Genesis

Chapter 1

¹ Sa sinugdan gibuhat sa Dios ang mga langit ug ang yuta. ² Ang kalibotan wala pay porma ug wala pay sulod. Ang kangitngit anaa sa ibabaw sa kinahiladman. Ang Espiritu sa Dios naglihok ibabaw sa mga katubigan. ³ Ang Dios miingon, "Motungha ang kahayag," ug mitungha ang kahayag. ⁴ Nakita sa Dios ang kahayag, nga kini maayo. Gibahin niya ang kahayag gikan sa kangitngit. ⁵ Gitawag sa Dios ang kahayag ug "adlaw," ug ang kangitngit gitawag niya ug "gabii." Mao kini ang kagabhion ug kabuntagon, ang unang adlaw. ⁶ Ang Dios miingon, "Motungha ang usa ka wanang taliwala sa mga katubigan, ug bahinon niini ang mga tubig gikan sa katubigan." ⁷ Gibuhat sa Dios ang wanang ug gibahin ang mga tubig nga anaa sa ilalom sa wanang gikan sa katubigan nga anaa ibabaw sa wanang. Nahitabo kini. ⁸ Gitawag sa Dios ang wanang ug "kawanangan." Mao kini ang kagabhion ug ang kabuntagon, ang ikaduhang adlaw. ⁹ Ang Dios miingon, "Ang tubig nga anaa ilalom sa kawanangan matigom sa usa ka dapit ug motungha ang mala nga yuta." Nahitabo kini. ¹⁰ Gitawag sa Dios ang mala nga dapit nga "yuta," ug ang natigom nga mga tubig gitawag niya ug "kadagatan." Nakita niya nga kini maayo. ¹¹ Ang Dios miingon, "Moturok sa yuta ang mga tanom: mga tanom nga adunay binhi ug mga kahoy nga nagapamunga nga ang liso anaa sa sulod sa bunga, ang matag usa sumala sa ilang kaugalingong matang." Nahitabo kini. ¹² Ang yuta naghatag ug mga tanom, mga tanom nga adunay binhi sumala sa ilang matang, ug mga kahoy nga nagapamunga nga ang bunga adunay liso sa sulod niini, sumala sa ilang matang. Nakita sa Dios nga kini maayo. ¹³ Mao kini ang kagabhion ug ang kabuntagon, ang ikatulong adlaw. ¹⁴ Miingon ang Dios, "Motungha ang mga kahayag diha sa kawanangan aron magbahin sa adlaw gikan sa gabii. Ug tugoti nga sila mahimong mga ilhanan, alang sa mga tempo, alang sa mga adlaw ug sa mga katuigan. ¹⁵ Himoa sila nga mahimong kahayag sa kawanangan aron maghatag ug kahayag sa kalibotan." Nahitabo kini. ¹⁶ Gibuhat sa Dios ang duha ka dagko nga mga kahayag, ug ang labing dako nga kahayag mao ang magdumala sa adlaw, ug ang dili kaayo hayag mao ang magdumala sa kagabhion. Gibuhat usab niya ang mga bituon. ¹⁷ Gibutang sila sa Dios sa kawanangan aron maghatag ug kahayag sa kalibotan, ¹⁸ aron sa pagdumala sa adlaw ug sa kagabhion, ug sa pagbahin sa kahayag gikan sa kangitngit. Nakita sa Dios nga kini maayo. ¹⁹ Mao kini ang kagabhion ug ang kabuntagon, ang ika-upat nga adlaw. ²⁰ Miingon ang Dios, "Pun-a ang katubigan sa mga buhing binuhat, ug tugoti nga molupad ang mga langgam ibabaw sa kayutaan diha sa haw-ang sa kawanangan." ²¹ Gihimo sa Dios ang dagkong mga mananap sa dagat, lakip ang uban pang buhing binuhat sumala sa iyang matang, mga binuhat nga nagalihok ug naglukop sa katubigan, ug matag langgam nga adunay pako sumala sa ilang matang. Nakita sa Dios nga kini maayo. ²² Gipanalanginan sila sa Dios, nga nag-ingon, "Pagmabungahon ug panaghan, ug pun-a ninyo ang katubigan sa kadagatan. Managhan ang mga langgam sa kalibotan." ²³ Mao kini ang kagabhion ug ang kabuntagon, ang ikalimang adlaw. ²⁴ Ang Dios miingon, "Motungha sa yuta ang mga buhing binuhat, sumala sa matag matang niini, mga binuhing mga mananap, mga mananap nga nagakamang, ug mga mapintas nga mananap sa kalibotan, sumala sa matag matang niini." Nahitabo kini. ²⁵ Gibuhat sa Dios ang mapintas nga mga mananap sa kalibotan sumala sa ilang matang, ang binuhing mga mananap sumala sa ilang matang, ug ang tanang nagakamang ibabaw sa yuta sumala sa matang niini. Nakita niya nga kini maayo. ²⁶ Miingon ang Dios, "Buhaton nato ang tawo sama sa atong hulagway, sunod kanato. Magdumala sila sa mga isda sa dagat, sa mga langgam sa kawanangan, sa mga binuhing mga mananap, sa tibuok kalibotan, ug sa matag mananap nga nagakamang sa kalibotan." ²⁷ Gibuhat sa Dios ang tawo sama sa iyang hulagway. Gibuhat niya siya sama sa iyang kaugalingong panagway. Gibuhat niya ang babaye ug ang lalaki. ²⁸ Gipanalanginan sila sa Dios ug miingon kanila, "Pagmabungahon, ug pagpadaghan. Pun-a ang kalibotan, ug lukopa kini. Pagdumala ngadto sa tanang isda sa dagat, ngadto sa mga kalanggaman sa kawanangan, ug ngadto sa tanang buhing mananap nga nagalihok sa kalibotan." ²⁹ Miingon ang Dios, "Tan-awa, gihatag ko kaninyo ang tanang tanom nga nagahatag ug binhi nga anaa sa tibuok kalibotan, ug ang matag kahoy nga nagapamunga nga adunay liso. Mahimo ninyo kining pagkaon. ³⁰ Sa matag mapintas nga mananap sa kalibotan, sa matag langgam sa kalangitan, ug sa tanang mananap nga nagakamang sa kalibotan, ug sa matag binuhat nga adunay gininhawa sa kinabuhi gihatag ko ang lunhaw nga tanom aron makaon." Nahitabo kini. ³¹ Nakita sa Dios ang tanang butang nga iyang gibuhat. Tan-awa, kini maayo kaayo. Mao kini ang kagabhion ug ang kabuntagon, ang ikaunom nga adlaw.

Translation Questions

Chapter 2

¹ Unya ang mga langit ug ang yuta nahuman na, ug ang tanang buhing binuhat nga nipuno niini. ² Sa ikapito nga adlaw nahuman sa Dios ang iyang buluhaton, ug busa mipahulay siya sa ikapito nga adlaw gikan sa tanan nga iyang gibuhat. ³ Gipanalanginan sa Dios ang ikapito nga adlaw ug gibalaan kini, tungod kay mipahulay siya niini gikan sa tanan nga iyang gibuhat sa iyang mga binuhat. ⁴ Mao kini ang mga panghitabo mahitungod sa mga langit ug sa yuta, sa dihang gibuhat sila, sa adlaw nga gibuhat ni Yahweh nga Dios ang yuta ug ang kalangitan. ⁵ Wala pay sagbot sa uma nga anaa sa kayutaan, ug wala pay tanom nga miturok sa uma, tungod kay wala pa man gipaulanan ni Yahweh nga Dios ang kalibotan, ug wala pay tawo nga mag-uma sa yuta. ⁶ Apan adunay yamog nga migawas gikan sa kalibotan ug nagpatubig sa tibuok kayutaan. ⁷ Gihimo ni Yahweh nga Dios ang tawo gikan sa abog sa yuta, ug gihuypan ang bangag sa iyang ilong sa gininhawa sa kinabuhi, ug ang tawo nahimong buhing binuhat. ⁸ Nagbutang si Yahweh nga Dios ug usa ka tanaman sa sidlakang bahin sa Eden, ug didto gibutang niya ang tawo nga iyang hinimo. ⁹ Gikan sa yuta gipatubo ni Yahweh nga Dios ang matag kahoy nga nindot tan-awon ug maayong kaonon. Lakip na niini ang kahoy sa kinabuhi nga anaa sa taliwala sa tanaman, ug ang kahoy sa kahibalo sa maayo ug sa daotan. ¹⁰ Usa ka suba ang midagayday gikan sa Eden aron patubigan ang tanaman. Gikan didto kini nabahin ug nahimong upat ka mga suba. ¹¹ Ang ngalan sa una nga suba mao ang Pishon. Mao kini ang midagayday sa tibuok yuta sa Habila, diin adunay bulawan. ¹² Ang bulawan nianang yutaa maayo. Didto adunay bedelyom usab ug bato nga onise. ¹³ Ang ngalan sa ikaduhang suba mao ang Gihon. Kini midagayday paingon sa tibuok yuta sa Cus. ¹⁴ Ang ngalan sa ikatulo nga suba mao ang Tigris, nga midagayday sa sidlakang bahin sa Asur. Ang ika-upat nga suba mao ang Eufrates. ¹⁵ Gikuha ni Yahweh nga Dios ang lalaki ug gibutang niya didto sa tanaman sa Eden aron magtrabaho niini ug aron mag-atiman niini. ¹⁶ Si Yahweh nga Dios nagmando sa lalaki, nga nag-ingon, "Gawasnon ka nga mokaon gikan sa matag kahoy sa tanaman. ¹⁷ Apan dili ka angay nga mokaon gikan sa kahoy sa kahibalo sa maayo ug sa daotan, kay sa adlawa nga mokaon ka gikan niini, sigurado gayod nga mamatay ka." ¹⁸ Unya si Yahweh nga Dios miingon, "Dili maayo alang sa lalaki nga mag-inusara. Himoan ko siya ug katabang nga angay kaniya." ¹⁹ Gikan sa yuta giumol ni Yahweh nga Dios ang tanang hayop sa kaumahan ug mga langgam sa kawanangan. Unya gidala niya sila ngadto sa lalaki aron makita kung unsa ang iyang itawag sa ila. Kung unsay itawag sa lalaki sa mga buhing binuhat, kana mao ang ilang ngalan. ²⁰ Gihatagan ug ngalan sa lalaki ang tanang kahayopan, ang tanang langgam sa kawanangan, ug ang tanang mapintas nga mananap sa kaumahan. Apan alang sa lalaki wala siyay nakita nga katabang nga angay kaniya. ²¹ Gipakatulog ug maayo ni Yahweh nga Dios ang lalaki, busa nakatulog ang lalaki. Nikuha si Yahweh nga Dios ug usa ka gusok ug gisirado niya ang unod kung asa niya gikuha ang gusok. ²² Gamit ang gusok nga gikuha ni Yahweh nga Dios gikan sa lalaki, gihimo niya kini ang babaye ug gidala siya ngadto sa lalaki. ²³ Ang lalaki miingon, "Karon, kini mao ang bukog sa akong bukog, ug unod sa akong unod. Pagatawgon siya nga 'babaye,' kay gikuha man siya gikan sa lalaki." ²⁴ Tungod niini ang lalaki mobiya sa iyang amahan ug sa iyang inahan, ug siya mahiusa sa iyang asawa, ug mahimo silang usa ka unod. ²⁵ Hubo silang duha, ang lalaki ug ang iyang asawa, apan wala sila naulaw.

Translation Questions

Chapter 3

¹ Karon ang serpente mas labing mautok kay sa ubang mapintas nga mananap sa tanaman nga binuhat ni Yahweh nga Dios. Siya miingon ngadto sa babaye, "Miingon ba gayod ang Dios nga, 'Kinahanglan nga dili kamo mokaon gikan sa bisan unsa nga kahoy sa tanaman'"? ² Ang babaye miingon sa serpente, "Makakaon kami sa tanang bunga sa kahoy sa tanaman, ³ apan mahitungod sa bunga sa kahoy nga anaa taliwala sa tanaman, ang Dios miingon, 'Ayaw kamo pagkaon niini, o bisan paghikap niini, o kamo mamatay.'" ⁴ Ang serpente miingon sa babaye, "Dili gayod kamo mamatay. ⁵ Kay ang Dios nasayod nga sa panahon nga mokaon kamo niini maabli ang inyong mga mata, ug mahisama kamo sa Dios, nga nasayod sa maayo ug daotan." ⁶ Sa dihang nakita sa babaye nga ang kahoy maayo nga kan-on, ug kini nindot sa mga mata, ug ang kahoy makadani nga makahimo sa tawo nga maalamon, mikuha siya sa bunga ug mikaon niini. Ug gihatagan niya ang iyang bana nga uban kaniya, ug mikaon siya niini. ⁷ Ang ilang mga mata nangaabli, ug nakamatngon sila nga sila hubo. Mitahi sila ug mga dahon sa igera ug gihimo nga pangtabon sa ilang mga kaugalingon. ⁸ Nadunggan nila ang kasikas ni Yahweh nga Dios nga nagalakaw sa tanaman sa kabugnaw sa adlaw, busa ang lalaki ug ang iyang asawa nanago gikan sa presensiya ni Yahweh nga Dios taliwala sa mga kahoy sa tanaman. ⁹ Gitawag ni Yahweh nga Dios ang lalaki ug miingon ngadto kaniya, "Hain ka man?" ¹⁰ Ang lalaki miingon, "Nadungog ko ikaw sa tanaman, ug nahadlok ako, tungod kay hubo ako. Busa mitago ako." ¹¹ Ang Dios miingon, "Kinsa may nagsulti kanimo nga ikaw hubo? Mikaon ka ba sa kahoy nga akong gisugo kanimo nga dili nimo angay kan-on?" ¹² Ang lalaki miingon, "Ang babaye nga imong gihatag aron akong makauban, iya akong gihatagan sa bunga nga gikan sa kahoy, ug ako kining gikaon." ¹³ Miingon si Yahweh nga Dios sa babaye, "Unsa kining imong gibuhat?" Ang babaye miingon, "Ang serpente milingla kanako, ug mikaon ako." ¹⁴ Si Yahweh nga Dios miingon sa serpente, "Tungod kay imo kining gibuhat, tali sa tanang kahayopan ug sa tanang mga mapintas nga mananap sa kaumahan ikaw lamang ang tinunglo. Pinaagi sa imong tiyan ikaw magakamang, ug ikaw magakaon sa abog sa tanang adlaw sa imong kinabuhi. ¹⁵ Magbutang ako ug panag-away tali kanimo ug sa babaye, ug tali sa imong binhi ug sa iyang binhi. Samaran niya ang imong ulo, ug imong samaran ang iyang tikod." ¹⁶ Miingon siya ngadto sa babaye, "Pilopiloon ko gayod ang imong kasakit sa pagbaton ug mga anak; diha sa kasakit nga ikaw magbaton ug mga anak. Ang imong tinguha mao ang pagpangandoy sa imong bana, apan siya ang magdumala kanimo." ¹⁷ Miingon siya ngadto kang Adan, "Tungod kay naminaw ka sa tingog sa imong asawa, ug mikaon gikan sa kahoy, nga akong gisugo kanimo, nga naga-ingon, 'Dili ka magakaon gikan niini,' matinunglo ang yuta tungod kanimo; sa hilabihang kahago ikaw mokaon gikan niini sa tanang adlaw sa imong kinabuhi. ¹⁸ Magahatag kini ug mga tunok ug mga sampinit alang kanimo, ug mokaon ka sa mga tanom sa kaumahan. ¹⁹ Pinaagi sa mga singot sa imong nawong ikaw makakaon ug tinapay, hangtod nga mobalik ka sa yuta, kay ikaw gihimo gikan niini. Kay ikaw abog man, ug ngadto sa abog ikaw mobalik." ²⁰ Ginganlan sa lalaki ug Eva ang iyang asawa tungod kay siya ang inahan sa tanang may kinabuhi. ²¹ Nagbuhat si Yahweh nga Dios ug sapot gikan sa mga panit sa mananap alang kang Adan ug sa iyang asawa ug gibistihan sila. ²² Si Yahweh nga Dios miingon, "Karon ang tawo nahimong sama na kanato, nga nasayod sa maayo ug sa daotan. Busa karon kinahanglan dili na siya tugotan nga makakab-ot niini sa iyang kamot, ug makakuha gikan sa kahoy sa kinabuhi, makakaon niini, ug unya mabuhi sa kahangtoran." ²³ Busa gipagawas siya ni Yahweh nga Dios gikan sa tanaman sa Eden, aron sa pag-uma sa yuta diin siya naggikan. ²⁴ Busa gipahawa sa Dios ang tawo sa tanaman, ug gibutangan niya ug kerubin ang sidlakang bahin sa tanaman sa Eden, ug nagadilaab nga espada nga nagtuyoktuyok sa palibot, aron sa pagbantay sa dalan paingon sa kahoy sa kinabuhi.

Translation Questions

Chapter 4

¹ Ang lalaki nidulog kang Eva nga iyang asawa. Nagmabdos siya ug nanganak kang Cain. Siya miingon, "Nakabaton ako ug anak nga lalaki sa tabang ni Yahweh." ² Unya nanganak siya kang Abel nga igsoong lalaki ni Cain. Karon si Abel nahimong magbalantay sa karnero, apan si Cain nag-uma sa yuta. ³ Miabot ang panahon nga nagdala si Cain ug pipila sa abot sa yuta ingon nga halad kang Yahweh. ⁴ Ingon man si Abel, midala siya ug pipila sa kinamagulangan nga anak sa iyang panon ug pipila sa mga tambok. Gidawat ni Yahweh si Abel ug ang iyang halad, ⁵ apan wala niya gidawat si Cain ug ang iyang halad. Mao nga si Cain nasuko pag-ayo, ug siya nagmug-ot. ⁶ Si Yahweh miingon kang Cain, "Nganong nasuko ug nganong nagmug-ot ka man? ⁷ Kung imong gibuhat ang husto, dili ba diay ikaw pagadawaton? Apan kung wala nimo buhata ang husto, ang sala nagahulat sa pultahan ug nagtinguha sa pagdumala kanimo, apan kinahanglan nga ikaw ang magdumala niini." ⁸ Nakig-sulti si Cain sa iyang igsoon nga si Abel. Samtang anaa na sila didto sa kaumahan, si Cain mibarog batok kay Abel nga iyang igsoon ug gipatay siya. ⁹ Unya si Yahweh miingon kang Cain, "Asa man ang imong igsoon nga si Abel?" Siya miingon, "Wala ako masayod. Ako ba ang magbalantay sa akong igsoon?" ¹⁰ Si Yahweh miingon, "Unsa kining imong gibuhat? Ang dugo sa imong igsoon nagatawag kanako gikan sa yuta. ¹¹ Karon tinunglo ka nga gikan sa yuta, nga miabli sa iyang baba aron sa pagdawat sa dugo sa imong igsoon gikan sa imong kamot. ¹² Sa dihang imong umahon ang yuta, gikan karon dili na kini maghatag sa iyang kusog alang kanimo. Magtagotago ug maglatagaw ka sa kalibotan." ¹³ Si Cain miingon kang Yahweh, "Ang akong silot mas dako kaysa sa akong makaya. ¹⁴ Sa pagkatinuod, imo akong ipapahawa karong adlawa niining yutaa, ug matago na ako gikan kanimo. Magtagotago ug maglatagaw ako sa kalibotan, ug si bisan kinsa ang makakita kanako mopatyon kanako." ¹⁵ Si Yahweh miingon kaniya, "Si bisan kinsa nga mopatay kang Cain, ang panimalos moabot kaniya sa pitoan ka pilo." Unya gibutangan ni Yahweh ug patik si Cain, aron nga kung kinsa man ang makakaplag kaniya, kanang tawhana dili moataki kaniya. ¹⁶ Busa mibiya si Cain sa presensiya ni Yahweh ug mipuyo sa yuta sa Nod, sa sidlakang bahin sa Eden. ¹⁷ Nakigdulog si Cain sa iyang asawa ug nagmabdos siya. Nanganak siya kang Enoc. Nagtukod siya ug siyudad ug ginganlan niya kini sunod sa ngalan sa iyang anak nga si Enoc. ¹⁸ Ngadto kang Enoc natawo si Irad. Si Irad nahimong amahan ni Mehujael. Si Mehujael nahimong amahan ni Methushael. Si Methushael nahimong amahan ni Lamec. ¹⁹ Si Lamec nagkuha ug duha ka mga asawa alang sa iyang kaugalingon: ang ngalan sa usa mao si Ada, ug ang ngalan sa lain pa mao si Zila. ²⁰ Si Ada nanganak kang Jabal. Siya ang amahan niadtong nagpuyo sa tolda nga adunay mga kahayopan. ²¹ Ang ngalan sa iyang igsoon nga lalaki mao si Jubal. Siya ang amahan niadtong nagatugtog ug alpa ug plawta. ²² Ug si Zila nanganak kang Tubal Cain, ang nagahimo ug mga gamit nga gikan sa bronse ug puthaw. Ang igsoon nga babaye ni Tubal Cain mao si Naama. ²³ Si Lamec miingon sa iyang mga asawa, "Ada ug Zila, paminawa ang akong tingog; kamo nga mga asawa ni Lamec, paminawa kung unsa ang akong isulti. Tungod kay nakapatay ako ug batan-on nga lalaki nga nagsamad kanako, usa ka batan-on nga lalaki nga nagbun-og kanako. ²⁴ Kung adunay pito ka pilo nga balos alang kang Cain, unya adunay 77 ka pilo nga balos alang kang Lamec." ²⁵ Nakigdulog na usab si Adan sa iyang asawa, ug nanganak siya ug laing anak nga lalaki. Iya kining ginganlan ug Set ug miingon, "Ang Dios naghatag kanako ug laing anak nga lalaki nga puli kang Abel, kay gipatay man siya ni Cain." ²⁶ Adunay anak nga lalaki nga natawo gikan kang Set ug iya siyang gitawag sa ngalan nga Enos. Nianang panahona ang mga tawo nagsugod na sa pagtawag sa ngalan ni Yahweh.

Translation Questions

Chapter 5

¹ Mao kini ang listahan sa mga kaliwat ni Adan. Sa adlaw nga gibuhat sa Dios ang tawo, gibuhat niya sila nga sama kaniya. ² Gibuhat niya sila nga lalaki ug babaye. Gipanalanginan niya sila ug ginganlan sila ug tawo sa dihang sila gibuhat. ³ Sa dihang nagpangidaron na si Adan ug 130 ka tuig, nahimo siyang amahan sa anak nga lalaki nga sama kaniya, sunod sa iyang panagway ug ginganlan niya siya ug Set. ⁴ Human si Adan nahimong amahan ni Set, nagkinabuhi pa siya ug 800 ka tuig. Ug nahimo siyang amahan sa daghan pang anak nga mga lalaki ug mga babaye. ⁵ Si Adan nagkinabuhi ug 930 ka tuig, ug unya siya namatay. ⁶ Sa dihang nagpangidaron na si Set ug 105 ka tuig, nahimo siyang amahan ni Enos. ⁷ Human siya nahimong amahan ni Enos, nagkinabuhi pa siya ug 807 ka tuig ug nahimong amahan sa daghan pang anak nga mga lalaki ug mga babaye. ⁸ Nagkinabuhi si Set ug 912 ka tuig, ug unya siya namatay. ⁹ Sa dihang nagpangidaron na si Enos ug 90 ka tuig, nahimo siyang amahan ni Kenan. ¹⁰ Human siya nahimong amahan ni Kenan, nagkinabuhi pa si Enos ug 815 ka tuig. Nahimo siyang amahan sa daghan pang anak nga mga lalaki ug mga babaye. ¹¹ Si Enos nagkinabuhi ug 905 ka tuig, ug unya siya namatay. ¹² Sa dihang nagpangidaron na si Kenan ug 70 ka tuig, nahimo siyang amahan ni Mahalalel. ¹³ Human siya nahimong amahan ni Mahalalel, nagkinabuhi pa si Kenan sulod sa 840 ka tuig. Nahimo siyang amahan sa daghan pang anak nga mga lalaki ug mga babaye. ¹⁴ Si Kenan nagkinabuhi ug 910 ka tuig, ug unya siya namatay. ¹⁵ Sa dihang nagpangidaron na si Mahalalel ug 65 ka tuig, nahimo siyang amahan ni Jared. ¹⁶ Human siya nahimong amahan ni Jared, nagkinabuhi si Mahalalel sulod sa 830 ka tuig. Nahimo siyang amahan sa daghan pang anak nga mga lalaki ug mga babaye. ¹⁷ Nagkinabuhi si Mahalalel ug 895 ka tuig, ug unya siya namatay. ¹⁸ Sa dihang nagpangidaron na si Jared ug 162 ka tuig, nahimo siyang amahan ni Enoc. ¹⁹ Human siya nahimong amahan ni Enoc, nagkinabuhi pa si Jared ug 800 ka tuig. Nahimo siyang amahan sa daghan pang anak nga mga lalaki ug mga babaye. ²⁰ Nagkinabuhi si Jared ug 962 ka tuig, ug unya siya namatay. ²¹ Sa dihang nagpangidaron na si Enoc ug 65 ka tuig, nahimo siyang amahan ni Metusela. ²² Naglakaw si Enoc uban sa Dios sulod sa 300 ka tuig human siya nahimong amahan ni Metusela. Nahimo siyang amahan sa daghan pang anak nga mga lalaki ug mga babaye. ²³ Nagkinabuhi si Enoc ug 365 ka tuig. ²⁴ Si Enoc naglakaw uban sa Dios, ug unya nawala siya, kay gikuha man siya sa Dios. ²⁵ Sa dihang nagpangidaron na si Metusela ug 187 ka tuig, nahimo siyang amahan ni Lamec. ²⁶ Human siya nahimong amahan ni Lamec, si Metusela nagkinabuhi pa ug 782 ka tuig. Nahimo siyang amahan sa daghan pang anak nga mga lalaki ug mga babaye. ²⁷ Si Metusela nagpangidaron ug 969 ka tuig. Unya siya namatay. ²⁸ Sa dihang nagpangidaron na si Lamec ug 182 ka tuig, nahimo siyang amahan sa usa ka anak nga lalaki. ²⁹ Ginganlan niya siya ug Noe, nga nag-ingon, "Siya maoy maghatag kanato ug kapahulayan gikan sa atong mga pagpaningkamot ug gikan sa kahago sa atong mga kamot, nga mao ang angay natong buhaton tungod sa yuta nga gitunglo ni Yahweh." ³⁰ Nagkinabuhi si Lamec ug 595 ka tuig human siya nahimong amahan ni Noe. Nahimo siyang amahan sa daghan pang anak nga mga lalaki ug mga babaye. ³¹ Nagkinabuhi si Lamec ug 777 ka tuig. Unya siya namatay. ³² Human sa pagkinabuhi ni Noe ug 500 ka tuig, nahimo siyang amahan nila Sem, Ham, ug Jafet.

Translation Questions

Chapter 6

¹ Miabot ang panahon nga ang katawhan midaghan sa kalibotan ug nanganak sila ug mga babaye, ² nakita sa mga anak sa Dios nga maanyag ang mga babayeng anak sa mga tawo. Ilaha kining gikuha ug gihimo nga mga asawa, bisan kinsa kanila nga ilang napili. ³ Si Yahweh miingon, "Ang akong espiritu dili magpabilin sa katawhan hangtod sa kahangtoran, tungod kay sila mga unod. Mabuhi sila sulod sa 120 ka tuig." ⁴ Niadtong mga panahona adunay mga higante sa kalibotan, ug bisan sa sunod nga panahon. Nahitabo kini sa dihang giminyoan sa mga anak sa Dios ang mga anak nga babaye sa mga tawo, ug nakabaton sila ug mga anak kanila. Mao kini ang mga kusgan nga mga tawo kaniadto, mga tawong bantogan. ⁵ Nakita ni Yahweh nga dako ang pagkadaotan sa tawo diha sa kalibotan, ug ang matag tinguha sa hunahuna sa ilang mga kasingkasing nagpadayon nga daotan. ⁶ Nagbasol si Yahweh nga gibuhat niya ang tawo sa kalibotan, ug nakapasubo kini sa iyang kasingkasing. ⁷ Unya si Yahweh miingon, "Pagalaglagon ko ang katawhan nga akong gibuhat gikan sa ibabaw sa kalibotan; ang katawhan ug ang dagkong mga mananap, ang mga nagakamang nga mga mananap ug ang mga langgam sa kalangitan, kay nagbasol ako nga gibuhat ko sila." ⁸ Apan si Noe nakakaplag ug pabor sa atubangan ni Yahweh. ⁹ Mao kini ang mga panghitabo nga may kalabotan kang Noe. Si Noe usa ka matarong nga tawo, ug wala siya'y sala taliwala sa mga tawo sa iyang kapanahonan. Si Noe naglakaw uban sa Dios. ¹⁰ Si Noe nahimong amahan sa tulo ka anak nga mga lalaki: si Sem, si Ham, ug si Jafet. ¹¹ Ang kalibotan hugaw na sa atubangan sa Dios, ug napuno kini sa pagkadaotan. ¹² Nakita sa Dios ang kalibotan; tan-awa, hugaw na kini, kay gihugawan sa tanang unod ang ilang paggawi sa kalibotan. ¹³ Ang Dios miingon kang Noe, "Akong nakita nga panahon na nga tapuson ang tanang unod, kay napuno sa pagkamapintas ang kalibotan pinaagi kanila. Tinuod gayod, laglagon ko sila uban ang kalibotan. ¹⁴ Pagbuhat ug arka nga gikan sa kahoy nga cipros alang sa imong kaugalingon. Paghimo ug mga lawak sa arka, buliti kini ug alkitran sa sulod ug sa gawas. ¹⁵ Ingon niini ang imong pagabuhaton: ang katas-on sa arka mokabat ug 300 ka kubiko, 50 ka kubiko ang gilapdon, ug 30 ka kubiko ang kahabugon. ¹⁶ Pagbuhat ug atop alang sa arka, ug humana kini sa usa ka kubiko gikan sa taas sa kilid niini. Pagbutang ug pultahan sa kilid sa arka ug buhati kini ug pinakaubos, ikaduha, ug ikatulo nga andana. ¹⁷ Paminaw, padad-an ko ug dakong lunop sa tubig ang kalibotan, aron laglagon ang tanang unod nga adunay gininhawa sa kinabuhi ilalom sa kalangitan. Mangamatay ang tanan nga anaa sa kalibotan. ¹⁸ Apan pagabuhaton ko ang akong saad diha kanimo. Mosulod ka sa arka, ikaw, ug ang imong mga anak nga lalaki, ug ang imong asawa, ug ang mga asawa sa imong mga anak nga lalaki. ¹⁹ Sa matag buhing binuhat sa tanang unod, kinahanglan nga magdala ka ug tinagduha sa matag matang ngadto sa arka, aron mabuhi sila uban kanimo, laki ug baye. ²⁰ Sa mga langgam sumala sa ilang matang, ug ang matag matang sa dagko nga mga mananap, sa matag matang sa mananap nga nagakamang sa yuta, tinagduha sa nagkadaiyang matang ang mokuyog kanimo, aron mabuhi sila. ²¹ Pagtigom ug matag matang sa pagkaon ug tipigi kini, aron aduna kamoy makaon lakip na sila." ²² Busa gibuhat kini ni Noe. Sumala sa tanan nga gimando kaniya sa Dios, iya kining gibuhat.

