, hi wana, "mala nggiki wamuka nahu? Kanadu na tau yiana ba tau Roma duya."27Batuna, kamai nanyaka na katiku hurundandu nuna lai Paulus, "pakaluaka nggawa nahu, mala tau Roma ka nyumu? Hala, "langatakama" hi wana hi Paulus. 28Na hiama na katiku hurundandu nuna, "Mbada ngala manggunyaka na kewarganegaraan yiana wangu ndui dangu. " Hala, hi wanai Paulus, Taka, nyungga baku njadi warga negara welingu baku dedi maka." 29Njadi, da tau dama parehayai Paulus kapalai waru danyaka dangu na katiku hurundandu ka dira mangadatuyaka bana pinyaka hi paulus ba tau Romaya dangu ba mbada hondunayaka. Hi Paulus na pambajaru danja dama kapipi la Yahudi30Djiaba tuna, la hau lodu, na katiku hurundandu ba mbuhangu nanya lapa pimanya djaka nggara lataya nama padeningu hi lupa da pabukunyai Paulus paraiada da tau Yahudi nuda, hala nyuna hina pahalayai Paulus dangu hina paretaha da ama bokulu dangu mbu halada da Sanhedrin la papauhi, hala nyuna hina puru karianya hi Paulus dangu hina tuya la paduada nyuda.
1Hi Paulus na kanduraya na Sanhedrin dangu hi wana, "Angu dedinggu, nyungga kupalakuya na luringgu wangu paweli etingunggu la hangga nai Allah lupa taka la lodu nahu." 2Hala, na Ratu Bokulu Ananias na paretaha da tau dama talanga ndulakuda la lihinai Paulus kada tabaya na ngarunai Paulus. 3Hala, hi Paulus hi wanai Paulus lai nyuna, "hi Allah kana tabakau nyumu, ha nyimi tembok papabara wangu cat! Mala nyimi bai uhuku lapa buatangga njalanggu panamatunya la Uku Taurat, taka hi pangga biaminyai na Uku nuna dangu hi parahangu la patabaka nyungga?"4Kawadaka da tau dama ndualaku la lihina, "Mala kapa njalamunya na Ratu Bokulu nai Allah?" 5Halaka, hi wanai Paulus, "angu dedinggu, nyungga ndaku pianya djaka nyuina na Ratu Bokulu. kanadu, napa tulihu, 'ambu djia paniwamunyaka maakatu na haatu makapipiya na banjarumu.'6Djiaba tuna, bana pinyakai Paulus da hawiangu da tau dama ninja lai nu ba tau Sadukiha, hi Paulus na pakaluakangu la njuanga Sanhedrin, "angu dedinggu, nyungga duku tau Farisi, ana tau Farisika duku. hida parehaka nyungga lailuna baninya na monunggu dangu na luri belina ma tau meti!" 7Batalanga piniwananya nuna hi Paulus, ka tumbu nanyaka na pahili lai nyuda hapa djiaha da Tau Farisi dangu tau Saduki, dangu kapaiha-ihangu danyaka nyuda. 8Kanadu,wada da tau Saduki nda ningua luri beli, nda ningua Malaikat, dangu mbu nda ningua Ngahu, taka da tau Farisi da parahayaya na ruku nuna mbu halana.9Hala, katumbu nanyaka na kanyauru pabokulungu dangu bamapiraha dama pingu Taurat welingu kanguhuru tau Farisi da ndualaku dan hida pabiatanya wangu mbenida,"nyuma ndama ngalaanya njalana na tau yiana. nggiki hamana na Ngahu djaka ndia Malaikat ba mbada pabanjaru dananya?" 10Hala, bana tamba liaranguka na pahilida, na katiku hurundandu na mangadatu napa da pamanuwa duya hi Paulus pariada da tau dangu nuda, hina wuangu pareta la hurundandu kada puru lapa pitiya hi Paulus welingu la paduada nyuda dangu wahi danya, hala hida karianya la uma ndihi.11Hala la rudungu na hau, na ndualaku hi Miri lakaranai Paulus hina wana, "Pamandunya na etimu kanadu nyumu ba mbada pahakahingu wangu pawelietingu dumu na rukunggu Nyungga la Yerusalem, taka batuna nu nyumu lupangu maduka badi hu pahakahingu la Roma." Na pakakangu lapa pametiya hi Paulus12Bana tidunguka na lodu, da tau Yahudi kapahamangu danyaka lapa kambaliku lapa hupa wikida la panda ngangu dangu pangunungu ngga ngarambu lupa da pametiya hi Paulus. 13Ningu tau patu kambulu rihiha dama kahaungu lapa kambaliku yiana.14Nyuda damai la Ratu kapala dangu la ama bokulu, hala hiwada, "Nyuma mbada mbada pamandungu maka wikima hupama nda djia ngangu mamapa lundu kama pametiya hi Paulus. 15Nahu, djiaba tuna nu, nyumu, paangungu dangu Sanhedrin, paninya na katiku hurundandu kada puru karianya lai nyumu, mata ka hama djiangu pa mbada pareha pahamu munya na palakarana hala hu buatanya dangu nyuma kama hawanjiru la papametiya ba ndedipa nyuna nama mareninya na pangia yiana."16Djiaba tuna, na anana mini na anawini nai Paulus na ronguya rukuna lapa papayapa ba wada, hala na laku hina tama la uma ndihi, hina paninya hi Paulus. 17Hi Paulus na haatu na hurundandu hala hiwananya, "karianya na bidi tau yiana la katiku hurundandu kaba ningu papakaluakana lai nyuna,"18Hala, kakaria nanyaka la katiku hurundandu dangu hiwananya, "Paulus, napa tahangu nuna, na paaungga nyungga hina karaika la pakarianya na bidi tau yiana lai nyumu kaba ningu papanina lai nyumu. " 19Na katiku hurundandu hina yapaya na limana na bidi tau nuna, hina yilaya la karahana nuna, dangu hina paaranya pamiahanya na bidi tau nuna, "Mala nggarayaka na papanimu lai nyungga?"20Hala, hina hiama nyuna, "Da tau Yahudi mbada pahamangu daka la pakaraiya hi Paulus lai nyumu ka puru karianya haromu la sanhedrin, hama djiangu ningu papaarada marihi paihikungu lai nyuna. 21Taka, ambu djia rongu dumuha nyuda kandu ba ningu tau patu kambulu rihiha welingu nyuda dama napunya hi Paulus, ba dangu hupada wikida la panda ngangu pa ngunungu lupa da pametiya hi Paulus. Dangu nahu, nyuda ba panedi danya na patunjumu nyumu aka."22Hala, na katiki hurundandu hina paliawaya na bidi tau nuna la palaku, hina pambulunya pani nyuna, "Ambu djia ninguka ngia papanimu kaba mbada pakaluaka dumu ngganyaka lai nyungga na rukuna yiana." Hi pangandinya hi Paulus la kuataku Kaisarea 23Hala, na katiku hurundandu nuna na paaunja ba tau maduaha da hurundandu hala hiwananja, "Hawanjiruwa dua ngahu hurundandu, dangu pihu kambulu makaliti njara dangu dua ngahu hurundandu ma ngandi madaka, hala kada laku la Kaesarea, la patailu wana na jamu la rudungu yiana. 24Hawanjirunya mbunya banda kana kaliti hi Paulus dangu kai karianya nyuna dangu nda nggara ehina lai Feliks, na gubernur nuna."25Hala, nyuna hina tulihuya na huratu, hama djiangu yiana: 26Welingu lai Klaudius Lisias. 27Na tau yiana da yapaya pariada da tau Yahudi dangu nyuda da tika papameti amayaka bajiaya baku kariangu hurundandu aka una hina luri biapa, ba pinyaka ba tau Roma nyuna.28Kaba yaulunggunya papinya djaka nggara lataya hida pabukunya panjala, hiku puru karianya la Sanhedrin da nyuda. 29Hinaka hiku pinya hida panjala nyuna lailu rukuna da Uku Taurat da nyuda una, taka nda ningu ndokua lata maparakangu lapahuku pametiya djaka ndia la uaka. 30Taka bapaninggayaka nyungga kaba ninya na kambalikuda lapa lawanya na tau yiana, hiku paringgangu lapa wuangu pareta lama tunya njalana mata nyuda kada paluahanya na papanjala wadanya nyuna la hanggamu.31Hala, da hurundandu, panamatunya na papareta wanja nyuda, da pitiyai paulus hida karia rudunya lai Antipatris. 32La hili hau lodu, hida pulinja dama kaliti njara nuda lapa karinya, hala nyuda hida kabeli la uma ndihi. 33Bada takaka nyuda la Kaisarea dangu hida patakanya na huratu nuna la gubernur, hala nyuda hida ngandiyai Paulus la hanggana.34Bana halaka lapambahaya na ihi huratu nuna na gubernur, hina paaranya la giniya na ngia pawelinai Paulus. Dangu, bana pinyaka nyuna bapawelina la Kilikia hi Paulus, 35kawanaka nyuna, "nahu nyungga ku rongukau ba ndedipa da taka dama panjalakau. "Halaka, nyuna hina wuangu pareta mata kada rimanya hi Paulus la Uma ndihi bokulu
Napa Laping Tau Yahudi Lai Paulu 1Pa lima lodu wan-na wunang Bokulu Ananias da puru karangu- dangu tau wunang matamu ungu ma-tuturu. Nyuda dapalakungu pawunda da hanggangu lai Pauluh la Gubernur. 2Ba ndedi-pa hi Paulu dapa au-nya pama nundu lapa kirina lapa lapiya dangu nakariuku taka nalii yuma la maramba-taka padanya nama hamu lapa- pabidi-ya nanjadi ka bunggur yiana rukuda dapa buata maramba. 3Nyuma mahambar waya anda dangu lapangia dangu mbina nangu hanang Feliks.4Taka hi ndada panjapuya narehi lai Nyungga komonungu kiandaru etimu nduma parongu kama nyuma ndana mandai-a. 5Taka Nyuma ma jamburu-ya na tau yiana ba tau mapa ruha, mapatumbu-ya mapa ruha tau Yahudi la mbuta pinu tana-dangu hini-ya na kapala sekte Nasrani. 6Hi napa ringangu paka lai-tuya - la uma Allah taka nyuma hima appa-ya. Nyuma marinjung pawada hama tuna dangu hukungu-ma- Nyma.7Taka, i lasias, na kapala nabiara nuna, na mai pawahi-ya welingu la lima- ma Nyuma dangu wa -ngu beni, 8Taka napa reta-ya na tau nama lapi-ya nduma lapa mai hangga ngu lai Nyungga. Dangu papa reha wikina, Nyumu hungalangu pa-pi wiki-nya ruku ngarangia napa panjala-ma la hangga-na. 9Na tau Yahudi mbuu napahama lapalapi-ya nuna wangu mbeni taka mbuu halana nuna napadeningu.Pakahiri-ya i Pauluh Lahangga na i Feliks10Taka na gubernur na wonya anda i Pauluh nduma pakariuku, i Pauluh hina hiama bandedi kupinya man-dai ndati ndaungu taka nyumu hujadi hakimu lapinu tana yiana, Nyungga dangu hanang eti pakahiri wiki. 11Nyumu hu ngalang papi-nya kanadu ndau rihi-a welingu la hakambulu dambu lodu nama lapahu Nyungga ku hei la Yeruhali ndama pama rubuku. 12Nyuda nda-da kali jamburu-ka Nyungga paka riuku dangu nggamu mbuu jaka ndia paka runggu tau hamu-la uma Allah, sinagoge- sinagoge dangu mbui da lakuru kuataku. 13Nyda mbuu nda-da jadi mbuu patu tanda lahangga-mu, nggara mbu-ya nyuda papanjalaka nyungga mbuu-nahu.14Kanadu Nyungga kumangaku lahanggamu, taka napa deningu na anda nuna, napapa nida nyuda ba hau sekte, Nyungga kamarubuku lai Allah ba boku nda nyata, dangu paraheya la hau anda nama padeningu dangu hukungu dangu napa tulihu la kitab para nabi. 15Taka da piti monung lai Allah dangu nyuda dapa neding, baningu- pahadangu wiki mahamu, la tau nama padening dangu mbui nama ndapa dening. 16La ngara ngia yiana, nyungga ku paringang nduma pawili eti tanji nama padening, nama hamu la hangga nai Allah dangu mbui la tau.17Nahu bandedi pira mbua ndau nggu kumai nduma pangandi kanyuru- nduma na paretanggu Adangu nduma pawuangu hunggu maraku. 18Bandedi nyungga ku palaku-ya nyuda da jamburu-ka nyungga, bandedi nyungga da payahangga la uma Allah, ndaruku karunggu nangga tau jaka ndia jala. Taka lai nu na tau Yahudi welingu la Asia. 19Lupangu ma nyuda damaninja la hanggamu dangu dapa laku maya na njala, jaka talu nyuda pamangu-nya nahau anda nduma palawangga Nyungga.20Mat-ta bianja da tau nuda cawiki da kada panii palapahungu nggara-ya napa hamburu da nyuda taka nyunggu kuhadangu la hangga-na i Sanhedrin, 21Jaka ndia hau randinguya napa-mbada waranggu Nyungga taka Nyungga kadingiru lai Nyuda, kanadu papahadangu tau meti Nyu-ngga hi hukungga la lodu nahu.22Katak-ka i Feliks, namangu-nggu pa pingu marihi rukuna na anda nuna, natunda-ya na njala nuna dangu hiwan-na- kataka i Lisias, na kapala pabiara nuna-napuru, Nyungga hiku buata nggau njalamu. 23Bandedi- i Feliks na pareta- ha-da- perwira nuna taka i Pauluh hina pat-tu-ha, taka dangu na pahalimuha dangu ndana nggapi-ha da-a-angu na nduma pahangga-nya nyuna.I Pauluh Nakareuku Rukuna- Nanga Hu-na da lai Karitu24Bandedi pira mbua lodu-na, i Feliks namai dangu na kuru uma-na, drusila, ba mbada tau Yahudi-ya dangu naparaha-ya i Pauluh pamai dangu parongu-ya I Pauluh paboba- ruya rukuna wunangu- na da lai Yehu Karitu. 25Jia bandedi I Pauluh taka napanjilu ya na pikiruna nama pade-ningu, nakahiri wiki-na, dangu na hukungu-na nahili mai, i Feliks panjadi pamangatu dangu hiwana, lakuwa nahu, kataka nyungga kungala-nya nahau rehi nyungga hiku pa-au-nggau.26Larehi nama pahama, i Feliks na monung taka i Pauluh hina ma- dangu hiwana-nya. 27Taka bandedi dambu ndaungu ma lapahu, perkius Festus hina pahi lun-ya, Feliks dangu hina pahana-nya na tau- tau Yahudi, i Feliks hina matanya i Pauluh la dalu hukungu-na.