Translation Questions

Chapter 7

¹ Si Yahweh miingon kang Noe, "Dali, ikaw ug ang tibuok mong panimalay, sulod sa arka, kay nakita nako nga ikaw ra ang matarong sa akong atubangan niining kaliwatana. ² Sa matag hinlo nga mananap pagdala ug pito ka parisan nga laki ug baye. Ug sa mga mananap nga dili hinlo, pagdala ug duha, laki ug ang iyang pares. ³ Ingon man ang mga langgam sa kawanangan, pagdala ug pito ka parisan sa laki ug baye, aron magpabilin ang ilang kaliwat ibabaw sa tibuok kalibotan. ⁴ Kay sa ikapito ka adlaw paulanon ko ang kalibotan sulod sa 40 ka adlaw ug 40 ka gabii. Pagalaglagon ko gikan sa yuta ang tanang buhi nga binuhat nga akong gihimo." ⁵ Gituman ni Noe ang tanan nga gisugo ni Yahweh kaniya. ⁶ Nagpangidaron si Noe ug 600 ka tuig sa dihang ang lunop miabot sa kalibotan. ⁷ Misulod sa arka si Noe, ang iyang mga anak nga lalaki, ang iyang asawa, ug ang mga asawa sa iyang mga anak tungod sa tubig sa lunop. ⁸ Ang mga mananap nga hinlo ug mga mananap nga dili hinlo, mga langgam, ug ang tanan nga nagakamang sa yuta, ⁹ sa tinagduha, laki ug baye, miduol kang Noe ug nanulod ngadto sa arka, sumala sa gisugo sa Dios kang Noe. ¹⁰ Unya human sa pito ka adlaw, ang tubig sa lunop miabot sa kalibotan. ¹¹ Sa ika-600 ka tuig sa kinabuhi ni Noe, sa ikaduhang bulan, sa ika-17 nga adlaw sa bulan, sa maong adlaw, mibuhagay ang tanang tubod sa kinahiladman, ug nangaabli ang mga tamboanan sa langit. ¹² Misugod sa pagbundak ang ulan sa kalibotan sulod sa 40 ka adlaw ug 40 ka gabii. ¹³ Nianang samang adlawa si Noe ug ang iyang mga anak nga lalaki, si Sem, si Ham, ug si Jafet, ug ang asawa ni Noe, ug ang tulo ka mga asawa sa iyang mga anak nga lalaki nga uban kanila, misulod ngadto sa arka. ¹⁴ Nanulod sila uban ang matag ihalas nga mananap sumala sa ilang matang, ug matag binuhi nga mga mananap sumala sa ilang matang, ug ang mga nagakamang nga mananap ibabaw sa kalibotan sumala sa ilang matang, ug ang langgam sumala sa ilang matang, ug matag matang sa binuhat nga adunay pako. ¹⁵ Duha sa tanang unod nga adunay gininhawa sa kinabuhi misulod sa arka uban kang Noe. ¹⁶ Ug ang mga mananap nga nanulod mao ang mga laki ug baye sa tanang binuhat; misulod sila sumala sa gisugo sa Dios kaniya. Unya pagkahuman gisirad-an ni Yahweh ang pultahan. ¹⁷ Unya miabot ang lunop sa kalibotan sa 40 ka adlaw, ug milawom pag-ayo ang tubig ug milutaw ang arka. Naglutaw kini ibabaw sa yuta. ¹⁸ Mihaganas ang tubig ug midako pa gayod ibabaw sa yuta, ug milutaw ang arka ibabaw sa tubig. ¹⁹ Ug hilabihan gayod ang pagtaas sa tubig sa kalibotan. Hingpit nga gilapawan niini ang tanang tag-as nga bukid nga anaa sa ilalom sa tibuok kalangitan. ²⁰ Milapaw pa gayod ang tubig ug 15 ka kubiko ibabaw sa kabukiran. ²¹ Nangamatay ang tanang may kinabuhi nga nagalihok ibabaw sa kalibotan: ang mga langgam, mga binuhi nga mananap, mga ihalas nga mga mananap, ang tanang mga binuhat nga nagakamang sa yuta, ug ang tanang katawhan. ²² Ang tanang mga binuhat nga may gininhawa sa espiritu sa kinabuhi, ang tanang anaa sa mala nga yuta, nangamatay. ²³ Busa nangahanaw ang tanang butang nga may kinabuhi ibabaw sa yuta, gikan sa mga tawo ngadto sa dagko nga mga mananap, sa nagakamang nga mga mananap, ug ngadto sa mga kalanggaman sa kawanangan. Nangalaglag silang tanan nga gikan sa yuta. Si Noe lamang ug kadtong kauban niya sa arka ang nahibilin. ²⁴ Gilunopan sa tubig ang kalibotan sulod sa 150 ka adlaw.

Translation Questions

Chapter 8

¹ Giisip sa Dios si Noe, ang tanang mga ihalas nga mananap, ug ang tanang binuhi nga mananap nga uban kaniya sa arka. Gipatayhop sa Dios ang hangin sa tibuok kalibotan, ug misugod paghubas ang tubig. ² Ang mga tubod sa kinahiladman ug ang mga tamboanan sa langit gisirad-an, ug miundang na sa pag-ulan. ³ Nagpadayon sa paghubas ang tubig sa lunop diha sa kalibotan. Ug human sa 150 ka adlaw, mihubas na gayod ang tubig. ⁴ Ug sa ikapito nga bulan, sa ika-17 nga adlaw sa bulan nakatungtong na ang arka ibabaw sa kabukiran sa Ararat. ⁵ Nagpadayon sa paghubas ang tubig hangtod sa ikanapulo nga bulan. Sa unang adlaw sa bulan, nakita na ang mga tumoy sa kabukiran. ⁶ Miabot human sa 40 ka adlaw nga giablihan ni Noe ang tamboanan sa arka nga iyang gihimo. ⁷ Gisugo niya ang uwak ug naglupadlupad kini hangtod nga mihubas na ang tubig sa kalibotan. ⁸ Unya nagpalupad siya ug salampati aron masuta kung mihubas na ang tubig sa yuta, ⁹ apan walay nakaplagan nga katugpahan ang salampati aron iyang pahulayan, ug mibalik kini ngadto kaniya sa arka, kay natabonan pa gihapon ug tubig ang tibuok kalibotan. Gipagawas niya ang iyang kamot, ug gikuha ug gipasulod kini ngadto sa arka uban kaniya. ¹⁰ Mihulat pa siya ug dugang pito ka adlaw unya gipalupad niya pag-usab ang salampati gikan sa arka. ¹¹ Mibalik ang salampati ngadto kaniya sa pagkagabii. Tan-awa! Adunay bag-ong kinutlo nga dahon sa olibo sa iyang sungo. Busa nasayran ni Noe nga mihubas na ang tubig sa kalibotan. ¹² Mihulat pa siya ug dugang pang pito ka adlaw, ug gipalupad niya pag-usab ang salampati. Ug wala na kini mibalik pag-usab kaniya. ¹³ Nahitabo sa ika-601 ka tuig, sa unang bulan, sa unang adlaw sa bulan, nga nihubas na ang tubig sa kalibotan. Gikuha ni Noe ang tabon sa arka, ug mitan-aw sa gawas, ug nakita niya nga mala na ang ibabaw sa yuta. ¹⁴ Sa ikaduhang bulan, sa ika-27 nga adlaw sa bulan, namala na ang yuta. ¹⁵ Ang Dios miingon kang Noe, ¹⁶ "Gawas na sa arka, ikaw, ang imong asawa, ang imong mga anak nga lalaki, ug ang mga asawa sa imong mga anak nga lalaki nga uban kanimo. ¹⁷ Pagawasa na uban kanimo ang tanang buhing binuhat nga adunay unod, lakip na ang mga langgam, ang binuhi nga mga mananap, ug ang tanang mananap nga nagakamang sa yuta, aron managsanay sila sa tibuok kalibotan, magmabungahon, ug managhan sa ibabaw sa kalibotan." ¹⁸ Busa migawas si Noe uban ang iyang mga anak nga lalaki, iyang asawa, ug ang mga asawa sa iyang mga anak uban kaniya. ¹⁹ Nanggawas sa arka ang tanang buhi nga binuhat, ang tanang nagakamang nga mananap, ug ang tanang langgam, ang tanan nga nagalihok ibabaw sa yuta, sumala sa ilang banay. ²⁰ Nagtukod si Noe ug usa ka halaran alang kang Yahweh. Mikuha siya ug pipila ka hinlo nga mga mananap ug pipila ka hinlo nga mga langgam, ug naghalad siya ug sinunog nga mga halad ngadto sa halaran. ²¹ Nasimhotan ni Yahweh ang mahumot nga aso ug miingon sa iyang kasingkasing, "Dili ko na tunglohon pag-usab ang kalibotan tungod sa mga katawhan, bisan pa ug daotan ang gitinguha sa ilang mga kasingkasing sukad pa sa ilang pagkabata. Dili ko na laglagon pag-usab ang tanang may kinabuhi, sama sa akong gibuhat. ²² Samtang anaa pa ang kalibotan, ang tingtanom ug ting-ani, ang bugnaw ug ang init, ang ting-init ug ting-tugnaw, ug ang adlaw ug gabii dili mohunong."

Translation Questions

Chapter 9

¹ Unya gipanalanginan sa Dios si Noe ug ang iyang mga anak nga lalaki, ug miingon ngadto kanila, "Pagmabungahon, pagpadaghan, ug pun-a ang kalibotan. ² Mangahadlok ug malisang kaninyo ang matag buhing mananap sa kalibotan, ang tanang kalanggaman sa kawanangan, ang tanang nagakamang sa yuta, ug ang tanang isda sa kadagatan. Gihatag sila diha sa inyong kamot. ³ Ang tanang molihok nga butang nga buhi mahimong pagkaon alang kaninyo. Sama nga gihatag ko kaninyo ang mga lunhaw nga mga tanom, karon ihatag ko kaninyo ang tanang butang. ⁴ Apan kinahanglan nga dili kamo mokaon sa karne nga adunay kinabuhi—nga adunay dugo—niini. ⁵ Apan alang sa inyong dugo, ang kinabuhi nga anaa sa inyong dugo, nagkinahanglan ako ug bayad. Gikan sa kamot sa matag mananap nagkinahanglan ako niini. Gikan sa kamot sa bisan kinsang tawo, gikan sa kamot sa tawo nga nagpatay sa iyang igsoon, nagkinahanglan ako ug bayad alang sa kinabuhi nianang tawhana. ⁶ Si bisan kinsa nga mag-ula sa dugo sa tawo, pinaagi sa tawo maula usab ang iyang dugo, kay pinaagi sa hulagway sa Dios gibuhat ang tawo. ⁷ Alang kaninyo, pagmabungahon ug pagpadaghan, lukopa ang tibuok kalibotan ug panaghan." ⁸ Unya ang Dios misulti kang Noe ug sa iyang mga anak nga lalaki nga uban kaniya, nga nag-ingon, ⁹ "Alang kanako, paminaw! Ako magahimo ug pakigsaad uban kaninyo ug sa inyong mga kaliwatan sunod kaninyo, ¹⁰ ug lakip ang tanang buhing binuhat nga uban kaninyo, lakip ang kalanggaman, ang mga binuhing mananap, ug ang tanang binuhat sa kalibotan nga uban kaninyo, gikan sa tanan nga miggawas sa arka, ngadto sa tanang buhing binuhat sa kalibotan. ¹¹ Ug karon ako magahimo ug pakigsaad tali kaninyo, nga dili na pagalaglagon pag-usab ang tanang unod pinaagi sa lunop sa tubig. Wala na gayoy lunop nga molaglag sa kalibotan pag-usab." ¹² Miingon ang Dios, "Kini ang timaan sa pakigsaad nga akong pagahimoon tali kanako ug kaninyo ug sa tanang buhing binuhat nga uban kaninyo, alang sa tanang umaabot nga kaliwatan: ¹³ akong gibutang ang akong bangaw sa panganod, ug mao kini ang timaan sa pakigsaad tali kanako ug sa kalibotan. ¹⁴ Moabot kini sa dihang dad-on ko ang panganod ibabaw sa kalibotan ug makita ang bangaw sa panganod, ¹⁵ unya mahinumdoman ko ang akong pakigsaad, nga tali kanako ug kaninyo ug sa tanang buhing binuhat sa tanang unod. Dili na gayod mahimong lunop ang tubig nga maglaglag sa tanang unod. ¹⁶ Ang bangaw maanaa sa kapanganoran ug makita ko kini, aron nga mahinumdoman ko ang walay kataposang pakigsaad tali sa Dios ug sa matag buhing binuhat sa tanang unod nga anaa sa kalibotan." ¹⁷ Unya miingon ang Dios kang Noe, "Kini ang timaan sa pakigsaad nga akong gihimo tali kanako ug sa tanang unod nga anaa sa kalibotan." ¹⁸ Ang mga anak ni Noe nga lalaki nga migawas sa arka mao sila Sem, Ham, ug Jafet. Si Ham mao ang amahan ni Canaan. ¹⁹ Kining tulo mao ang mga anak ni Noe nga lalaki, ug gikan kanila nalukop ang tibuok kalibotan. ²⁰ Nahimong mag-uuma si Noe, ug nagtanom siyag parasan. ²¹ Nag-inom siya ug bino ug nahubog. Naghigda siya nga walay tabon didto sa iyang tolda. ²² Unya nakita ni Ham, nga amahan ni Canaan, ang hubo nga lawas sa iyang amahan ug iyang gisultihan ang iyang duha ka mga igsoon nga anaa sa gawas. ²³ Busa mikuha ug panapton si Sem ug si Jafet ug gibutang nila kini ibabaw sa ilang mga abaga, ug milakaw nga patalikod ug gitabonan ang hubo nga lawas sa ilang amahan. Nilingi sila sa laing bahin, aron nga dili nila makita ang hubo nga lawas sa ilang amahan. ²⁴ Sa dihang nakamata na si Noe gikan sa iyang pagkahubog, nasayran niya kung unsa ang nahimo sa iyang kinamanghorang anak nga lalaki ngadto kaniya. ²⁵ Busa miingon siya, "Tinunglo si Canaan. Mahimo siyang ulipon sa mga ulipon sa iyang mga igsoon." ²⁶ Miingon usab siya, "Hinaot nga mapanalanginan si Yahweh, ang Dios ni Sem, ug hinaot nga si Canaan mahimo niyang sulugoon. ²⁷ Hinaot nga padak-on sa Dios si Jafet, ug tugotan siya nga mobuhat sa iyang pinuy-anan didto sa mga tolda ni Sem. Hinaot nga mahimo niyang sulugoon si Canaan." ²⁸ Human sa lunop, nabuhi pa si Noe sulod sa 350 katuig. ²⁹ Sa kinatibuk-an nabuhi si Noe ug 950 katuig, unya namatay siya.

Translation Questions

Chapter 10

¹ Mao kini ang mga kaliwatan sa mga anak ni Noe nga lalaki, nga sila si, Sem, Ham, ug Jafet. Nakabaton sila ug mga anak nga lalaki human sa lunop. ² Ang mga anak ni Jafet nga lalaki mao sila Gomer, Magog, Madai, Jaban, Tubal, Mesec, ug Tiras. ³ Ang mga anak ni Gomer nga lalaki mao sila Askenas, Rifat, ug Togarma. ⁴ Ang mga anak ni Jaban nga lalaki mao sila Elisha, Tarsis, Kittim, ug Dodanim. ⁵ Gikan niini nagkabulag ang mga tawo sa baybayon ug nangadto sa ilang kayutaan, ang matag-usa sumala sa ilang kaugalingon nga pinulongan, sumala sa ilang mga banay, sumala sa ilang mga nasod. ⁶ Ang mga anak ni Ham nga lalaki mao sila Cus, Mizraim, Put, ug Canaan. ⁷ Ang mga anak ni Cus nga lalaki mao sila Seba, Habila, Sabata, Raama, ug Sabteca. Ang mga anak ni Raama nga lalaki mao sila Seba ug Dedan. ⁸ Si Cus nahimong amahan ni Nimrod, nga maoy unang nahimong mananaog sa kalibotan. ⁹ Siya ang kusgang mangangayam sa atubangan ni Yahweh. Maong ginaingon kini, "Sama kang Nimrod, ang kusgang mangangayam sa atubangan ni Yahweh." ¹⁰ Ang unang mga sentro sa iyang gingharian mao ang Babel, Erec, Acad, ug Calne, didto sa yuta sa Sinar. ¹¹ Gawas niadtong yutaa miadto siya sa Assyria ug gitukod ang Nineve, Rehobot Ir, Cala, ¹² ug Resen, nga anaa taliwala sa Nineve ug Cala. Dako kato nga siyudad. ¹³ Si Mizraim nahimong amahan sa mga Luditihanon, sa mga Anamihanon, sa mga Lehabihanon, sa Naptuhanon, ¹⁴ sa mga Patrusihanon, sa mga Casluhanon (nga mao ang gigikanan sa mga Filistihanon), ug sa mga Captorihanon. ¹⁵ Si Canaan nahimong amahan ni Sidon, ang iyang kamagulangang anak, ug ni Het, ¹⁶ ug sa mga Jebusihanon, sa mga Amorihanon, sa mga Girgasihanon, ¹⁷ sa mga Hebihanon, sa mga Arkihanon, sa mga Sinaihanon, ¹⁸ sa mga Arvadihanon, sa mga Semarihanon ug sa mga Hamatihanon. Pagkahuman nikaylap ang mga banay sa mga Canaanhon. ¹⁹ Ang utlanan sa mga Canaanhon gikan sa Sidon, padulong sa Gerar, hangtod sa Gasa, ug paingon sa Sodoma, Gomora, Adma, ug Zeboim, hangtod sa Lasa. ²⁰ Mao kini ang mga anak ni Ham nga lalaki, sumala sa ilang banay, sumala sa ilang mga pinulongan, sa ilang kayutaan, ug sa ilang kanasoran. ²¹ Nakabaton usab ug mga anak nga lalaki si Sem ang magulang nga igsoon ni Jafet. Si Sem usab ang katigulangan sa tanang tawo sa Eber. ²² Ang mga anak ni Sem nga lalaki mao sila si Elam, Asur, Arpacsad, Lud, ug Aram. ²³ Ang mga anak ni Aram nga lalaki mao sila si Uz, Hul, Geter, ug Mesec. ²⁴ Si Arpacsad nahimong amahan ni Sela, ug si Sela nahimong amahan ni Eber. ²⁵ Si Eber adunay duha ka mga anak nga lalaki. Ang pangalan sa usa mao si Peleg, tungod kay sa iyang panahon nabahin man ang kalibotan. Ang pangalan sa iyang igsoon nga lalaki mao si Joktan. ²⁶ Si Joktan nahimong amahan nila ni Almodad, Selep, Hasarmabet, Jera, ²⁷ Hadoram, Uzal, Dikla, ²⁸ Obal, Abimael, Seba, ²⁹ Opir, Habila, ug Jobab. Silang tanan mga anak nga lalaki ni Joktan. ³⁰ Ang ilang teritoryo gikan sa Mesa, padulong sa Sefar, ang bukid sa sidlakan. ³¹ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Sem, sumala sa ilang mga banay ug sa ilang mga pinulongan, sa ilang kayutaan, ug sumala sa ilang kanasoran. ³² Mao kini ang mga banay sa mga anak ni Noe nga lalaki, sumala sa ilang mga gigikanan, sumala sa ilang kanasoran. Gikan niini nagkatibulaag ang mga nasod ug nagkatag sa kalibotan human sa lunop.

Translation Questions

Chapter 11

¹ Karon ang tibuok kalibotan nagagamit ug usa lamang ka pinulongan ug adunay managsama nga mga pulong. ² Samtang mipanaw sila paingon sa sidlakan, nakita nila ang kapatagan sa yuta sa Sinar ug mipuyo sila didto. ³ Ug nagsultihanay sila sa usag-usa, "Umari kamo, magbuhat kita ug tisa ug lutoon nato kini pag-ayo." Aduna silay tisa imbis nga bato ug alkitran ingon nga apog. ⁴ Miingon sila, "Umari kamo, magbuhat kita ug siyudad ug usa ka tore nga mosangko sa langit, ug maghimo kitag ngalan alang sa atong kaugalingon. Kung dili nato kini himoon, magkatibulaag kita sa tibuok kalibotan." ⁵ Busa mikanaog si Yahweh aron sa pagtan-aw sa siyudad ug sa tore nga gibuhat sa mga kaliwat ni Adan. ⁶ Miingon si Yahweh, "Tan-awa, usa na sila ka katawhan nga managsama ang pinulongan, ug nagsugod na sila sa paghimo niini! Sa dili madugay wala na silay gusto nga himoon nga dili nila mahimo. ⁷ Umari kamo, manganaog kita ug libogon ang ilang pinulongan didto, aron nga dili na sila magkasinabot sa usag-usa." ⁸ Busa gipatibulaag sila ni Yahweh gikan didto ug ngadto sa tibuok kalibotan ug mihunong sila sa pagbuhat sa siyudad. ⁹ Busa, ginganlan kini ug Babel, tungod kay didto man gilibog ni Yahweh ang pinulongan sa tibuok kalibotan ug gikan didto gipatibulaag sila ni Yahweh sa nagkalainlaing dapit sa tibuok kalibotan. ¹⁰ Mao kini ang mga kaliwat ni Sem. Si Sem nag-edad na ug 100 ka tuig, ug nahimo siyang amahan ni Arpacsad duha ka tuig human ang lunop. ¹¹ Nabuhi si Sem sulod sa 500 ka tuig human siya nahimong amahan ni Arpacsad. Nahimo usab siya nga amahan sa uban niyang mga anak nga lalaki ug babaye. ¹² Sa dihang nag-edad na si Arpacsad ug 35 ka tuig, nahimo siyang amahan ni Sela. ¹³ Si Arpacsad nabuhi sulod sa 403 katuig human siya nahimo nga amahan ni Sela. Nahimo usab siya nga amahan sa uban pa niya nga mga anak nga lalaki ug babaye. ¹⁴ Sa dihang nag-edad na si Sela ug 30 ka tuig, nahimo siya nga amahan ni Eber. ¹⁵ Nabuhi si Sela sulod sa 403 ka tuig human siya nahimong amahan ni Eber. Nahimo usab siya nga amahan sa uban pa niya nga mga anak nga lalaki ug babaye. ¹⁶ Sa dihang nag-edad si Eber ug 34 ka tuig, nahimo siya nga amahan ni Peleg. ¹⁷ Nabuhi si Eber sulod sa 430 katuig human siya nahimong amahan ni Peleg. Nahimo usab siya nga amahan sa uban pa niya nga mga anak nga lalaki ug babaye. ¹⁸ Sa dihang nag-edad si Peleg ug 30 ka tuig, nahimo siya nga amahan ni Reu. ¹⁹ Nabuhi si Peleg sulod sa 209 katuig human siya nahimo nga amahan ni Reu. Nahimo usab siya nga amahan sa uban pa niya nga mga anak nga lalaki ug babaye. ²⁰ Sa dihang nag-edad si Reu ug 32 ka tuig, nahimo siya nga amahan ni Serug. ²¹ Nabuhi si Reu sulod sa 207 ka tuig human siya nahimo nga amahan ni Serug. Nahimo usab siya nga amahan sa uban pa niya nga mga anak nga lalaki ug babaye. ²² Sa dihang nag-edad si Serug ug 30 ka tuig, nahimo siya nga amahan ni Nahor. ²³ Nabuhi si Serug sulod sa 200 ka tuig human siya nahimo nga amahan ni Nahor. Nahimo usab siya nga amahan sa uban niya nga mga anak nga lalaki ug babaye. ²⁴ Sa dihang nag-edad si Nahor ug 29 ka tuig, nahimo siya nga amahan ni Tera. ²⁵ Nabuhi si Nahor sulod sa 119 ka tuig human siya mahimong amahan ni Tera. Nahimo usab siya nga amahan sa uban niya nga mga anak nga lalaki ug babaye. ²⁶ Sa nag-edad si Tera ug 70 ka tuig, nahimo siya nga amahan ni Abram, Nahor, ug Haran. ²⁷ Karon mao kini ang mga kaliwat ni Tera. Si Tera mao ang amahan ni Abram, Nahor ug Haran. Ug si Haran mao ang amahan ni Lot. ²⁸ Namatay si Haran sa atubangan sa iyang amahan nga si Tera sa yuta nga iyang natawhan, sa Ur sa mga Caldeahanon. ²⁹ Nangasawa si Abram ug si Nahor. Ang ngalan sa asawa ni Abram mao si Sarai ug ang ngalan sa asawa ni Nahor mao si Milca, anak nga babaye ni Haran, nga amahan ni Milca ug ni Isca. ³⁰ Karon baog si Sarai; wala siyay anak. ³¹ Gikuha ni Tera ang iyang anak nga si Abram, ug si Lot nga anak sa iyang anak nga si Haran, ug si Sarai nga iyang umagad nga babaye, nga asawa ni Abram ug mibiya sila sa dapit sa Ur sa Caldehanon, aron moadto padulong sa yuta sa Canaan. Apan nahiabot sila sa Haran ug mipuyo sila didto. ³² Nabuhi pa si Tera sulod sa 205 ka tuig ug unya namatay didto sa Haran.

Chapter 12

¹ Karon miingon si Yahweh kang Abram, "Lakaw ug biya sa imong nasod, gikan sa imong kaparyentihan, ug gikan sa panimalay sa imong amahan, ngadto sa yuta nga akong ipakita kanimo. ² Himoon ko ikaw nga dakong nasod, panalanginan ko ikaw, himoon ko nga bantogan ang imong ngalan, ug mahimo kang panalangin. ³ Panalanginan ko kadtong magapanalangin kanimo, apan si bisan kinsa kadtong magpakaulaw kanimo akong pagatunglohon. Pinaagi kanimo mapanalanginan ang tanang pamilya sa kalibotan." ⁴ Busa milakaw si Abram, sama sa giingon ni Yahweh nga iyang himoon, ug miuban kaniya si Lot. 75 ka tuig na ang edad ni Abraham sa dihang mibiya siya sa Haran. ⁵ Gidala ni Abram si Sarai, nga iyang asawa, ug si Lot nga anak sa iyang igsoon nga lalaki, lakip na ang tanan nilang mga kabtangan nga ilang natigom, ug ang katawhan nga ilang nakuha sa Haran. Unya mibiya sila aron moadto ngadto sa yuta sa Canaan, ug miabot sila sa yuta sa Canaan. ⁶ Milabay si Abram niadtong yutaa hangtod nahiabot sa Shekem, ngadto sa tugas sa More. Nianang panahona ang mga Canaanhon ang nagpuyo didtong yutaa. ⁷ Mipakita si Yahweh kang Abram, ug miingon, "Ihatag ko kining yutaa sa imong mga kaliwat." Busa si Abram nagbuhat ug halaran alang kang Yahweh, nga nagpakita kaniya. ⁸ Gikan didto mibalhin siya sa kabungtoran sa sidlakan sa Betel, nga diin nagtukod siya ug barongbarong, diha ang Betel sa kasadpan ug ang Ai paingon sa Sidlakan. Didto nagtukod siyag halaran alang kang Yahweh ug gitawag ang ngalan ni Yahweh. ⁹ Unya si Abram mipadayon sa iyang panaw, padulong sa Negeb. ¹⁰ Adunay kagutom didto nga yuta, busa milugsong si Abram padulong sa Ehipto ug mipuyo didto, kay hilabihan ang kagutom nianang yutaa. ¹¹ Sa dihang hapit na siya makasulod sa Ehipto, miingon siya kang Sarai nga iyang asawa, "Tan-awa ako, nasayod ako nga maanyag kaayo ka nga babaye. ¹² Sa dihang ang mga Ehiptohanon makakita kanimo moingon sila nga, 'Mao kini ang iyang asawa', ug ila akong patyon, apan buhion ka nila. ¹³ Ingna sila nga igsoon ko ikaw, aron nga ayohon nila ako pagtagad tungod kanimo, ug aron nga luwason nila ang akong kinabuhi tungod kanimo." ¹⁴ Nahitabo kadto sa dihang misulod si Abram ngadto sa Ehipto, nakita sa mga Ehiptohanon si Sarai nga maanyag kaayo. ¹⁵ Nakita siya sa mga prinsipe ni Paraon ug gidayeg nila siya ngadto kang Paraon, ug gidala siya ngadto sa panimalay ni Paraon. ¹⁶ Giatiman pag-ayo ni Paraon si Abram tungod kaniya, ug gihatagan siya ug karnero, baka, lalaki nga mga asno, mga sulugoon nga lalaki, mga sulugoon nga babaye, babaye nga mga asno, ug mga kamelyo. ¹⁷ Unya gipaantos ni Yahweh si Paraon ug ang iyang panimalay uban sa dako nga hampak tungod kang Sarai, nga asawa ni Abram. ¹⁸ Unya gipatawag ni Paraon si Abram, ug miingon; "Unsa ba kining gibuhat mo kanako? Nganong wala ka man nagsulti nga imo man diay siyang asawa? ¹⁹ Nganong miingon ka man, 'Igsoon nako siya', aron ba kuhaon nako siya ug himoon nakong asawa? Busa karon, ania ang imong asawa. Dal-a siya, ug lakaw." ²⁰ Unya gimandoan ni Paraon ang iyang mga tawo mahitungod kaniya, ug gipalakaw nila siya, uban sa iyang asawa ug ang tanan nga anaa kaniya.