Pauluh Nakarai Palaku Lai Kaihar. 1Patailu lodu waha i Festus, na taka la provinsi nuna, nahala pa-laku weling kaisarea la, Yeruhali. 2Da wu-wunang matua dangu parai da pareta Yahudi da palaku-ka mbaliku palawa-nya i Pauluh, dangu nyuda dapa ngalangu pahangga-nya i Festus. 3Taka dakari kiandar eti-da hanggangu lai nyuda dangu da paraha, ngu tau pakaria-nya i Pauluh la Yeruhali, bandedi dapa hamangu nduma pa-pameti-ya i Pauluh la padua anda.4Hiwana I Festus taka i Pauluh hina padaingu patahangu lai kaisarea- dangu la wikina hinamai parianggangu lai nahu. 5Taka hiwada nyuda mata bianja- da pareta lahangga-mu kada laku puru kariangga nyungga jaka ndaningu hau anda da tau nuda mata bianja nyuda kada palakungu pawunda-da lai nyuda.6Bandedi-pa i Festus na todu lai nyuda ndana rihi-a walu mbua lodu jaka ndia haumbulu lodu hina kabeli lai kaisarea. Taka la lodu haromu, hina uhuku la kajaka pareta dangu napareta-ya taka I Pauluh dakaria-nya la -hangga-na. 7Kanadu i Pauluh nataka na tau- Yahudi nama puru weling la Yeruhali hina ndingiru winggiru-nya dangu palakungu kambaliku-nama mbotu palawa-nya i Pauluh nda-da maka-a nyuda patu mbuti-da. 8Larehi nuna, i Pauluh hiwana paka hiri-ka nyungga ndaku palaku-ya namanjala nggara mbuya napalawangu nama hamu na hukung tauratu Yahudi, la uma Allah dangui mbui i Kaiharu.9Taka hina mbuhangu pa-pahana-nya tau Yahudi, i Festus hi wana hanggangu lai Pauluh, taka nyumu humbuhangu palaku- la Yeruhali dangu papanau-nggu da makamba-m- baliku yiana? 10Taka hiwana I Pauluh nyunggu la-wiking-nggu kuduala-ku la hangga pengadilan nai kahiru-lapangia-pa-ajaruka Nyungga-dang ndaku njalambu la hangga tau Yahudi beri hamana nyumu wiki ma-pinya.11Njadi jaka nyungga manjala pa-palaku hau anda padening pahuku pameti-ka Nyungga, taka ndaku palai-a welingu la hukungu meti nuna. Taka jaka papalapingu-ha nyuda-lahangga- nggu ndani-anya nama padeningu, ndaningu mbuu tau nama ngalangu paparahangga Nyungga hanggangu lai Nyuda. taka Nyungga kupala kungu kanandingu hangangu lai kaiharu. 12Taka bandedi-pa I Fentus da pahamang dangui sanhedrin, hi wana, Nyumu wuhei patatadang lai. Kaiharu, taka lai kaiharu Nyumu-lupangu-ma wu laku.I Festus Napa-Arang la Maramba Agripa Ruku Nai Pauluh13Bandedi pira mbua lodu namalapa hu na maramba Agripa dangui Bernike na taka lai Kaisarea- nduma patembi-ya hanggangu lai Festus. 14Bandedi Nyuda da todu lai nahu mandai pira mbua lodu, I Festus napaluahang ruku njala nai Pauluh hangga la maramba, hiwana ningu tau mapalai waru-nya beri hama mahukung parai nai Feliks. 15Taka Nyungga ningga la Yeruhali, da wunang ama bokul danga maka wia-wiada Yahudi da pa takang kambalik palawang dangu pakarai lupangu hi nukung. 16Nyungga ku hiama-ha Nyuda taka nda hau anda mapa deningu-a la tau Roma nduma pawuangu tau bandedi papanjala pahambur dangu palapi ya, mata dangu mata dangu hiwuanja buatang nduma pakahiri-ha la nja- njala nu.17Kata-ka Nyuda da mai pa-pamatung Lai yohu, yungga ndaku tunda- aya na hukung yiana, kata-ka hatomu la lodu, Nyunggu ku-uhuk la kanjaka pareta dangu papareta- ya taka na tau nuna hikaria Nya la hangga-nggu. 18Kata-ka dapa- panjala nuda hida-ndingir, Nyuda nda-da patakang- njala kambalik beri hama pamangga dipanggu Nyungga. 19Kata-ka Nyuda nda-da mangungu-a pira pandambuha-da dangu tau nuda ruku Agama Nyuda wiki dangu nama tamungu Yehu- nama mbada meti, napa katatu nai Pauluh hina luri. 20Kanadu Nyungga nda kupi-anyapa- nggiki hamana papareha-ya mbuu halana yiana, nyungga kupa-arang himbuhang palaka la Yeruhali dangu pa-ajar lai nahu nduma njala yiana.21Nu kata-ka I Pauluh na hei patundang nduma pahukung dangu paneding buatangu nai kaiharu, Nyungga ku pareta-ya lupa hitaha-nya taka Nyungga ngalangu pa-pangandi-nya hanggangu lai kaiharu. 22Dangui, Agripa hiwana hanggang lai Festus. Nyungga mbuu kambuhang parongu wiki-ya na tau nuna. Haromu Festus hi wana Nyumu hu mbuhang parongu-ya.23Taka na lodu nama namu-nya, I Agripa dangui Bernike da mai dangu hanangu-da dangu da tama la uma pareta daka riangu hurunda-ndu militer dangu pareta-pa reta la kota nuna. lupangu hi hamana napa retana I Festus, I Pauluh nakaria-nya patama. 24I Festus hiwana-Nya, na maramba Agripa dangu mbuu halana nama mai kariangga ma Nyuma la yohu. Ita yauwa na tau yiana nama monung mbuha lana na tau Yahudi lai Nyungga. Hamu nama ninya la Yeruhali dangu mbui nama ninya lai Yohu. Dangu wa-warana na tau yiana lupangu dapa paluri mandaiya.25Kata-ka Nyungga ndaku djamburu-aya napa-palaku nggara mbuu-ya dangu na hukung meti. Dangu na- heipa-patandangu hanggangu- la maramba. Nyungga kubuata-ya nduma pa-pangandi-nya lai kaiharu. 26Nadu nyungga ndaku mangngu-ngu a hau anda mapadening nduma- patulih hanggang la miring-nggu. Kanadu nuna Nyungga kukaria-nya na tau yiana la hanggamu mbuu ndabana. dangu la wikina la- hanggamu nyumu maramba Agripa dangu tu numbu bandedi papareha-yiana nama ninya, Nyungga ku-mang-ngung ngara ngia nduma patulih. 27taka, beri hamana namanda ni-nya laka nandingu-nggu la wiki-nggu nduma pakariangu tau hukungu napa ndapa rahangu pakam baliku namapaluahangu la hangga-na.
1Nahupu njapuna, angudedi-angudedi, nyuma makarai ndangu mapanaunggai da lai Yehu Karitu kapeku hamunai nama pabada ngalami welingu lai nyuma nyeka nggiki hamu luri mi badi kai liya na eti na i Allah, palaku ya nama rihi hamu. 2nadu, kaba pindinanyaka napareta-pareta na pambada patakanggai lai nyimi lahupu li kuaha na i Yehu Karitu.3Nadu, yiana na pambuhana i Allah:bai pamatua wikimi, kai wilirunya mbu ndabana na luri iraku; 4Nadu mimbihumi kai pinya nggiki hamana kana kuaha ya na ihi tolu wiki na da la pamatua wikina ndangu na tembi wikina, 5Ambu namatu ya na napa mbuha tolumu hama tuna napa wunda da da tau manda tada ya i Ala, 6nu lama tuna nu ambu njia ha atu ma wunda ma njala la angu dedi na nyeka ndia lapa panyonga ya. nadu i Miri nahuku nja da tau dama wunda ha da njala tungu nu, bama panamu manggai amangu.7Bana paaunda i Ala da jia aya kata luri kajari, taka kata luri pamatua wikida. 8Taka jia duyaka nu, na tau nama tebuku ya yiana na li papekanggu, da tebuku nanya tau'a taka tebuku nanya i Ala, nama wuanggainya na ngahu matua na.9Da nggara wanggu apa lapa tulihu nggainya jaka nggiki hamana bai mbuhanja da angu dedi angu pawaida, bada papeka manai nggaika paraina i Ala lama rangga pambuhangu dangga angumi. 10Taka, nyimi bada palaku minyaka la mbu dabana la ngu dedi la nggubulu tana Makandonia. Na nyuna, angu dedi, makarai pabana kai kapeku paloku minya na rihi hamu, 11pamukarunguma pa luri madangu, uruhu ya na ngiara wikimu, dangu matawa kai rama dangu lima wikimu, hama tuna napa bada papareta nanggainya, 12kapeku ngalumi papa laku ya na luri dangu manjaku la hangga tau hawiangu dangu dana jaka anggai ngga nggara.13Angu dedi-angu dedi, nyuma dama mbuhangu a kataka nyimi ndai pinya ruku da da tau nama bada meti ka ambi handuka hama tuna da tau hawiangu manda ningu monungu da. 14Mba tuna nyuta duta ta parhaya maya ba bada meti naka i Yehu dangu ba bada luri beli naka, tuna nu duka hita parhaya mbuya i Ala bana paluri beliha mbu dabana na tau mapa wai lai Yehu kada luri lai nyuna. 15Na ngiara na nuna, yiana ya na li papekangu na i Miri na papa takangu ha ba wamunggai na rehi mai nai i Miri, nyuta ma luri pa larehi nu da njia mangia danja da tau nama bada meti mangilu.16Napa na wara pakodungu na ngora papalewa dangu hina pani ya na toru pitu na i Ala, kanjia ya na tanda hi pa irungu, hala hina puru wikina i Miri welingu la awangu, taka da tau Karitu da ma bada meti hina paluri mangilu ha. 17Halaka nu, nyuta maluri nama dakikupa, papadita pakariangu ta dangu nyuda laka rumangngu papatabuku danya i Miri la kuru awangu, taka hina manundu lai Miri. 18Jia ba tuna, yiana napani ka jiaya napa wangu mbai marangga pamandungu ndua wikimi.
Li malangu nduma mu Filemon 1Welingu Lai Nyungga Paulus, pa mbada hukungu rukuna I Yehu Karitu, dangu lai Timotius, angu dedi hama para hayanda, lai Filemon, angu dedi angu ramama napanamuma 2Dangu hi Apfia, na angu dedinda kawini, hama mbunai Arkhipus, na angu ndula ngunda, dangu na kabungguru dama kahaungu la umamu 3Na kanyuru dangu na mbaha eti na mapawelingu lai Allah, amanda, dangu na mapa welingu lai Miri Yehu Karitu nduma mamunyaNapa Malangungu Rukuna Na Parahaya Dangu Na Panamungna i Filemon 4Ku pamalangungu lai Allah baku namu manu makai badalu hamayanggu 5Ba mbada rongu ngguyaka rukuna na parahaya dangu na panamumi lai Miri Yehu dangu mbu hallada da tau yahangu 6Ka hamayanggai ndumami mata na kahaungu mi kana mandungu dangu nakanandingu mi nama hamu kana padaingu lai nyuta rukuna hi Karitu 7Ku mbaha eti dangu ku hanangu lailu na panamungumu kanadu welingu lai nyumu, angu dedinggu, da eti tau yahangu hi paka pingatu beliha.8Djia batuna, djapa bana bokul na monunggu lai Karitu dangu ba paretakau la papa lokuya na wai ngiaramu, 9Lai luna panamu, na rihi hamupa baku karai welingu lai nyumu. Nyungga, Paulus ma mbada kaweda, dangu nahu mbada hukungngguka rukuna hi Karitu Yehu.10Ku karaikau pandulangu nduma na ananggu, Onesimus, na pangalanggu Ia hukangu, 11Amangu ndana pawilingu a lai nyumu, taka nahu dira pawilinguyaka, ndumamu nyumu dangu ndumanggu Nyungga. 12Yungga ku paliawaya nyuna, na ana pambuhanggu, kana beli lai nyumu, 13djaka djiaya lati patuya wangguma -kana ningu angganggu mata kana hillu kau lapandulaka ba dalu ningga La hukangu rukuna injil,14Djiaba tuna nu djaka ndaupatunju madi nyungga nda djia mbuhangu manggu pa palaku nggara biaya mata nama hamu kai palokuya nda djia ba waingara aya, taka ba welina na mbu hangumi, 15Talanga wanguna lata lai nuya hi Onesimus hi kawariya weling lai nyuma djapakai ba ndana mandai mata kapekuna bai kataku beliya lupa lundu nunu, 16nda djiaayapa kana hili djadi ata, mata kana rihi mapa badi welingu lai nu mata kana njadi angu dedi panamumi, nda djiaya na nduma miahanggu taka na parihingu mapa badi na ndumamu nyumu, hamukai la nduma tolu hamang mai lai Miri.17Njadi, angu ramandanya nyuna djaka wamingga, katakuyawa hi Onesimus hama djangu bai katakuka nyungga. 18Djaka ningu njalana lai nyumu djaka ndia wutana lai nyumu, mata nyungga kaku hiamaha. 19Nyungga, Paulus, kutuliha yiada wangu lima wikinggu: lupang maduka baku lunahha nda djia pani anggauha rukuna da wutamu lai nyungga, rukuna na luri wikimu, 20Woi, angu dedinggu, matawa mbuhalana na hamumu kaku ngalanya lai Miri. Panggauruya na etinggu lai Karitu.21Baku namumaya na tuturumu, hi kutuliha nggaunya na hurat yiana, baku pimanya bau paloku parihingu mapa welingu na pakarainggau. 22Djiaba tuna, mala aru kau palokungga kurungu panggianggu kanadu boku monungu welingu lamahayangumu, kapekuna kaku kabeli lai nyumu.Li malangu La Hupu Njapuna 23Epafras, angu hukungnggu rukuna hi Yehu Karitu, kupangandinggau langu, 24Hama mbunai Markus, Aristarkhus, Demas, dangu hi Lukas, angu ramanggu. 25Namahamu welingu lai Miri Yehu Karitu, kana kapipiya na hamangumu.
1Allah Napani La ngaruna na Ana 2La rehi na handaka -na ma-matu ngarangia Bawan-na i Allah ba napanii danja da boku la mangilu-nda la-ngaruda da wunangu. 3Taka nahu la rehi mala Miri panii nanyaka lai nyuta la ngaru Anana. Rukuna yiana na anana hina padika -Nya napa- nggubulu awangu mbuta-na paraina i Allah. Dangu mbada kawuku nanyaka i Allah bana anana yiana -maka mnduma-Nya mbuu ndabana. Nyuna nama – patapajiru-Nya na mangunju-na i Allah nama ji-jilana ; nyuna jiayana-ninu mauna nahada wikina i Allah. Nyumambu na maopa wanya pulu mbiha mendina hi kiri undunguna mbu-tana nahanggubu awangu. Nabana halaka papa halaya natau welingu la-jala naka kamandapu- nanyaka lakanjaka pareta la a wang, banama ndapu danya i Allah, ma kuwaha nama hupu jangga.4Nama ndapu na i Ana na pangala-na welingu lai Allah nda hakudu hipu naha damandapuda da papaliawa, dangu natamuna napawua-nanya parainai i Allah ndaha kudu hipu naha la pa-mangarangu welingu latamu napawunai i Allah la papaliwa-ka. 5Ndedi ma na-handakangu papani tuna yia la ha atu papaliawa i Allah, Nyumu Ana nggunggau lalodu nahamu bau Amangga nyungga, la pawana. Ndedimbui na-handakangu papani tuna yia i Allah rukuda da papaliawa, kanggamuya- kadu; Napa na-amangga nyungga, taka hikuana-nya nyuna, la pawana.6Taka larehi paliawa- nanya na-Ana kawangana yia lapinu tana. Napani i Allah. Matawa da papalewa na i Allah mbuu ndabada kada- marubuku-Nya i Ana, wana. 7Rukuda da papalewa, napani i Allah. I Allah natuha ngilu. Dangu natuha ruaka epi da malumu-Nya. Wana.8Taka lai Ana napani i Allah, na kanjaka hanganji-mu dou Allah, hani-mana lundu nu-nu! Napareta-mu paretamamuala-ya. 9Nyumu mu-mbuhangu mamuala. Dangumu paura-ya na ma-kaputingu; jia duyaka i Allah. Na Allah-mu. Hina pindi-kau nyumu hi-nawua-ngagau tembi maraku pambaha eti wangu-marihi-nja da angumu. Wana.10napanimbu i Allah, nyumu dou Miri, la kawunga-na mu-padika-nya na tana. Dangu nyumu mikima maraku limanya na awangu. 11Nuda mbuu ndabada napa-da da-mulungu-ha, dangu dambuu hama tuna paki, taka nyumu dumu ndao panjilungu-a. 12Yiana na hanggubu awangu mu-palapitu kalembi-nya napa, taka hiu pahilu wanya, hangia. Taka nyumu dumu ndau panjilungu-a napa, dangu nda jia ningu-a hupu njapuna na lurimu, wananya.13Ndedima na-nahandakangu i Allah papanii tuna yia la haatu papaliawa. Mandapu- kau lakawana-nggu, ka lupa- kupanyaku- ha lai Nyumu da papa- muka, nda wana-a. 14Jaka tuna nu, ka nggara- haka duda da papaliawa? Nyuda jiaha da ngahu malumuNya i Allah dangu da papa raha-na pandula-ha da tau da manduma-nya na manangu ngeru
Na manangu na manda najarungu 1Tuna nuduka hilupangu tapamandu langataka- manjaka badi da lii papiakangu lapawainda.2Da lii langu pambada piakada da papaliawa la boku la mangilu- nda ma-deningu- maha, taka na tau na mapangga-ya dangu na manda nunjuya nangala-nya tuda himbalu-na. 3Narihi- aipa duna na manangu narihi hala wala-nja nuda da lii langu! Jaka nda ta eti wanya nuna na manangu, nda tamara-a lahukungu.Nadu ba i Miri wikima nama bobaru mangilu-ya mbada wuangu daka mbuti lai nyuta ba madeningu-maya. 4La piarada nuda. Na-pamandu-nya napa- hakahingu-da tau parainai i Allah wanguma-matu pa- hangatarungu dangu tanda manda ningu hamangu, hinapaba-berinja pa wuana na ngahuna iAllah nunjunya na pambuha wikina.5Da papaliawa nda da ngalangu-a kuaha welingu lai Allah la pa- paretanya na tana bidina manamu-ya nu na tana na papanii wanda yiana. 6Taka ninguma pa- tulihu la hilh hau pangia la huratu matua, nggara-mayaka nu na tau, dou Allah, hiu namuya? Na tau duna tau-ma-aya. Na nyuna mu ihili bianya!7Ndumana la rehi dan mapadikaggitu mu- pangia wawaya hawutu welingu la papaliawa muwua-nya bunjuku dangu tembi, 8Dangu mu- pakata-nya kuaha la mbuu ndabana, na mawana jia ba tuna, i Allah Ama na-mapadika-nya na tau pa kuaha-ya mbuu ndabana; jaka wana, nuna ihina nda jia ningu-a manda karuduku-nya na tau, wana duka nu. Jiapakai ba tuna, ndata ita-aya nahu na tau bana kuaha-ya mbuu ndabana.9Taka mbada ita- ndanyaka bana kuaha i Yehu! Nda nggi tuna-a mandaina Nyuna ba papawa-ya hawutu welingu la papaliawa. Matawa ba ruku hamu etina i Allah kapeku meti lumu-nanya nggubulu-na na tau pinu tana ta ita-ya nahu Nyuna pa wuangu-ya ngia pamandapu ma-bunjuku dangu patembi, nadu ba mbada mayila lundu meti-naka. 10Raka-mana duna i Allah- na-madika-nya mbuu ndabana ndmd pawuku wikina-na pawiti-nya i Yehu na ma-pamanangu malanyapu pali ningu lamayila jia ba tuna nu peku-naka i Allah pawunda-ya na tau dangu duna. Bunjuku- karia-nya i Yehu. Ma-a ba Nyunamaka duna ma-bunggahu-nja anda kapeku pamara-ha.11Yehu na payaha-nja da tau welingu lanjala-njala-da; Nyuna nu nama-payaha-nja dangu Nyuda da-papayaha-na, ha-atu Ama-ma aha. Tuna nuduka hindana na-makia i Yehu, papiaka ba angu dedi-nanja. 12Yehu na panii-nya i Allah, kabuabaru-nja napa da angu dedinggu rukumu Nyumu. Napa kuwotu-nggau Nyumu da-a lapa-jamburu-da” wana.13Napanii-mbu i Yehu, jiaya i Allah Ama nangia pamonu-nggu, wana Dangu nahili panii-mbaui,Yungga yia. Karia-mada Ana pawua-nangga Nyungga i Allah.”wana. 14Rukuda da tau nu ananggu-nja ba wana-nja, ba tau ma-ngalangu pameti-ha, ka pahamangu-nanyaka wikina i Yehu dangu Nyuda hina luri la huri tau Nu hi tuna nu-napawunda-na ka peku palaru-nanya i kambaliku nama kuaha-ya na pameti wangu rukuna na meti Nyuna. 15Tuna nuduka ba-na pahala-ha da tau papa-atangu la ngala lurida parai pa-mangadatungu meti.16Nu luahangu-nanyaka ba nda jiaha da papaliawa-a da pandula-na taka jiaha da walana i Ambrahamu duda. 17Na ihina nuna lupangu nahamu-manja badi la ngga-nggarada angu dedina, wana duka nu ba tuna nu peku naka panjadi Ratu Bokulu ma-tuturu dangu mamila etina. Wangu lumungu-na na matuna nuduku hi peku jamangu-da danjalana na tau. 18Dangu rukuna ba mbada padangu-naka mayila dangu ba mbada kamanyaka, peku ndula-nahaka da tau dapa-kamangu.ma-a ba pambada kamangu-duya Nyuna wiki dangu mbada-manyilanaka.
I Miri Yehu Narihi Bokulu-pa Welingu Lai Muha 1Angu dedi. Angu-nda patau karitu papa auna i Allah! Mala pangada hamu-manya badi yiana i Yehu! Na paihiku-nya Nyuna paraina i Allah panjadi Ratu Bokulu la Anggama payapa-nda. 2Na- tuturu-ma duna lai Allah nama mbada pindinya la parama nuna hama tuna i Muha ama-ngu bana tuturu pa-palaku-ya na parama-na la uma Allah. 3Taka i Yehu duna na-parakangu-ma pa-ngalangu tembi-maraku ma-parihingu welingu lai Muha. Nadu na tau na mawulu uma ba parihi tembi welingu la uma nuna. 4Deningu-na nimbihu-da da uma ba ninguma mawulu-ha, taka na mawulu-ya mbuu ndabana. Jiaya i Allah duna.5Muha na tuturu-ma duna bama-lumu-nya da-a la uma-na i Allah dangu la pa-pataka-nya na papanii-na i Allah la rehi na-manamu-nya. 6Taka iKaritu duna na-tuturu ba ana-ya, na makata-nya na uma-na i Allah. Nyuta maka yia umana i Allah jaka pa-daingu ringgitu-nda dangu pa-daingu mandungu-nda la eti-nda pangala-nya napamonu-nda.Pangala-Nyauwa Patundu-nya I Allah.7Jia ba tuna nu, hama tuna papanii-na na ngahu-na I Allah. La lodu nahu, jakai rongunya na wai liina I Allah. 8Ambi malihu-du hama tuda da boku la mangilu-mi, ba da katadaku lai Allah, hi dakama-nya I Allah la marada wara.9Lai nu dakama-ngga parai da boku la-mangilu-mi, dangu dakaka-ka, wana I Allah, jiapa ka mbada ngita-danja da pawunda-nggu ba patu kambula ndauna mandaina, wana. 10Jia-duyaka hikuhangga-nja hi kupanii, naingu-mana ba nda tuturu, dangu nda dabihu pa-karuduku-nja da hupu linggu, hi wanggu. 11Kumbeni hi ku-harangu, Nda jia ngalangu ada patama la tana nuna la pa-hangahu dangga Nyungga, wanggu, wana.12Oi angu dedi, manggangu ka ambu ningu ha atu lai nyima ma aka-tu etina dangu manda pawai, hi na-kandulingu ba nama raunya I Allah maluri! 13Jia ba tuna, ambu ningu ha atu lai nyimi pa-panyuanga ma akatu hina-ndubaku-nya I Allah, matawa kai marangga panaungu dangga angumi nimbihu lodu ba talanga luru-ndapa la rehi nahu, nu na lodu Nahu” ba wana la huratu matua.14Nyuta mbudaba-nda angu pajarangu-na I Karitu-ta mili aru nyuna takata undu-nya nama-mandungu la etinda piti welingu la pakiri-na lundu hupu njapuna. 15Yiana-na na patulihu la huratu matua, jakai ronguya na wai liina I Allah la lodu nahu, ambi malihu-du, hama tuda da boku la mangilu-mi ba da-katadaku lai Allah, wana.16Mala nggamu haka wami da marongu-ya na wai liina I Allah hi katadaku biada-nyai lai Nyuna? Hi jia ndaba-maha da tau pa iru ngandi-na I Muha welingu la mehiru, wangguka? 17Dangu ka nggamu-haka da pa-mbenina I Allah la patu kambulu ndangu mandai-na? Jiaha da matuu manjala, hi da meti hadaparu la marada tialangu, wanggu-ka? 18Ba tuna yia na harangu-na I Allah, nda jia ngalangu ada patama la tana nuna la pahangahu dangga Nyungga wana ka nggamu-haka duda da pala ana I Allah? Jiaha da tau da ma-katadaku lai Allah, wanggu-ka? 19Nu piduda-nyaka nahu, hi nda da-ngalangu patama ba ruku nda pawai da lai Allah.