Chapter 13

¹ Busa mitungas si Abram gikan sa Ehipto ug mipadulong ngadto sa Negeb, siya, ang iyang asawa, ug ang tanan nga iyang gipanag-iyahan. Mikuyog usab si Lot kanila. ² Karon si Abram dato na kaayo sa mga mananap, plata, ug sa bulawan. ³ Mipadayon siya sa iyang pagpanaw gikan sa Negeb paingon sa Betel, ngadto sa dapit nga iyang gitukoran kaniadto sa iyang barongbarong, taliwala sa Betel ug Ai. ⁴ Miadto siya sa dapit nga iyang gitukoran kaniadto sa iyang halaran. Dinhi gitawag niya ang ngalan ni Yahweh. ⁵ Karon si Lot, nga mikuyog sa pagpanaw ni Abram, aduna usab mga karnero, mga baka, ug mga barongbarong. ⁶ Ang yuta dili na paigo alang kanila nga maghiusa sila pagpuyo, tungod kay daghan na kaayo ang ilang mga kabtangan, busa dili sila mahimong magkuyog ug puyo. ⁷ Usab, adunay panagbingkil tali sa mga magbalantay sa mga mananap ni Abram ug sa mga magbalantay sa mga mananap ni Lot. Niadtong panahona ang mga Canaanhon ug ang mga Perisihanon nanimuyo usab niadtong yutaa. ⁸ Busa miingon si Abram kang Lot, "Wala untay panagbingkil tali kanimo ug kanako, ug tali usab sa mga magbalantay sa imong mga mananap ug sa mga magbalantay sa akong mga mananap; kay pamilya man kita. ⁹ Dili ba anaa man ang tibuok yuta sa imong atubangan? Lakaw ug biya gikan kanako. Kung moadto ka sa wala, moadto ako sa tuo. O kung moadto ka sa tuo, moadto ako sa wala." ¹⁰ Busa gisud-ong ni Lot ang palibot, ug nakita niya ang tibuok patag sa Jordan nga daghan ug katubigan sa bisan asang dapit paingon sa Soar, sama sa tanaman ni Yahweh, sama sa yuta sa Ehipto. Sa wala pa gilaglag ni Yahweh ang Sodoma ug Gomora. ¹¹ Busa gipili ni Lot alang sa iyang kaugalingon ang tibuok patag sa Jordan ug mipanaw paingon sa sidlakan, ug ang magparyente nagbulag-bulag sa usag-usa. ¹² Nagpuyo si Abram sa yuta sa Canaan, ug si Lot nagpuyo taliwala sa mga siyudad nga patag. Gitukod niya ang iyang barongbarong ingon ka layo sa Sodoma. ¹³ Karon ang mga tawo sa Sodoma hilabihan na kaayo ka daotan batok kang Yahweh. ¹⁴ Miingon si Yahweh kang Abram human mibiya si Lot kaniya, "Lantawa ang dapit nga imong gitindogan ngadto sa amihanan, sa habagatan, sa sidlakan ug sa kasadpan. ¹⁵ Ihatag ko kanimo ang tanang yuta nga imong nakita, ihatag ko kanimo ug sa imong mga kaliwat hangtod sa kahangtoran. ¹⁶ Ug himoon ko ang imong mga kaliwat nga sama kadaghan sa abog sa yuta, kay kung adunay tawo nga makaihap sa abog sa kalibotan, unya maihap usab ang imong mga kaliwat. ¹⁷ Tindog, lakaw sa gitas-on ug sa gilapdon sa yuta, kay ihatag ko kini kanimo." ¹⁸ Busa gidala ni Abram ang iyang barongbarong, ug miadto ug mipuyo sa katugasan ni Mamre, nga anaa sa Hebron, ug didto gitukod niya ang halaran alang kang Yahweh.

Chapter 14

¹ Nahitabo kini sa kapanahonan ni Amrafel nga hari sa Sinar, ni Ariok nga hari sa Elasar, ni Kedorlaomer nga hari sa Elam, ug ni Tidal nga hari sa Goiim, ² nakiggubat sila batok kang Bera, ang hari sa Sodoma, kang Birsa ang hari sa Gomora, kang Sinab ang hari sa Adma, kang Semeber ang hari sa Seboiim ug ang hari sa Bela (nga gitawag usab ug Soar.) ³ Kining lima ka mga hari nagkahiusa didto sa walog sa Sidim (nga gitawag usab ug Asin nga Dagat). ⁴ Sa napulo ug duha ka tuig nag-alagad sila kang Kedorlaomer, apan sa ika napulo ug tulo ka tuig mibatok na sila. ⁵ Unya sa ika napulo ug upat ka tuig, si Kedorlaomer ug ang mga hari nga uban kaniya miabot ug gisulong ang Refaim diha sa Asterot Karnaim, ang Susihanon diha sa Ham, ang Emihanon diha sa Shabeh Kiriataim, ⁶ ang Horihanon diha sa ilang kabungtoran nga nasod sa Seir, ingon ka layo sa El Paran, nga diin duol sa kamingawan. ⁷ Unya mibalik sila ug miadto sa En Mispat (nga gitawag usab ug Kades), ug gipildi ang mga nasod sa mga Amalekanhon, ug usab ang Amorihanon nga nagpuyo sa Hasason Tamar. ⁸ Unya ang hari sa Sodoma, ang hari sa Gomora, ang hari sa Adma, ang hari sa Seboiim, ug ang hari sa Bela (nga gitawag usab nga Soar) migawas ug nangandam sa pagpakiggubat ⁹ batok ni Kedorlaomer, ang hari sa Elam, si Tidal ang hari sa Goiim, si Amrafel ang hari sa Sinar, si Ariok ang hari sa Elasar; upat ka mga hari batok sa lima. ¹⁰ Karon ang walog sa Sidim napuno sa mga lungag sa alkitran, ug sa dihang miikyas na ang mga hari sa Sodoma ug Gomora, nangahulog sila didto. Kadtong nahibilin miikyas ngadto sa mga kabukiran. ¹¹ Busa gikuha sa kaaway ang mga kabtangan sa Sodoma ug Gomora ug ang tanan nilang mga pagkaon ug mipadayon sa ilang dalan. ¹² Sa ilang paglakaw gidala usab nila si Lot, nga anak sa igsoong lalaki ni Abram, nga nagpuyo sa Sodoma, uban sa tanan niyang mga kabtangan. ¹³ Ang usa nga nakaikyas miabot ug misugilon kang Abram nga usa ka Hebreohanon. Nagpuyo siya sa mga katugasan nga gipanag-iyahan ni Mamre nga Amorihanon, nga igsoon ni Escol ug Aner, nga mga kaabin ni Abram. ¹⁴ Karon sa dihang nadungog ni Abram nga gibihag sa mga kaaway ang iyang paryente, gipangulohan niya ang iyang 318 nga gibansay nga mga tawo, nga natawo sa iyang panimalay, ug gigukod ang mga kaaway ingon ka layo sa Dan. ¹⁵ Sa pagkagabii, gibahin niya ang iyang mga tawo ug gisulong sila, ug gigukod nila sila ingon ka layo sa Hoba, nga mao ang amihanan sa Damascus. ¹⁶ Unya gidala niya pagbalik ang tanang kabtangan, ug gidala usab niya pagbalik ang iyang paryente nga si Lot ug ang iyang mga katigayonan, lakip na usab ang mga babaye ug ang uban pa nga mga tawo. ¹⁷ Human sa pagbalik ni Abram gikan sa pagbuntog kang Kedorlaomer ug ang mga hari nga uban kaniya, ang hari sa Sodoma migawas aron himamaton siya didto sa walog sa Shabeh (nga gitawag usab ug Walog sa mga Hari). ¹⁸ Si Melquisedek, ang hari sa Salem, nagdala ug tinapay ug bino. Usa siya ka pari sa Labing Halangdon nga Dios. ¹⁹ Ug gipanalanginan niya siya nga nag-ingon, "Panalanginan ka Abram sa Labing Halangdon nga Dios, ang Magbubuhat sa langit ug sa yuta. ²⁰ Dalaygon ang Dios nga Labing Halangdon, nga nagtugyan sa imong mga kaaway sa imong kamot." Unya gihatagan siya ni Abram sa ika pulo sa tanang butang. ²¹ Ang hari sa Sodoma miingon kang Abram, "Ihatag kanako ang katawhan, ug kuhaa ang mga pagkaon alang sa imong kaugalingon." ²² Miingon si Abram sa hari sa Sodoma, "Gibayaw ko ang akong kamot kang Yahweh, ang Dios nga Labing Halangdon, ang Magbubuhat sa langit ug sa yuta, ²³ nga dili ako mokuha ug tanod, higot sa sandalyas, o bisan pag unsa nga mga butang nga imoha, aron dili ka gayod makaingon, 'Ako ang nakapadato ni Abram.' ²⁴ Wala akoy kuhaon gawas sa gikaon sa akong mga tawo ug ang bahin sa mga tawo nga miuban kanako. Tugoti si Aner, Escol, ug Mamre nga magakuha sa ilang bahin."

Chapter 15

¹ Pagkahuman niining mga butanga ang pulong ni Yahweh miabot ngadto kang Abram sa usa ka panan-awon, nga nag-ingon, "Ayaw kahadlok Abram! Ako ang imong taming ug dakong ganti." ² Miingon si Abram, "Ginoo nga Yahweh, unsa ba ang imong mahatag kanako, nga nagapadayon man ako nga walay anak, ug ang makapanunod sa akong panimalay mao si Eliezer nga taga-Damascus?" ³ Miingon si Abram, "Sanglit wala mo man ako hatagi ug kaliwat, tan-awa, ang piniyalan sa akong balay maoy makapanunod." ⁴ Unya, tan-awa, ang pulong ni Yahweh miabot kaniya, nga nag-ingon, "Kining tawhana dili mao ang mamahimo nimong tigpanunod; apan ang gikan gayod sa kaugalingon nimong lawas mao ang imong tigpanunod." ⁵ Unya gidala niya siya sa gawas, ug miingon, "Hangad sa langit, ug ihapa ang kabituonan, kung maihap mo ba sila." Unya miingon siya kaniya, "Ingon usab niana kadaghan ang mamahimo nimong mga kaliwat." ⁶ Mituo siya kang Yahweh, ug giisip siya niini nga matarong. ⁷ Miingon siya kaniya, "Ako si Yahweh, ang nagpagawas kanimo sa Ur sa mga taga-Caldea, aron sa paghatag kanimo niini nga yuta nga imong mapanunod." ⁸ Miingon siya, "Ginoo nga Yahweh, unsaon ko man pagkasayod nga ako kining mapanunod?" ⁹ Unya miingon siya kaniya, "Dad-i ako ug usa ka nating baka nga tulo ka tuig ang pangidaron, usa ka bayeng kanding nga tulo ka tuig ang pangidaron, usa ka torong karnero nga tulo ka tuig ang pangidaron, usa ka salampati ug usa ka piso nga tukmo." ¹⁰ Gidala niya kining tanan ngadto kaniya, ug gitunga niya kini sa duha, ug gibutang ang matag katunga sa atbang sa matag-usa niini, apan wala niya tungaa ang mga langgam. ¹¹ Sa dihang moadto ang mga langgam nga manunukob sa mga patay nga mananap, ginaabog kini ni Abram. ¹² Unya sa pagsalop sa adlaw, nakahinanok pag-ayo sa pagtulog si Abram ug, tan-awa, ang lalom ug makalilisang nga kangitngit mitabon kaniya. ¹³ Unya miingon si Yahweh kang Abram, "Hibaloi gayod nga ang imong mga kaliwat mamahimong mga langyaw sa yuta nga dili ilaha, ug mahimo silang ulipon ug dinaog-daog sulod sa 400 ka mga katuigan. ¹⁴ Hukman ko ang maong nasod nga ilang alagaran, ug unya manggula sila inubanan sa daghan nga mga kabtangan. ¹⁵ Apan moadto ka sa imong mga amahan nga malinawon, ug ilubong ka sa sakto nga pangidaron. ¹⁶ Sa ika upat nga kaliwatan mobalik sila dinhi pag-usab, kay ang pagkadaotan sa mga Amorihanon wala pa misangko sa kinutoban niini." ¹⁷ Sa dihang misalop na ang adlaw ug mingitngit na, tan-awa, ang nag-aso ug nagkalayo nga kaang ug ang nagdilaab nga sulo miagi sa tunga sa mga hiniwa. ¹⁸ Ug niadtong adlawa naghimo si Yahweh ug kasabotan ngadto kang Abram, nga nagaingon, "Ihatag ko sa imong mga kaliwat kining yutaa, gikan sa suba sa Ehipto ngadto sa dakong suba, ang Eufrates— ¹⁹ ang Kenihanon, ang Kenisihanon, ang Kadmonihanon, ²⁰ ang Hitihanon, ang Perisihanon, ang Repaihanon, ²¹ ang Amorihanon, ang Canaanhon, ang Girgasihanon, ug ang Jebusihanon."

Chapter 16

¹ Karon, si Sarai nga asawa ni Abram, wala nakahatag ug mga anak alang kaniya, apan aduna siyay usa ka sulugoong babaye, usa ka Ehiptohanon nga ginganlag Hagar. ² Busa miingon si Sarai kang Abram, "Tan-awa, wala tugoti ni Yahweh nga makabaton ako ug mga anak. Lakaw ug pakigdulog sa akong sulugoon. Kay basin makabaton ako ug anak pinaagi kaniya." Ug namati si Abram sa gisulti ni Sarai. ³ Nahitabo kadto human sa napulo ka tuig gikan sa pagbiya nila sa Canaan nga si Sarai, ang asawa ni Abram, mihatag kang Hagar, nga iyang Ehiptohanong sulugoon, ngadto sa iyang bana aron nga mahimo niyang asawa. ⁴ Busa nakabaton si Abram ug relasyon kang Hagar, ug nagmabdos siya. Sa dihang nakita niya nga nagmabdos siya, iyang gitan-aw ang iyang agalon nga babaye uban ang pagbiay-biay. ⁵ Busa miingon si Sarai kang Abram, "Kining sayop nga ania kanako tungod gayod kanimo. Gihatag ko ang akong sulugoong babaye sa imong paggakos, ug sa dihang nakita niya nga nagmabdos siya, mabiaybiayon na ang iyang pagtan-aw kanako. Tugoti nga si Yahweh ang maghukom tali kanimo ug kanako." ⁶ Apan miingon si Abram kang Sarai, "Tan-awa ko, ang imong sulugoong babaye anaa ilalom sa imong gahom, buhata kaniya ang gihunahuna mong husto." Busa gidaog-daog siya pag-ayo ni Sarai, ug milayas siya gikan kaniya. ⁷ Nakaplagan siya sa anghel ni Yahweh didto sa tuboran sa tubig nga anaa sa kamingawan, ang tuboran nga anaa sa agianan paingon sa Shur. ⁸ Miingon siya, "Hagar, sulugoon ni Sarai, asa ka man gikan ug asa ka man moadto?" Ug miingon siya, "Milayas ako gikan sa akong agalong babaye nga si Sarai." ⁹ Ang anghel ni Yahweh miingon kaniya, "Balik ngadto sa imong agalon nga babaye ug pailalom sa iyang pagdumala." ¹⁰ Unya ang anghel ni Yahweh nag-ingon kaniya, "Padaghanon ko pag-ayo ang imong mga kaliwat, aron mahimo silang hilabihan ka daghan ug dili maihap." ¹¹ Ang anghel ni Yahweh miingon usab kaniya, "Tan-awa, nagmabdos ka, ug manganak ug batang lalaki, ug paganganlan mo siyag Ismael, tungod kay nadungog ni Yahweh ang imong mga pag-antos. ¹² Mahisama siya sa ihalas nga asno. Makigbangi siya batok sa tanang tawo, sama nga ang mga tawo makigbangi kaniya, maong magpuyo siya nga layo sa iyang mga igsoon." ¹³ Busa ginganlan niya si Yahweh nga nakigsulti kaniya, "Ikaw ang Dios nga nakakita kanako," kay miingon siya, "Magpadayon ba ako sa pagtan-aw, bisan ug nakakita na siya kanako?" ¹⁴ Busa ginganlan ang atabay ug Beerlahairoi; tan-awa, anaa kini sa taliwala sa Kades ug Bered. ¹⁵ Gipakatawo ni Hagar ang anak nga lalaki ni Abram, ginganlan ni Abram ug Ismael ang iyang anak nga lalaki, nga gipakatawo ni Hagar. ¹⁶ Si Abram nagpanuigon ug 86-anyos sa dihang gipanganak ni Hagar si Ismael alang kang Abram.

Chapter 17

¹ Sa nag-edad na si Abram ug 99 ka tuig, mipakita si Yahweh kaniya ug miingon, "Ako ang Dios nga Labing Gamhanan. Pagsunod kanako, ug pagmatarong. ² Unya pamatud-an ko ang akong kasabotan tali kanako ug kanimo, ug pasanayon ko ikaw pag-ayo." ³ Mihapa si Abraham sa yuta, ug ang Dios nakigsulti kaniya, nga nagaingon, ⁴ "Alang kanako, tan-awa, ang akong kasabotan anaa kanimo. Mahimo kang amahan sa daghang kanasoran. ⁵ Dili na Abram ang imong ngalan, kondili Abraham na—kay ako kang gipili nga mahimong amahan sa daghang kanasoran. ⁶ Himoon ko ikaw nga magmabungahon pag-ayo, ug himoon ko ang kanasoran gikan kanimo, ug ang mga hari magagikan kanimo. ⁷ Pagatukoron ko ang kasabotan tali kanako ug kanimo, ug ang imong mga kaliwat sunod kanimo, sa tibuok nilang mga kaliwatan alang sa walay kataposang kasabotan, mahimong Dios kanimo ug sa mosunod nimong mga kaliwat. ⁸ Ihatag ko kanimo, ug sa mosunod nimong mga kaliwat, ang yuta diin ikaw nagpuyo, ang tanang kayutaan sa Canaan, alang sa walay kataposan nga kabtangan, ug mahimo nila ako nga Dios." ⁹ Unya miingon ang Dios kang Abraham, "Alang kanimo, tipigi ang akong kasabotan, ikaw ug ang imong mga kaliwat sunod kanimo ngadto sa tibuok nilang mga kaliwatan. ¹⁰ Mao kini ang akong kasabotan, nga kinahanglan nimong tipigan, tali kanako ug kanimo ug sa imong mga kaliwatan sunod kanimo: Matag lalaki nga anaa kaninyo kinahanglan matuli. ¹¹ Kinahanglan ka nga matuli, ug mao kini ang timaan sa kasabotan tali kanako ug kanimo. ¹² Matag lalaki nga anaa kaninyo nga nagpangidaron ug walo ka adlaw kinahanglan matuli, ngadto sa mga kaliwatan sa imong katawhan. Naglakip kini kaniya nga gipakatawo sa imong panimalay ug kaniya nga gipalit sa salapi gikan ni bisan kinsa nga langyaw nga dili lakip sa imong mga kaliwat. ¹³ Siya usab nga natawo sa imong panimalay ug siya nga imong gipalit sa salapi kinahanglan nga tulion. Kining akong kasabotan maanaa sa inyong unod alang sa walay kataposan nga kasabotan. ¹⁴ Si bisan kinsa ang wala matuli nga lalaki nga dili tinuli sa unod sa iyang panit igasalikway gikan sa iyang katawhan. Giguba niya ang akong kasabotan." ¹⁵ Ang Dios nag-ingon kang Abraham, "Alang kang Sarai nga imong asawa, ayaw na siya pagatawaga nga Sarai. Hinuon, ang iyang ngalan mahimo nang Sara. ¹⁶ Panalanginan ko siya, ug pagahatagan ko ikaw ug anak nga lalaki pinaagi kaniya. Panalanginan ko siya, ug mahimo siyang inahan sa mga kanasoran. Ang mga hari sa katawhan magagikan kaniya." ¹⁷ Unya mihapa si Abraham sa yuta, ug mikatawa, ug miingon sa iyang kasingkasing, "Makabuhat pa ba ug bata ang usa ka tawo nga nagpanuigon na ug 100? Ug makaanak pa ba si Sara, nga 90 na ang panuigon?" ¹⁸ Miingon si Abraham sa Dios, "O hinaot unta nga mabuhi si Ismael sa imong atubangan!" ¹⁹ Miingon ang Dios, "Dili, apan si Sara nga imong asawa magmabdos ug lalaki nga anak, ug kinahanglan nga imong panganlan siya ug Isaac. Tukoron ko ang kasabotan kaniya ingon nga walay kataposang kasabotan uban sa iyang mga kaliwat sunod kaniya. ²⁰ Alang kang Ismael, nadungog ko ikaw. Tan-awa, ania ako magpanalangin kaniya, ug himoon ko siya nga magmabungahon, ug pasanayon ko siya nga madagayaon gayod. Mahimo siya nga amahan sa dose ka mga pangulo sa mga tribo, ug pagahimoon ko siyang dako nga nasod. ²¹ Apan pagatukoron ko ang kasabotan uban kang Isaac, nga imabdos ni Sara kanimo sama niining taknaa sa sunod tuig." ²² Sa dihang nahuman na siya sa pakigsulti kaniya, ang Dios mibiya kang Abraham. ²³ Unya gikuha ni Abraham si Ismael nga iyang anak nga lalaki, ug ang tanang natawo sa iyang panimalay, ug kadtong tanang gipalit sa iyang salapi, ang matag kalalakin-an sa panimalay ni Abraham, ug gituli niya sila sa unod sa panit nianang adlawa, sumala sa gisulti sa Dios kaniya. ²⁴ Si Abraham nagpangidaron ug 99 na ka tuig sa dihang gituli ang unod sa iyang panit. ²⁵ Ug si Ismael nga iyang anak napulo ug tulo ka tuig ang edad sa dihang gituli ang panit sa iyang kinatawo. ²⁶ Sa maong adlaw usab silang duha ni Abraham ug Ismael nga iyang anak gituli. ²⁷ Ang tanang mga lalaki nga anaa sa iyang panimalay gituli uban kaniya, lakip kadtong mga natawo sa panimalay ug kadtong gipalit sa salapi gikan sa mga langyaw.

Chapter 18

¹ Nagpakita si Yahweh kang Abraham diha sa katugasan ni Mamre, samtang naglingkod siya sa pultahan sa iyang tolda sa kainiton sa adlaw. ² Mihangad siya ug, tan-awa, nakita niya ang tulo ka mga lalaki nga nagbarog sa iyang atubangan. Sa pagkakita niya kanila, midagan siya aron sa pagtagbo kanila gikan sa pultahan sa tolda ug miyukbo sa yuta. ³ Miingon siya, "Ginoo, kung gikahimut-an mo ako, ayaw sayloi ug biyai ang imong sulugoon. ⁴ Tugoti nga dalhan kamo ug diyutay nga tubig, aron hugasan ang inyong mga tiil, ug pahulay kamo ilalom sa kahoy. ⁵ Tugoti ako sa pagdala ug diyutay nga pagkaon, aron mahupay ang inyong kaugalingon. Pagkahuman makapadayon na kamo sa inyong panaw, sanglit mianhi man kamo sa inyong sulugoon." Ug miingon sila, "Buhata kung unsa ang imong gisulti." ⁶ Unya nagdalidali ug adto si Abraham sa sulod sa barongbarong ngadto kang Sara, ug miingon, "Pagdali, pagkuha ug tulo ka takus sa pinakamaayong harina, masaha kini, ug paghimo ug tinapay." ⁷ Unya midagan si Abraham ngadto sa panon sa mga mananap, ug gikuha niya ang nating baka nga humok ug maayo, ug gihatag kini ngadto sa sulugoon, ug gidali niya kini pag-andam. ⁸ Gikuha niya ang mantikilya ug gatas, ug ang nating baka nga giandam, ug gibutang ang pagkaon sa ilang atubangan, ug nagbarog siya tapad kanila ilalom sa kahoy samtang nangaon sila. ⁹ Miingon sila kaniya, "Diin man si Sara ang imong asawa?" Mitubag siya, "Atua didto sa sulod sa barongbarong." ¹⁰ Miingon siya, "Mobalik gayod ako kanimo sa tingpamulak, ug tan-awa, ang imong asawa nga si Sara makabaton ug anak nga lalaki." Naminaw si Sara didto sa pultahan sa tolda, nga anaa sa iyang luyo. ¹¹ Karon si Abraham ug si Sara tigulang na, ug taas na ang pangidaron, ug si Sara wala na sa sakto nga pangidaron nga ang usa ka babaye makabaton pa ug anak. ¹² Busa mikatawa si Sara sa iyang kaugalingon, nga nag-ingon, "Human nga nagmaluyahon na ako, aduna pa ba akoy kagana, nga ang akong agalon tigulang na man usab?" ¹³ Miingon si Yahweh kang Abraham, "Nganong mikatawa man si Sara ug miingon, 'Makabaton pa ba ako ug anak, nga tigulang na man ako?' ¹⁴ Aduna bay lisod kaayo kang Yahweh? Sa panahon nga akong gitagana, sa tingpamulak, mobalik ako kanimo. Sa samang higayon sa sunod tuig makabaton na ug anak nga lalaki si Sara." ¹⁵ Unya gilimod kini ni Sara ug miingon, "Wala man ako mikatawa," tungod kay nahadlok siya. Mitubag siya, "Dili, mikatawa ka gayod." ¹⁶ Unya mitindog ang mga lalaki aron sa pagbiya ug midungaw paubos sa Sodoma. Miuban si Abraham kanila aron mahatod niya sila sa unahan. ¹⁷ Apan miingon si Yahweh, "Angay bang itago ko kang Abraham kung unsa ang akong pagahimuon, ¹⁸ sanglit mahimo man gayong usa ka bantogan ug gamhanan nga nasod si Abraham, ug ang tanang nasod sa tibuok kalibotan mapanalanginan tungod kaniya? ¹⁹ Kay gipili ko siya aron tudloan niya ang iyang mga anak ug ang iyang panimalay sa pagsunod sa paagi ni Yahweh kung wala na siya, sa pagbuhat ug matarong ug husto, aron buhaton ni Yahweh kang Abraham kung unsa ang iyang gisulti ngadto kaniya." ²⁰ Unya miingon si Yahweh, "Tungod kay ang mga sumbong batok sa Sodoma ug Gomora hilabihan na gayod kadako, ug tungod kay ang ilang mga sala hilabihan na kaayo kadaotan, ²¹ molugsong ako karon didto ug sutaon ang mga sumbong batok kaniya nga nahiabot kanako, kung tinuod ba gayod nga gibuhat nila kini. Kung wala man, masayran ko." ²² Busa ang mga lalaki mibiya gikan didto, ug miadto padulong sa Sodoma, apan si Abraham nagpabilin nga nagbarog sa atubangan ni Yahweh. ²³ Unya miduol si Abraham ug miingon, "Imo ba gayong laglagon ang matarong uban sa daotan? ²⁴ Pananglitan adunay 50 ka matarong nga anaa sa siyudad. Imo ba kining laglagon ug dili luwason ang dapit alang sa 50 ka matarong nga atua didto? ²⁵ Dili mo gayod mahimo kanang butanga, ang mopatay sa mga matarong uban sa daotan, aron nga ang matarong mahisama sa pagtagad sa mga daotan. Dili mo gayod kana mahimo! Dili ba himoon man sa manghuhukom sa tibuok kalibotan kung unsa ang makiangayon?" ²⁶ Miingon si Yahweh, "Kung makakaplag ako ug 50 ka matarong sa siyudad sa Sodoma, dili ko pagalaglagon ang tibuok nga dapit alang kanila." ²⁷ Mitubag si Abraham ug miingon, "Tan-awa, nakaako ako sa pagpakigsulti sa akong Ginoo, bisan tuod abog lamang ako ug mga abo! ²⁸ Pananglitan adunay 45 ka matarong? Imo bang laglagon ang tibuok nga siyudad tungod kay kulang ug lima?" Ug miingon siya, "Dili ko kini pagalaglagon, kung makakaplag ako didto ug 45." ²⁹ Misulti na usab siya kaniya, ug miingon, "Pananglitan adunay 40 nga imong makaplagan didto?" Mitubag siya, "Dili ko kini buhaton alang niadtong 40." ³⁰ Miingon siya, "Palihog ayaw kasuko, Ginoo, aron makahimo pa ako nga makasulti. Pananglitan adunay 30 nga makaplagan didto." Mitubag siya, "Dili ko kini buhaton, kung makakaplag ako ug 30 didto." ³¹ Miingon siya, "Tan-awa, nakaako ako sa pagsulti sa akong Ginoo! Pananglitan adunay makaplagan nga 20 didto." Mitubag siya, "Dili ko kini pagalaglagon alang niadtong 20." ³² Miingon siya, "Palihog ayaw kasuko, Ginoo, ug mosulti ako sa makausa pa sa kataposang higayon. Pananglitan makakaplag ka ug napulo didto." Ug miingon siya, "Dili ko kini pagalaglagon alang niadtong napulo." ³³ Mipadulong si Yahweh sa iyang dalan pagkahuman gayod sa iyang pagpakigsulti kang Abraham, ug mibalik si Abraham sa iyang panimalay.