Narandingu Nduma Pangia pa- Parendingu-na i Allah 1Jia ba tuna undungu-mana-nyapa duma na randina i Allah. Dangu napa nawua-ma-ndanya nu na hangahu na pambada randi-nda. Jia ba tuna, matawa ka ta mangga-ngu ka ambu ningu haatu lai nyimi na manda ngalanya na hangahu parandi-nanda. 2Nadu nalii manangu nuna pambada pa-takangu-yaka lai nyuta. Hama tuna lai nyuda. Na nyuna nda ningura. Linguna nu na lii langu lai nyuda. Na duba jiaya naro ngu-danya nuna-nda dapawai-a.3Taka nyuta mapawai tangala-nya duta na hangahu parandi nanda i Allah. Nuna napata-ngangu dangu na papanii-nai Allah “ Nyungga ku mbeni dangu ku harangu, Nda jia ngalangu ada-patama lapa-hangahu dungga nyungga, wanggu, wana. Napanii tuna nu i Allah jiapa-kai-ba mbada njapuna na parama-napiti welingu ba napa-dikanya yia na pinu tana. 4Nadu rukuna na lodu papihu wana ba nidunya napa-tulihu la Huratu matua, la lodu papihu wana hangahu-nanyaka i Allah welingu lambua ndabana na parama naka. Bawana. 5Rukuna nuna nimanyai na pa patulihu, nda jia, ngalangu-ada patama la tana nuna, la pangahahu dangga Nyngga, bawana.6Jiaba tuna na nyuda da marongu mangilu-nya nalii mana ngu nuna, nda ngala -anya nuna hangahu-maa banda dapawidu. Jaka tuna nu luahangu-nanyaka ba ningu tau hawiangu mapeku pangala-nya nuna na hangahu. 7Nadu ba nahili kawuku- duya nahili- ha lodu i Allah, nalodu nahu ba wana. Ba nda pira mbua ndaungu biapama palangangu ba napamii i Allah la ngaruna i ndautu rukuna yiana, hama tuna na patiki nu kawai. Jakai rongunya na wai liina i Allah la lodu nahu, ambi marau -du” ba wana.8Lati jaka mbada wua-nanjaka nuda da tau parainai i Yohua na hangahu parandi-na i Allah, nda jia panii-anapa lati i Allah rukuna na hili hau lodu. 9Jia ba tuna, nduma ba-njaruna i Allah ni-manyapa napa ndi-na la pahangu hama tuna i Allah ba nahanga hula lodu papihu wana. 10Nadu natau na ma-ngalanya na hangahu parandi nanya parainyai i Allah, napa na-hangahu- mbu welingu la parama-naka, hama tuna i Allah. 11Jia batuna, matawa kata pari-ngangu langa taka ma palanga-nya na ngahu parandi nanda i Allah. Kaambu ningudu haatu lai nyuta manda lii hama tuna nyuda amangu, rukuna banda dapawai lai Allah.12na pulu nai Allah pulungu luriya dangu na maka na rihi pahataraya welingu la hapanda madaka mbeli mbapa. Na pulungu nuna na tanju parapangu la pakawari hamangu dangu ngahu: lupa kawohuku dangu tambiliku, lupa na pi parapanya na kanandingu na pawuku eti tau. 13Ndaningu papadikangu makabeli la hanggana i Allah. Mbu ndabana pangitanya dangu na tambunggahuma a la mbara matana lai Nyuna na ngia pahiama ninggu nda.I Miri Yehu Hupu Ratu Bokulu-ya 14Tuna nuduka hilupangu takata undugu-ma badi la papiaka-wainda. Nadu banidunya lai nyuta na hupu ratu bokulu-nda, nambada tama lundungu la hanggana i Allah -jiaya-Nyuna maka i Yehu na ana Allah. 15Na ratu bokulu-nda ndajianda pi-ananya da lamanga-nda. Taka pambada kamangu-yaka la mbuu nda bana, hama tuna Nyuta; jia-aya banda ningu njalana! 16Jia batuna nu, matawa ka tatoru mbeni paha-ngirinya i Allah nama-pareta wanda nama eti. Napa i Allah namila- nda eti hina-pakanyuru-ta kapeku pa-ndu langu la rehina.
1Nimbihu ratu bokulu papindi-ya welingu la banjaru, hiwatu ya la palumu-nya i Allah huruda nyuda. Na parama-na-jiaya lapawotu hunggu maraku lai Allah pa-jamangu wada dan njala. 2Na ratu bokulu wiki nadangu, mai duna na malingu-na langga -nggara, jia batuna nuhi peku wanguna mamalijangu la tau manda nggara papina dangunu ma njarangu. 3Taka rukuna ba na-malijangu- mai-duna nyuna jia-du-yaka hi lupa nawotu badi maraku ruku njala, nda mbulungu bia njala banjaru, taka ruku njala wiki mbuna.4Nda ningubu haatu mawatu wikina la panjadi Ratu bokulu. Hi nanjadi ratu bokulu na tau, jaka napaau-ya paraina i Allah-hama tuna ih harungu. 5Tuna numbu i Karitu. Nda nawatu-a wikina la panjadi Ratu Bokulu. I Allah, wikima duna na mawotu-ya. I Allah napanii-nya, Nyumu anangu-nggau; la lodu nahu- maka aba ama- mungga, wana.6Napanii-mbu i Allah la hau pangia. Nyumu ratukau lundu nu-nu, hama tuna i Ratu Melkihendiku, wana.7Larehi lurina i Yehu jia-la pinu tanana na-hamayangu dangu kaladaku-na lai Allah paringu wai matana, na mamaka pa-pahala-ya nyuna welingu la meti. Dangu rukuna bana pawawangu wikina lai Allah ba natembi mara-kuya, ka rongu-nanyaka. 8I Miri Yehu duna Ana Allah-maya, taka jiapa-kai batunanu, na-papikangu-ma pa-karadakuba jiaya na-padangunamayila.9Ba halaka patuya ma-pahala langataka, ka jiaya Nyunaka na pingi puala manangu lundu nu ndama mbuu ndabana na tau ma-karadaku lai Nyuna. 10Taka i Allah na paluaha-mbunya ba jiaya Nynaka na Ratu Bokulu, hama tuna i Ratu Melkihendiku!Nama Laku Nunju-ya I Ngahu Matua 11Jaka jia-yaka na mandapu na i Yehu ba Ratu bokulu-ya nadangu-mapa lati napapiaka-nja ba wanggunggai, taka-nda namuda lapakaluaka-nya maa ba ndai nanggadupa jangapu-ya.12Tuama-mana nyaka lati na rehina ba raka ngguru kai, taka jiangu biapa baningu badi ma-piaka-nggainja da kawunga pakiri-na na puluna i Allah. Ndedi-mapa i-ngalangu pangangu ma-mandungu; paka ma-unungu wai huhu-ma-a kaipa. 13Na tau na ma-unungu ipa wai huhu, Ana rara dunyapa; ndedi-mapa najara-nya jaka nggara-ya-nama-padenginu dangu na manjala. 14Na pangangu mandungu tungu ma-matua-ya da mbada ndamangu, hi da-ngalangu pahia-kanya na mahamu dangu na-manjala.
1Jia batuna nu, matawa ka ta-pangalangu la nuana na lii pa-piakangu rukuna na matua luri tau karitu, dangu ambu dira-ana la pa katana-ya na lata kawunga pa-piakangu la anggama-nda. Ambu tahili beli dunyapa na lata pa-piakangu ba na manda lingu ba-pawaima badi lai Allah. 2Jaka ndiana na kawunga pa-piakangu ruku pa-runungu jaka ndia rukuna na pa-damba kungu lima la tau, jaka ndia na hukungu ma palupangu. 3Jiaya jaka wana i Allah, matawa kata-pangala-njanuada nuda da lii pa-paakangu.4Nadu, da tau da mbada kandulingu, nda-napeku-apa lapa-kapipi beliha. Nyuda amangu mbada ninjaka la-hambila-na i Allah, dangu mbada pada danyaka na pa wua-na Nyma. Nyuda mbada kuaha-mbuna-njaka paraina ngahuna i Allah. 5Nyuda mbada ndama-danyaka ba mahamu-ya na puluna I Allah, dangu mbada pada-danjaka da pawuana dama- patahu la rehi na manamu-nya. 6Taka halaka nuhi kandulingu biada-nyai? Nggi peku na kaka lapa kapipi beliha kada-panjilingu welingu lanja-njalada. Nadu bahili harika-danyai na Ana Allah hi datuya lapa-pawawa-ya la hangga madangu.7Na tana na pa-manga panu wai urangu na makali purunya. Hi na patumbu-ya na matumbu na maningu lingungu la tau mapuaka-ya na tana nuna na-pamaringu-ya paraina i Allah. 8Taka jaka na tumbu bianya witu dangu rii madaka, kanda ningu-apa linguna nuna na tuna. Hi na ratunya napa paraina i Allah dangu hi tunu palapu-ya la hupu njapuna.9Na nyuna ha angu dedi pambuha-nggu jiapa-kai ba panii tumanu, da-mandungu biada etima rukumi nyimi. Mandungu madanya da etima ba mbada ngala-minjaka da marihi hamu. Nu da kanyuru da anguna na pamanangu wami. 10I Allah duna nda Allahmanda tanji-aya. Na ndambula anya na parama-mi ndu-mana Nyuna, dangu na ambuha-minya Nyuna bai paluaha-nya la lumu-minja da angunda pa tau pawai amangu dangu nahumbu.11Marinju halawala-manya kapa-daingu ajaru-mi nimbihu mi lundu hupu njapuna, hi lupangu i ngalanya nu na pamomonumi. 12Ndama-mbuhangu-a kai mayau. Taka na pambuha makai luri hama tuna da tau da mangala-nja dapa randi-na i Allah, ruku pawai lai Nyuna dungu ruku-pa-daingu-nedingu-dNa Randina I Allah Nda na Panjilungu-a. 13Bana- parandingu I Allah lai Ambrahamu, na harangu ba- jiangu-ma napa na- pahara-nya jak nggaranya na pambada randi naka. 14Taka ba nda ningu marihi jangganya I Allah, ka- harangu wangu nanyaka tamu wikina. 15I Ambrahamu na-patoru-nya ba nade- ningu, kangala-nanja ka da parandi- nanya I Allah.16Jaka na- harangu na tau, nahara wanya na tama tau hawiangu nama rihi-nya Nyuna, nuna naharangu na-pakamandalu-ya nama padanya napa-njanjingu. 17I Allah nambuhangu pa- kawandi-ya la tau nama-ngala-nya na-parandi-na ba ndana haleli-aya na-pawukuna. Tina nuduka hi-napamandu wanya harangu na-parandi-na. 18Nu badua ngiada nda-da haleli-a; I Allah duna nda-peku kambal-liku-mana lapa randi-na dangu laharangu-na. Jiaba tuna nu, nyuta mambada handiara lai Allah, napanau pam-bangatu-nda lapa kata undu-nya na-pamonunda namani-nya la hangga-nda.19Na monungu-nda beri watu labu matama tanjiku-ya dangu nangia pakata undungu-nda hi taluri ngadu. Namonungu nuna na-parapangu la hambeli din-di tiara la ruawa mahupu matua la uma-na I Miri La awangu. 20I Yehu mbada mangilu nanda-ka anda lai nu, dangu mbada tama naka lai-nu ba nanjadi ratu bokulu-nda lundu nu-nu hama tuna I Ratu Melkihendiku.
IMBARI KAWUDU 7 I Ratu Melkihendiku 1Nyuna I Melkihendiku hanganji la halim-ya. Ratu na I Allah mahupu djangga. Ba nabeli-ka pabiara-ha da hangandji paraina I Ambrahamu, lua-nanya-ka patabuku-ya paraina I Melkihendiku hina-pakanyuru-nya. 2Ka wotu nanya-ka I Ambrahamu lai Melkihendiku hangia la hakambulu welingu la mbuu ndabana da pariba-na.[Nyuna I Melkihendiku, jaka haleli-ya na ngara-na.”Hanga-nji mamuala,” wana duna, tak ba hanga-nji hilumu-nya jaka haleli-ya,” Hanga-nji peku,” wana.] 3Rukuna yiana I Melkihendiku nda ningu-ma lii kaluaka ba ningu ama-na jaka ndia Ina-na jaka ndiakai boku la mangilu-na, nda ningu-mbu kaluaka dedi-na, jaka ndiakai kaluaka metina. Nyuna pa-pahamangu-ya la Ana Allah” nyuna ratu ma-palupangu-ya.4Nu ita ndanya-ka ba dira bokulu-ya I Melkihendiku: bokulu tuna numaka hi lupa nawotu-nya pa-hakambulu wada welingu la mbuu ndabada da pangala naka la pahanjalungu nyuna I Ambrahamu, na boku lamangilu-da. 5Ninya la uku Anggama Yahundi ba lupangu-ma da ratu da ana umbuku-na I Lewi ba da ngalangu hangia la hakambulu welingu la ihi paraida da banjaru Ihurailu, nuda angu dedi wikida, jiapakai ba jia ndabaha ba ana umbu kuna I Ambrahamu-ha. 6Nyuna duna I Melkihendiku nda ana umbuku-na I Lewi-aya na nyuna na ngalangu-mbuu hangia la hakambulu welingu laka-nyuru-mbuyaipa I Ambrahamu lati wamu na mambada ngala-nja da parandi-na I Allah.7Langataka nda jia ningu-a mapanda-ya, ba nangia wawa mapa duna na tau na pa-pakanyurungu welingu lama pakanyuru-nya. 8Da ratu mangalangu hangia la hakambulu, tau mangalangu pameti-ha Taka nama ninya la huratu matua I Melkihendiku duna na mangalangu hangia la hakambulu, tau maluri pa-ngalangu-ya. 9Ta-ngalangua-mbuu patapu-ya nyuna I Lewi nama ana umbuku-nja dama ngalangu hangia la haka-mbulu welingu la tau Ihurailu mbada wotu mbuda haka nuda bajiaya nawotu naha I Ambrahamu L ai Melkihendiku. 10Jiapa-kai ka ndedi na dedi I Lewi tangalangu-mbuu patapuya ba mbada ninyaka da-a la ihina I Ambrahamu na boku lamangilu-na. Nu ba jiaya na-patabukuda I Melkihendiku dangu I Ambrahamu.11Ba-ngaru dapa da ratu lewi na uku Anggama Yahundi pawua-nya la banjaru Ihurailu.Rukuna banda natuama luana ba da-palaku-ya na parama-da da ratu Lewi la handakana. Ningu dukd badi hili ratu ha-atu mahama-nya I Ratu Melkihendiku, dangu ambu welina la kaluaka-na I Ratu Harungu duya! 12Nu ba tuna, jaka na haleli na mandapu-da da Ratu na haleli mbudu badi na uku Anggama Yahun13Nuna nu na-palana jiaya na mirinda: Nyuna welina la hau kabihu, dangu ndedi ha-atu-a angu kabihu-na ma- katangu parama ratu. 14Mbuu ndabana na tau napima-nya ba welina la kabihu Yahundi na Miri-nda; taka ndana tikima-ya duna na kabihu nuna paraina I Muha ba na-panii-nya rukuda da Ratu,I Yehu Ba Ratu Hama-na I Melkihendiku 15Na papanii-nda yiana narihi luahangu-pa ba jiaya na kawudaku-na na hili ha-atu ratu na-mahama-nya I Melkihendiku. 16Hiwotu-nya Nyuna la paratu, nda pa-panamatu-nya na huri lawiti tau-a. Taka napamatu-nya na lurina nama ningu kuaha-ngu dangu na manda ningu njapu-ngu. 17Nadu ba napanii na huratu matua, Nyumu ratukau lundu nu-nu hama tuna I Melkihendiku, “ ba wana.18Jia ba tuna, nahu na uku ndai pahangilu-yaka, ba nda na-undungu ap-pa dangu ba nda ningu ap-pa lingu-na. 19Na uku anggama Yahundi nda ana ningu-a pa-paraha-na manda ningu nyurangu. Tuna nuduka nyuta nahu hi pawuangu-ta hau monungu marihi hamu; hi peku hangiri-nda-nya I Allah.20Hinggilu-nai, nuna mbuu ndabana wangu pakarai-ya harangu welingu lai Allah. Nda ningu-a harangu tungu-nu ba wotuha paratu hawiangu. 21Taka bawotu-ya la paratu I Yehu pa-wangu harangu-maya, ba napanii -nya paraina I Allah, “I Miri mbada harangu-naka, dangu nda na-haleli aya napa wukuna, Nyumu ratu kau lundu nu-nu ba wana.22Nu ba tuna nu, kawuku randi marihi hamu-yaka I Yehu. 23Hili ni-manyapa na habata : dadanguma da ratu hawiangu, rukuna na-meti hindana padaingu na-payapa-da. 24Taka I Yehu duna naluri lundu nu-nu, jia ba tuna nawaingaba-na ratuna nda na-pala-a la tau ha-atu.25Jiambu-dunyaka hi namaka pa-pamana hala-nja da tau lundu nu-nu dama ngarangia-nya Nyuna la pahangiri-ya I Allah, nadu ba naluri lundu nu-nu la pakamahi-nja nduma lai Allah. 26Jiaba tuna i Yehu jia-yaka na Ratu bokulu pa-kalana-nda. Nyuna na-matua; nda ana nggara -a pahili-na jaka ndia panjala-nakai. Nyuna pa-pahinggilu-ya welingu la tau njala dangu pa-pajangga pa-hi pungu-ya wewlingu la awangu-ka.27Nyuna duna nda hama ada da ratu bokulu hawangu, da magandi manu-mapa maraku nimbihu ladu ruku njala wikana, hi mangapa rukuda da njala na banjaku-ka. I Yehu na-handakangu-ma-a duna pamange-jingu wiwkina lundu nu-nu, ba na-mange jingu wikina ba kamati maraku-ya. 28Na ungku anggama Yahudi nawatu bia tau ningu yurangu la paratu bokulu. Taka na ma -mala Miri-nya nauku nuna, na-parandi wangu harangu i Allah ba na wotu-ya pa-ratu bokulu, na Anana na pambada tuna ma-panangu manda ningu nyurangu lundu nu-hu.
1Nuna panii-ma yiana-yama mapapi-ngi;ninya cai mutu na Ratu bokulu na matungu nu, ma-mandapu pa-pareta angu-na i Allah mahupu-mangunju la awangu. 2Nyuna nalumu-nya na parama ba Ratu Bokuluya la ruawa mahupu-matua, nu la mau tera langataka-na i Miri, na pa-pahada-na i Miri, na panda ruku tau.3Nimbinu-na na ratu bokulu-kapawatu-ya la pangandi mangejingu dangu maraku lai Allah. Tuna numbu na ratu bokulu-nda; ningu-mana badi pa-mangeji-na. 4Lati jaka la pinu tanaya, nda jia ratu-aya, ba mbada ningu- duka ratu mangandi-ha da pamangejingu nunjuya na uku anggama Yahudi. 5Na parama palumu-da ba ratuha ninu wai mau mara-ananya duna lati welingu la maninya la awangu. Mbada piaka-mana nyaka i muha paraina i Allah la handaka-na rukuna nuna, ka wuluya na mau terana i Miri ba wana, i muha, napanii i Allah lai muha, tangaru paku! Mbuu nda bana mu-wulu-maya badi nunjuya na ngerangu na pa pangi tangu-kaula palindi, ba wana.6Taka nahu i Yehu duna na-ngalangu parama ratu na marihi manganangu welingu da parama-da nuda da ratu. Nadu napa njanjingu-na i Allah dangu na tau jiaya-na pa-njanjingu na marihi hamu bana-palatangu-dula-randi na marihi hamu. 7Labi jaka nda ningu nyuruna na parandi-ngu na ma-man gilu, ka nda nggara ihi wangu ka turaya napa-randingu pa dambu wana.8Taka i Allah duna mbada hungguna-ka njala la banjaru-na. Hi napanii, rimangu, namunya tai na lodu, bo kutuya na pa-randingu bidi la banjaru ihirailu, dangu la banjaru Yahunda. 9Ndahama jiangupaku na pa-nandingu na patunggu la boku la mangilu- da la-lodu luanda-nggunja paluhu welingu la tana mehiru. Nyuda nda da-padaingu-a lapa-randingu patunggu la nyuda; kiringu nunadu hindaku-ihili-nja nyuda.10Taka nahu, yiana-yaka na pa randingu la banjaru ihurai-lu la lo lodu na manamu-nya, wana i Miri; napa kutuha da ukunggu la pa-ngadangu-da, dangu ka ku-hu ratu-hala etida. Nyungga napa ka Allah-dangga, dangu nyuda napa ka banjaru-ngunja.11Nda-da-panaungu-apa la angu nituda, dangu nda dapanii mbunjapa da angu dedida, tanda yauwa i Miri. Nda wada apa. Nadu ba datanda ndaba-maka ngeru, ka ma-matua-ya ka anakiada-yakai. 12Napa kujama-nja da njala-daka, dangu nda kuutu-ahapa da ndoku-dangnga, wanna.13Nu ba na-jakaru-nya napa-randingu mabidi, mamandai yaka dangu mamiri-yaka na pa-randingu na ma-wungangu, wana-duka nu i Allah; taka jaka nggaraya na mambada mandai, mareni lahupu-mbuna-nyaka.
1Nu na pa-randingu nama-mangilu ni -nguma huri lumungu-na ningu-mbu uma ngia pa-lumungu tau. 2Na rua-na na mangia ngaba nuna uma tiara pa-wuluda Ruawa matua wandaya na tamuna. Lai nu ningu tanda-palita dangu ningu-mbu menja ngia patuu oti pa-mangenjingu lai Allah.3La mbara dalui, nu la hambeli-na na dindi tiara na-padua mbala wada, ninya na ruawa, ruawa mahupu-matua wandanya na tuamana. 4Lai nu ninya na ngia pawotu maraku papa-ndoi-welingu la amahu rara nangia patunu dupa, dangu ningumbu pati-pa-parandingu na pa-kadapu weli winggirungu amahu rara. Da-a la kuru pati ninya na kdihi marara na maningu ma-nangu, dangu na tokuna i harungu na mahambada kalunga, dangu da dambu kapa-mbalu watu ngia pa-talihu-ha da-hakambulu ukuna i Allah. 5Lai pinu pati nuna hi ninjai da madua da patau awangu, da maningu rau kapangu dama-paninu maunya na ninya i Allah. Pa rau kapada nuda pa-kadua-da da-hanggubu-nya na ndabi pati, nu da pa-jamangu wada da njala. Na nyuna na rukuda yiada nda peku panii mara hau-andanya nahu.6Tuna nuduka ba ahalu ndabaha. Danimbihu lodu patama da ratu la ruawa mangia nabana na uma tiara la pa pa-la-ku ya nawai ngiara-nda. 7Na matama la ruara mbara daluma na uma tiara nuna didiya na ratu bokulu ma-a Na handakangu-a hau ndaungu ba wunda-ya nuna nangandi wai ria paman-gejingu lai Allah lumunya nyuna wiki dangu lumuda da njala panda mbutina na banjaru.8Ba tuna nu na pawangu pahabuala-dunya-nyaka papaina nga huna i Allah, bani nyapa na ruawa mangia ngaba nu la uma tiara-mbedi nambuawa-a na ngarangia mohanggangu la ruawa mahapu matua. 9Yiana pa-pangiara wanguya na rehi nahu; nu da pa-mangejingu-dangu da banua maraku pangandi-da lai Allah ba nda damaka-pa-palanyapu-nya na eti dalu na tau na mangandi- mangejingu. 10Nadu da lii nuda ba ruku pangangu dangu pa-ngunungu lupa huri baha hangia-hangia-aha duda. Nudaka mbuu ndabada ba kalaratu pa ita wangu mata-aha duda dapa-namatu lundu tuamaya na lodu papindi-nanya i Allah.Na Wotu Hai-Langu la Parandingu Mandai 11Taka i karitu duna mbada mai-naka ba ratu bokulu-ya langara mahamu-ka da mbada ninja. Na mau tiarana i Miri nangia pa wunda-nanya na parama -na ba ratu Bokulu-ya ja-yaka na uam tiara na marihi bokulu manda ningu nyurangu. Nu nda ruku lima tau-aya; nda palewi-na la pinu tana pa-padikangu aya. 12Natama-nya na ruawa mahapu-matua la uma tiara nuna i karitu, na-handa kangu-a nduma lundu nu-nu la rehi nu anda nangandi-a nduma lundu nu-nu.13Na wai ria kamambi dangu na wai ria mini ruamba hapi dangu na-kalatu ana hapi, pa-paiharu-nja da tau iraku tundunya na uku anggama ka da-yahangu. 14Jia ba tuna, jaka na-payaha-nja da iraku-da da tau ruku wai ria dangu nuna na kalatu, ka manau-naipa duna na wai riana i karitu! Rukuna i ngahu ma-palupangu, na mangejingu wikina i karitu lai Allah ba maraku manda mingu nyurangu-ya. Na wai riana na-payaha-nja da eti dalunda welingu la lii anggama manda lingu, kata lumunya i Allah maluri. 15Tuna nuduka hi mali padua la papa-randingu bidiya i karitu ka peku ngalada-nya na kanyuru pa-lupangu na pambada randi nanja paraina i Allah da tau da pambadapa-auna. Hi natumbu nuna mbuu ndabana ba mbada ningu-duka mameti, nu i karitu; na metina nuna na-pahala-hada tau welingu la njala pawunda-da ba pawangu-yapa na parandingu ndai.16Wadu jaka ningu huratu randi la ngiara kangiha-nja dapa banjalu, ningu badi mbati ba mbadameti-naka na tau narandi-ya. 17Nadu na haratu randinga la ngiara kangiaha-nja da pa-ba njalu ndedi pawangu-aya ba naluri dupa na tau maruku limanya. Hinapa duna jaka mbada meti-naka.18Tuna nuduka hi pamandu wanya wai ria mai badi nuna-parandingu na ma-wungangu. 19La mangiluna na-pataka nda banya na pareti rukuna na ukuna i Allah la banjaru ihirailu paraina i muha, halaka nuhi napiti, wai ria ana hapi i muha dangu wai ria kamambi bumbu, hi na-paroku-nya wai, hi na-paiharu wanja karangga hihupu dangu wulu mbimbi rara atuna-haratu-da da ukuna i Allah dangu na banjaru ihirailu-ka mbuu ndabada. 20Ba talanga wundaya nuna na panii i muha, yiana jia-yaka na panunju-mami badi’ wana.21Tunaka nu hi na-paiharu-mbunyai wai ria na mau tiara na i miri dangu da kanaingu pa-lumungu wanguka paraina. 22Tuna numa nunjuya na uku anggama Yahudi, tika pambuu-ndabada-ka amangu ba payaha wanja wai ria-hi peku jamangu-da da njala mbulungu-ana jaka ningu wai ria mambungu.Ba Kameti Maraku-ya I karitu Na Puadahu Njala 23Tuna nuduka na pawangu ba payaha-manja badi da-mahama hadanja da maninja la awangu-ma duda kameti, marihi hamuma badi pawangu. 24Nadu i karitu ba nda tamangu-nanya la ruawa matua paruku lima tau-a, na maninu maunya na ruawa matua na ma-langataka. I karitu tama-nanya la awangu-ma duna; lai nu nahu hurungu-nanya la hanggana i Allah lumunda nyuta.25Naratu bokulu Yahundi natama nimbihu ndaangu la ruawa mahupu-matua la umana i miri ba ngandi wai ria heu banda. Taka i karitu duna ba natama nda jia-aya la pahau dangu pa-mangenjingu wakina. 26Nudu jaka tua-manaka nu, mbada pahau dangu-dunaka badi lati pa-pandangu mayika weli mula weli talangu. Taka nahuna pa-itanda la rehi mala miri, ba na-nandanguma-a duna pamai la panu tana la pa-puadahu njala ruku mangeji-ngu-na wikina.27Mbada hukutu-mana-nyaka paraina i Allah ba na-handaka ngu-a pameti na tau halaka hi mangu parata-nya wai ngiarana. 28Tuna numbu i karitu ba na-handakangu-a -pa-wangejingu wikina la paduku-ha da njalana na madangu. Hapa tayi nahili mai beliya la pa-dambu wana-nda jia-aya ka panjapu-ha da ruku njala, taka ka pamana-nja da tau da mane-dinya na maina.