Chapter 19

¹ Nahiabot ang duha ka anghel didto sa Sodoma sa pagka-gabii, samtang si Lot naglingkod sa ganghaan sa Sodoma. Nakita sila ni Lot, mitindog siya sa pagtagbo kanila, ug mihapa sa yuta. ² Miingon siya, "Palihog mga agalon ko, hangyoon ko kamo nga mohapit sa balay sa inyong alagad, ug mopabilin sa tibuok nga gabii, ug makapanghimasa kamo sa inyong mga tiil. Ug makabangon kamo sa sayo sa kabuntagon, ug magpadayon sa inyong paglakaw." Ug sila nag-ingon, "Dili, kay sa plasa sa lungsod lang kami mopahulay sa tibuok gabii." ³ Apan gihangyo niya sila pag-ayo, ug sila miuban kaniya, ug misulod sila sa iyang balay. Nag-andam siya ug pagkaon ug nagluto siya ug mga tinapay nga walay patubo, ug sila nangaon. ⁴ Apan sa wala pa sila mihigda nagpalibot sa balay ang mga lalaki sa siyudad, ang mga lalaki sa Sodoma, mga batan-on ug mga tigulang, tanang mga lalaki nga gikan sa bisan asang bahin sa siyudad. ⁵ Gitawag nila si Lot, ug miingon sila kaniya, "Hain na ang mga lalaki nga miabot kanimo karong gabhiona? Dad-a sila pagawas nganhi kanamo, aron kami makigdulog kanila." ⁶ Busa migawas si Lot sa pultahan ngadto kanila ug gisirad-an ang pultahan human siya makagawas. ⁷ Ug siya miingon "Nagpakiluoy ako kaninyo, akong mga igsoon, ayaw kamo pagbuhat ug daotan. ⁸ Tan-awa, aduna akoy duha ka mga anak nga babaye nga wala pa nakigdulog kang bisan kinsang lalaki. Naghangyo ako nga tugoti nga ihatag ko sila kaninyo, ug buhata kanila ang bisan unsa nga maayo sa inyong panan-aw. Ug ayaw lang hilabti kining mga tawhana, tungod kay sila mianhi ilalom sa landong sa akong atop." ⁹ Nag-ingon sila, "Pahawa diha!" Ug Nag-ingon usab sila, "Kini siya mianhi ug mipuyo ingon nga langyaw, ug karon siya mahimo natong maghuhukom! Karon, ikaw among buhatan ug mas daotan labaw pa kanila." Gituklod nila pag-ayo si Lot, ug midutdot aron sa pagguba sa pultahan. ¹⁰ Apan gibira sa duha ka lalaki si Lot pasulod sa balay uban kanila ug gisirad-an ang pultahan. ¹¹ Kadtong mga tawo nga anaa sa gawas sa pultahan sa balay, giataki ug gipangbutahan sila sa mga bisita ni Lot, mga batan-on ug mga tigulang, aron nga mangaluya sila sa pagpangita sa pultahan. ¹² Unya ang duha ka lalaki nag-ingon kang Lot, "Aduna ka pa bay kauban dinhi? Bisan kinsa nga umagad nga lalaki, imong mga anak nga lalaki ug imong mga anak nga babaye, ug si bisan kinsa nga imong paryente sa siyudad, kuhaa sila pagawas niining dapita. ¹³ Kay pagalaglagon namo kini nga dapit, tungod kay ang sumbong batok niini midangat sa atubangan ni Yahweh sa hilabihan gayod mao nga gipadala niya kami sa paglaglag niini." ¹⁴ Migawas si Lot ug nakigsulti sa iyang mga umagad nga lalaki, ang mga lalaki nga nagsaad nga makigminyo sa iyang mga anak nga babaye, "Pagdali, gawas niini nga dapit, tungod kay sa dili madugay pagalaglagon ni Yahweh kini nga siyudad." Apan ang iyang mga umagad nga lalaki naghunahuna nga nagtiaw-tiaw siya. ¹⁵ Sa sayo sa kabuntagon, ang mga anghel naghangyo kang Lot nga miingon, "Panglakaw na kamo, ug dad-a ang imong asawa ug ang imong duha ka mga anak nga babaye nga ania dinhi, aron dili kamo mahiapil sa pagsilot sa siyudad." ¹⁶ Apan siya naglanganlangan. Busa gibira sa duha lalaki ang iyang kamot, ug ang kamot sa iyang asawa, ug ang mga kamot sa iyang duha ka mga anak nga babaye, tungod kay si Yahweh nga Dios nagmaluluy-on kaniya. Gidala nila sila pagawas, ug gipahimutang sila sa gawas sa siyudad. ¹⁷ Sa dihang gipagawas na nila sila, usa sa mga lalaki nag-ingon, "Dagan alang sa inyong kinabuhi! Ayaw paglingi o paghunong bisan asa sa kapatagan. Ikyas ngadto sa kabukiran aron dili kamo mahiapil pagkapapas." ¹⁸ Si Lot nag-ingon kanila, "Ayaw, palihog, mga agalon ko! ¹⁹ Ang inyong alagad nakakaplag ug kaluoy sa inyong atubangan, ug gipakita ninyo kanako ang dako ninyong kaayo sa pagluwas sa akong kinabuhi, apan dili ako makahimo sa pag-ikyas ngadto sa mga bukid, tungod kay maapsan ako sa katalagman, ug ako mamatay. ²⁰ Tan-awa, kanang usa ka gamay nga siyudad nga haduol paigo na nga makadagan ako didto. Palihog, paikyasa ako didto (Dili ba gamay ra man kini?), ug ang akong kinabuhi maluwas." ²¹ Mitubag siya kaniya, "Sige, gidawat ko usab kining imong gihangyo, ug dili ko pagalaglagon ang siyudad nga imong giingon. ²² Pagdali! ug ikyas na didto, tungod kay dili ako makabuhat bisan unsa hangtod nga mahiabot ka didto." Busa gitawag ang siyudad ug Zoar. ²³ Ang adlaw misidlak ibabaw sa kalibotan sa dihang nahiabot si Lot sa Zoar. ²⁴ Unya gipaulanan ni Yahweh ug asupre ug kalayo ang Sodoma ug Gomora, migula kini gikan sa langit. ²⁵ Gigun-ob niya kadtong mga siyudad, ug ang tanang kapatagan, ug ang tanang mga nagpuyo sa maong mga siyudad, ug ang mga tanom nga nagtubo sa yuta. ²⁶ Apan ang asawa ni Lot, nga nagsunod kaniya, milingi sa likod, ug siya nahimong haligi nga asin. ²⁷ Mibangon si Abraham sa sayo sa kabuntagon ug miadto sa dapit nga diin siya mibarog sa atubangan ni Yahweh. ²⁸ Milantaw siya paubos sa Sodoma ug Gomora ug paingon sa tibuok yuta sa kapatagan. Siya milantaw ug iyang nakita ang aso gikan sa yuta sama sa aso sa dakong hudno. ²⁹ Busa sa dihang gigun-ob sa Dios ang mga siyudad sa kapatagan, nahinumduman sa Dios si Abraham. Gipagawas niya si Lot taliwala sa kadaot sa dihang iyang gigun-ob ang mga siyudad diin si Lot nagpuyo. ³⁰ Apan mitungas si Lot gikan sa Zoar aron mopuyo sa kabukiran uban ang iyang duha ka mga anak nga babaye, tungod kay siya nahadlok nga mopuyo sa Zoar. Busa nagpuyo siya sa langub, siya ug ang iyang duha ka mga anak nga babaye. ³¹ Ang kamaguwangan nga anak miingon ngadto sa manghod, "tiguwang na ang atong amahan, ug walay lalaki sa bisan asang dapit aron makigdulog kanato sumala sa pamaagi sa tibuok kalibotan. ³² Dali, atong paimnon ug bino ang atong amahan, ug makigdulog kita kaniya, aron mamahimo natong mapadaghan ang banay sa atong amahan." ³³ Busa gipainom nila ang ilang amahan ug bino niadtong gabhiona. Unya ang kinamaguwangang anak miadto sa sulod ug nakigdulog sa iyang amahan; wala nasayod si Lot sa dihang mihigda ang iyang kinamaguwangang anak, ni sa iyang pagbangon. ³⁴ Sa pagkasunod nga adlaw ang kinamaguwangang anak miingon ngadto sa manghod, "Paminaw, nakigdulog ako sa atong amahan kagabii. Atong paimnon ug bino ang atong amahan pag-usab, ug kinahanglan nimo nga mosulod ug makigdulog uban kaniya, aron mamahimo natong mapadaghan ang banay sa atong amahan." ³⁵ Busa nahimo nila nga napainom ang ilang amahan ug bino niadtong gabhiona pag-usab, ug ang manghod niadto ug nakigdulog kaniya. Wala nasayod si Lot sa dihang mihigda ang iyang kinamanghorang anak, ni sa iyang pagbangon. ³⁶ Busa ang duha ka mga anak nga babaye ni Lot nagmabdos pinaagi sa ilang amahan. ³⁷ Ang kinamaguwangang anak nanganak ug lalaki, ug ginganlan niya ug Moab. Nahimo siyang katigulangan sa katawhan sa mga Moabnon sa karong panahon. ³⁸ Alang sa kinamanghorang anak, siya nanganak usab ug lalaki, ug ginganlan kini ug Ben Ami. Nahimo siyang katigulangan sa katawhan sa mga Amonihanon sa karong panahon.

Chapter 20

¹ Gikan didto mipanaw si Abraham ug nagpadulong sa yuta sa Negeb, ug nagpuyo siya sa tunga-tunga sa Kades ug Sur. Usa siya ka langyaw nga nagpuyo sa Gerar. ² Si Abraham miingon mahitungod sa iyang asawa nga si Sara, "Siya mao ang akong igsoon nga babaye." Unya ang hari sa Gerar nga mao si Abimelec nagpadala sa iyang mga tawo ug ilang gikuha si Sara. ³ Apan ang Dios nagpakita kang Abimelec pinaagi sa damgo nianang gabhiona, ug siya miingon kaniya, "Tan-awa, mamatay ka tungod sa babaye nga imong gikuha, kay asawa siya sa usa ka tawo." ⁴ Karon si Abimelec wala miduol kaniya ug siya nag-ingon, "Ginoo, pagapatyon mo ba bisan ang nasod nga matarong? ⁵ Dili ba diay siya mismo ang nag-ingon kanako, 'Siya akong igsoong babaye?' Ug bisan siya mismo ang nag-ingon, 'Siya akong igsoong lalaki.' Gihimo ko kini sa pakamatinud-anon sa akong kasing-kasing ug dili sad-an ang akong mga kamot." ⁶ Unya ang Dios miingon kaniya pinaagi sa damgo, "Oo, nasayod usab ako nga nabuhat mo kini sa pagkamatinud-anon sa imong kasing-kasing, ug wala ko usab gitugot nga ikaw makasala batok kanako. Busa wala ko ikaw tugoti nga imo siyang hilabtan. ⁷ Busa, ibalik ang asawa sa tawo, tungod kay siya usa man ka propeta. Mag-ampo siya alang kanimo, ug ikaw mabuhi. Apan kung dili mo siya iuli, sayri nga ikaw ug ang tanang anaa kanimo mangamatay gayod." ⁸ Mibangon sa sayo sa kabuntangon si Abimelec ug iyang gipatawag ang tanan niyang mga sulugoon ngadto kaniya. Iyang gisugilon kining tanang mga butanga ngadto kanila, ug ang mga tawo nangahadlok pag-ayo. ⁹ Unya gipatawag ni Abimelec si Abraham ug nag-ingon kaniya, "Unsa man kining imong gibuhat kanamo? Giunsa ko man pagkasala kanimo, nga gidad-an mo ako ug ang akong gingharian ug dakong sala? Nakabuhat ka kanako sa dili unta angay buhaton." ¹⁰ Nag-ingon si Abimelec kang Abraham, "Unsa man ang nagtukmod kanimo aron buhaton kining mga butanga?" ¹¹ Nag-ingon si Abraham, "Tungod kay ako naghuna-huna, 'Wala gayo'y kahadlok sa Dios kini nga dapit, ug pagapatyon nila ako tungod sa akong asawa.' ¹² Labot pa niana, tinuod gayod nga siya akong igsoong babaye, ang anak nga babaye sa akong amahan, apan dili siya anak nga babaye sa akong inahan; ug siya nahimong akong asawa. ¹³ Sa dihang gipabiya ako sa Dios sa balay sa akong amahan ug mipanaw sa nagkalainlaing dapit, miingon ako kaniya, 'Kinahanglan ipakita mo kanako ang pagkamatinud-anon isip akong asawa: Sa bisan asang dapit kita moadto, ikaw moingon bahin kanako, "Siya ang akong igsoong lalaki."" ¹⁴ Unya gikuha ni Abimelec ang karnero ug baka, ug mga lalaki ug babaye nga mga sulugoon, ug gihatag kang Abraham. Unya iyang gibalik si Sara, ang asawa ni Abraham, ngadto kaniya. ¹⁵ Miingon si Abimelec, "Tan-awa, anaa sa imong atubangan ang akong yuta. Pagpuyo sa bisan asa nimo gusto." ¹⁶ Unya miingon siya kang Sara, "Tan-awa, naghatag ako ug isa ka libo ka plata sa imong igsoong lalaki. Kini alang sa pagtabon sa bisan unsang paglapas batok kanimo sa mga mata sa imong mga kauban, ug sa atubangan sa tanan, ikaw nahimong hingpit nga maayo." ¹⁷ Unya nag-ampo si Abraham ngadto sa Dios, ug giayo sa Dios si Abimelec, ang iyang asawa, ang iyang mga sulugoon nga babaye aron sila makabaton ug mga anak. ¹⁸ Kay gihimo man ni Yahweh nga ang mga babaye sa panimalay ni Abimelec nahimong mga baog sa hingpit, tungod kang Sara, nga asawa ni Abraham.

Translation Questions

Chapter 21

¹ Gitagad ni Yahweh si Sara sumala sa iyang gisulti nga pagabuhaton, ug gibuhat ni Yahweh ang iyang gisaad kang Sara. ² Nagmabdos si Sara ug nanganak ug usa ka batang lalaki alang kang Abraham sa natigulang na siya, sumala sa gitagal nga panahon nga gisulti sa Dios kaniya. ³ Ginganlan ni Abraham ang iyang anak nga lalaki ug Isaac, siya nga gipakatawo kaniya, nga gipanganak ni Sara. ⁴ Gituli ni Abraham ang iyang anak nga si Isaac sa dihang walo na kini ka adlaw, sumala sa gisugo kaniya sa Dios. ⁵ Nagpanuigon si Abraham ug 100 ka tuig sa pagkatawo ni Isaac alang kaniya. ⁶ Miingon si Sara, "Gipakatawa ako sa Dios; ang tanang makadungog mangatawa uban kanako." ⁷ Miingon usab siya, "Kinsa ba ang makaingon kang Abraham nga si Sara makapasuso pa sa mga bata, ug ania ako nakapahimugso pa kaniya ug usa ka batang lalaki sa iyang katigulangon!" ⁸ Midako ang bata ug gilutas nila kini, ug nagpakombira si Abraham sa adlaw sa paglutas kang Isaac. ⁹ Nakita ni Sara nga gibiaybiay sa anak ni Hagar nga Ehiptohanon si Isaac, nga gipakatawo ni Hagar alang kang Abraham. ¹⁰ Busa gisultihan niya si Abraham, "Papahawaa kining ulipong babaye ug ang iyang anak: kay ang anak niining sulugoong babaye dili mahimong manununod uban ang akong anak, nga si Isaac." ¹¹ Kining mga butanga nakapaguol pag-ayo kang Abraham tungod sa iyang anak nga lalaki. ¹² Apan gisultihan sa Dios si Abraham, "Ayaw kaguol tungod sa bata, ug tungod sa imong ulipong babaye. Paminawa ang tanang mga pulong nga iyang gisulti kanimo mahitungod niining mga butanga, tungod kay pinaagi kang Isaac paganganlan ang imong kaliwatan. ¹³ Himoon ko usab nga dakong nasod ang anak nga lalaki sa ulipong babaye, tungod kay kaliwat mo man gihapon siya." ¹⁴ Mibangon si Abraham sayo sa kabuntagon, ug mikuha ug tinapay ug panit nga panudlanan sa tubig, ug gihatag ngadto kang Hagar, gipapas-an niya kini. Gihatag niya ang bata kaniya ug gipalakaw. Mipahawa si Hagar ug naglatagaw didto sa kamingawan sa Beersheba. ¹⁵ Sa nahurot na ang tubig sa panit nga panudlanan, gibiyaan niya ang bata ilalom sa usa ka kahoy. ¹⁶ Unya milakaw siya ug milingkod palayo dyutay sa bata, sama sa gilay-on sa pagbuhi sa pana, kay miingon siya, "Dili ako makaako sa pagtan-aw sa kamatayon sa bata." Sa paglingkod niya atbang sa bata, missinggit siya ug mihilak. ¹⁷ Nadungog sa Dios ang tingog sa bata, ug gitawag sa anghel sa Dios si Hagar gikan sa langit, ug miingon kaniya, "Unsa bay nakapahasol kanimo, Hagar? Ayaw kahadlok, kay nadungog sa Dios ang tingog sa bata sa nahimutangan niini. ¹⁸ Tindog, sakwata ang bata, ug dasiga siya; kay himoon ko siyang dakong nasod." ¹⁹ Unya giablihan sa Dios ang iyang mga mata, ug nakita niya ang atabay nga may tubig. Miadto siya ug gipuno ug tubig ang panit nga panudlanan, ug gipainom ang bata. ²⁰ Ang Dios nag-uban sa bata, ug nagtubo siya. Mipuyo siya sa kamingawan ug nahimong usa ka magpapana. ²¹ Mipuyo siya sa kamingawan sa Paran, ug ang iyang inahan mikuha ug usa ka asawa alang kaniya gikan sa yuta sa Ehipto. ²² Miabot ang panahon nga sila si Abimelec ug si Phicol ang kapitan sa iyang mga kasundalohan nakigsulti kang Abraham, ug miingon, "Ang Dios nag-uban kanimo sa tanan nimong gibuhat. ²³ Busa karon panumpa kanako dinhi pinaagi sa Dios nga dili mo gayod ako limbongan, ni bisan ang akong mga kaanakan, ni bisan ang akong mga kaliwatan. Ipakita kanako ug didto sa yuta nga imong gipuy-an ang sama gihapong kasabotan sa pagkamatinud-anon nga akong gipakita kanimo." ²⁴ Si Abraham mitubag, "Ipanumpa ko." ²⁵ Mireklamo usab si Abraham kang Abimelec mahitungod sa atabay nga giilog sa mga sulugoon ni Abimelec gikan kaniya. ²⁶ Si Abimelec miingon, "Wala ako masayod kinsa ang nagbuhat niining mga butanga. Wala ka man magsulti kanako kaniadto; wala ako makadungog niini kondili karon lamang." ²⁷ Busa gikuha ni Abraham ang karnero ug ang baka ug gihatag kini kang Abimelec, ug naghimo silang duha ug usa ka kasabotan. ²⁸ Busa gilain ni Abraham alang kanila ang pito ka nating baye nga mga karnero gikan sa panon. ²⁹ Si Abimelec miingon kang Abraham, "Unsa may buot ipasabot niining imong nilain nga pito ka nating baye nga mga karnero?" ³⁰ Mitubag siya, "Kining pito ka nating baye nga mga karnero nga pagadawaton nimo gikan sa akong kamot, mahimo kining saksi alang kanako, nga gikalot ko gayod kini nga atabay." ³¹ Busa gitawag niya ug Beersheba ang maong dapit, tungod kay didto man silang duha nanumpa, ³² Naghimo sila ug kasabotan didto sa Beersheba, ug unya si Abimelec ug si Phicol, ang kapitan sa iyang mga kasundalohan, mipauli ngadto sa yuta sa mga Filistihanon. ³³ Gitanom ni Abraham ang kahoy nga tamarisko sa Beersheba. Gisimba niya didto si Yahweh, ang walay kataposang Dios. ³⁴ Nagpabiling langyaw si Abraham didto sa yuta sa mga Filistihanon sa daghang mga adlaw.

Chapter 22

¹ Miabot ang panahon human niining mga butanga nga gisulayan sa Dios si Abraham. Miingon siya kaniya, "Abraham!" Mitubag si Abraham, "Ania ako". ² Unya miingon ang Dios, "Dad-a ang imong anak, ang bugtong mong anak nga lalaki nga si Isaac nga imong hinigugma, ug adto sa yuta sa Moriah. Ihalad siya didto ingon nga halad sinunog sa usa sa mga kabukiran didto, nga akong isulti kanimo. ³ Busa mibangon si Abraham sa sayo sa kabuntagon, ug gikargahan niya ang asno, ug gidala niya uban kaniya ang duha ka batan-ong mga lalaki, kauban si Isaac nga iyang anak nga lalaki. Nangahoy siya alang sa halad sinunog, unya migikan na sa iyang panaw padulong sa dapit nga gisulti sa Dios kaniya. ⁴ Sa ikatulo ka adlaw mihangad si Abraham ug nakita niya ang dapit sa halayo. ⁵ Unya miingon si Abraham sa iyang mga batan-ong lalaki, "Hulat dinhi uban sa asno, ug ako ug ang bata lamang moadto didto. Mosimba kami ug mobalik ra kaninyo." ⁶ Unya gikuha ni Abraham ang sugnod alang sa halad sinunog ug gipapas-an kini kang Isaac nga iyang anak. Gidala niya sa iyang kamot ang kalayo ug ang punyal; ug nangadto na silang duha. ⁷ Nakigsulti si Isaac sa iyang Amahan ug miingon, "Amahan ko." ug mitubag siya, "Ania ako, akong anak." Miingon siya, "Tan-awa, may kalayo ug pangsugnod dinhi, apan diin na man ang karnero alang sa halad sinunog?" ⁸ Miingon si Abraham, "Ang Dios sa iyang kaugalingon magapatagbo sa karnero alang sa halad sinunog, anak ko." Busa mipadayon na silang duha. ⁹ Sa nahiabot na sila sa dapit nga gisulti sa Dios kaniya, nagbuhat si Abraham ug halaran didto ug gibutang niya ang mga sugnod niini. Unya gigapos niya ni Isaac nga iyang anak ug gipahigda ibabaw sa halaran, sa ibabaw sa mga sugnod. ¹⁰ Ug giisa ni Abraham ang iyang kamot ug gikuha ang punyal aron patyon ang iyang anak. ¹¹ Ug unya ang anghel ni Yahweh mitawag kaniya gikan sa langit ug miingon, "Abraham, Abraham!" ug miingon si Abraham, "Ania ako." ¹² Miingon siya, "Ayaw pagbakyawa ang imong kamot batok sa bata, ni modagmal kaniya, kay nasayod na ako nga nahadlok ka sa Dios, sa pagpakita nga wala mo gihikaw ang imong anak nga lalaki, ang bugtong mong anak nga lalaki gikan kanako." ¹³ Mihangad si Abraham ug ania karon, sa iyang likod adunay laking karnero nga nagapos ang sungay sa kasagbotan. Giadto ug gikuha ni Abraham ang laking karnero ug gihalad ingon nga halad sinunog puli sa iyang anak. ¹⁴ Busa gitawag ni Abraham kadtong dapita ug, "Si Yahweh ang magapatagbo," ug gitawag kini niining panahona, "Sa bukid ni Yahweh ipatagbo kini." ¹⁵ Ang anghel ni Yahweh mitawag kang Abraham sa ikaduhang higayon gikan sa langit ¹⁶ ug miingon—mao kini ang mensahe ni Yahweh, "Pinaagi sa akong kaugalingon manumpa ako nga tungod sa imong pagbuhat niining butanga, ug wala mihikaw sa imong anak nga lalaki, nga imong bugtong anak, ¹⁷ pagapanalanginan ko gayod ikaw ug padaghanon pag-ayo ang imong kaliwatan sama kadaghan sa mga bituon sa kalangitan, ug sama kadaghan sa mga balas sa baybayon; ug ang imong kaliwatan manag-iya sa mga ganghaan sa ilang mga kaaway. ¹⁸ Pinaagi sa imong kaliwatan mapanalanginan ang tanang kanasoran sa kalibotan, tungod kay mituman ka man sa akong tingog." ¹⁹ Busa gibalikan ni Abraham ang iyang mga batan-ong lalaki, ug mibiya sila ug nanglakaw padulong sa Beersheba, ug mipuyo siya sa Beersheba. ²⁰ Miabot ang higayon human niining mga butanga nga gisuginlan si Abraham, "Si Milca nanganak ug mga anak, ingon man ang imong igsoong lalaki nga si Nahor." ²¹ Sila mao si Uz ang kamagulangan, si Buz ang iyang igsoon nga lalaki, si Kemuel ang amahan ni Aram, ²² si Chesed, si Hazo, si Pildash, si Jidlaph, ug si Betuel. ²³ Si Betuel nahimong amahan ni Rebeca. Mao kini ang walo ka anak ni Milca nga gipanganak alang kang Nahor nga igsoong lalaki ni Abraham. ²⁴ Ang iyang kapuyopuyo, nga ginganlan ug Reuma, nanganak usab kang Teba, kang Gaham, kang Tahas, ug kang Maaca.

Chapter 23

¹ Nabuhi si Sara sulod sa 127 ka tuig. Mao kini ang katuigan sa kinabuhi ni Sara. ² Namatay si Sara sa Kiriath Arba, nga mao na ang Hebron, sa yuta sa Canaan. Nagbangotan si Abraham ug naghilak alang kang Sara. ³ Unya mitindog si Abraham ug mibiya gikan sa patayng lawas sa iyang asawa, ug nakigsulti sa mga anak nga lalaki ni Heth nga nag-ingon, ⁴ "Usa ako ka langyaw diha kaninyo. Palihog papalita ako ug yuta diha kaninyo nga kalubngan, aron akong kalubngan sa akong minatay." ⁵ Mitubag ang mga anak nga lalaki ni Heth kang Abraham, nga nag-ingon, ⁶ "Paminawa kami, akong agalon. Usa ikaw ka prinsipe sa Dios taliwala kanamo. Ilubong ang imong minatay sa labing maayo namong mga lubnganan. Walay usa kanamo ang mohikaw kanimo sa iyang lubnganan, aron nga imong malubong ang imong minatay. ⁷ Mitindog si Abraham ug miyukbo sa katawhan niadtong yutaa, sa mga anak nga lalaki ni Heth. ⁸ Gisultihan niya sila, nga nag-ingon, "Kung mitugot kamo nga ilubong ko ang akong minatay, nan paminawa ako ug hangyoa si Efron ang anak nga lalaki ni Zohar alang kanako. ⁹ Hangyoa siya sa pagbaligya kanako sa langob sa Macpela, nga iyang gipanag-iya, nga atua sa kinatumyan sa iyang kaumahan. Sa igo nga kantidad ipabaligya kini kaniya nganhi kanako diha sa kadaghanan ingon nga gipanag-iyahan alang sa usa ka dapit nga lubnganan. ¹⁰ Karon naglingkod si Efron kauban sa mga anak nga lalaki ni Heth, ug gitubag ni Efron ang Hitihanon si Abraham nga madunggan sa mga anak nga lalaki ni Heth, ug sa tanang miadto sa ganghaan sa iyang siyudad, nga nag-ingon, ¹¹ Dili, paminawa ako akong agalon. Ihatag ko kanimo ang uma, ug ang langob nga anaa niini. Ihatag ko kini kanimo atubangan sa mga anak sa akong katawhan. Ihatag ko kini kanimo aron kalubngan sa imong minatay." ¹² Unya si Abraham sa iyang kaugalingon miyukbo atubangan sa katawhan niadtong yutaa. ¹³ Misulti siya kang Efron nga madungog sa katawhan niadtong yutaa, nga nag-ingon, "Apan kung itugot nimo, palihog paminawa ako. Bayaran ko ang kaumahan. Dawata ang salapi gikan kanako, ug ilubong ko ang akong minatay didto." ¹⁴ Mitubag si Efron kang Abraham, nga nag-ingon, ¹⁵ "Palihog, agalon ko, paminaw kanako. Ang yuta nagkantidad ug 400 ka siklo sa plata, unsa ra man kana tali kanako ug kanimo? Ilubong ang imong minatay. ¹⁶ Miuyon si Abraham kang Efron ug gitimbang niya sa kantidad sa plata nga iyang gisulti nga madunggan sa mga anak nga lalaki ni Heth, 400 ka siklo nga plata, sumala sa sukaranan sa sukdanan sa mga tigpatigayon. ¹⁷ Busa ang uma ni Efron, nga anaa sa Macpela, nga duol sa Mamre, nga mao ang uma, ang langob nga anaa niini, ug ang tanang kakahoyan nga anaa sa uma ug sa mga utlanan nga naglibot niini, ¹⁸ gihatag kang Abraham pinaagi sa pagpalit niini diha sa atubangan sa mga anak nga lalaki ni Heth, ug sa tanan usab nga miadto sa ganghaan sa iyang siyudad. ¹⁹ Human niini, gilubong ni Abraham si Sara nga iyang asawa sa langob nga anaa sa uma sa Macpela nga duol sa Mamre, nga mao ang Hebron, sa yuta sa Canaan. ²⁰ Busa ang uma ug ang langob niini napanag-iyahan ni Abraham ingon nga dapit nga lubngan nga gikan sa mga anak nga lalaki ni Heth.

Chapter 24

¹ Karon si Abraham tigulang na, anaa na sa katigulangon, ug gipanalanginan ni Yahweh si Abraham sa tanang mga butang. ² Gisultihan ni Abraham ang iyang sulugoon, nga mao ang labing tigulang sa iyang panimalay ug ang piniyalan sa tanang anaa kaniya, "Ibutang ang imong kamot ilalom sa akong paa ³ ug papanumpaon ko ikaw pinaagi kang Yahweh, ang Dios sa langit ug ang Dios sa yuta, nga dili ka magpili ug asawa alang sa akong anak nga lalaki gikan sa mga anak nga babaye sa mga Canaanhon, diin ako maghimo sa akong pinuy-anan. ⁴ Apan moadto ka sa akong kaugalingong nasod, ug sa akong mga kabanay, ug pilia ang usa ka asawa alang sa akong anak nga lalaki nga si Isaac." ⁵ Ang sulugoon miingon kaniya, "Unsaon man kung dili buot mokuyog kanako ang babaye niining yutaa? Dad-on ko ba ang imong anak nga lalaki balik sa dapit nga imong gigikanan?" ⁶ Miingon si Abraham kaniya, "Siguradoha nga dili mo gayod pagadad-on ang akong anak nga lalaki balik didto! ⁷ Si Yahweh, ang Dios sa langit, nga maoy nagkuha kanako gikan sa pinuy-anan sa akong amahan ug gikan sa yuta sa akong mga kabanay, ug ang nanumpa kanako sa maligdong nga panumpa, nga nag-ingon, 'Sa imong kaliwat ihatag ko kining yutaa,' ipadala niya ang iyang anghel una kanimo, ug makakita ka ug usa ka asawa alang sa akong anak nga lalaki gikan didto. ⁸ Apan kung ang babaye dili buot mokuyog kanimo, nan makalingkawas ka na gikan niining gipanumpa kanako. Ayaw lamang dad-a ang akong anak nga lalaki balik didto." ⁹ Busa gibutang sa sulugoon ang iyang kamot sa ilalom sa paa ni Abraham nga iyang agalon, ug nanumpa kaniya mahitungod niining butanga. ¹⁰ Gikuha sa sulugoon ang napulo ka mga kamelyo sa iyang agalon ug mibiya. Gidala usab niya ang tanang matang sa mga gasa gikan sa iyang agalon. Mibiya siya ug miadto sa rehiyon sa Aram Naharaim, sa siyudad sa Nahor. ¹¹ Gipaluhod niya ang mga kamelyo sa kilid sa atabay nga may tubig nga anaa sa gawas sa siyudad. Gabii na kadto, ang takna sa pagpanggawas sa mga babaye aron sa pagkabo ug tubig. ¹² Unya miingon siya, "Yahweh, Dios sa akong agalon nga si Abraham, hatagi ako ug kalamposan karong adlawa ug ipakita ang imong matinud-anong pakigsaad ngadto sa akong agalon nga si Abraham. ¹³ Tan-awa, ania ako nagtindog kilid sa tuboran sa tubig, ug ang mga anak nga babaye sa mga tawo sa siyudad manggula aron sa pagkabo ug tubig. ¹⁴ Tugoti nga mahitabo ang sama niini. Kung mosulti ako sa batan-ong babaye, 'Palihog ipaubos ang imong banga aron makainom ako,' ug mosulti siya kanako, 'Inom, ug paimnon ko usab ang imong mga kamelyo,' ug tugoti nga siya na ang imong pilion alang sa imong sulugoon nga si Isaac. Pinaagi niini masayran ko nga gipakita mo ang matinud-anong pakigsaad ngadto sa akong agalon." ¹⁵ Miabot ang higayon nga sa wala pa siya mahuman sa pagsulti, ania karon, miabot si Rebeca nga nagpas-an ug banga. Natawo si Rebeca kang Betuel nga anak nga lalaki ni Milca, ang asawa ni Nahor nga igsoong lalaki ni Abraham. ¹⁶ Maanyag kaayo ang dalaga ug usa ka ulay. Wala pay lalaki nga nakadulog kaniya. Milugsong siya sa tubod ug gipuno ang iyang banga, ug mitungas. ¹⁷ Unya midagan ang sulugoon aron sa pagsugat kaniya ug miingon, "Palihog hatagi ako ug gamay nga mainom gikan sa imong banga." ¹⁸ Miingon siya, "Inom, akong agalon," ug gipaubos dayon niya ang banga sa iyang kamot, ug gipainom siya. ¹⁹ Sa pagkahuman na niya ug pagpainom kaniya, miingon siya, "Magkabo usab ako ug tubig alang sa imong mga kamelyo, hangtod matapos sila sa pag-inom." ²⁰ Busa nagdali-dali siya ug gihurot niya pagbubo ang tubig sa banga ngadto sa pasungan sa paimnanan, unya midagan siya pagbalik sa atabay aron sa pagkabo ug tubig, ug mikabo ug tubig alang sa tanan niyang mga kamelyo. ²¹ Ang tawo nagtan-aw lamang kaniya sa hilom aron masuta kung gipalampos ba gayod ni Yahweh ang iyang panaw o wala. ²² Sa pagkahuman na sa pag-inom sa mga kamelyo, gipagawas sa tawo ang bulawang ariyos alang sa ilong nga adunay gibug-aton nga katunga sa shekel, ang duha ka bulawang porselas alang sa iyang mga bukton nga adunay gibug-aton nga napulo ka shekels, ²³ ug nangutana, "Kang kinsa ka bang anak? Palihog sultihi ako, aduna bay lawak sa balay sa imong amahan alang kanamo aron kami mamahulay sa kagabhion?" ²⁴ Miingon siya kaniya, "Ako ang anak nga babaye ni Betuel nga anak nga lalaki ni Milca, nga gianak niya gikan kang Nahor. ²⁵ Miingon usab siya kaniya, "Aduna kami daghang dagami ug kumpay, ug aduna usab kami lawak alang kaninyo aron kapahulayan sa kagabhion." ²⁶ Unya miyukbo ang tawo ug misimba kang Yahweh. ²⁷ Miingon siya, "Bulahan si Yahweh, ang Dios sa akong agalon nga si Abraham, nga wala mobiya sa iyang matinud-anong pakigsaad ug takos siya nga kasaligan ngadto sa akong agalon. Ingon man kanako, gigiyahan ako ni Yahweh ngadto sa panimalay sa kabanay sa akong agalon." ²⁸ Unya midagan ang dalaga ug gipahibalo niya ang panimalay sa iyang inahan mahitungod sa tanang mga nahitabo. ²⁹ Karon si Rebeca adunay igsoong lalaki, ug ang iyang ngalan mao si Laban. Midagan si Laban padulong sa tawo nga anaa pa sa dalan daplin sa tubod. ³⁰ Sa pagkakita niya sa ariyos sa ilong ug sa mga porselas sa bukton sa iyang igsoong babaye, ug sa pagkadungog niya sa mga gipangsulti ni Rebeca nga iyang igsoong babaye, "Mao kini ang gisulti sa tawo kanako," giadto niya ang maong tawo, ug tan-awa, nagtindog siya uban ang mga kamelyo didto sa tubod. ³¹ Ug miingon si Laban, "Dayon, ikaw nga gipanalanginan ni Yahweh. Nganong nagtindog ka man diha sa gawas? Giandam ko na ang pinuy-anan, ug ang dapit alang sa mga kamelyo." ³² Busa midayon ang tawo sa pinuy-anan ug gihaw-as niya ang dala sa mga kamelyo. Gihatagan ang mga kamelyo sa dagami ug gipakaon, ug gihatagan siya ug tubig nga ikahugas sa iyang mga tiil ug sa mga tiil sa mga tawong kauban niya. ³³ Giandaman nila siya ug pagkaon aron siya makakaon, apan miingon ang tawo, "Dili sa ako mokaon hangtod dili ko maisugilon kaninyo ang angay nakong isulti." Si Laban miingon, "Sige sulti na." ³⁴ Miingon siya, "Ako mao ang sulugoon ni Abraham, ³⁵ Gipanalanginan pag-ayo ni Yahweh ang akong agalon ug nahimo siyang bantogan. Gihatagan niya siya ug panon sa mga karnero ug panon sa mga baka, salapi ug bulawan, mga lalaki ug babayeng sulugoon, ug mga kamelyo ug mga asno. ³⁶ Si Sara, nga asawa sa akong agalon, nanganak ug usa ka lalaki alang sa akong agalon sa pagkatigulang na niya, ug gihatagan niya sa tanang butang nga iyang gipanag-iyahan. ³⁷ Gipapanumpa ako sa akong agalon, nga nag-ingon, "Dili ka magpili ug usa ka asawa alang sa akong anak nga lalaki gikan sa mga anak nga babaye sa mga Canaanhon, kansang yuta nga akong gipuy-an. ³⁸ Hinuon, moadto ka sa pamilya sa akong amahan ug sa akong mga kabanay, ug pangita ug asawa alang sa akong anak nga lalaki.' ³⁹ Miingon ako sa akong agalon, 'Tingali dili mosunod ang babaye kanako.' ⁴⁰ Apan miingon siya kanako, 'Si Yahweh, nga diha sa iyang atubangan naglakaw ako, magpadala sa iyang anghel uban kanimo ug palamposon niya ang imong panaw, aron nga makapangita ka ug usa ka asawa alang sa akong anak nga lalaki gikan sa akong mga kabanay ug gikan sa banay sa pamilya sa akong amahan. ⁴¹ Apan makalingkawas ka lamang sa akong panumpa kung mahiabot ka na sa akong mga kabanay ug dili nila siya ihatag kanimo. Ug mahimo kanang gawasnon gikan sa akong panumpa.' ⁴² Busa karong adlawa miabot ako sa tuboran, ug miingon, "O Yahweh, Dios sa akong agalon nga si Abraham, palihog, kung himoon mo man gayod nga malamposon ang akong pagpanaw - ⁴³ ania ako, nagtindog sa dapit sa tuboran sa tubig - tugoti nga ang mga dalaga nga mogawas aron sa pagkabo ug tubig, ang babaye nga akong sultihan, "Palihog, hatagi ako sa gamayng tubig gikan sa imong banga aron ako makainom," ⁴⁴ ang babaye nga moingon kanako, "Inom, ug mokabo usab ako ug tubig alang sa imong mga kamelyo" - hinaot nga siya na unta mao ang babaye nga gipili nimo Yahweh, alang sa anak nga lalaki sa akong agalon.' ⁴⁵ Bisan sa wala pa ako matapos sa kinasingsing nga akong pagsulti, anaa, migawas si Rebeca nga nagpas-an ug banga ug milugsong siya ngadto sa tuboran aron sa pagkabo ug tubig. Busa giingnan ko siya, 'Palihog, paimna ako.' ⁴⁶ Gipaubos dayon niya ang iyang gipas-an nga banga ug miingon, 'Inom, ug hatagan ko usab ug tubig ang imong mga kamelyo.' Busa miinom ako, ug gipainom usab niya ang mga kamelyo. ⁴⁷ Nangutana ako kaniya ug miingon, "Kang kinsa ka man nga anak?" Mitubag siya, "Anak nga babaye ni Betuel, nga anak ni Nahor nga gihimugso ni Milca gikan kaniya." Ug unya gibutangan nako ug ariyos ang iyang ilong ug mga porselas sa iyang mga bukton." ⁴⁸ Ug unya miyukbo ako ug misimba kang Yahweh, ug gidayeg si Yahweh, ang Dios sa akong agalon nga si Abraham, nga maoy naggiya kanako sa husto nga dalan aron makaplagan ko ang anak nga babaye nga kabanay sa akong agalon alang sa iyang anak nga lalaki. ⁴⁹ Busa karon, kung andam kamo sa pagtagad sa akong agalon uban sa pagkamatinud-anon ug pagkamatinumanon, sultihi ako. Apan kung dili, sultihi ako, aron makasimang ako ngadto sa too, o sa wala." ⁵⁰ Unya mitubag ug miingon si Laban ug si Betuel, "Ang butang nagagikan kang Yahweh; dili kami makasulti kanimo kung daotan o maayo. ⁵¹ Tan-awa, anaa si Rebeca sa imong atubangan. Dad-a siya ug lakaw, aron nga mamahimo siyang asawa sa anak nga lalaki sa imong agalon, sama sa gipamulong ni Yahweh." ⁵² Sa pagkadungog sa sulugoon ni Abraham sa ilang gisulti, mihapa siya sa yuta alang kang Yahweh. ⁵³ Gipagawas sa sulugoon ang mga plata, ang mga bulawan, ug ang mga bisti, ug gihatag kini kang Rebeca. Gihatagan usab niya ug bililhong mga gasa ang iyang igsoong lalaki ug ang iyang inahan. ⁵⁴ Unya siya ug ang mga tawong mikuyog kaniya, nangaon ug nanginom. Namahulay sila didto sa tibuok gabii, ug sa pagbangon nila sa kabuntagon, miingon siya, "Palakawa na ako ngadto sa akong agalon." ⁵⁵ Miingon ang iyang igsoong lalaki ug iyang inahan, "Tugoti nga magpabilin una ang dalaga kanamo bisan sa pipila pa ka mga adlaw, o bisan napulo lamang. Human niana makalakaw na siya." ⁵⁶ Apan mitubag siya kanila, "Ayaw na ako pagpugngi pa, sanglit gipalampos man ni Yahweh ang akong panaw. Palakawa na ako aron makapauli na ako sa akong agalon. ⁵⁷ Miingon sila, "Tawgon nato ang dalaga ug pangutan-on siya." ⁵⁸ Busa gitawag nila si Rebeca ug gipangutana, "Mokuyog ka ba niining tawhana?" Mitubag siya, "Mokuyog ako." ⁵⁹ Busa gipakuyog nila ang ilang igsoong babaye nga si Rebeca, kauban ang iyang sulugoon nga babaye, sa iyang panaw kauban ang sulugoon ni Abraham ug sa iyang mga tawo. ⁶⁰ Gipanalanginan nila si Rebeca, ug miingon kaniya, "Among igsoong babaye, hinaot nga mahimo kang inahan sa liniboan ngadto sa napulo ka linibolibo, ug hinaot nga ang imong kaliwatan makapanag-iya sa ganghaan niadtong mga nagdumot kanila." ⁶¹ Unya mitindog si Rebeca, ug misakay siya ug ang iyang mga sulugoong babaye sa mga kamelyo, ug misunod sa tawo. Sa ingon gidala sa sulugoon si Rebeca, ug milakaw. ⁶² Karon nagpuyo si Isaac sa Negev, ug mao pay pagbalik gikan sa Beerlahairoi. ⁶³ Migawas si Isaac aron mamalandong sa uma niadtong gabhiona. Tan-awa, sa paghangad niya, nakita niya nga adunay nagpadulong nga mga kamelyo! ⁶⁴ Mitan-aw si Rebeca, ug sa pagkakita niya kang Isaac, milukso siya gikan sa kamelyo. ⁶⁵ Miingon siya sa sulugoon, "Kinsa man kanang tawhana nga naglakaw diha sa uma aron sa pagsugat kanato?" Mitubag ang sulugoon, "Siya ang akong agalon." Busa gikuha ni Rebeca ang iyang pandong, ug gitabonan ang iyang kaugalingon. ⁶⁶ Gisugilon pag-usab sa sulugoon kang Isaac ang tanan nga iyang nahimo. ⁶⁷ Unya gidala siya ni Isaac sulod sa tolda sa iyang inahan nga si Sara ug gikuha niya si Rebeca, ug nahimo niya siyang asawa, ug gihigugma niya siya. Busa nahupay si Isaac human sa kamatayon sa iyang inahan.

Chapter 25

¹ Nagminyo pag-usab si Abraham; ang iyang ngalan mao si Ketura. ² Gipanganak niya sila si Simran, si Jocsan, si Medan, si Midian, si Isbac, ug si Sua. ³ Nahimong amahan si Jocsan kang Seba ug kang Dedan. Ang mga kaliwatan ni Dedan mao ang katawhan sa Asiria, ang katawhan sa Letus, ug katawhan sa Leum. ⁴ Ang mga anak nga lalaki ni Midian mao sila si Epa, si Eper, si Hanoc, si Abida, ug si Eldaa. Mao kining tanan ang kaliwatan ni Ketura. ⁵ Gihatag ni Abraham kang Isaac ang tanan niyang gipanag-iyahan. ⁶ Apan, samtang buhi pa siya, gihatagan niya ug mga gasa ang mga anak nga lalaki sa iyang mga puyopuyo ug gipalakaw niya sila didto sa yuta sa sidlakan, halayo kang Isaac, nga iyang anak nga lalaki. ⁷ Mao kini ang mga adlaw sa katuigan sa kinabuhi ni Abraham, 175 ka tuig. ⁸ Si Abraham miginhawa sa kataposang gininhawa ug namatay sa hilabihang katigulangon, usa ka tigulang nga tawo nga puno sa kinabuhi, ug gitipon siya sa iyang katawhan. ⁹ Ang iyang mga anak nga lalaki nga sila si Isaac ug si Ismael, maoy naglubong kaniya sa langob sa Macpela, didto sa kaumahan ni Efron nga anak ni Zohar nga usa ka Hitihanon, nga haduol sa Mamre. ¹⁰ Kini nga uma napalit ni Abraham gikan sa mga anak nga lalaki ni Heth. Gilubong si Abraham didto tapad kang Sara nga iyang asawa. ¹¹ Human sa kamatayon ni Abraham, gipanalanginan sa Dios si Isaac nga iyang anak nga lalaki, ug nagpuyo si Isaac duol sa Beerlahairoi. ¹² Karon mao kini ang mga kaliwatan ni Ismael, nga anak nga lalaki ni Abraham, nga gianak ni Hagar gikan kang Abraham, ang Ehiptohanong ulipon ni Sara. ¹³ Mao kini ang mga ngalan sa mga anak nga lalaki ni Ismael, sumala sa ilang adlawng natawhan: si Nebaiot ang panganay nga anak ni Ismael, si Kedar, si Adbeel, si Mibsam, ¹⁴ si Misma, si Duma, si Masa, ¹⁵ si Hadad, si Tema, si Jetur, si Nafis, ug si Kedema. ¹⁶ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Ismael, ug mao kini ang ilang mga ngalan, sumala sa ilang baryo, ug sumala sa ilang mga dapit; ang napulo ug duha ka mga prinsipe sumala sa ilang mga banay. ¹⁷ Mao kini ang katuigan sa kinabuhi ni Ismael, 137 ka tuig: miginhawa siya sa iyang kataposang gininhawa ug namatay, ug gitipon siya sa iyang katawhan. ¹⁸ Nagpuyo sila gikan sa Habila hangtod sa Sur, nga haduol sa Ehipto, nga padulong sa Asiria. Namuyo sila nga adunay panag-away sa usag-usa. ¹⁹ Mao kini ang mga panghitabo mahitungod kang Isaac; ang anak nga lalaki ni Abraham: si Abraham nahimong amahan ni Isaac. ²⁰ Ug 40 na ang panuigon ni Isaac sa pagpangasawa niya kang Rebeca, ang anak nga babaye ni Betuel ang Aramehanon sa Padan Aram, ang igsoong babaye ni Laban nga Aramehanon. ²¹ Nag-ampo si Isaac kang Yahweh alang sa iyang asawa tungod kay wala pa siyay anak, ug gitubag ni Yahweh ang iyang pag-ampo, ug nagmabdos ang iyang asawa nga si Rebeca. ²² Ang mga bata nanagbangi sa iyang sabakan, ug miingon siya, "Nganong nahitabo man kini kanako?" Miduol siya kang Yahweh aron mangutana mahitungod niini. ²³ Giingnan siya ni Yahweh, "Duha ka nasod ang anaa sa imong sabakan, ug duha ka katawhan ang mabahin gikan kanimo. Ang usa ka nasod mahimong labing kusgan kaysa sa usa, ug ang kamagulangan moalagad sa manghod." ²⁴ Sa pag-abot sa panahon nga manganak na siya, ania, adunay kaluha sa iyang sabakan. ²⁵ Ug ang una migawas nga bulagaw nga balhiboon ang iyang kinatibok-an sama sa balhiboon nga bisti. Ginganlan nila siya ug Esau. ²⁶ Human niana, migawas ang iyang igsoong lalaki. Ug ang iyang kamot naggunit sa tikod ni Esau. Gitawag siya ug Jacob. Si Isaac 60 na ang panuigon sa dihang gipanganak sila sa iyang asawa. ²⁷ Sa nanagko na ang mga batang lalaki, si Esau nahimong hanas nga mangangayam, ang tawo sa kaumahan; apan hilomon nga tawo si Jacob, nga nagpuyo lamang sa mga tolda. ²⁸ Karon gihigugma ni Isaac si Esau tungod kay makakaon man siya sa mga mananap nga iyang gipangayam, apan gihigugma ni Rebeca si Jacob. ²⁹ Naglata si Jacob ug pipila ka mga liso. Miabot si Esau gikan sa kaumahan, ug naluya siya gumikan sa kagutom. ³⁰ Miingon si Esau kang Jacob, "Pakan-a ako nianang pula nga linat-an. Palihog, kay hilabihan ang akong kakapoy!" Mao kana ang hinungdan nga ang iyang ngalan gitawag ug Edom. ³¹ Miingon si Jacob, "Ibaligya una kanako ang imong katungod sa pagkamagulang." ³² Mitubag si Esau, "Tan-awa, himalatyon na ako. Unsa pa may kaayohan sa katungod sa pagkamagulang dinhi kanako? ³³ Miingon si Jacob, "Manumpa ka una kanako," busa nanumpa si Esau ug nianang paagiha gibaligya niya ang iyang katungod sa pagkamagulang ngadto kang Jacob. ³⁴ Gihatagan siya ni Jacob sa tinapay ug linat-an nga mga liso. Mikaon siya ug miinom, unya mitindog ug milakaw. Sa niini nga paagi gipakawalay bili ni Esau ang iyang katungod sa pagkamagulang.

Chapter 26

¹ Karon adunay kagutom nga nahitabo sa yuta, gawas pa sa kagutom sa mga adlaw ni Abraham. Miadto si Isaac kang Abimelec, ang hari sa mga Felistihanon sa Gerar. ² Karon si Yahweh mipakita kaniya ug miingon, "Ayaw paglugsong didto sa Ehipto; puyo sa dapit nga isulti ko kanimo nga puy-an. ³ Pabilin dinhi niining yutaa, kay magauban ako kanimo ug magapanalangin kanimo; kay alang kanimo ug sa imong mga kaliwat, ihatag ko kining tanang kayutaan, ug pagatumanon ko ang akong gisaad kang Abraham nga imong amahan. ⁴ Padaghanon ko ang imong kaliwatan sama sa mga kabituonan sa langit, ug ihatag ko kining tanang kayutaan sa imong mga kaliwatan. Pinaagi sa imong mga kaliwatan mapanalanginan ang tanang kanasoran. ⁵ Buhaton ko kini tungod kay nagmatinumanon man si Abraham sa akong tingog ug gitipigan ang akong mga gitudlo, ug ang akong mga kasugoan, ang akong mga pamatasan, ug ang akong mga balaod." ⁶ Busa mipuyo si Isaac sa Gerar. ⁷ Sa dihang mangutana kaniya ang mga tawo didtong dapita mahitungod sa iyang asawa, moingon siya, "Ako siyang igsoon nga babaye." Nahadlok siya sa pagsulti nga, "Ako siyang asawa," tungod kay naghunahuna man siya, "Patyon ako sa mga tawo niining dapita aron kuhaon si Rebeca, tungod kay siya maanyag kaayo." ⁸ Human makapuyo si Isaac didto sa pipila ka mga higayon, ug nahitabo nga milantaw sa iyang bintana si Abimelec, ang hari sa mga Felistihanon. Ania karon, nakita niya si Isaac naghagwa kang Rebeca nga iyang asawa. ⁹ Gipatawag ni Abimelec si Isaac ngadto kaniya ug miingon, "Tan-awa, sigurado gayod nga asawa mo siya. Nganong miingon ka man nga, "Ako siyang igsoon?" Miingon si Isaac kaniya, "Tungod kay naghunahuna ako nga basin adunay mopatay kanako aron makuha siya." ¹⁰ Mitubag si Abimelec, "Unsa ba kining gibuhat mo kanamo? Sayon lang kaayo kang bisan kinsa ang modulog sa imong asawa, ug naghatag ka ug sala kanamo. ¹¹ Busa gipahimangnoan ni Abimelec ang tanang mga tawo ug giingnan, "Si bisan kinsa ang motandog niining tawhana o sa iyang asawa pagapatyon." ¹² Nagtanom si Isaac niadtong yutaa ug miani sa gatosan ka pilo sa samang tuiga, tungod kay gipanalanginan man siya ni Yahweh. ¹³ Ang tawo naadunahan, ug nagmalambuon gayod hangtod nga nahimo siyang bantogan. ¹⁴ Nakabaton siya ug daghang mga karnero ug mga baka, ug dakong panimalay. Ug nangasina kaniya ang mga Felistihanon. ¹⁵ Karon ang tanang mga atabay nga gipangkalot sa mga sulugoon sa iyang amahan sa mga adlaw ni Abraham nga iyang amahan, gipanabonan sa mga Felistihanon pinaagi sa pagpuno niini ug yuta. ¹⁶ Miingon si Abimelec kang Isaac, "Pahilayo na kanamo kay mas kusgan ka na kay kanamo. ¹⁷ Busa mibiya si Isaac didto ug nagbalong-balong sa walog sa Gerar, ug mipuyo didto. ¹⁸ Sa makausa pa gikalot ni Isaac pag-usab ang atabay nga may tubig, nga gipangkalot na nila sa mga adlaw ni Abraham nga iyang amahan. Gipangtabonan kini sa mga Felistihanon human sa kamatayon ni Abraham. Ginganlan ni Isaac ang mga atabay sa samang ngalan nga gipangalan sa iyang amahan kanila. ¹⁹ Sa pagkalot sa mga sulugoon ni Isaac didto sa walog, nakakaplag sila didto ug usa ka atabay nga may nagtubod nga tubig. ²⁰ Nag-away ang mga magbalantay sa Gerar batok sa mga magbalantay ni Isaac, ug miingon, "Amoa kining tubiga." Busa gitawag ni Isaac ang atabay ug "Esek," tungod kay nakig-away man sila kaniya. ²¹ Unya nagkalot na usab sila ug lain nga atabay, ug nag-away na usab sila niadto, busa gitawag niya kini ug "Sitna." ²² Mibiya siya didto ug mikalot ug lain na usab nga atabay, apan wala na sila nag-away niini. Busa gitawag niya kini nga Rehobot, ug miingon siya, "Karon si Yahweh naghatag ug dapit alang kanato, ug magmalambuon kita sa yuta. ²³ Unya mitungas si Isaac gikan didto padulong sa Beersheba. ²⁴ Mipakita kaniya si Yahweh nianang gabhiona ug miingon, "Ako ang Dios ni Abraham nga imong amahan. Ayaw kahadlok, kay ako magauban kanimo ug magpanalangin kanimo ug padaghanon ko ang imong kaliwatan, tungod ug alang sa akong sulugoon nga si Abraham." ²⁵ Nagbuhat si Isaac ug halaran didto ug misangpit sa ngalan ni Yahweh. Gitukod niya didto ang iyang tolda, ug ang iyang mga sulugoon nagkalot ug usa ka atabay. ²⁶ Unya si Abimelec miadto kaniya gikan sa Gerar, uban ni Ahuzat, nga iyang higala, ug si Phicol, ang kapitan sa iyang kasundalohan. ²⁷ Si Isaac miingon kanila, "Nganong mianhi man kamo kanako, sanglit gikasilagan na man ninyo ako ug gipapahawa gikan kaninyo?" ²⁸ Ug mitubag sila, "Nakita namo sa dayag nga si Yahweh nag-uban kanimo. Busa nakahukom kami nga kinahanglang aduna kitay panumpa tali kanato, oo, tali kanamo ug kanimo. Busa tugoti kaming makigsaad kanimo, ²⁹ nga dili mo kami hilabtan, sama ra nga wala ka namo hilabti, ingon nga gitagad namo kamo pag-ayo ug gipalakaw nga malinawon. Kay tinuod gayod, gipanalanginan ka ni Yahweh." ³⁰ Busa nagpakombira si Isaac alang kanila, nangaon sila ug nanginom. ³¹ Mibangon sila sayo sa kabuntagon ug nanumpa sa usag-usa. Unya gipalakaw sila ni Isaac, ug mibiya silang malinawon. ³² Niadtong adlawa miabot ang mga sulugoon ni Isaac, ug gisuginlan nila siya mahitungod sa atabay nga ilang gikalot. Miingon sila, "Nakakaplag na kami ug tubig." ³³ Gitawag niya ang atabay ug Shiba, busa ang ngalan sa maong siyudad Beersheba hangtod karong mga panahona. ³⁴ Sa nagpanuigon na si Esau ug 40, gipangasawa niya si Judith ang anak ni Beeri nga Hitihanon, ug si Basemath ang anak ni Elon nga Hitihanon. ³⁵ Nakapaguol sila ngadto kang Isaac ug kang Rebeca.