Nameti-na Miri Yehu Karitu na Handakangu-a-lundu nu-nu 1Na uku anggama Yahundi nawangu pa-lamaru-a ba-na pi-nuna manja da mahamu da manamu-nja, banda jia pakuya nuna hada langataka-da. Nuna na uku nda nangalangu-a pa-palundu-nya i Allah ba nawangu pangandi maraku. Jiapa-kai kana nimbihu ndangu ba nawotu manu kameti maraku ma-hamangu. 2jaka mbada payaha langataka-manjaka lati da njala tau da malumunya i Allah, kanda hili ningu ndaku-a duna pandanguda njala, dangu nda pahili wotu-apa kameti maraku. 3Taka nama—luahangu, jianihai-ka da kameti maraku pawotu la-nimbihu ndaungu dama-panamu-nja da tau rukuda da njalada, 4Nadu nawai ria hapi dangu wai ria kamambi bum-bu ba-nda da-ngalangu-ma duda pa-pua dahu njala.5Jia-duyaka ba nataka-ka i Karitu la pinu tana, hi napani-nya i Allah, nda kameti maraku dangu mangejingu-a dumu pambuha-mu, taka na nyuna mbada payiama munggaka tada ihingu. 6Nda kameti maraku patunu-a pauara-mu jaka ndiaa nda kameti maraku pa-jamangu wangu njala-mbu. 7Hu kupanii-yia-nggaka yia, ou Allah! Mainggu-nyaka pa-patutu-nya na pawuku-mu, hama tuna na pa-huratu la huratu matua rukunggu nyungga, wana hi wana.8La kawunga-na napanii i karitu, nda kameti maraku dangu ma-ngejingu-a dumu pambuhamu; nda kameti maraku danda patunu dangu nda kameti maraku ruku njala pa uara-mu, wana. Tuna nu na panina i karitu jiapa-kai ka pa-panatungu la uku anggama Yahudi-ha ba wotuha nuda da kameti maraku mbuu ndabada. 9Halaku nu hi napanii i karitu. Jia-nggaka yia ou Allah! Mainggu-nyaka pa-patutu-nya na pawukumu, wana. Jia- duyaka hi na-pahangilu ndabaha da kameti maraku da ma-wungangu paraina i Allah, taka hi na-pahilu wanja kameti maraku-na i karitu. 10I Yehu Karitu mbada patutu-nanyaka na pawuku-na i Allah hi na-mangejinguwikina ba kameti maraku-ya. Rukuna na mangejingu-na nuna ba nahandakangu-a panunju-ya lundu nu-nu ka payaha ndaba-nanjaka welingu la njala.11Nimbi-na na ratu Yahundi na pahara-nya na wai ngiarana nimbihu lodu ba ratuya, dangu na-panutakungu pa wotu-hada kameti maraku ba jia-jiama-aha. Taka da kameti maraku nuda nda da-ngalangu ndoku-a pa-puadahu njala. 12Taka na nyuna, i karitu duna hau-a kameti marakupawo tu-na na pa-jamangu wada da njala,taka na kameti maraku nuna na-undungu-ma duna ndumana . Lundu nu-nu. Ba nahala-ka pawotu kameti maraku, ka-mandapu-nanyaka i karitu la kawana-na i Allah hi anguda pa-pareta. 13Nahu patiangu-nanya padua i karitu hi lundu na-panyaku-ha da papa-naka paraina i Allah. 14Jiaba tuna nu rukuna na kameti maraku ba hauna, mbada palundu-nanjaka la nda ningu nyurada paraina i karitu da tau da pambada payaha-na welingu la njala.15Na Ngahuna i Allah na- hakahii-mbu-nyaka lai nyuta ruku na jiana. Ba napanii na Ngahuna i Allah. 16Yiana-ya napa-randingu na parindingu na parindi-nggunja napa la lo-lodu na manamu-nya, wana i Miri, napa ka kutuha da ukunggu da-a la etida, dangu ka ku-huratu-ha da-a la pa-ngadangu-da, wana.17I Allah napanii-mbu, nda ku-utu-ahapa da njalada dangu da akatu-da, wana. 18Nu batuna pambada jamangu-haka da njala dangu da iraku, nda nggara ihi wangu-apa la pawotu maraku pa-jamangu wangu njala.Malawa Ka- Tamare -Ninya I Allah 19Jia batuna-angu dedi, rukuna na metina i Yehu, ka toru-mbeni-ndanyaka patama la Ruawa mahupu matua. 20Ba mbada luata-nandaka ngarangia mbidi i Yehu, nu na-ngarangia na mawua-nda luri. Na ngarangia nuna nalii ningu la dindi tiara, nu na tada ihi wikina i Yehu. 21Dangu ba ningu-ndaka nahu ha-atu ratu bokulu, na ma-ta-nara ya na umana i Allah. 22Jia ba tuna nu, malawa kata- mareni-ya i Allah mangu-tanji eti-nda dangu mandungu pawainda; wangu eti pa-payara hu welingu la kaduku-nya na njala. Dangu da tada ini pambada baha wangu wai kahingiru.23Matawa ka ta-pamandu-manya na papiaka-nda rukuna na pamonu-nda, nadu ba pa-monungu-maya duna i Allah dangu na-patutu-manya duna na parandi-na. 24Dangu matawa ka ta-maranga pa-hamata dangga angunda, kata-manangga pahani dua wiki la pambuha-nya na angunda dangu la pawunda mahamu. 25ka ta-pauhi manuma dangga angunda, ambu hawia-ngu. Manau tuturu-manda bani lapa-marangga pa-undungu dangga angunda. Nadu ba tapi-manya ba nda namandai-apa na lodu takana i Miri.Ambu Lawa- Dunya i Allah. 26Nadu jaka mbada taka-nandaka pulungu ma-tubangu welingu lai Allah, taka hi taharawuku bia-ya patuku manu manjala, kanda hili ningu-apa kameti maraku pa-puadahu wanjada njalanda. 27Na maninya lai nyuta mbulungu-ma ana bata-hanuabaku-ya ratananda wai ngiara i Allah dangu na epi hangana na ma tunu palapu-ha napa da bau da ma-ndubaku-ya nyuna!28Na tau na manda patutu-nya na uku pawua-na i muha pa haku pameti-ya dangu nda pa-jama-anya, jaka madua matai lu na ma-hakahi-nya ba njala langataka mananja. 29manau mbotu-naipa duna na hukungu napa-panggunangu-ma badi la tau makali-lijaku-nya na ana Allah. Na tau nuna na rakaba-ya na wai ria pa-randingu-na i Allah. Nu na metina i Karitu na ma-payaha-nya la njala. Nyuna napa akanya i Ngahu na ma-wuangu pa-namungu.30Tapi-manya nggamuya nu Nyuna nama mbada panii, napa hukungu! Na mawana. Dangu na napanii. I Miri napa na-patanda-nya wai ngiarana na banjaru-na, mawana. 31Nda uku mara-daputa jaka ta-yamihu la limana i Allah maluri.Paman-ndu Nyauwa Na toru mbeni Dangu Na-Malijangu32 I namu-mayai badi Angu dedi, nggi-nggikina na lurimi larehi na ma-lapahu la rehi nuna, ba nahala pa-handaraku-nggai hambilana i Allah. Ba dira mayila-kai; na nyuna daingu-mami bai pajarungu dira matiki. 33 Talanga handaka-na da-pakalana-kai dangu manda hamunya ba da-palua-nggai lima la hangga madangu. Talanga han daka-na mitanggu mayila daa-mbunja nyimi dang nyuda da pa-paluangu lima tungu nu. 34 Dangu bai hawina karian-ja da tau ma-ngiangu la umakapatangu. Taka ba wahi ndaba-haka da mangumi, inggepi mbaha eti biaya nuna, ma-a bai pidunya ba ninyapa na mangumi na marihi pahamu, na ma-padangu lundu nu-nu.35Jia ba tuna nu, matawa ka ambu dambua-tadu da monungu mi nadu jaka daingu-mami la wai, nadangu-ma napa na wundami. 36Ipa-patangu-ma badi, ka peku nunju-minya na pawuku na i Allah, ka peku ngala-minya na parandina. 37Maa ba pa-tulihu-duya la huratu matua, ba ndapira-ama-napa, ba naluu taka nyuna na manamu-nya; dangunda jia pare-rehi-ananya na maina.38Hamanai na banjaru-nggu na mantaji napa napawai hi naluri taka jaka ningu la huangada ma-kandulingu, ka nda ku mbuha-anya napa, bawana. 39Nyuta duta nda banjaru ma-kandulingu, dangu ma-njarangu ata. Taka na nyuna banjaru mapawai lai Allah-ta dangu-papama-nanguta.
1Napawai ba wanda jiaya na-mandungu langataka-na laeti-jakanggarahada pa-monungu, nu jiaduya-ka ba mbada ninjaka la cima da kawu-da panda ngita wangu mata. 2Rukuna ba pawai da tau la handaka-na hi nambuha-nja paraina i Allah. 3Rukuna ba pawai, hi tapinya ba na paluna i Allah na ma-padika-nya na pa-nggubulu awangu; jia ba tuna, nggaraha da pangita-nda dedida welingu la panda ngita.4Rukuna ba pawai hi ngandi kameti maraku lai Allah i Hambilu, nu na kameti maraku na marihi-nya na kameti maraku-na i kangu. Rukuna pawaina nuna hina-nggepiya i hambilu paraina i Allah ba tau hamuya, nadu ba na-luahangu bana nggepi-ha da pawotu-na paraina i Allah i hambilu duna mbada meti-naka taka rukuna na pawaina hi re-reu bia napa lundu nahu.5Rukuna ba napawai, hi nda mameti i Henuku, na nyuna pa-padita-ya hi karai-ya lai Allah. Nda ningu-a tau mahunggu-ya, maa ba mbada padita-nanyaka duna paraina i Allah. Pa-tulihu-mayaka daa la huratu matua ba ndendipa pa-padi ta-ya i henuku, nali-maya na etina i Allah. 6Jaka nda ningu pawai, nda ningu-a ha-atu tauma-ngalangu paliya na eti-na i Allah. Nadu na tau na ma-lihi-nya i Allah nawai-maya badi ba ninya i Allah. Dangu ba-nawua-nya wundana na tau na ma-himbuya Nyuna.7Ruku pawaina hi napanii-nya i nuhu paraina i Allah rukuda da madedi la lodu ma-lamiri, da pandedi ngitana. I nuhu naka-ruduku-nya i Allah hi na-pandai-ya na kapalu lapa-pamara wanya dangu na kuru umana. Nu hi hukunya na pinu tana, taka i nuhu duna tau hamanya wananya paraina i Allah rukuna na pawaina.8Ruku pawaina, na-karadaku lai Allah i Ambrahamu ba na-radunya hina paliawa-ya palaku la hau pangia napa randi-nanya paraina i Allah. Ka laku-na nyaka nyuna i Ambrahamu dangu nda pinanya na ngia pa hanggangu-na. 9Wangu pawaina, nama-ndapu nyuna i Ambrahammu la tana pa-randi-nanya paraina i Allah ba takau takaya. Ka ngiangu-nanyaka-lai nu i Ambrahamu la uma tiara. Tumbuda i haku dangu i yakupu, dama angu ndumanya na parandi-na i Allah. 10Nadu ba patia-ma-nanya duna i Ambraham na parangu na maningu lata mandungu, napa pa-pakaka hahana dangu na pa-rahada-na i Allah.11Ruku pawaiana, hi na-ngalangu bia kawukuna lai hara nyuna i Ambrahamu, taka i Hara duna ba tau mbuti aya. Na mandungu-ma la etina i Ambrahamu ba na-patutu-nya na parandina i Allah. 12Jiapa kadu la rehi nuna bahama tuna tau bambada metiya i Ambrahamu, na nyuna nangala pahau dangu biaana umbuku-na da panda tau padiha-hama tuna na dangu da kandumu la awangu dangu wara la hingi tehiku.13Nyuda numbuu ndabada daingu pawai-mada hi lundu dameti. Nda dangala-anjapa da parandi-na i Allah, taka dangita dangu da nggepi marau-aya. Jia ba tuna nuka pajia-duda-nyaka ba tau takaha dangu ba tau tama-aha yia lapinu tana. 14Da tau da mapanii tuda nuba pa-ita luaha-danya ba himbu-danya tana na manjadi tana wikida napa.15Nda jia-aya na tana na pambada tu kajia-da na pa-pangada manuda. Nadu jaka tunanu, mbada peku-daka lati pakabeli latana ngia paweli-da. 16Taka ita-ndanyaka, ba rinju da-nya na hau tana na marihi hamu, nuna tana na maninya la awangu, jia-duyaka hi nda na-makia i Allah, Allah-maya jaka wada-nya ma-a mbada payiama-du-nanjaka hau paraing ndumada nyuda.17Ruku pawai-mbuna- i Ambrahamu hi nawotu-yai i haku ba na tuya kameti marakuna ba jiaya nakama-nanya-paraina i Allah. Lai Ambrahamu-maka na ngia papara-ndinguna i Allah na nyuna ba tuna na majangu bia i Ambrahamu pawua-ya na ana mangu didingu-na. 18Mbada panii naka i Allah lai Ambrahamu, lai ihaku yiana-maka na ngia pa-ngalangu-mu ana umbuku-mu na parandi nggunggau, ba wananya. 