Chapter 27

¹ Sa pagkatigulang na ni Isaac ug mihalap na ang panan-aw sa iyang mga mata nga dili na siya makakita, gitawag niya si Esau, ang iyang kamagulangan nga anak, ug miingon kaniya, "Anak ko." Mitubag siya kaniya, "Ania ako." ² Miingon siya, "Tan-awa, tigulang na ako. Wala ako masayod sa adlaw sa akong kamatayon. ³ Busa kuhaa ang imong hinagiban, ang imong baslayan ug ang imong pana, ug lakaw sa kapatagan ug pangayam alang kanako. ⁴ Lutoi ako ug lamian nga pagkaon, ang ampay nakong pagkaon, ug dad-a kini kanako aron nga makakaon ako niini ug mapanalanginan ko ikaw sa dili pa ako mamatay." ⁵ Karon nakadungog si Rebeca sa pagpakigsulti ni Isaac kang Esau nga iyang anak. Miadto si Esau sa kapatagan aron mangayam ug aron nga iyang madala pabalik. ⁶ Nakigsulti si Rebeca kang Jacob nga iyang anak ug miingon, "Tan-awa, nadungog ko ang imong amahan nga nakigsulti kang Esau nga imong igsoon. Miingon siya, ⁷ 'Dad-an mo ako ug inayam ug lutoi ako ug lamiang pagkaon, aron makakaon ako niini ug mapanalanginan ko ikaw diha sa presensya ni Yahweh sa dili pa ako mamatay.' ⁸ Busa karon, akong anak nga lalaki, tumana ang akong tingog sumala sa akong isugo kanimo. ⁹ Adto sa mga kahayopan, ug dad-i ako ug duha ka maayong mga nating kanding; ug magluto ako ug lamiang pagkaon gikan niini alang sa imong amahan, ingon nga iyang ampay. ¹⁰ Dad-on mo kini sa imong amahan, aron makakaon siya niini, aron nga sa ingon niana mapanalanginan ka niya sa dili pa siya mamatay." ¹¹ Miingon si Jacob kang Rebeca nga iyang inahan, "Tan-awa, si Esau nga akong igsoon balhibuon man nga tawo, ug ako hamis nga tawo. ¹² Tingali hikapon ako sa akong amahan, ug mahibaloan ako ingon nga usa ka malimbungon. Modangat hinuon kanako ang tunglo ug dili ang panalangin." ¹³ Ang iyang inahan miingon kaniya, "Akong anak, pasagdihi nga mahulog kanako ang bisan unsang tunglo. Tumana lamang ang akong tingog, lakaw, ug dad-a sila kanako." ¹⁴ Busa milakaw si Jacob ug mikuha ug nating mga kanding ug gidala niya kini sa iyang inahan, ug nagluto ang iyang inahan ug lamian nga pagkaon, sama sa ampay sa iyang amahan. ¹⁵ Gikuha ni Rebeca ang labing maanindot nga bisti ni Esau, ang kinamagulangan niyang anak nga lalaki, nga anaa na sa iyang pinuy-anan, ug gipasul-ob kini kang Jacob, nga iyang kinamanghorang anak. ¹⁶ Gibutangan niya ug balhibo sa nating kanding ang iyang mga kamot ug sa hamis nga bahin sa iyang liog. ¹⁷ Gihatag niya ang lamian nga pagkaon ug ang tinapay nga iyang gihikay ngadto sa kamot ni Jacob nga iyang anak. ¹⁸ Miadto si Jacob sa iyang amahan ug miingon, "Akong amahan." Mitubag siya, "Ania na ako; kinsa ka man, anak ko?" ¹⁹ Mitubag si Jacob sa iyang amahan, "Ako si Esau ang imong kamagulangang anak; gibuhat ko na ang imong gisulti kanako. Karon, bangon ug kaon sa akong inayaman, aron mapanalanginan mo na ako." ²⁰ Miingon si Isaac sa iyang anak nga lalaki, "Giunsa mo man pagkakaplag niini nga dali ka ra man kaayo, akong anak?" Mitubag siya, "Tungod kay si Yahweh nga imong Dios nagdala niini kanako." ²¹ Miingon si Isaac kang Jacob, "Paduol ngari kanako, aron hikapon ko ikaw, akong anak, ug aron akong mahibaloan kung ikaw ba gayod ang akong tinuod nga anak nga si Esau o dili." ²² Mipaduol si Jacob kang Isaac nga iyang amahan; ug gihikap siya ni Isaac ug miingon, "Ang tingog mao ang tingog ni Jacob, apan ang mga kamot mao ang mga kamot ni Esau." ²³ Wala na mailhi ni Isaac si Jacob, tungod kay ang iyang mga kamot balhiboon man, sama sa mga kamot sa iyang igsoon nga si Esau, busa gipanalanginan siya ni Isaac. ²⁴ Miingon siya, "Ikaw ba gayod ang akong anak nga si Esau?" Ug mitubag siya, "Oo, ako." ²⁵ Miingon si Isaac, "Ipaduol ang pagkaon dinhi kanako, ug kaonon ko na ang imong inayaman, aron mapanalanginan ko ikaw." Gipaduol ni Jacob ang pagkaon ngadto kaniya. Mikaon si Isaac, ug gidad-an siya ni Jacob ug bino, ug miinom siya. ²⁶ Unya ang iyang amahan nga si Isaac miingon kaniya, "Karon paduol kanako ug haloki ako, akong anak." ²⁷ Miduol si Jacob ug mihalok kaniya, ug napanimahoan ni Isaac ang baho sa iyang mga bisti ug gipanalanginan siya. Miingon siya, "Tan-awa, ang baho sa akong anak sama sa baho sa uma nga gipanalanginan ni Yahweh. ²⁸ Hinaot nga pagahatagan ka sa Dios sa bahin sa yamog sa langit, ang bahin sa katambok sa yuta, ug ang daghang trigo ug ang bag-ong bino. ²⁹ Hinaot nga ang katawhan moalagad kanimo ug ang mga kanasoran moyukbo kanimo. Mahimo kang agalon sa imong mga igsoon, ug hinaot nga ang mga anak sa imong inahan moyukbo kanimo. Ug hinaot nga si bisan kinsa nga motunglo kanimo matinunglo usab; hinaot nga ang matag usa nga mopanalangin kanimo mapanalanginan usab." ³⁰ Sa pagkahuman ni Isaac ug panalangin kang Jacob, mibiya dayon si Jacob sa atubangan sa iyang amahan nga si Isaac, kay miabot na ang iyang igsoon nga si Esau gikan sa iyang pagpangayam. ³¹ Nagluto usab siya ug lamiang pagkaon ug gidala niya kini sa iyang amahan. Miingon siya sa iyang amahan, "Bangon na amahan ko ug kaon na sa inayaman sa imong anak, aron nga mapanalanginan mo na ako." ³² Miingon ang iyang amahan nga si Isaac kaniya, "Kinsa ka man?" Mitubag siya, "Ako ang imong kamagulangang anak nga si Esau." ³³ Nangurog si Isaac pag-ayo ug miingon, "Kinsa man kadtong nangayam niining inayaman ug midala niini kanako? Ako nang gikaon tanan sa wala pa ikaw moabot, ug gipanalanginan ko na siya. Sa pagkatinuod, napanalanginan gayod siya." ³⁴ Sa pagkadungog ni Esau sa gipamulong sa iyang amahan, mitiyabaw siya sa makusog ug mihilak pag-ayo, ug miingon siya sa iyang amahan, "Panalangini usab ako, amahan ko." ³⁵ Si Isaac miingon, "Ang imong igsoon malimbungong mianhi ug mikuha sa imong panalangin." ³⁶ Miingon si Esau, "Dili ba nga insakto gayod nga ginganlan siya ug Jacob? Kay kaduha na niya ako malimbongi. Gikuha niya kanako ang katungod sa pagkamagulang, ug tan-awa, karon giilog niya ang akong panalangin." Ug miingon siya, "Wala ka bay gigahin nga panalangin alang kanako?" ³⁷ Mitubag si Isaac ug miingon kang Esau, "Paminaw, gihimo ko na siya nga imong agalon, ug gihatag ko na kaniya ang tanan niyang mga igsoon ingon nga iyang mga sulugoon. Ug gihatag ko na kaniya ang trigo ug ang bag-ong bino. Unsa pa man ang akong mabuhat kanimo, akong anak?" ³⁸ Si Esau miingon sa iyang amahan, "Wala ka na ba diay bisan usa ka panalangin alang kanako, amahan ko? Panalangini ako, bisan ako usab, amahan ko." Mihilak sa makusog si Esau. ³⁹ Mitubag si Isaac nga iyang amahan ug miingon kaniya, "Tan-awa, ang yuta nga imong pagapuy-an halayo sa katambok sa yuta, halayo sa yamog sa kalangitan. ⁴⁰ Pinaagi sa imong espada ikaw mabuhi, ug alagaran mo ang imong igsoon. Apan kung magmasinupakon ka, uyogon mo ang iyang yugo aron matangtang sa imong liog." ⁴¹ Gikasilagan ni Esau si Jacob tungod sa panalangin nga gihatag sa iyang amahan kaniya. Miingon si Esau sa iyang kasingkasing, "Ang mga adlaw sa pagbangotan alang sa akong amahan nagkaduol na; human niana pagapatyon ko ang akong igsoon nga si Jacob." ⁴² Ang mga gipamulong ni Esau nga iyang kamagulangang anak gisugilon ngadto kang Rebeca. Busa gipadala niya ug gipatawag si Jacob nga iyang kamanghorang anak ug miingon kaniya, "Tan-awa, ang imong igsoon nga si Esau naghupay sa iyang kaugalingon mahitungod kanimo pinaagi sa paglaraw sa pagpatay kanimo. ⁴³ Busa karon, akong anak, tumana ako ug kalagiw didto sa akong igsoong lalaki nga si Laban, sa Haran. ⁴⁴ Pagpuyo uban kaniya sa makadiyot, hangtod nga mahupay ang kapungot sa imong igsoon, ⁴⁵ hangtod nga mawala ang kasuko sa imong igsoon kanimo, ug nga iyang makalimtan ang imong gibuhat kaniya. Unya pahibal-on ko ikaw ug pabalikon didto. Nganong kinahanglan mang mangawala kamong duha kanako sa usa ka adlaw? ⁴⁶ Miingon si Rebeca kang Isaac, "Gikapoy na ako sa kinabuhi tungod sa mga anak nga babaye ni Heth. Kung mangasawa si Jacob gikan sa mga anak nga babaye ni Heth, sama niining mga babayhana, ug sa ubang mga anak sa maong yuta, unsa may kaayohan sa akong kinabuhi?"

Chapter 28

¹ Gitawag ni Isaac si Jacob, gipanalanginan, ug gimandoan siya, "Ayaw pangasawa gikan sa mga babaye sa Canaan. ² Tindog, ug pag-adto ngadto sa Paddan Aram, sa panimalay ni Betuel nga amahan sa imong inahan, ug pangasawa gikan didto, sa usa sa mga anak nga babaye ni Laban, nga igsoong lalaki sa imong inahan. ³ Hinaot nga ang Dios Makakagahom magpanalangin kanimo, maghimo kanimong mabungahon ug magpadaghan kanimo, aron mamahimo kang panon sa katawhan. ⁴ Hinaot nga ihatag niya kanimo ang panalangin ni Abraham, alang kanimo, ug ngadto sa mosunod nimong mga kaliwatan, nga mapanunod mo ang yuta nga imong gipuy-an, nga gihatag sa Dios kang Abraham. ⁵ Busa gipalakaw ni Isaac si Jacob. Miadto si Jacob sa Paddan Aram, ngadto kang Laban nga anak nga lalaki ni Betuel nga Aramihanon, ang igsoong lalaki ni Rebeca, nga inahan ni Jacob ug Esau. ⁶ Karon nakita ni Esau nga gipanalanginan ni Isaac si Jacob ug gipaadto siya sa Paddan Aram, aron mangasawa didto. Nakita usab niya nga gipanalanginan siya ni Isaac ug gisugo, nga nag-ingon, "Ayaw pagpangasawa gikan sa mga babaye sa Canaan." ⁷ Nakita usab ni Esau nga gituman ni Jacob ang iyang amahan ug inahan, ug miadto sa Paddan Aram. ⁸ Nakita ni Esau nga ang mga babaye sa Canaan wala makapahimuot sa iyang amahan nga si Isaac. ⁹ Busa miadto siya kang Ismael, ug nangasawa gawas sa iyang mga asawa, kang Mahalat ang anak nga babaye ni Ismael, nga anak nga lalaki ni Abraham, ang igsoong babaye ni Nebaioth, aron mamahimo niyang asawa. ¹⁰ Mibiya si Jacob sa Beersheba ug miadto padulong sa Haran. ¹¹ Miabot siya sa usa ka dapit ug mipahulay didto sa tibuok gabii, tungod kay misalop na man ang adlaw. Mikuha siya ug usa sa mga bato niadtong dapita, ug giunlan kini sa iyang ulo, ug mihigda nianang dapita aron matulog. ¹² Nagdamgo siya ug nakita ang usa ka hagdanan nga nagbarog sa kalibotan. Ang tumoy niini miabot hangtod sa langit ug ang mga anghel sa Dios nagsaka kanaog niini. ¹³ Tan-awa, nagbarog si Yahweh sa ibabaw niini ug miingon, "Ako si Yahweh, ang Dios ni Abraham nga imong amahan, ug ang Dios ni Isaac. Ang yuta nga imong gihigdaan, ihatag ko kanimo ug sa imong mga kaliwatan. ¹⁴ Ang imong kaliwatan mahisama sa abog sa kalibotan, ug mokaylap ka ngadto sa kasadpan, sa sidlakan, sa amihan ug sa habagatan. Diha kanimo ug sa imong kaliwatan mapanalanginan ang tanang panimalay sa kalibotan. ¹⁵ Tan-awa, magauban ako kanimo, ug bantayan ko ikaw bisan diin ka man moadto. Pagadad-on ko ikaw pagbalik niining yutaa; kay dili ko man ikaw biyaan. Pagabuhaton ko ang tanan nakong gisaad kanimo." ¹⁶ Nakamata si Jacob gikan sa iyang paghikatulog, ug miingon siya, "Sa pagkatinuod ania si Yahweh niining dapita, ug wala ako masayod niini." ¹⁷ Nahadlok siya ug miingon, "Pagkamakalilisang niining dapita! Wala na kini lain kondili pinuy-anan sa Dios. Mao kini ang ganghaan sa langit." ¹⁸ Mibangon si Jacob sayo sa kabuntagon ug gikuha niya ang bato nga iyang giunlan sa iyang ulo. Gipatindog niya kini ingon nga usa ka haligi ug gibuboan niya ug lana ang ibabaw niini. ¹⁹ Ginganlan niya kadtong dapita ug Bethel, apan sa sinugdanan ang ngalan niadtong siyudara Luz. ²⁰ Nanumpa si Jacob nga nag-ingon, "Kung ang Dios mag-uban kanako ug magpanalipod kanako sa dalan nga akong pagalaktan, ug mohatag kanako ug tinapay aron makaon, ug mga bisti nga akong masul-ob, ²¹ aron makabalik ako nga luwas sa balay sa akong amahan, unya si Yahweh mamahimo nakong Dios. ²² Unya kining bato nga akong gipatindog ingon nga haligi handomanang bato. Ug sa tanang butang nga imong gihatag kanako, ihatag ko gayod pagbalik ang ikapulo kanimo.

Chapter 29

¹ Unya mipadayon si Jacob sa iyang panaw ug nahiabot siya sa kayutaan sa katawhan sa sidlakan. ² Sa iyang pagtan-aw, nakakita siya ug atabay didto sa uma, ug ania, adunay tulo ka panon sa mga karnero nga naglubog niini. Kay gikan niana nga atabay magpainom sila sa mga panon sa kahayopan, ug adunay dako nga bato ibabaw sa baba sa atabay. ³ Sa dihang matigom na didto ang tanang panon sa kahayopan, ang mga magbalantay maoy magligid sa bato gikan sa baba sa atabay ug magpainom sa mga karnero, ug unya ibutang ang bato ibabaw sa baba sa atabay balik sa nahimutangan niini. ⁴ Miingon si Jacob ngadto kanila, mga igsoon ko, asa man kamo gikan? Ug miingon sila, "Gikan kami sa Haran." ⁵ Miingon siya kanila, "Nakaila ba kamo kang Laban ang anak nga lalaki ni Nahor?" Mitubag sila, "Nakaila kami kaniya," ⁶ Miingon siya kanila, "Maayo ba siya?" Sila mitubag, "Maayo man siya, ug tan-awa, nagpadulong dinhi ang iyang anak nga babaye nga si Raquel uban ang mga karnero." ⁷ Miingon si Jacob, "Tan-awa, hataas pa ang adlaw. Dili pa kini mao ang takna aron tigumon ang mga kahayopan. Kinahanglan paimnon una ninyo ang mga karnero ug unya lakaw ug pasabsaba sila." ⁸ Miingon sila, "Dili kami makapainom kanila hangtod nga matigom ang tanang kahayopan. Unya igaligid sa mga lakaki ang bato gikan sa baba sa atabay, ug makapainom na kami sa mga karnero." ⁹ Samtang nakigsulti pa si Jacob kanila, miabot si Raquel uban sa mga karnero sa iyang amahan, kay siya man ang nag-atiman kanila. ¹⁰ Sa pagkakita ni Jacob kang Raquel, ang anak nga babaye ni Laban, nga igsoong lalaki sa iyang inahan, ug sa mga karnero ni Laban, nga igsoong lalaki sa iyang inahan, miduol si Jacob, ug giligid niya ang bato gikan sa baba sa atabay, ug gipainom ang kahayopan ni Laban, nga igsoon sa iyang inahan. ¹¹ Gihalokan ni Jacob si Raquel ug mihilak siya sa makusog. ¹² Gisultihan ni Jacob si Raquel nga siya mao ang paryente sa iyang amahan, ug nga siya ang anak ni Rebeca. Unya midagan siya ug gisuginlan ang iyang amahan. ¹³ Sa pagkadungog ni Laban sa balita mahitungod kang Jacob nga anak sa iyang igsoong babaye, midagan siya aron sa pagtagbo kaniya, gigakos niya siya ug gihalokan, ug gidala niya siya sa iyang panimalay. Gisugilon ni Jacob kang Laban kining tanang butang. ¹⁴ Miingon si Laban kaniya, "Ikaw gayod ang akong bukog ug ang akong unod." Unya mipuyo si Jacob kaniya sa usa ka bulan. ¹⁵ Unya miingon si Laban kang Jacob, "Kinahanglan ba nga mag-alagad ka kanako nga walay bayad tungod kay ikaw akong paryente? Sultihi ako, unsa man ang ibayad kanimo?" ¹⁶ Karon si Laban adunay duha ka anak nga babaye. Ang ngalan sa kamagulangan mao si Lea, ug ang kinamanghoran mao si Raquel. ¹⁷ Ang mga mata ni Lea malumo, apan si Raquel maanyag ang pamarog ug ang panagway. ¹⁸ Gihigugma ni Jacob si Raquel, busa miingon siya, "Mag-alagad ako kanimo sulod sa pito ka tuig alang kang Raquel, ang imong kamanghorang anak nga babaye." ¹⁹ Si Laban miingon, "Mas maayo pa nga ihatag ko siya kanimo kaysa ihatag ko siya sa ubang lalaki. Pagpuyo uban kanako." ²⁰ Busa nag-alagad si Jacob kang Laban sulod sa pito katuig alang kang Raquel; ug daw sama lamang kini sa pipila ka mga adlaw, tungod sa iyang gugma kaniya. ²¹ Unya miingon si Jacob kang Laban, "Ihatag na kanako ang akong asawa, kay nahingpit ko na ang mga adlaw—aron nga mapangasawa ko na siya!" ²² Busa gitigom ni Laban ang tanang tawo sa maong dapit ug nagpakombira siya. ²³ Pagkagabii niana, gikuha ni Laban ang iyang anak nga babaye nga si Lea ug gidala siya ngadto kang Jacob, nga nakigdulog kaniya. ²⁴ Ug gihatag ni Laban ang iyang babayeng sulugoon nga si Zilpa ngadto sa iyang anak nga si Lea, aron mahimo niyang sulugoon. ²⁵ Sa pagkabuntag, tan-awa, si Lea diay kadto! Miingon si Jacob ngadto kang Laban, "Unsa man kining gibuhat mo kanako? Dili ba nag-alagad man ako kanimo alang kang Raquel? Nganong gilingla mo man ako?" ²⁶ Mitubag si Laban, "Wala namo nabatasan ang paghatag una sa manghod kaysa magulang. ²⁷ Taposa una ang simana sa kasal niining anak nga babaye, ug igahatag usab namo kanimo ang manghod ingon nga baylo sa imong pag-alagad pa kanako sa dugang pito katuig." ²⁸ Busa gibuhat kana ni Jacob, ug gitapos ang simana ni Lea. Unya gihatag usab ni Laban kaniya si Raquel nga iyang anak nga babaye ingon nga iyang asawa. ²⁹ Gihatag usab ni Laban si Bilha ngadto sa iyang anak nga babaye nga si Raquel aron mahimo niyang sulugoon. ³⁰ Busa nakigdulog usab si Jacob kang Raquel, apan mas gihigugma pag-ayo niya si Raquel kaysa kang Lea. Busa nag-alagad pa si Jacob kang Laban sa dugang pito katuig. ³¹ Nakita ni Yahweh nga wala gihigugma si Lea, busa giablihan niya ang iyang tagoangkan, apan si Raquel walay anak. ³² Nagmabdos si Lea ug nanganak ug usa ka batang lalaki, ug ginganlan niya siya ug Ruben. Kay miingon siya, "Tungod kay nakita ni Yahweh ang akong kasakitan; higugmaon na gayod ako karon sa akong bana." ³³ Unya nagmabdos siya pag-usab ug nanganak ug usa ka batang lalaki. Miingon siya, "Tungod kay nadungog ni Yahweh nga wala ako higugmaa, gihatagan niya usab ako ug laing anak nga lalaki." Ug ginganlan niya siya ug Simeon. ³⁴ Unya nagmabdos na usab siya ug nanganak ug laing batang lalaki. Miingon siya, "Karon niining higayona mahigugma na kanako ang akong bana, tungod kay gipanganak ko alang kaniya ang tulo ka anak nga lalaki." Busa ginganlan siya ug Levi. ³⁵ Nagmabdos siya pag-usab ug nanganak ug batang lalaki. Miingon siya, "Niining higayona pagadaygon ko si Yahweh." Busa ginganlan siya ug Juda; unya mihunong na siya sa pagpanganak.

Chapter 30

¹ Sa pagkakita ni Raquel nga wala siya makabaton ug mga anak kang Jacob, nasina siya sa iyang igsoong babaye. Miingon siya kang Jacob, "Hatagi ako ug mga anak, o mamatay ako." ² Hilabihan ang kasuko ni Jacob kang Raquel. Miingon siya, "Anaa ba ako sa dapit sa Dios, nga nagpugong kanimo sa pagbaton ug mga anak?" ³ Miingon siya, "Tan-awa, ania ang akong sulugoon nga si Bilha. Pakigdulog kaniya, aron makapanganak siya diha sa akong tuhod, ug makabaton ako ug mga anak pinaagi kaniya." ⁴ Busa gihatag niya ang iyang sulugoon nga si Bilha ingon nga asawa, ug si Jacob nakigdulog kaniya. ⁵ Nagmabdos si Bilha ug nanganak ug batang lalaki alang kang Jacob. ⁶ Unya miingon si Raquel, "Midapig ang Dios kanako. Naminaw siya sa akong pag-ampo ug gihatagan ako ug usa ka anak nga lalaki." Tungod niini ginganlan niya siya ug Dan. ⁷ Nagmabdos usab ang sulugoon ni Raquel nga si Bilha, ug nanganak sa ikaduhang anak nga lalaki alang kang Jacob. ⁸ Si Raquel miingon, "Pinaagi sa pagpakiglayog nga hilabihan nakiglayog ako sa akong igsoong babaye ug nagmadaogon ako." Ginganlan niya siya ug Neptali. ⁹ Sa pagkakita ni Lea nga mihunong na siya sa pagpanganak, gikuha niya si Zilpa, nga iyang sulugoon, ug gihatag siya kang Jacob ingon nga asawa. ¹⁰ Ang sulugoon ni Lea nga si Zilpa, nanganak ug batang lalaki kang Jacob. ¹¹ Miingon si Lea, "Palaran kini!" busa ginganlan niya siya ug Gad. ¹² Unya si Zilpa, ang sulugoon ni Lea, nanganak sa ikaduhang batang lalaki alang kang Jacob. ¹³ Miingon si Lea, "Malipayon ako! Kay ang mga anak nga babaye magtawag kanako nga malipayon." Busa ginganlan niya siya ug Aser. ¹⁴ Milakaw si Ruben sa mga adlaw nga ting-ani sa trigo ug nakakaplag siya ug mandragora sa uma. Gidala niya kini ngadto sa iyang inahan nga si Lea. Unya miingon si Raquel ngadto kang Lea, "Hatagi ako sa pipila ka mandragora sa imong anak nga lalaki." ¹⁵ Miingon si Lea ngadto kaniya, "Diyutay lamang ba kini nga butang alang kanimo, nga gikuha mo usab ang akong bana? Unya gusto mo usab kuhaon ang mandragora sa akong anak nga lalaki?" Miingon si Raquel, "Kung ingon niana man, makadulog siya kanimo karong gabhiona, baylo sa mandragora sa imong anak nga lalaki." ¹⁶ Miabot si Jacob gikan sa uma nianang gabhiona. Migawas si Lea aron sa pagsugat kaniya ug miingon, "Kinahanglang makigdulog ka kanako karong gabhiona, kay gisuholan ko ikaw pinaagi sa mandragora sa akong anak." Busa nakigdulog si Jacob kang Lea nianang gabhiona. ¹⁷ Gidungog sa Dios si Lea, ug nagmabdos siya ug nanganak sa ikalimang anak nga lalaki alang kang Jacob. ¹⁸ Miingon si Lea, "Gihatag sa Dios kanako ang akong balos, tungod kay akong gihatag ang akong sulugoon nga babaye sa akong bana." Ginganlan niya siya ug Isacar. ¹⁹ Nagmabdos pag-usab si Lea ug nanganak sa ikaunom nga anak nga lalaki alang kang Jacob. ²⁰ Miingon si Lea, "Naghatag ang Dios kanako ug usa ka maayong gasa. Karon pasidunggan na ako sa akong bana, tungod kay gianak ko man alang kaniya ang unom ka batang lalaki." Ginganlan niya siya ug Zebulun. ²¹ Pagkahuman niana nanganak siya ug batang babaye ug ginganlan siya ug Dina. ²² Nahinumdom ang Dios kang Raquel ug naminaw kaniya. Gitugot sa Dios nga magmabdos siya. ²³ Nagmabdos siya ug nanganak sa usa ka batang lalaki. Miingon siya, "Gikuha sa Dios ang akong kaulaw." ²⁴ Ginganlan niya siya ug Jose, nga nag-ingon, "Si Yahweh nagdugang kanako ug usa ka anak nga lalaki." ²⁵ Human manganak si Raquel kang Jose, miingon si Jacob kang Laban, "Palakwa ako, aron nga makauli na ako sa akong kaugalingong panimalay ug sa akong nasod. ²⁶ Ihatag kanako ang akong mga asawa ug ang akong mga anak nga akong gialagaran kanimo, ug tugoti ako sa paglakaw, kay nasayod ka sa pag-alagad nga gialagad ko kanimo." ²⁷ Miingon si Laban kaniya, "Kung makakaplag ako karon ug kalooy sa imong mga mata, hulat usa, tungod kay akong nasayran pinaagi sa panagna nga gipanalanginan ako ni Yahweh tungod kanimo." ²⁸ Unya miingon siya, "Ibungat ang imong mga suhol, ug pagabayaran ko kini." ²⁹ Si Jacob miingon kaniya, "Nasayod ka kung giunsa ko ikaw pag-alagad, ug kung giunsa ko ang kahimtang sa imong mga kahayopan. ³⁰ Kay diyutay lamang ang imo sa wala pa ako miabot, ug midaghan kini pag-ayo. Gipanalanginan ka ni Yahweh bisan asa ako ang magbuhat. Karon kanus-a pa man ako makahatag usab alang sa akong kaugalingong panimalay?" ³¹ Busa miingon si Laban, "Unsa man ang akong ibayad kanimo?" Mitubag si Jacob, "Dili ka na maghatag kanako ug bisan unsa. Kay kung buhaton mo kini alang kanako, pasibsibon ko pag-usab ang imong mga panon sa kahayopan ug atimanon kini. ³² Palakawa ako sa tanang panon sa imong kahayopan karong adlawa, magalain ako sa puntik-puntik ug sa kabang nga mga karnero, ug sa matag itom diha sa mga karnero, ug ang puntik-puntik ug ang kabang nga mga kanding. Mao kini ang akong suhol. ³³ Ang akong kadungganan magpamatuod kanako human sa pagsusi nimo sa akong mga suhol. Ang tanan nga dili puntik-puntik ug dili kabang diha sa mga kanding, ug ang tanan nga itom diha sa mga karnero, nga makaplagan mo kanako, pagaisipon mo kini nga kinawat." ³⁴ Miingon si Laban. "Mouyon ako. Mahitabo unta kini sumala sa imong gipamulong." ³⁵ Nianang adlawa gilain ni Laban ang mga lake nga kanding nga adunay badlis ug kabang, ug ang tanang baye nga mga kanding nga puntik-puntik ug kabang, ang matag usa nga adunay puti niini, ug ang tanang itom diha sa mga karnero, ug gihatag kini sa kamot sa iyang mga anak nga lalaki. ³⁶ Nagtakda usab si Laban ug tulo ka adlaw nga panaw tali kaniya ug kang Jacob. Busa nagpadayon si Jacob sa pagpasibsib sa tanang nahibilin nga kahayopan ni Laban. ³⁷ Mikuha si Jacob ug bag-ong putol nga mga sanga sa lunhaw nga poplar, ug sa alamo ug sa palano nga kahoy ug gipal-akan ang panit niini maputi, ug gihimo nga makita ang puti sa kahoy nga pinal-akan nga anaa sa mga sanga. ³⁸ Unya gibutang niya ang sanga nga iyang pinanitan atubangan sa mga panon sa kahayopan, sa atubangan sa pasungan nga paimnanan kung asa sila manginom. Nagmabdos sila sa dihang mangadto sila aron moinom. ³⁹ Nag-upahanay ang mga kahayopan atubangan sa mga sanga; ug ang panon sa kahayopan nanganak nga may mga badlis, mga puntik-puntik, ug mga kabang. ⁴⁰ Gilain ni Jacob kining mga nating karnero, apan gipaatubang ang nahibilin kanila sa may mga badlis nga mga kahayopan ug ang tanang itom nga karnero sa panon sa kahayopan ni Laban. Unya gilain niya ang iyang panon sa kahayopan alang lamang sa iyang kaugalingon ug wala sila itipon uban sa panon sa kahayopan ni Laban. ⁴¹ Ug nahitabo nga sa dihang mosanay ang kusgan nga karnero diha sa panon, didto ibutang ni Jacob ang mga sanga sa pasungan nga paimnanan sa atubangan sa mga mata sa panon sa kahayopan, aron manamkon sila taliwala sa mga sanga. ⁴² Apan kung moduol ang mga luyahon nga kahayopan sa panon, dili niya ibutang ang mga sanga sa atubangan nila. Busa ang mga luyahon nga kahayopan mao ang kang Laban, ug ang mga kusgan mao ang kang Jacob. ⁴³ Ang tawo nagmalambuon. Nakabaton siya ug dakong panon sa kahayopan, mga sulugoon nga babaye ug mga lalaki, ug mga kamelyo ug mga asno.

Translation Questions

Chapter 31

¹ Karon nadunggan ni Jacob ang mga pulong sa mga anak nga lalaki ni Laban, nga sila miingon, "Gikuha ni Jacob ang tanan nga iya sa atong amahan, ug gikan sa gipanag-iyahan sa atong amahan ang tanan nga niyang katigayonan." ² Nakita ni Jacob ang panagway ni Laban. Nakita niya nga nausab ang tinagdan ni Laban ngadto kaniya. ³ Unya miingon si Yahweh kang Jacob, "Balik ngadto sa yuta sa imong katigulangan ug sa imong kaparyentihan, ug mag-uban ako kanimo." ⁴ Gipatawag ni Jacob si Raquel ug si Lea didto sa sibsibanan sa panon sa iyang mananap ⁵ ug miingon kanila, "Namatikdan nako nga nausab ang tinagdan sa inyong amahan nganhi kanako, apan ang Dios sa akong amahan nakig-uban kanako. ⁶ Nasayod kamo nga sa tibuok nakong kusog nag-alagad ako sa inyong amahan. ⁷ Gilimbongan ako sa inyong amahan ug giusab-usab niya ang akong suhol sa napulo ka higayon, apan ang Dios wala motugot kaniya sa pagpasakit kanako. ⁸ Sa dihang miingon siya, 'Ang mga puntik-puntikon nga mananap mao ang imong bayad,' nanganak ang tanang panon sa mananap ug puntik-puntikon. Ug sa dihang miingon siya, 'Ang adunay badlis-badlis mao ang imong bayad,' nanganak ang tibuok panon sa mananap ug adunay badlis-badlis. ⁹ Ingon niini nga paagi gikuha sa Dios ang mga mananap sa imong amahan ug gihatag kini nganhi kanako. ¹⁰ Usa ka higayon sa panahon sa tingsanay sa mga mananap, nakita ko sa damgo nga ang mga laki nga kanding nakig-upa sa panon sa kanding. Ang mga laki nga kanding nga adunay badlis-badlis, mga puntik-puntikon, ug mga kabang. ¹¹ Miingon ang anghel sa Dios kanako diha sa damgo, 'Jacob.' Mitubag ako, 'Ania ako.' ¹² Miingon siya, 'Itutok ang imong mata ug tan-awa ang tanang mga kanding nga laki nga ning-upa sa panon sa kanding nga adunay badlis-badlis, ug puntik-puntikon, ug kabang, tungod kay nakita ko ang tanan nga gibuhat ni Laban kanimo. ¹³ Ako ang Dios didto sa Betel, diin gidihogan nimo ang haligi, diin naghimo ka ug panaad nganhi kanako. Karon bangon ug biyai kining yutaa ug balik sa yuta nga imong natawhan."' ¹⁴ Mitubag si Raquel ug si Lea ug miingon kaniya, "Aduna pa ba kamiy bahin o mapanunod sa panimalay sa among amahan? ¹⁵ Dili ba iya man kaming giisip ingon nga mga langyaw? Tungod kay gibaligya kami niya ug gihurot usab niya ang among salapi. ¹⁶ Tungod kay ang tanang katigayonan nga gikuha sa Dios gikan sa among amahan amoa ug sa among mga anak. Busa karon, buhata dayon ang bisan unsa nga giingon sa Dios kanimo." ¹⁷ Busa nangandam si Jacob ug gipasakay ang iyang mga anak nga lalaki ug ang iyang mga asawa ngadto sa mga kamelyo. ¹⁸ Gipalakaw niya ang iyang mga kahayopan una kaniya, uban sa tanan niyang kabtangan, lakip ang mga kahayopan nga iyang napanag-iya sa Padan Aram. Unya nangandam siya padulong sa iyang amahan nga si Isaac sa yuta sa Canaan. ¹⁹ Sa dihang milakaw si Laban aron sa pagpanupi sa iyang karnero, gikawat ni Raquel ang diosdios sa iyang amahan. ²⁰ Gilingla usab ni Jacob si Laban nga Arameanhon, tungod kay wala siya nananghid kaniya nga mobiya na. ²¹ Busa mikalagiw siya uban sa tanan nga iyang gipanag-iya ug dali nga mitabok sa Suba, ug mipadulong ngadto sa kabungtoran sa Gilead. ²² Sa ikatulo nga adlaw gisuginlan si Laban nga mikagiw na si Jacob. ²³ Busa gidala niya ang iyang mga paryente kuyog kaniya ug migukod kaniya sulod sa pito ka adlaw nga pagpanaw. Naapsan niya siya didto sa bungtod sa Gilead. ²⁴ Unya sa pagkagabii nagpakita ang Dios kang Laban nga Arameanhon diha sa usa ka damgo ug miingon kaniya, "Pag-amping sa imong isulti ngadto kang Jacob maayo man o daotan." ²⁵ Naapsan ni Laban si Jacob samtang gitaod ang iyang tolda didto sa bungtod. Nagkampo usab si Laban kauban ang iyang mga paryente didto sa bungtod sa Gilead. ²⁶ Miingon si Laban kang Jacob, "Unsa man kining imong gihimo, nga imoha man akong gilimbongan ug gidala ang akong mga anak sama sa mga bihag sa gubat? ²⁷ Nganong mikalagiw ka man sa tago ug gilingla ako nimo ug wala suginli. Palakwon ko unta kamo inubanan ang mga pagsaulog ug mga pag-awit, uban sa tamborin ug sa mga alpa. ²⁸ Wala man lang ko nimo tugoti sa paghalok sa akong mga apo nga lalaki ug sa akong mga anak nga babaye agig panamilit. Binuang kining imong gihimo. ²⁹ Aduna unta akoy gahom sa pagsakit kaninyo, apan ang Dios sa imong amahan misulti kanako kagabii ug miingon, 'Pag-amping sa imong isulti ngadto kang Jacob maayo man o daotan.' ³⁰ Ug karon, mipahawa ka tungod kay naghandom ka pag-ayo sa panimalay sa imong amahan. Apan nganong gikawat man nimo ang akong mga diosdios?" ³¹ Mitubag si Jacob ug miingon kang Laban, "Tungod kay nahadlok ako ug naghunahuna nga imong kuhaon pagpugos ang imong mga anak nga babaye gikan kanako mao nga mibiya ako sa tago. ³² Si bisan kinsa ang mikawat sa imong mga diosdios mamatay. Sa atubangan sa atong mga paryente, tan-awa kung unsa ang ania kanako nga imoha ug kuhaa kini." Tungod kay wala man masayod si Jacob nga si Raquel mao ang nagkawat niini. ³³ Misulod si Laban ngadto sa tolda ni Jacob, sa tolda ni Lea, ug ngadto sa tolda sa duha ka mga sulugoon nga babaye, apan wala gayod niya kini makita. Migawas siya sa tolda ni Lea ug misulod ngadto sa tolda ni Raquel. ³⁴ Karon gikuha na ni Raquel ang mga diosdios, ug gibutang kini sa sakang sa kamelyo, ug gilingkoran niya kini. Nangita si Laban sa tibuok tolda, apan wala gayod niya kini nakita. ³⁵ Miingon siya sa iyang amahan, "Ayaw kasuko akong agalon, nga dili ako makabarog sa imong atubangan, tungod kay giregla ako." Busa nangita siya apan wala niya hikaplagi ang iyang mga diosdios. ³⁶ Nasuko si Jacob ug nakiglalis kang Laban. Miingon siya kaniya, "Unsa man ang akong sayop? Unsa man ang akong sala, nga mainiton ka man nga migukod kanako? ³⁷ Kay giutingkay mo na ang tanan kong mga kabtangan. Unya unsa may imong nakita nga butang nga imoha? Dad-a ngari sa atubangan sa atong mga paryente aron mohukom sila tali natong duha. ³⁸ Sulod sa 20 ka tuig nga nakig-uban ako kanimo. Wala gayod nakuhai sa ilang pagburos ang imong mga baye nga karnero ug mga kanding, ni nagkaon ako sa bisan usa nga laking karnero nga gikan sa imong panon. ³⁹ Kadtong gikunis-kunis sa mga mananap wala nako dad-a kanimo. Hinuon, ako ang nahimong responsable sa mga nawala niini. Kanunay nimong gipabayran kanako ang matag nawala nga mananap, kung gikawat kini sa adlaw man o sa gabii. ⁴⁰ Anaa ako; sa adlaw nga ang kainit mituhop kanako, ug ang katugnaw sa kagabhion; ug wala akoy tulog. ⁴¹ Anaa ako sa imong panimalay sa milabay nga 20 ka tuig. Nagtrabaho ako kanimo sulod sa napulog upat ka tuig alang sa imong duha ka anak nga babaye, ug unom ka tuig alang sa imong mga mananap. Giusab nimo ang akong suhol sa napulo ka higayon. ⁴² Gawas kung ang Dios sa akong amahan, ang Dios ni Abraham, ug ang gikahadlokan ni Isaac, wala pa nag-uban kanako, papahawaon gayod nimo ako nga walay dala. Nakita sa Dios ang akong pag-antos ug kung unsa kalisod ang akong pagtrabaho, ug gibadlong ka niya kagabii." ⁴³ Mitubag si Laban ug miingon kang Jacob, "Kanang mga babaye akoa nang mga anak, ang ilang mga anak ako nang mga apo, ug ang panon sa mga mananap ako nang mga mananap. Tanan nga imong nakita akoa. Apan unsa pa may mabuhat nako karon sa akong mga anak nga babaye, o sa mga anak nga ilang gipakatawo? ⁴⁴ Busa karon, magbuhat kita ug kasabotan, ikaw ug ako, ug mamahimo kining usa ka saksi tali kanimo ug kanako." ⁴⁵ Busa nagkuha si Jacob ug usa ka dakong bato ug iya kining gibutang ingon nga usa ka haligi. ⁴⁶ Miingon si Jacob sa iyang mga paryente, "Pagtapok ug mga bato." Busa nagkuha sila ug mga bato ug gipatong-patong nila kini. Unya nangaon sila didto duol sa gipatong-patong nga mga bato. ⁴⁷ Gitawag kini ni Laban ug Jegar Saha Duta, apan gitawag kini ni Jacob ug Galeed. ⁴⁸ Miingon si Laban, "Kining gipatong-patong nga mga bato mao ang saksi tali kanako ug kanimo karong adlawa." Busa ang ngalan niini gitawag ug Galeed. ⁴⁹ Gitawag usab kini ug Mispa, tungod kay nag-ingon si Laban, "Magbantay unta si Yahweh tali kanimo ug kanako, kung dili man kita magkita. ⁵⁰ Kung imong pasipad-an ang akong mga anak, ug mangasawa ka ug lain gawas sa akong mga anak, bisan tuod wala kita nag-uban, tan-awa, saksi ang Dios tali kanimo ug kanako." ⁵¹ Miingon si Laban kang Jacob, "Tan-awa kining gipatong-patong nga mga bato, ug tan-awa ang haligi, nga diin gihimo ko tali kanimo ug kanako. ⁵² Kining gipatong-patong nga mga bato, ug ang haligi mao ang saksi, nga dili ako molatas niining gipatong-patong nga mga bato paingon kanimo, ug dili usab ikaw molatas niining gipatong-patong nga mga bato ug haligi paingon kanako aron sa pagbuhat ug daotan. ⁵³ Ang Dios ni Abraham, ug ang Dios ni Nahor, ang Dios sa ilang amahan, maghukom unta tali kanato." Nanumpa si Jacob sa Dios, nga mao ang gikahadlokan ni Isaac. ⁵⁴ Naghalad ug usa ka sakripisyo si Jacob didto sa bukid ug gidapit niya ang iyang mga paryente aron mangaon. Nangaon sila ug nagpagabii sila didto sa bukid. ⁵⁵ Sayo sa kabuntagon mibangon si Laban ug gihagkan niya ang iyang mga apo nga lalaki ug ang iyang mga anak nga babaye ug gipanalanginan niya sila. Unya mibiya si Laban ug mibalik sa iyang panimalay.

Chapter 32

¹ Mipadayon usab si Jacob sa iyang panaw, ug misugat ang mga anghel sa Dios kaniya. ² Sa pagkakita ni Jacob kanila, miingon siya, "Kampo kini sa Dios," busa gitawag niya ang dapit ug Mahanaim. ³ Nagpadala si Jacob ug mga sulugoon nga mouna kaniya ngadto kang Esau, sa yuta sa Seir, sa rehiyon sa Edumea. ⁴ Gimandoan niya sila ug miingon, "Mao kini ang isulti ninyo sa akong agalon nga si Esau: Mao kini ang gisulti ni Jacob nga imong sulugoon: 'Mipuyo ako kang Laban, ug nagpabilin gihapon hangtod karon. ⁵ Aduna na akoy mga baka, mga asno ug mga panon sa mananap, mga sulugoong lalaki, ug mga sulugoong babaye. Gipadala ako sa pagsulti niini sa akong agalon, aron makakaplag unta ako ug pabor sa imong atubangan.''' ⁶ Mibalik ang mga sulugoon ngadto kang Jacob ug miingon, "Gikan kami sa imong igsoon nga si Esau, Moanhi siya sa pagsugat kanimo, ug kuyog niya ang 400 ka mga lalaki." ⁷ Unya nahadlok ug naguol pag-ayo si Jacob. Busa gibahin niya ang mga tawo nga iyang kuyog sa duha ka kampo, ug mao usab ang mga panon sa mananap, ug mga kamelyo. ⁸ Miingon siya, "Kung moabot si Esau ngadto sa usa ka kampo ug atakihon kini, ang kampo nga nahibilin mahimong makaikyas." ⁹ Nag-ampo si Jacob, "Dios sa akong amahan nga si Abraham, ug Dios sa akong amahan nga si Isaac, Yahweh, nag-ingon ka kanako, 'Balik ngadto sa imong nasod ug sa imong mga kaliwatan, ug pauswagon ko ikaw,' ¹⁰ dili ako takos sa imong pagkamatinud-anon sa kasabotan ug sa tanan nga imong pagkamasaligon sa imong alagad. Tungod kay pinaagi lamang sa sungkod nga ako nakatabok niining Jordan, ug karon nahimo na akong duha ka mga kampo. ¹¹ Luwasa intawon ako sa kamot sa akong igsoon nga si Esau, tungod kay nahadlok ako kaniya, nga basin moabot siya ug atakihon niya ako ug ang mga inahan uban sa mga bata. ¹² Apan miingon ka, "Palamboon ko gayod ikaw. Himoon ko ang imong mga kaliwat nga sama kadaghan sa balas sa baybayon, nga dili maihap tungod sa ilang kadaghan.''' ¹³ Nagpabilin didto si Jacob nianang gabhiona. Mikuha siya ug pipila ka mga mananap nga anaa kaniya isip gasa alang kang Esau, nga iyang igsoon: ¹⁴ 200 ka mga baye ug 20 ka mga laki nga kanding, 200 ka mga baye ug 20 ka mga laki nga karnero, ¹⁵ 30 ka gatasan nga mga kamelyo ug mga anak niini, 40 ka mga baka ug napulo ka mga turo, 20 ka mga baye ug napulo ka mga laki nga asno. ¹⁶ Gipiyal niya kini ngadto sa iyang mga sulugoon, ang matag panon sa mga mananap. Miingon siya sa iyang mga sulugoon, "Pag-una kamo kanako ug hatagig gilay-on ang matag panon." ¹⁷ Gimandoan niya ang unang sulugoon nga nag ingon, "Kung imong matagboan si Esau nga akong igsoon ug mangutana kanimo nga moingon, 'Kang kinsa ka man nahisakop? Asa man kamo paingon? Ug kang kinsa man kining mga mananap nga anaa sa imong atubangan?' ¹⁸ Unya motubag ka, 'Iya kini ni Jacob nga imong sulugoon. Mga gasa kini nga gipadala alang kang Esau nga akong agalon. Ug tan-awa, padulong na usab siya sunod kanamo.''' ¹⁹ Nagmando na usab si Jacob sa ikaduhang pundok, sa ikatulo, ug sa tanang mga lalaki nga nagsunod sa panon sa mga mananap. Siya miingon, "Isulti ninyo ang susamang butang ngadto kang Esau kung inyo siyang matagboan. ²⁰ Kinahanglan moingon usab kamo, 'Si Jacob nga imong sulugoon padulong na sunod kanamo.''' Tungod kay naghuna-huna siya, "Mahupay nako siya sa mga gasa nga gipadala ko una kanako. Aron unya, kung makita ko siya, basin nga iya akong dawaton." ²¹ Busa gipadala niya una kaniya ang mga gasa. Ug siya nalang ang nagpabilin sa kampo niadtong gabhiona. ²² Mibangon si Jacob sa kagabhion, ug gikuha niya ang iyang duha ka asawa, duha ka sulugoon nga babaye, ug ang iyang napulog usa ka mga anak nga lalaki. Ug iyang gipatabok sa tabokanan sa suba sa Jabok. ²³ Niini nga paagi, gipalakaw niya sila tabok sa suba uban sa tanan niyang mga gipanag-iyahan. ²⁴ Nag-inusara nalang si Jacob, ug adunay usa ka tawo nga nakiglayog kaniya hangtod sa pagka-kaadlawon. ²⁵ Sa pagkakita sa tawo nga dili niya mapildi si Jacob, iyang gihapak ang dapidapi ni Jacob. Nalisa ang dapidapi ni Jacob sa dihang nakiglayog siya kaniya. ²⁶ Miingon ang tawo, "Buhii na ako kay hapit na mabuntag." Si Jacob miingon, dili ko ikaw buhian gawas king imo na akong panalanginan." ²⁷ Nangutana ang tawo kaniya, "Unsa man ang imong ngalan?" Miingon siya "Jacob." ²⁸ Ang tawo miingon, "Dili na Jacob ang imong ngalan, kung dili Israel na. Kay nakiglayog ka sa Dios ug sa mga tawo ug midaog.'' ²⁹ Nangutana si Jacob kaniya, "Palihog suginli ako sa imong ngalan." Mitubag siya, "Nganong nangutana ka man sa akong ngalan?" Ug unya gipanalanginan niya siya didto. ³⁰ Gitawag ni Jacob ang dapit ug Peniel kay miingon siya, "Nakita ko ang panagway sa Dios, ug naluwas ang akong kinabuhi.'' ³¹ Misubang na ang adlaw samtang mibiya si Jacob sa Peniel. Nagtakiang siya tungod sa iyang dapidapi. ³² Mao nga hangtod karong adlawa, ang mga Israelita dili na mokaon sa unod sa luta-lutahan sa may dapidapi, tungod kay mao kini ang gibikil sa tawo sa dihang iyang gikasa sa dapidapi ni Jacob.

Chapter 33

¹ Mihangad si Jacob ug, tan-awa, si Esau nagpadulong na, ug uban kaniya ang 400 ka mga kalalakin-an. Gibahin ni Jacob ang mga kabataan diha kang Lea, Raquel, ug ang duha ka babaye nga mga sulugoon. ² Unya gibutang niya ang mga babaye nga mga sulugoon ug ang ilang mga anak sa unahan, ug gisundan ni Lea ug sa iyang mga anak, ug gisundan kini ni Raquel ug Jose nga anaa sa pinakaulahian sa tanan. ³ Nag-una si Jacob kanila. Miyukbo siya sa yuta sa makapito ka higayon, hangtod nahiduol siya sa iyang igsoon. ⁴ Midagan si Esau aron sa pagtagbo kaniya, migakos kaniya, migakos sa iyang liog, ug mihalok kaniya. Unya nanghilak sila. ⁵ Sa paghangad ni Esau, nakita niya ang mga kababayen-an ug ang mga kabataan. Miingon siya, "Kinsa man kining mga katawhan nga imong kauban?" Miingon si Jacob, "Ang mga bata ang madagayaon nga gihatag sa Dios sa imong alagad." ⁶ Unya mipaduol ang mga sulugoong babaye uban sa ilang mga anak, ug miyukbo sila. ⁷ Misunod usab si Lea ug ang iyang mga anak nga mipaduol ug miyukbo. Sa kataposan mipaduol ug miyukbo si Jose ug Raquel. ⁸ Miingon si Esau, "Unsay buot nimong ipasabot niining tanang pundok nga akong nahimamat?" Miingon si Jacob, "Aron makakaplag og kaluoy sa panan-aw sa akong agalon." ⁹ Nag-ingon si Esau, "Igo na ang akong nabatonan, igsoon ko. Tipigi kung unsay anaa kanimo alang sa imong kaugalingon." ¹⁰ Nag-ingon si Jacob, "Dili, palihog, kung nakakaplag ako og kaluoy sa imong panan-aw, dawata ang akong gasa gikan sa akong kamot, kay sa pagkatinuod, nakita ko ang imong panagway, ug kini daw sama nga nakita ko ang panagway sa Dios, ug gidawat mo na ako. ¹¹ Palihog dawata ang akong gasa nga gidala kanimo, tungod kay ang Dios maluluy-ong nagpatigayon kanako, ug tungod kay igo na ang akong nabatonan." Niini gipugos siya ni Jacob, ug gidawat kini ni Esau. ¹² Unya miingon si Esau, "Manglakaw na kita. Mag-una ako kanimo." ¹³ Miingon si Jacob kaniya, "Nasayod ang akong agalon nga ang kabataan mga huyang pa, ug ang mga karnero ug ang mga baka adunay mga nating gipasuso. Kung pugson sila sa pagpalakaw bisan sa usa lang ka adlaw, mangamatay ang tanang kahayopan. ¹⁴ Palihog tugoti nga ang akong agalon mag-una sa iyang alagad. Maglakaw ako sa mas hinay pa, uyon sa lakang sa kahayopan nga nag-una kanako, ug sa linaktan sa mga kabataan, hangtod nga ako mahiabot sa akong agalon sa Seir." ¹⁵ Miingon si Esau, "Tugoti nga akong ibilin kanimo ang pipila sa akong mga tawo nga uban kanako." Apan miingon si Jacob, "Nganong buhaton mo man kana? Paigo na ang kaluoy sa akong agalon kanako." ¹⁶ Busa sugod nianang adlawa misugod si Esau sa iyang panaw pauli ngadto sa Seir. ¹⁷ Ug mipanaw si Jacob padulong sa Sucot, nagtukod siya sa iyang balay, ug naghimo og silonganan alang sa iyang kahayopan. Busa ang ngalan niadtong dapita gitawag og Sucot. ¹⁸ Sa dihang nahiabot si Jacob gikan sa Padan Aram, nahiabot siya nga luwas sa kadaot sa siyudad sa Siquem, nga mao ang yuta sa Canaan. Nagkampo siya duol sa siyudad. ¹⁹ Unya nagpalit siya og usa ka bahin sa yuta kung diin siya nagtukod sa iyang tolda gikan sa mga anak nga lalaki ni Hamor, amahan ni Siquem, sa kantidad nga 100 ka plata. ²⁰ Didto nagpabarog siya ug halaran ug gitawag kini ug El Elohe Israel.

Chapter 34

¹ Karon si Dina, nga anak ni Lea kang Jacob, migawas aron makigkita sa mga batan-ong babaye niadtong yutaa. ² Si Siquem nga anak nga lalaki ni Hamor nga Hibitihanon, ang prinsipe sa maong dapit, nakakita kang Dina, gibira niya siya, gipanamastamasan ug gidulog niya. ³ Naibog siya kang Dina, ang anak nga babaye ni Jacob. Nahigugma siya sa batan-ong babaye ug malumo siya nga nakigsulti kaniya. ⁴ Nakigsulti si Siquem kang Hamor nga iyang amahan, nga nag-ingon, "Kuhaa kining batan-ong babaye alang kanako aron mamahimo ko siyang asawa." ⁵ Karon nadungog ni Jacob nga gihugawan niya si Dina nga iyang anak nga babaye. Ang iyang mga anak nga lalaki atua pa sa uma uban sa mga kahayopan, busa si Jacob nagpabiling hilom hangtod nga miabot sila. ⁶ Miadto si Hamor nga amahan ni Siquem ngadto kang Jacob aron makigsulti kaniya. ⁷ Miabot ang mga anak nga lalaki ni Jacob gikan sa uma sa dihang nadungog nila ang panghitabo. Nasakitan ang mga tawo. Nasuko sila pag-ayo tungod kay iya mang gipakaulawan ang Israel pinaagi sa pagpugos niya sa iyang kaugalingon ngadto sa anak nga babaye ni Jacob, tungod kay kadto nga butang dili unta angay nga mahitabo. ⁸ Nakigsulti si Hamor kanila nga nag-ingon, "Ang akong anak nga lalaki nga si Siquem nahigugma sa imong anak nga babaye. Palihog ihatag siya ngadto kaniya ingon nga iyang asawa. ⁹ Pakigminyo kanamo, ihatag kanamo ang inyong mga anak nga babaye, ug kuhaa usab ninyo ang among mga anak nga babaye alang kaninyo. ¹⁰ Makapuyo kamo uban kanamo, ug ang kayutaan abli alang kaninyo aron inyong kapuy-an ug makabaligya ug makapalit kamo, ug makapanag-iya ug mga kabtangan." ¹¹ Miingon si Siquem ngadto sa amahan ni Dina ug sa iyang mga igsoong lalaki, "Makakaplag unta ako ug pabor diha kaninyo, ug bisan unsa ang inyong pangayoon kanako akong ihatag. ¹² Pangayo kanako ug dakong kantidad sa bugay ug ang buot ninyong gasa, ug ihatag ko ang bisan unsa nga inyong isulti kanako, apan ihatag kanako ang dalagang babaye ingon nga asawa." ¹³ Malimbongong mitubag ang mga anak nga lalaki ni Jacob kang Siquem ug kang Hamor nga iyang amahan, tungod kay gihugawan man ni Siquem si Dina nga ilang igsoong babaye. ¹⁴ Miingon sila kanila, "Dili namo mahimo kining butanga, nga ihatag ang among igsoong babaye sa mga dili tinuli; kay makauulaw kana kanamo. ¹⁵ Mouyon lamang kami kaninyo sa usa ka kondisyon: kung magpatuli kamo sama kanamo, ug magpatuli usab ang matag lalaki diha kaninyo. ¹⁶ Unya ihatag namo kaninyo ang among mga anak nga babaye, ug among kuhaon ang inyong mga anak nga babaye alang kanamo, ug mopuyo kami uban kaninyo ug mahimong usa ka katawhan. ¹⁷ Apan kung dili kamo maminaw kanamo ug magpatuli, nan kuhaon namo ang among igsoong babaye ug mobiya kami." ¹⁸ Ang ilang mga pulong nakapahimuot kang Hamor ug sa iyang anak nga lalaki nga si Siquem. ¹⁹ Wala langana sa batan-ong lalaki ang pagbuhat sa ilang giingon, tungod kay nakagusto man siya sa anak nga babaye ni Jacob, ug tungod kay siya ang pinakatinahod nga tawo sa tibuok panimalay sa iyang amahan. ²⁰ Miadto si Hamor ug si Siquem nga iyang anak nga lalaki sa ganghaan sa ilang siyudad ug nakigsulti sa mga kalalakin-an sa siyudad, nga nag-ingon, ²¹ "Kalinaw ang gidala niining mga tawhana kanato, busa tugoti sila nga mopuyo sa yuta ug makabaligya ug makapamalit dinhi, tinuod, ang yuta dako ra alang kanila. Kuhaon nato ang ilang mga anak nga babaye ingon nga mga asawa, ug ihatag nato kanila ang atong mga anak nga babaye. ²² Niini lamang nga kondisyon mouyon kining mga tawhana nga mopuyo uban kanato ug mamahimong usa ka katawhan: kung ang tanang lalaki kanato magpatuli, sama nga sila mga tinuli. ²³ Dili ba maangkon man nato ang ilang kahayopan ug mga gipanag-iyang mga butang—ug ang tanan nilang kahayopan? Maong mouyon kita kanila, ug mopuyo sila uban kanato." ²⁴ Ang tanang kalalakin-an sa siyudad naminaw kang Hamor ug Siquem, nga anak niyang lalaki. Ang tanang lalaki nagpatuli. ²⁵ Sa ikatulo nga adlaw, samtang hubag pa ang ilang mga samad, ang duha ka mga anak nga lalaki ni Jacob, si Simeon ug Levi, nga mga igsoong lalaki ni Dina, ang kada usa kanila nagdala ug espada ug miadto sa maong siyudad, ug gipamatay ang tanang mga lalaki. ²⁶ Gipatay nila si Hamor ug Siquem, nga anak niyang lalaki, pinaagi sa sulab sa ilang espada. Gikuha nila si Dina gikan sa panimalay ni Siquem ug mibiya. ²⁷ Ang ubang mga anak nga lalaki ni Jacob miadto sa mga patayng lawas ug nangawat sa siyudad, tungod kay gihugawan man sa katawhan ang ilang igsoong babaye. ²⁸ Gikuha nila ang mga panon sa mga karnero, ang ilang mga baka, ug mga asno, ug ang tanang mga butang nga anaa sa siyudad, anaa sa mga uma ug lakip ²⁹ ang tanan nilang mga kabtangan. Gipangdakop nila ang kabataan ug ang ilang mga asawa. Gipangkuha nila bisan ang tanang butang nga anaa sulod sa mga panimalay. ³⁰ Miingon si Jacob kang Simeon ug Levi, "Gidad-an ninyo ako ug kasamok, aron manimaho ako sa mga lumulupyo niining yutaa, ang Canaanhon ug ang Perisihanon. Diyutay lamang ang akong gidaghanon. Kung magtigom sila batok kanako ug moataki, malaglag gayod ako, ako ug ang akong panimalay." ³¹ Apan miingon si Simeon ug Levi, "Angay bang isipon ni Siquem nga ang among igsoong babaye daw sama sa babayeng bayaran?"