19N-anandungu-ma duna laetina i Ambrahamu ba namaka-ma duna i Allah la pa-pahada belinya I ihaku welingu la meti-jia ba tuna nu i Ambrahamu mbada ngala. Beli-nanya-ka I ihaku welingu la meti peku wandambu.20Ruku pawaina, i ihaku hi piaka-nja mahamu i Yakupu dangu i Ehau ndumana na lodu na manamu-nya. 21Ruku pawaina, bandedipa nameti i Yakupu, hinapiaka maraha-atu-nja mahamu da anana i Yakupu- hina-namanya-nyai Allah bana-payuka la pingina na to-kungu-na. 22Ruku pawaina, i Yakupu-ba mareni meti-ama-naka-hi napanii-ya na luhuda da tau ihirailu welingu la mehiru -hi-napa muanja jaka nggiki-danya badi napa na metina.23Ruku pawaida, da inana da amana ba nadedi-ka i Muha hida-wini-nya katailu mbua wulanya parai da ina amana. Ba-da-ita-ya paraka miningu-na dangu nda damanga-datu-anya nahupu liina na hanganji. 24Ruku pawaina, ba na-matua-ka i Muha nda nabihu-a ka tikiya ba anana na ananakawini Firaunu-ya. 25Narihi mbuhangu-pa la papada danya mayila na banjaru-na i Allah welingu la papada-nya na luri hamu nu naluri la-njala na manda pira-a mandaina. 26I Muha napada-nya la etina ba kanjupu rihi palawingu-mayapa duna la-pangala-nya na papawa-ya lumuna na hanganji ma-pamanangu pa-randi-na i Allah welingu la pangala ndabanja da banda tana mehiru, ma ba monu-mananya duna i muha nawundara la lodu mala miri.27Ruku pawaina, i muha hi na-dunjaku-nya na tana mehiru dangu nda mangatu-nanya na hanggana na hanganji. Ka laku hanggangu-nanyaka i muha la ngia palaku-na ba hama jiangu ita bia-nanya i Allah na panda ngita. 28Ruku pawaina i muha, hi nakata-nya na uku paha hi na-wuangu pareta kaperinja wai ria da pindu uma tau ihirailu ka ambu na-pameti-ha da kawunga ana-da parai papaliawa-na i Allah na matanggu butuhu kayeku tau.29Ruku pawaida da tau ihirailu, hi peku pala-danya na tehiku rara, ba hama tuna malii la mamara biaha, taka da, tau mehiru da ma-kamangu-mbu la papala da mumuhu. 30Ruku na pawai-da tau ihirailu da-nyungguru-ha da kangeli paraingu Yeriku ba dahala-ka-pa-winggiru appihu mbua lodu-nya. 31Ruku pawai-mbuna i Rahapu pahunda, hi nda namohu karia bianja da tau da ma—ndubaku-ya iAllah: ba nanggepi mangu hamu-dunjaka da tau ihirailu dama-kapilitu tana.32Nu ba tana. Peku pani pa-ngalangu-manggu, taka nanjapu-nggaka rehi. Nadu ba ndedi ku tiki-aha Inggindeungu, i mbaraku, i Himungu, i Yeputa, i Ndau-tu i Hameulu lupa da wunangu-ka. 33Ruku pawaida, hi mbada pakaku-daha da pa-nganji. Da wunda ya na matanji, hi dangala-nya na parandi-na i Allah. Dawunggu-nja da ngaru hinga. 34Dapada epi ma-kandulangu, da-pahala welingu la tanju-nanja hapanda. Da manda maka. Hi dalua-ya la pamaka; nyuda da-kabuanangu la pabiara, hi da-biaraha da pamba banjaru tau hangadangu.35Ruku pawaida, da kawini dangala belinja da taudaka da mameti, ningu-mbu ma-pajamangu wikida ka pa-mayilaha mameti-ningu-mbu ma-pajamangu wikida ka pa-mayilaha lundu da meti, nda dabihu-a kapahala-ha-ba da-mbuhangu-ningupa la pa-paluri beliha la’hili hau luri na marihi hamu. 36Ningu pa-payudi ,papalu, patungu nggili bahi, dangu pa-pananggangu, la uma kapata-ngu. 37pa-pinjalungu watuha lundu dameti, ningu pa-ruandangu, dangu ningu pa-pameti wangu hapanda. Da-njadangu dangu paki manula mbimbi jaka ndia manula kamambi; ba dangu milada. Pa-pamayila dangu pa-pajara-ha. 38Na pinu tana yiana nda raka pangia-andaya. da- njadangu la marada tialangu dangu la tandula- tandula, da-ngiangu la ciangu dangu la ruawa tana.39Nda uku bokulu-ya na manangu na pa-ngalada da tau mbuu ndabada nuda rukuna na pawaida! Jiapa-kai ba tuna nda dangala-anya na parandi-na i Allah. 40Nadu ba ningu pa-pakaka-na duna i Allah na marihi hamu ndumanda nyuta. Nu na pa-pakaka-na jiaba da-karianda nyuta-a hi pekuda la panda ningu nyurangu.
1Nu ba tuna-na ngiara wikinda nyuta nda uku dangu-maha da ma-hakahii la winggiru-nda! Jia ba tuna, matawa kata toku ndabanja da ma-pambotu-ta dangu da njala da ma-karitaku manuta, dangu matawa ka tapa-rukangu papalai langia pa-parimbu na pahangganda. 2Matawa ka tapanau-ya i Yehu, maa ba Nyunadu na ma-patumbu la hupu njapuna. I Yehu na-patoru-nya namayila-na la ai-harikangu! Nda na-kawiala-anya na meti la ai harikangu nuna ba pa-makia wanguya. Pangada-nanya na hawuala-ma-a na hanganji-na i Allah hi anguda la pa-pareta. 3Mala kai pangada-nya nggiki hama ma-yilana i Yehu ba na-hangga-nja da tau njala da ma-mbangatu la pa-ndubaku-ya! Jia batuna nu ambi kudu eti wanyai hi nambuata na monun gu-mi.4Nadu bai pabiara danya na njala, ndedi i mbeni hanggangu-a hi lundu luhu wai riami. 5Dangu ambu mbula-dunya yiana na panaungu-na i Allah, na papanii-nanggai ba ana-nanggai: oi ananggu, katana pahamu-manya na pa-piakangu-na i Miri dangu ambi kudu eti wanyai jaka nahangga-nggai. 6Nadu ba na-pawahiku-nya nimbihu-na na tau pambuha-na duna i Miri, dangu na-parambahu-nya nimbihu-na na tau ana-nggunya, ba wana.7Matawa kai kataku-ya na rambahu welingu lai Allah ba-hama tuna pa-wahikungu mapa-welingu la ha-atu amaya nadu ka ningu nu ha-atu ana panda payalu-na paraina na ama-na? 8jaka nda pa-payalu-nggai hama tuna mbuu ndaba da da anana hawiangu, ka nda ana langataka-akai taka ana wuku ramba kai.9narihi-aipa duna hanggangu la ama pangahu-nda na maninya la awangu, jiangu-maka badi ba tNingu-madu amanda la pinu tana, Nyuna na payalu-nda taka hi tatembi-ya. Ba tuna, ka arihi pa-wawangu wikinda lai Nyuna, ka taluri. 10Da ina amanda la pinu tana ningu dirana na rehi ba da-payalu-nda pa-namatu-nya na mahamu la kanandingu-nda. Taka i Allah duna hi na-payalu-nda-ndumana na pahamu wanda nyuta wikima, kapeku matua karia-ndanya Nyuna. 11Deningu-mana nu bana payalu-nda, nda pahamu eti wangu-aya ba pa-wahiku-nda, taka pahawina wangunya. Na nyuna tai la malamiri-na, ndumanda nyuta duta pambada payalu-na-nu ba na-pawahiku-nda jia-yaka na mapawitinya hi kiri, luri nunju-ndanya na pawuku-na i Allah dangu hi tataka-nya na pada-ndanya na luri mambiru.12Jia mbuduya i yehu ni nameti la hambeli pindu bokulu paraingu ka peku pa-yaha-nanya welingu la njala na banjaru-na wanya na wai ria wikina. 13Jia batuna nu, matawa ka ta-hurungu lai Nyuna-la hambeli mapa-uma tiarangu kata-angu ngiara-nya ba pa-oka-nya Nyuna.14Na du la pinu tana yiana ba nda ningu-a ngia pa ngiangu ma-padaingu ndumanda nyuta, ba himbu-ndanya ngia pa-ngiangu na manamu-nya. 15Jivatuna ba nalii padua-nda i yehu-matawa ka tawo-wotu manunya i Allah; nuna nu kameti maraku pa-malangu-ngu-ndanya lai Nyuna, na maluhu la-tada ngaru ba tawotu hailanya na ngarana. 16Ambi maruambangu-du la patuu mahamu dangu la pa-marangga pandula dangga angumi, nadu ba jiaha da maraku tungu yia da maliya na etina i Allah. 17Matawa kai pa-tundungu la tau maka pipi-kai dangu kai pawawa lai yuda, ma-a ba jia-duha dama hamata manuya naluri hamangu-mi nadu ba lupangu ningu hiamada ngiara lai Allah. Jakai pa-tutungu lai Nyuda, peku lumu hamu eti duda-nggai’’ jaka nda tuna nu, napa dalumu hawina eti nggai.na matungu nu nda pa-utu wa ami-na Hamayangu Pamalangungu 18I hamaya manu aru nggama nduma-ma ba pimama-nya ba ningu lai Nyuma eti pa tandangu-ma mahamu, nadu la ngga-ngara bia ba mbuhangu manu mama-nya pawunda-nya nama tubangu, 19Ku-kamahi pa-ihikunggai, kai hamaya-ngga ndumanggu ka naluu pabelingga I Allah lai Nyimi. 20I Allah mbada paluri nanyaka na mirinda I Yehu welingu la meti.Jiaya na metina nuna duka nahu hi nanjadi hupu ma pawangu lai Nyuta mbimbi-na. Nuna nametina pamandu mbunanya na randi pa-lupangu na patura nanda Nyuta I Allah. 21Mala aruki I Allah na pingi pualana na peku na hamu ka na-pamatu-nggai-nya na mahamu hangia-hangia da pakalana-mi la pawunda wanya na pambuhana mata aruki rukuna I Miri Yehu Karitu, ka natuya I Allah da-a la eti-nda nggaraya na pambuha-na. Matawa I Karitu ka wotu haila-nya lundu nu-nu Amingu.22Taka nyimi dimi, taka-minyaka la tandula Haingu dangu la paraingu-na I Allah na maluri, nu na Yeruhali la Awangu dangu riu rata papaliawa-na, 23Tama minya la kabungguru ma -hawola nuna kabungguru dada kawunga anana I Allah, da mbada ningu tumangu la huratu la awangu. Hurungu-minya lai Allah, na hakimu ma patanda-nya mbuu ndabana na banjaru. Hangga-minja da hamangu tau meti da matanji da mambada lundungu. 24Hurungu-minya lai Yehu na mali padua lapa parandingu bidi; hanggami-nya na wai ria pa-paiharungu na mapanii-ya namarihi hamu welingu la wai riana I Hambelu.25Jia ba tuna nu, pananjarungu badi ka ambi jukaru-nya Nyuna na mapuru la pinu tana hi na-pataka-nya na puluna I Allah. Nda peku palai ad-da. Ka manauama-naka nyuta yia mambada rongunya Nyuna na mapanii welingu la Awangu! Jaka nda tapatingimanya ,ka nggiki hama pahala bianda! Nyunaa na wuanda panamungu welingu la hurga. 26L a rehi nuna na talia nggoru-na napaka- nggupuku-ya na tana. Taka nahu parandingu-nanyaka, hilu handakangu-ki napa ka-nggupuku-ya nda didi-aya na pinu tana taka na Awangu-mbuu’’ wana.27Nu hili handakangu ba wana piaka-nanya nangiarana pa-nggubulu Awangu na pambada padikana bana nggaduku napa hi paleli-nya ka peku pa daingu-na na manda ngalangu pa-nggaduku. 28Jia ba tuna matawa kata pamalangungu lai Allah, ma-a ba tangala-dunya welingu lai Nyuna na hau pa-hang-ngandji na manda nggaduku. Matawa ka ta-pamalangu-nya dangu kata lumu-nya I Allah. Hi tatembi-ya ba dangu mangadatu-ndanya. Tundu-nya na paora wiki mana duna. 29Nadu na Allah nda ba beri epi mapakarangu-nya.
1Napanau-naungu Nduma Tau Mapa Wai. Matawa ka daingu-na na marangga pa-mbuhangu-mi dangga angumi ma pa-angu dedingu ba tau karitu-kai . 2Ambi jia matangu dimi panggepi ari-yaa la uma bundu nda pina-nya ba papaliawa-ha.3Inamu-ha da tau dama ngiangu la uma kapatangu. Ba hama tuna ngiangu mbumi-nyai dimi la uma kapatangu hama tuda Nyuda. Hamanai da panggana mayila la manda palatangu, matawa kai namu mbuha ba beri nyimi-ma patuda-nggai nu. 4Matawa na lii lalei lii manguama ka natembi ndaba-ya tau, jia ba tuna nudu hi lupangu badi da marangga pa- mandungu dua wikida da ma palei pa- pahangu. Na tau nama kajari dangu nama njuraku napa ngiara na-patanda-nya ngiarana paraina I Allah.5Matawa na lurimi ka ambu na- panyaku-ya amahu, taka matawa kai patoma wabianya nggara ya tuda na maninya lai nyimi. Ma-a ba mbada panii naka i Allah, nda jia mata-anggunggau dangu nda-jia danjaku-anggunggau, wana. 6Tuna nuduka hi tatoru mbeni papanii, i Miri jiaya na ndulanggu, nda ku-mangadatu-a. Jia nggiki nangga-ka tau? Hi wanda wangu.7Ambi mbula- dunja da tau da makapi-pikai-da mambada papiaka-nggainya na paluna i Allah. Panau maya nggikina ba daluri dangu ba demeti, dangu kai tandunya na pawaida. 8I Yehu karita duna jia-jia-maya, amangu nahukai dangu lundu nu-nu.9Ambu na-iru ngandi-dukai mbuu ndaba na pa-piakangu manda pa-deningu hangia-ngia, da ma-panjara nggai. Pamandu manja badi da etinda paraina hamu etina i Allah, ba jiaya nuna du na mahamu; ambu jia ni-hai da kalaratu ruku pangangu nangiapa mandungu ninguna na etimi. Da tau amangu dama nunju-ya nuna na, kalaratu nda ningu-a linguna. 10Ningu hau ngia pawotu maraku-nda nyuta. Ka wotu wangu kameti maraku lai Allah, taka da ratu dama-lumungu la mau tiarana i Miri, nda ngiara-adanya la panganya na kameti maraku na maninya nu la pinuna ngia pawotu maraku. 11Na wai ria banda na pawotu na pa-jamangu wada. Dan njala mangandi-ya paraina ratu bokulu la rowa mahupu-matua, taka hi tunuha da metida da banda la hambeli ma-pa-uma tiarangu.12Jia mbuduya i yehu ni nameti la hambeli pindu bokulu paraingu ka peku pa-yaha-nanya welingu la njala na banjaru-na wanya na wai ria wikina. 13Jia batuna nu, matawa ka ta-hurungu lai Nyuna-la hambeli mapa-uma tiarangu kata-angu ngiara-nya ba pa-oka-nya Nyuna. 14Na du la pinu tana yiana ba nda ningu-a ngia pa ngiangu ma-padaingu ndumanda nyuta, ba himbu-ndanya ngia pa-ngiangu na manamu-nya.15Jia batuna ba nalii padua-nda i yehu-matawa ka tawo-wotu manunya i Allah; nuna nu kameti maraku pa-malangu-ngu-ndanya lai Nyuna, na maluhu la-tada ngaru ba tawotu hailanya na ngarana. 16Ambi maruambangu-du la patuu mahamu dangu la pa-marangga pandula dangga angumi, nadu ba jiaha da maraku tungu yia da maliya na etina i Allah. 17Matawa kai pa-tundungu la tau maka pipi-kai dangu kai pawawa lai yuda, ma-a ba jia-duha dama hamata manuya naluri hamangu-mi nadu ba lupangu ningu hiamada ngiara lai Allah. Jakai pa-tutungu lai Nyuda, peku lumu hamu eti duda-nggai’’ jaka nda tuna nu, napa dalumu hawina eti nggai.na matungu nu nda pa-utu wa ami-nya.18Na Hamayangu Pamalangungu
Napulung Maluri 1Nahau rehi nama mbada ninya weli amang, napa mbada ronguma napa mbda ita wama mata, dangu napa mbada patandama napa mbada rama wama lima, djiaya na Pulung Maluri, 2Naluri namapadening langataka mbada ita manyaka. Nyuma manjadi hakahi lapabuabar nggaunya rukuna naluri palupang, nama mbada ninya lai Ama nama mbada luahang lai nyuma.3Yiana pambada ngita dangu parongu ya, hima buabar ya lai nyumu kapeku na nyimi kaikahaung dangga ma nyuma.djaka jia ya na kahaung nda angu ndanya hi Alla Ama dangu na Ana - Na, Karitu Yehu. 4Mbulu halla na yiana nyuma ma tulihu ngainya kapeku na nabaha eti kanna mbinu.La Anda Mahambila 5Nyiana yakka na palungu na parongu ma rukku na Nyuna napa patakangai, rukku na hi Alla bayiaya namahambilla lai Nyuna ndaningu a makapatang. 6Djaka ta pani makahaung ma ndangu Nyuna, halla ka luri mbandanya lakapatang, kambalik ndanya dangu ndatta palaku aya namapadening. 7Takka nyutta , tapangga lamma hambila, hamma djang Nyuna mbama hambilla ya, hi ninda lakahaungu haattu ndangu hawiangu, ndangu wai ria ne Yehu Ana - Na, nama payahanda weling la njalanda.8Jiaka nyuta tapaniya ba nyuta ndata njala,nyuta kambalikungu wiki nda nyuta wiki dangu ma padeningu nda ninya lai nyuta. 9Jiaka nyuta tapaluahanya na njala-njala nda nyuta, jiaya na tanji dangu na lipaduangu ndumangu papuadahuha da njala-njala nda nyuta ndumangu pakahilak ta nyuta welingu la mbulu ndaba manda hamu. 10Jiaka nyuta tapaniya rukuna ndata pandoi manjala,nyuta ta pandoinya Nyuna njadi pakambalik dangu na pulungu-Na ndaninya lai nyuta.
Miri Yehu nama kahiri ta nyuta. 1Ana ananggu, nyungga ndama tulih ya duma - duma nama le nyumu ruku na nyumu matang papandoi ndjala mba ta nu, mili ninya nama pandoi njala, nyuta mamangung makahirita lai ama, i miri Yehu Karitu, nama padeningu nuna. 2Djiaya Nyuna maka na kameti maraku nduma da njalanda nyuta. ndangu nda mbulungu njala nda nyuta a, taka mbulu hala njala pinu tana. 3Hinna ka hita pi luahanya natanda ndanyai Alla, djaka ta tuturunja mbuhallada paretan-Na.4wana natau" Nyungga kutanda hi Allah, halaka ndana tundu anya na pareta-Na namapandeningu, nyuna tau kambalikuya dangu nda nianya na mapadening la wikina. 5Takka nggamunya nama tundunya napulungu -Na i Allah, napa namu wuanai Allah ni manu manyaka la wikina. 6Takka na tau nama wanna ni mangga lai Allah djaka wana, na luri hama nai Yehu. Mapanamungu hamana mbana rinjunyai i AllahPanamungu Hamami Patundunya Na Pambuhana i Alla 7Angu Ndedi- angu ndedi nggu panamu rihinggu, nyungga ndaku tulihu aya napareta nbidi la hanggamu, lahambeli pareta ndai nama ninya lai nyumu pitti weli amangu taka napullumu napa mbada rongumu weli nungu. 8Nahu nyungga kutulihunya napareta biddi mu nama padeningu lai nyun-Na ndangu lai nyumu kana kapattangu malapahu ndangu mahambila mapa ndeningunya nahu nama patarak.9Na Tau nama kariuku maninya lama hambila, taka hina muhunya na angu ndedina, taka ninyapa lamakapattangu lundu nahhu. 10Na tau namanamunya na angu ndedi na napa lai warunya lama hambilla ndangu ndaningu mbui mapa tunjurunya. 11Nbatunaka nu, hina mahunya na angu ndedina landalu kapattang ndangu lakuna lakapattang. kanandu ndana pianya nbana kapattang napoki na matana.12Nyungga kutulihu lai nyumu ho ana-ananggu, kanadu njala-njalamu mbada ai nanjaka ruku tamu-Na. 13Nyungga kutulihu lai nyumu, ho ama-ama kanadu nyumu mbada tanda munya Nyuna weli la kawungana. Nyungga kutulihu lai nyumu,ho tau-tau mbidi kanadu nyumu mbada pakakumunya yi nda hamu. Nyungga kutulihu lai nyumu ho ana-ananggu kanadu nyumu mbada tanda yai Allah. 14Nyungga kutulihu lai nyumu, ho Ama-ama, kanadu nyumu mbada tandaya Nyuna welingu la kawungana. nyungga kutulihu lai nyumu, ho Tau-tau mbidi,kanadu kaparu, dangu pulungu nai Allah ninya lai nyumu,dangu nyumu mbada pakakuya nama nda hamu.15Ambunamu nduya napinu tana nyiana djaka ndia mbulu halana nama ninya lapinu tana, napa namung na hi Ama nda n ianya la nyuna; 16ka nadu mbulu hala na nama ninya lapinu tana, nuna pa mbuha toluya, pa mbuha mataya dangu na luri djangga eti ndapa welina lai Ama a, taka paweli na lapinu tana. 17lapinu tana yiana na njapu pakariangu napa mbuha na, halaka na tau nama palaku ya napa mbuhana hi Alla naluri lundu nunu.Ambu Tundungu ANTI-Karitu 18Ana-ananggu, nahu yiana jiaya na rihi njapuna; dangu hamana na pambada ronguna yi Anti-Karitu. 19Nyuda mai welingu la huanga nda nyuta jiaya nyuda nda nduma welingu lai nyuta. Kanadu, jiaka nyuda nduma nda nyuta, nyuda daingu padaingu angu nyuta. Jiayaika nyuda na mattanda nyuta hina luahangu ba nyuda nda nduma nda nyuta.20Djaka tuna na nu, nyimi mbada mangu minyaka na pakatua weling lama yahang ,ndangu nyimi hi pinya mbulu halana. 21nyungga hi kutulih nggai ndadjia ka nda piminya nama panedingu, taka rukuna bai pinya ndangu pandaningu maka mballik nama paweling lama padening.22nggamu yaka nuna nama kambaliku nuna djaka nda nyuna nama pahini nya hi Yehu nba badjiahi Karitu, nyuna maka na muhu nahi Karitu, na tau nama pa hininya yi Ama hamang mai hi Ana. 23nyumu mbiaya nama pahininya yi Ana, ndana mangu-ananya hi Ama.24matawa, napa mbada rongumi weli amang kani manunya lai nyimi. djaka nggaraya napa mbada rongumi weling amangu kani manunya lai nyimi, nyimi mbu kai padaingu lai Ana dangu lai Ama. 25ndangu yianaya narandingu napa wuana nyuna lai nyuta, djiaya na luri palupang. 26mbulu hala na napa mbada tulihu nggunggai yiana panamatya nyuda dama parukangu lapa panjara nggai.27mata, nakatua nanggai napa mbada ngala mi weling lai Nyuna ka ni manunya lai nyumu,dangu nyimi ndai hili karai apa tau ha wiangu lapa adjar kai. Djia ba tunanu na katua nanggai nyuna na ajaru kai la mbulu halana dangu nuna mapa deningu, nda djia aya kama kambalik ya hama djiangu napa mbada adjaru wanna nggai, nyumi padaingu ni manu nggai lai nyuna. 28nahu ananggu, ndadikwa lai nyuna djaka napa luahanya nawikina na, dangu ndata makia a, nyuta la hangga na nyuna larehi takaNa. 29djaka nyimi hi pimadunya nyuna mba mapanedingu ya nyimi hi pimbunya na tau nama palakunya nama panedingu, dedi na welingu lai Nyuna.
1Ana anakida nai Alla ndapa kaku ya na pinu tana Nngga tau mbiaya nama pawai mba Yehu ya ka nyuna Yehu ya na ndedi welingu Lai Alla; dangu ka ngga tau mbiaya nama namu yai ama njangga meha, nyuna na namuya na ana nama ndedi welingu lai Ama. 2Dangu yiana, nyuta pinya rukuna nyuta ta namu ana - kiada Alla, hamangkai nyuta tanamu yai Alla dangu rongu ya napareta na. 3rukuna yianamayaka na panamu Nai Alla, dangu nyuta ta rongu ya napa retana ; dangu pareta - pareta kadana botu a.4Rukuna, gara biaya nama dedi weling lai Alla napa kaku ya napi pin tana; dagu yiana yaka napa talu wangu la pinu tana: napara haya na kananding nda nyuta. 5Nggamu yaka nama pakaku ya na pinu tana jaka nda nyuna nama para haya kaba Yehu anai Alla? Na luri pa lupang ninya lai Yehu6Nunayak yianaka ka nama mai dangu wai dangu wai ria: Yi Miri Yehu; nda ruku wai mbuka dangu wai ria. Yi ngahu nama paloku rukuma na angahu nuna nduyaka nama pa ndeningu. 7Rukuna, ningu ma tailuha ndama ma ngaku la awangu : 8 Ngahu, wai, dangu wairia; dangu ndama ka tailuda nda mbulungu hau a.9Njaka nyuta ma keya na pulu tau, napulunai ALLAH na rihi kaparupa. rukuna, napulung napa wuanai ALLAH kanadu pulungu ruku anakiada. 10Na tau nama pawai la Ana nai ALLAH ningu pulung ai nyuna la wikina. na tau nama ndapa wai lai ALLAH na njadiya tau kambaliku rukuna tau nuna ndana pawai la pulung napa wuanai ALLAH rukuna na anana.11Ndangu, nainayaka napung nuna: ALLAH nawuanda nyaka nyuta na luri palupang, ndangu na luri yiana ninya la wiki anana. 12Ngga tau biaya nama ningu anana ningu luri; ga tau biaya nama nda ningu anana nda ningu a luri na.Na tau nama dedi weling lai ALLAH ndana pa ndoi a ma akat13Nyunga mbada tulih ruku ruku na lai nyumu nama parahaya la ruku Anana Nai ALLAH hamang nyumu ko pinya kaba nyumu ningu luri ma lundung. 14Ndangu, yiana yaka napa wai lai nyuta hangang lainyuna, njaka nngara biaya napa karainda nyuta ngara biaya nama pahama ninya la kananding na ,na rongu mata nyuta.15Ndangu, nyaka nyuta ta pinya ndaingu mana na rongu ta, ngara biaya na paka rainda ,nyuta pinya kaba nyuta mbanda ningu monung nda apa mbada karaida lai nyuna.16Njaka ningu tau ma ngitang angu dedi na mapa ndoi ma akat nama nda hanganya na meti, hamu maka na tau nuna mbana karai, ndangu mbui ALLAH padaingu wuananya luri la tau nama pa ndoi ma akat nama nda hanganya na meti; nyunga ndaku pa niaya ruku na palupamanya papa aranya ruku na njala nuna.17 Mbulu ndaba biana nama ndapa dening padaingu ma akat maya, ba ningu mai njala nama nda hangang la meti.18Nyuta ta pimanya ga tau biaya nama dedi nama pa weling Lai Allah ndana pa laku aya nama njala, ka njaka nyuna nama dedi weling Lai ALLAH na piara mau maya ndangu nama akat ndana laku li aya. v/ 19 nyuta ta pimanya bama paweling Lai ALLAH, mbulu ndaba biana la pinu tana mbaku wahananya ma akat.20Ndangu,nyuta ta pimanya kaba Ananai Allah kaba mainayaka ngangu mbada wuangu naka pa tandang lai nyuta ka lundung nyuta kata tandaya nyuna ndangu pa ndeningu; ndangu nyuta ka ninda lai nyuna lama pa ndening, ndangu hangang la Anana Lai Yehu Karitu.nyuna maka Hi ALLAH mapa ndening ndangu luri palupang.V/ Ana ana gu, pama rauwa wikimu nama palukuya na njala.