Chapter 35

¹ Miingon ang Dios kang Jacob, "Tindog, ug tungas ngadto sa Betel, ug pabilin didto. Pagbuhat didto ug usa ka altar alang sa Dios, nga nagpakita kanimo niadtong mikagiw ka gikan kang Esau nga imong igsoong lalaki." ² Unya miingon si Jacob sa iyang panimalay ug sa tanan nga kuyog kaniya, "Isalikway ang mga diosdios nga anaa kaninyo, ug hinloi ang inyong kaugalingon, ug ilisi ang inyong mga bisti. ³ Unya mogikan kita ug motungas ngadto sa Betel. Magbuhat ako didto ug altar alang sa Dios, nga nagtubag kanako sa adlaw sa akong kagul-anan, ug nag-uban kanako bisan asa ako nag-adto." ⁴ Busa gihatag nila ngadto kang Jacob ang tanang mga diosdios nga anaa kanila, ug ang mga ariyos nga anaa sa ilang mga dalunggan. Gilubong kini ni Jacob ilalom sa kahoy nga tugas duol sa Siquem. ⁵ Sa ilang pagpanaw, gihimo sa Dios nga mangahadlok ang mga siyudad nga nagpalibot kanila, busa kadtong mga tawhana wala na migukod sa mga anak nga lalaki ni Jacob. ⁶ Busa si Jacob miabot sa Luz (nga mao ang Betel), nga anaa sa yuta sa Canaan, siya ug ang tanang mga tawo nga uban kaniya. ⁷ Nagbuhat siya didto ug usa ka altar ug gitawag ang maong dapit nga El Betel, tungod kay didto nagpakita ang Dios kaniya, sa panahon nga mikagiw siya gikan sa iyang igsoon nga lalaki. ⁸ Si Debora, nga nag-atiman kang Rebeca, namatay. Gilubong siya didto sa ubos gikan sa Betel ilalom sa tugas nga kahoy, busa gitawag kini nga Allon Bacut. ⁹ Sa dihang miabot na si Jacob gikan sa Padan Aram, nagpakita ang Dios kaniya pag-usab ug gipanalanginan siya. ¹⁰ Miingon ang Dios kaniya, "Ang imong pangalan mao si Jacob, apan ang imong ngalan dili na Jacob. Israel na ang imong ngalan." Busa gitawag na siya sa Dios ug Israel. ¹¹ Miingon ang Dios kaniya, "Ako ang makagagahom nga Dios. Pagmabungahon ug pagsanay. Ang nasod ug ang mga pundok sa kanasoran magagikan kanimo, ug ang mga hari magagikan sa imong mga kaliwatan." ¹² Ang yuta nga akong gihatag kang Abraham ug Isaac, ihatag ko kanimo. Ngadto sa imong mga kaliwatan human kanimo igahatag ko usab ang yuta." ¹³ Mikayab ang Dios gikan kaniya sa dapit diin nakigsulti siya kaniya. ¹⁴ Nag-ugbok ug haligi si Jacob didtong dapita nga diin nakigsulti ang Dios kaniya, usa ka haligi nga bato. Gibuboan niya kini ug hinalad nga bino ug lana. ¹⁵ Ginganlan ni Jacob og Betel ang maong dapit diin nakigsulti ang Dios kaniya. ¹⁶ Mipanaw sila gikan sa Betel. Samtang duol na sila gikan sa Efrata, nagbati si Raquel. Naglisod siya sa pagpanganak. ¹⁷ Samtang naglisod na gayod siya sa pagpanganak, miingon ang mananabang kaniya, "Ayaw kahadlok, kay karon makabaton ka na usab ug laing anak nga lalaki." ¹⁸ Sa dihang himalatyon na siya, ug sa kataposan niyang gininhawa ginganlan niya ang bata og Benoni, apan ginganlan siya sa iyang amahan og Benjamin. ¹⁹ Namatay si Raquel ug gilubong sa dalan padulong sa Efrata (gitawag nga Betlehem). ²⁰ Nagbuhat si Jacob og haligi ibabaw sa iyang lubnganan. Kini ang ilhanan sa lubnganan ni Raquel hangtod niining adlawa. ²¹ Padayon nga nagpanaw si Israel ug nagtukod ug tolda unahan sa Migdal Eder. ²² Samtang nagpuyo si Israel nianang dapita, nakigdulog si Ruben kang Bilha nga puyo-puyo sa iyang amahan, ug nadungog kini ni Jacob. Karon si Jacob adunay dose ka mga anak nga lalaki. ²³ Ang iyang mga anak nga lalaki kang Lea mao si Ruben, ang kinamagulangang anak ni Jacob, ug si Simeon, Levi, Juda, Isacar, ug Zebulon. ²⁴ Ang iyang anak nga mga lalaki kay Raquel mao si Jose ug Benjamin. ²⁵ Ang iyang mga anak nga lalaki kay Bilha, nga sulugoong babaye ni Raquel, mao si Dan ug Naftali. ²⁶ Ang mga anak nga lalaki ni Zilfa, nga sulugoong babaye ni Lea mao sila Gad ug Aser. Kini mao ang tanang anak nga lalaki ni Jacob nga natawo sa Padan Aram. ²⁷ Miadto si Jacob kang Isaac nga iyang amahan sa Mamre sa Kiriat-Arba, (ingon nga Hebron) diin nagpuyo si Abraham ug Isaac. ²⁸ Si Isaac nabuhi ug 180 ka tuig. ²⁹ Miginhawa si Isaac sa kataposan ug namatay, usa ka tawo nga tigulang na kaayo ug giipon siya didto sa iyang mga katigulangan. Gilubong siya sa iyang mga anak nga lalaki nga sila si Esau ug Jacob.

Chapter 36

¹ Mao kini ang mga kaliwat ni Esau (ginatawag usab nga Edom). ² Nangasawa si Esau sa taga-Canaan. Mao kini ang iyang mga asawa: Si Ada ang anak nga babaye ni Elon nga Hetihanon; Oholibama ang anak nga babaye ni Ana, nga apo ni Zibeon nga Hebihanon; ³ ug Basemat, ang anak nga babaye ni Ismael, nga igsoong babaye ni Nebaiot. ⁴ Nanganak si Ada nga asawa ni Esau kang Elifas, ug si Basemat nanganak kang Reuel. ⁵ Nanganak si Oholibama kang Jeus, Jalam, ug Kora. Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Esau nga natawo sa yuta sa Canaan. ⁶ Gidala ni Esau ang iyang mga asawa, ang iyang mga anak nga lalaki, ang iyang mga anak nga babaye, ug ang tanang miyembro sa iyang panimalay, iyang mga kahayopan—ang tanan niyang mga hayop, ug ang tanan niyang mga kabtangan, nga iyang natigom sa yuta sa Canaan, ug miadto sa yuta nga layo sa iyang igsoon nga si Jacob. ⁷ Gibuhat niya kini tungod kay ang ilang mga kabtangan hilabihan na kadaghan alang kanila nga magpabilin nga mag-uban ug puyo. Ang yuta nga ilang gipuy-an dili na igo kanila tungod sa ilang mga kahayopan. ⁸ Busa si Esau, nga nailhan usab nga Edom, mipuyo sa kabungtoran sa Seir. ⁹ Mao kini ang mga mosunod nga mga kaliwatan ni Esau, mga katigulangan sa mga Edomihanon sa kabungtoran sa Seir. ¹⁰ Mao kini ang mga ngalan sa mga anak nga lalaki ni Esau: si Elifas ang anak nga lalaki ni Ada, ang asawa ni Esau; si Reuel ang anak nga lalaki ni Basemat, ang asawa ni Esau. ¹¹ Ang mga anak nga lalaki ni Elifas mao si Teman, Omar, Zefo, Gatam, ug Kenas. ¹² Si Timna, nga puyo-puyo ni Elifas, anak nga lalaki ni Esau nanganak kang Amalek. Mao kini ang mga apo nga lalaki ni Ada, nga asawa ni Esau. ¹³ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Reuel: si Nahat, Zera, Shama, ug Miza. Mao kini ang mga apo nga lalaki ni Basemat, nga asawa ni Esau. ¹⁴ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Oholibama, nga asawa ni Esau, nga anak nga babaye ni Ana ug apo nga babaye ni Zibeon. Nanganak siya kang Jeus, Jalam, ug Kora. ¹⁵ Mao kini ang mga banay sa mga kaliwat ni Esau: ang kaliwat ni Elifas, ang kinamagulangan ni Esau: si Teman, Omar, Zefo, Kenaz, ¹⁶ Kora, Gatam, ug Amalek. Mao kini ang mga banay nga kaliwat ni Elifas sa yuta sa Edom. Sila ang mga apo nga lalaki ni Ada. ¹⁷ Mao kini ang mga banay nga gikan kang Reuel, anak nga lalaki ni Esau: si Nahat, Zera, Shama, Miza. Mao kini ang mga banay nga kaliwat ni Reuel sa yuta sa Edom. Mao kini ang mga apo nga lalaki ni Basemat, nga asawa ni Esau. ¹⁸ Mao kini ang mga banay ni Oholibama, nga asawa ni Esau: si Jeus, Jalam, Kora. Mao kini ang mga banay nga gikan sa asawa ni Esau nga si Oholibama, anak nga babaye ni Ana. ¹⁹ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Esau, ug mao kini ang ilang mga banay. ²⁰ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Seir nga Horitihanon, ang mga lumulupyo sa yuta: si Lotan, Shobal, Zibeon, Ana, ²¹ Dishon, Ezer, ug Dishan. Mao kini ang mga banay sa mga Horitihanon, ang mga lumulupyo sa Seir nga yuta sa taga-Edom. ²² Ang mga anak nga lalaki ni Lotan mao si Hori ug Heman, ug si Timna mao ang igsoong babaye ni Lotan. ²³ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Shobal: si Alvan, Manahat, Ebal, Shefo, ug Onam. ²⁴ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Zibeon: si Aya ug Ana. Si Ana mao ang nakakita sa init nga tubod didto sa kamingawan, samtang nagpasabsab siya sa mga asno sa iyang amahan nga si Zibeon. ²⁵ Mao kini ang mga anak ni Ana: si Dishon ug Oholibama, ang anak nga babaye ni Ana. ²⁶ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Dishon: si Hemdan, Esban, Itran, ug Keran. ²⁷ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Ezer: si Bilhan, Saavan, ug Akan. ²⁸ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Dishan: si Uz ug Aran. ²⁹ Mao kini ang mga banay sa mga Horitihanon: Lotan, Shobal, Zibeon ug Ana, ³⁰ Dishon, Ezer, Dishan: mao kini ang mga banay sa mga Horitihanon, sumala sa listahan sa ilang mga banay sa yuta sa Seir. ³¹ Mao kini ang mga hari nga naghari sa yuta sa Edom sa wala pay hari ang mga Israelita: ³² Si Bela nga anak nga lalaki ni Beor, ang naghari sa Edom, ug ang ngalan sa iyang siyudad mao ang Dinhaba. ³³ Sa dihang namatay na si Bela, si Jobab anak nga lalaki ni Zera kang Bozra, ang naghari puli kaniya. ³⁴ Sa dihang namatay na si Jobab, si Husan nga taga-Teman ang naghari puli kaniya. ³⁵ Sa dihang namatay na si Husan, si Hadad anak nga lalaki ni Bedad, nga nakapildi sa mga Midianhon sa yuta sa Moab, ang naghari puli kaniya. Ang ngalan sa iyang siyudad mao ang Abit. ³⁶ Sa dihang namatay na si Hadad, si Samla nga taga-Masreka ang naghari puli kaniya. ³⁷ Sa dihang namatay na si Samla, si Shaul ang naghari puli kaniya nga taga-Rehobot nga duol sa suba. ³⁸ Sa namatay na si Shaul, si Baal Hanan anak nga lalaki ni Acbor ang naghari puli kaniya. ³⁹ Sa dihang si Baal Hanan anak nga lalaki ni Acbor namatay na, si Hadar ang naghari puli kaniya. Ang ngalan sa iyang siyudad mao ang Pau. Ang ngalan sa iyang asawa mao si Mehetabel, ang anak nga babaye ni Matred, nga apo nga babaye ni Me Zahab. ⁴⁰ Mao kini ang mga ngalan sa mga pangulo sa mga banay gikan sa kaliwat ni Esau, sumala sa ilang mga banay ug sa ilang mga dapit, sumala sa ilang mga ngalan: Timna, Alva, Jetet, ⁴¹ Oholibama, Ela, Pinon, ⁴² Kenaz, Teman, Mibzar, ⁴³ Magdiel, ug Iram. Mao kini ang mga pangulo sa banay sa Edom, sumala sa ilang pagpuyo sa yuta nga ilang napanag-iyahan. Mao kini si Esau, ang amahan sa mga Edomihanon.

Chapter 37

¹ Nagpuyo si Jacob sa dapit nga gipuy-an sa iyang amahan sa yuta sa Canaan. ² Mao kini ang mga panghitabo mahitungod kang Jacob. Si Jose, usa ka batan-on nga nag-edad ug 17 anyos, nagabantay siya ug karnero uban sa iyang mga igsoon. Kuyog niya ang mga anak nga lalaki ni Bilha ug anak nga lalaki ni Zilpa, mga asawa sa iyang amahan. Ginasumbong ni Jose ngadto sa iyang amahan ang mga dili maayo nila nga binuhatan. ³ Karon gihigugma pag-ayo ni Israel si Jose labaw pa sa iyang mga anak nga lalaki tungod kay anak man siya sa iyang pagkatigulang. Tungod niini gibuhatan niya siya ug maanindot nga bisti. ⁴ Nakita sa iyang mga igsoon nga ang ilang amahan nahigugma pag-ayo kaniya labaw pa sa tanan nilang managsuon. Busa nasuko sila kaniya ug dili maayo ang ilang pagtagad ngadto kaniya. ⁵ Nagdamgo si Jose, ug gisuginlan niya ang iyang mga igsoon mahitungod niini. Nisamot ang ilang kasuko kaniya. ⁶ Miingon siya kanila, "Palihog paminawa kining akong nadamgohan. ⁷ Tan-awa, nagbugkos kita ug mga trigo sa kaumahan, ug tan-awa, ang akong binugkos mitindog ug mipataas, ug tan-awa, ang inyong mga binugkos mipalibot ug miyukbo sa akong binugkos." ⁸ Ang iyang mga igsoon miingon kaniya, "Maghari ka ba diay kanamo? Maghari ka ba gayod diay kanamo?" Misamot pa ang ilang kasuko kaniya tungod sa iyang damgo ug sa iyang mga gipamulong. ⁹ Nagdamgo na usab siya ug lain nga damgo ug iya kining gisugilon sa iyang mga igsoon. Miingon siya, "Tan-awa, nagdamgo ako ug lain na usab nga damgo: Ang adlaw ug bulan ug ang napulog usa ka mga bituon miyukbo kanako." ¹⁰ Gisugilon niya kini sa iyang amahan ingon man sa iyang mga igsoon, ug gibadlong siya sa iyang amahan. Miingon siya kaniya, "Unsa ba kining imong gidamgo? Moyukbo ba ako ug ang imong inahan, ingon man ang imong mga igsoon nganha kanimo?" ¹¹ Nasina ang iyang mga igsoon kaniya, apan gitipigan sa hunahuna sa iyang amahan kining mga butanga. ¹² Miadto sa Shekem ang iyang mga igsoon aron pagbantay sa mga karnero sa ilang amahan. ¹³ Miingon si Israel kang Jose, "Dili ba nagbantay man sa mga karnero sa Shekem ang imong mga igsoon? Dali, ug ipadala ko ikaw ngadto kanila." Miingon si Jose kaniya, "Andam ako." ¹⁴ Miingon siya kaniya, "Lakaw na karon, tan-awa kung maayo ba ang kahimtang sa imong mga igsoon ingon man ang mga karnero, ug suginli ako." Busa gipaadto siya ni Jacob gawas sa walog sa Hebron ug miadto si Jose sa Shekem. ¹⁵ Adunay usa ka tawo nga nakakita kang Jose. Tan-awa, naglatagaw si Jose sa kaumahan. Miingon ang tawo kaniya, "Unsa man ang imong gipangita?" ¹⁶ Miingon si Jose, "Gipangita ko ang akong mga igsoon. Palihog sultihi ako, kung asa sila nagbantay sa mga karnero." ¹⁷ Miingon ang tawo, "Mibiya sila niini nga dapit, kay nadungog ko sila, nga nag-ingon, 'Moadto kita sa Dotan.'" Miapas si Jose sa iyang mga igsoong lalaki ug nakita niya sila didto sa Dotan. ¹⁸ Nakita nila siya sa layo, ug sa wala pa siya maabot duol kanila, naglaraw sila nga patyon siya. ¹⁹ Ang iyang mga igsoon miingon sa usag-usa, "Tan-awa, nagpaingon dinhi ang tigdamgo. ²⁰ Busa, dali kamo, patyon ta siya ug ihulog siya sa isa sa mga atabay ug moingon kita, 'Gilamoy siya sa ihalas nga mananap.' Tan-awon ta kung unsa ang mahitabo sa iyang mga damgo.'" ²¹ Nakadungog si Ruben niini ug giluwas niya siya sa ilang mga kamot. Miingon siya, "Dili nato kuhaon ang iyang kinabuhi." ²² Miingon si Ruben kanila, "Walay dugo nga angay moawas. Ihulog siya niining atabay nga anaa sa kamingawan, apan ayaw ninyo siya dapati"-- aron luwason niya siya gikan sa ilang mga kamot ug dad-on siya pagbalik sa iyang amahan. ²³ Sa dihang niabot na si Jose sa iyang mga igsoon, gigisi nila ang iyang maanindot nga bisti. ²⁴ Ila siyang gikuha ug gihulog siya sa atabay. Walay tubig kadto nga atabay. ²⁵ Nanglingkod sila aron mokaon ug tinapay. Sa dihang mihangad sila ug mitan-aw, tan-awa, ilang nakita ang panon sa mga Ismaelita nga gikan sa Gilead, uban sa ilang mga kamelyo nga nagkarga ug mga lamas ug balsamo ug mira. Nagpanaw sila aron ila kining dad-on paubos sa Ehipto. ²⁶ Miingon si Juda sa iyang mga igsoon, "Unsa man ang atong makuha kung patyon ta ang atong igsoon ug tabonan ang iyang dugo? ²⁷ Dali kamo, ibaligya ta siya sa mga Ismaelita ug dili nato siya dapatan. Tungod kay ato siyang igsoon, atong unod." Ang iyang mga igsoon naminaw kaniya. ²⁸ Milabay ang Midianhon nga negosyanti. Gikuha sa iyang mga igsoon si Jose gawas sa atabay. Ug unya gibaligya nila si Jose ngadto sa mga Ismaelita sa 20 kabuok nga plata. Gidala si Jose sa mga Ismaelita ngadto sa Ehipto. ²⁹ Mibalik si Ruben sa atabay, ug tan-awa, wala na didto si Jose sa atabay. Gigisi niya ang iyang bisti. ³⁰ Mibalik siya sa iyang mga igsoon ug miingon, "Asa na ang bata? Ug ako, asa na man ako moadto?" ³¹ Nagpatay sila ug kanding unya gikuha ang bisti ni Jose ug gituslob kini sa dugo. ³² Unya gidala nila kini sa ilang amahan ug miingon, "Nakita namo kini. Palihog tan-awa kung bisti ba kini sa imong anak o dili." ³³ Nailhan kini ni Jacob ug miingon, "Bisti kini sa akong anak. Gitukob siya sa ihalas nga mananap. Sigurado gayod nga gikunis-kunis niini si Jose." ³⁴ Gigisi ni Jacob ang iyang bisti ug nagsul-ob ug sako sa iyang hawak. Nagbangotan siya alang sa iyang anak sa daghang mga adlaw. ³⁵ Ang tanan niyang anak nga lalaki ug mga babaye miadto kaniya ug gihupay siya, apan wala siya mosugot nga ila siyang hupayon. Miingon siya, "Sa pagkatinuod, moadto ako sa seol ug magbangotan alang sa akong anak." Mihilak ang iyang amahan alang kaniya. ³⁶ Gibaligya siya sa mga Midianhon didto sa Ehipto ngadto kang Potifar, usa ka opisyal ni Paraon, ang kapitan sa mga guwardiya.

Chapter 38

¹ Niabot ang panahon nga si Juda mibiya sa iyang mga igsoon ug mipuyo didto sa usa ka taga-Adulam, nga ginganlan og Hira. ² Nakita niya didto ang anak nga babaye sa usa ka Canaanhon nga ginganlan og Sua. Giminyoan niya ang babaye ug nakigdulog kaniya. ³ Nagmabdos siya ug nakabaton og anak nga lalaki. Ginganlan kini og Er. ⁴ Nagmabdos siya pag-usab ug nakabaton og anak nga lalaki. Ginganlan niya kini og Onan. ⁵ Nakabaton na usab siya og anak nga lalaki ug gitawag siya og Sela. Didto siya nanganak kang Sela sa Chezib. ⁶ Nakakita si Juda og pangasaw-onon alang kang Er, ang kamagulangan niyang anak. Ang iyang ngalan, si Tamar. ⁷ Si Er nga kamagulangang anak ni Juda, daotan sa panan-aw ni Yahweh. Busa gipatay siya ni Yahweh. ⁸ Si Juda miingon kang Onan, "Dulog sa asawa sa imong igsoong lalaki. Buhata ang bulohaton sa usa ka bayaw nga lalaki ngadto kaniya, ug pagbaton ug bata alang sa imong igsoon. ⁹ Nasayod si Onan nga ang bata dili gayod maiya. Sa panahon nga modulog siya sa asawa sa iyang igsoon, ipagawas niya ang similya ngadto sa yuta aron dili siya makahatag ug bata alang sa iyang igsoon. ¹⁰ Ang iyang gibuhat daotan sa panan-aw ni Yahweh. Mao nga gipatay usab siya ni Yahweh. ¹¹ Unya miingon si Juda kang Tamar, nga iyang umagad nga babaye, "Pabilin nga usa ka biyuda sa balay sa imong amahan hangtod nga maulitawo ang akong anak nga si Sela." Tungod kay naghunahuna siya nga, "Basin mamatay usab siya sama sa iyang mga igsoon." Busa mibiya si Tamar ug mipuyo sa balay sa iyang amahan. ¹² Milabay ang taas nga panahon, namatay ang asawa ni Juda nga anak ni Sua. Pagkahuman sa pagbangotan ni Juda, miadto siya ug ang iyang higala nga si Hira nga taga-Adulam sa mga tigtupi sa balhibo sa iyang mga karnero didto sa Timna. ¹³ Gisultihan si Tamar, "Tan-awa, ang imong ugangang lalaki motungas sa Timna aron sa pagpatupi sa iyang mga karnero." ¹⁴ Gihukas niya ang iyang bisti sa pagkabiyuda ug nagsul-ob ug bilo ug gitabonan ang iyang kaugalingon. Milingkod siya sa ganghaan sa Enaim, nga daplin sa dalan paingon sa Timna. Kay nakita niya nga ulitawo na si Sela apan wala siya gihatag kaniya ingon nga asawa niini. ¹⁵ Sa dihang nakita siya ni Juda nagtuo kini nga usa siya ka babayeng nagabaligya ug dungog tungod kay gitabonan man niya ang iyang nawong. ¹⁶ Miduol siya kaniya sa daplin sa dalan ug miingon, "Dali, kay buot kong makigdulog kanimo"—tungod kay wala kini masayod nga siya ang iyang umagad nga babaye—ug miingon ang babaye, "Unsa man ang imong ihatag kanako aron makadulog ka kanako?" ¹⁷ Miingon siya, "Padad-an ko ikaw ug nating kanding gikan sa panon." Miingon siya, "Mohatag ka ba kanako ug saad hangtod nga ikaw makapadala niini?" ¹⁸ Mitubag siya, "Unsa man nga saad ang akong ihatag kanimo?" Ug siya miingon, "Ang imong silyo ug higot, ug ang imong sungkod." Gihatag niya kini ug nakigdulog kaniya. Ug nagmabdos siya pinaagi kaniya. ¹⁹ Mibangon siya ug mibiya. Gihubo niya ang iyang bilo ug gisul-ob ang bisti sa pagkabiyuda. ²⁰ Gipadala ni Juda ang nati nga kanding gikan sa panon sa iyang higala nga taga-Adulam aron kuhaon ang saad gikan sa kamot sa babaye, apan wala niya hikaplagi ang babaye. ²¹ Unya ang taga-Adulam nangutana sa mga tawo sa maong dapit, "Asa na ang babaye nga nagabaligya ug dungog nga anaa sa Enaim daplin sa dalan?" Miingon sila, "Walay babaye nga nagabaligya ug dungog dinhi." ²² Mibalik siya ngadto kang Juda ug miingon, "Wala nako siya hikaplagi. Ang mga tawo sa maong dapit miingon usab, 'Walay babaye nga nagabaligya ug dungog dinhi.'" ²³ Miingon si Juda, "Pasagdi nga maiya ang mga butang aron dili kita maulawan. Hinuon, gipadala ko na man kining nati nga kanding, apan wala mo siya hikaplagi." ²⁴ Nahitabo kini pagkahuman sa mga tulo ka bulan nga gisulti kini ngadto kang Juda, "Si Tamar nga imong umagad nga babaye nahimong babayeng nagabaligya ug dungog, ug namabdos siya tungod niini." Miingon si Juda, "Dad-a siya dinhi ug sunoga." ²⁵ Sa dihang gidala na siya sa gawas, nagpadala siya ug mensahe ngadto sa iyang ugangan nga lalaki. "Pinaagi sa tawo nga nanag-iya niini namabdos ako." Siya miingon, "Ilha palihog kung kang kinsa kini, ang silyo ug higot ug ang sungkod." ²⁶ Nailhan ni Juda ang mga butang ug miingon, "Siya ang mas labing husto kay kanako, sanglit wala ko man siya gihatag aron asawa ni Sela, nga akong anak nga lalaki." Ug wala na siya midulog kaniya pag-usab. ²⁷ Nahitabo kini sa panahon nga manganak na siya, tan-awa, adunay kaluha sulod sa iyang tagoangkan. ²⁸ Nahitabo kini sa dihang manganak na siya nga ang usa mipagawas sa iyang kamot, ug ang mananabang mikuha ug pula nga tanod ug gihigtan ang kamot sa bata, ug miingon, "Kini ang unang migawas." ²⁹ Nahitabo nga sa dihang gibira niya ang iyang kamot, tan-awa, ang iyang igsoong lalaki ang unang migawas. Miingon ang mananabang, "Giunsa nimo paggawas!" Ug ginganlan siya ug Perez. ³⁰ Unya migawas ang iyang igsoon, ang adunay tanod nga pula sa iyang kamot, ug ginganlan siya ug Zera.

Chapter 39

¹ Gidala si Jose palugsong sa Ehipto. Si Potifar, nga usa ka opisyal sa Paraon nga kapitan sa mga guwardiya ug usa ka Ehiptohanon, nagpalit kaniya gikan sa mga Ismaelita, nga maoy nagdala kaniya didto. ² Si Yahweh nag-uban kang Jose ug nagmalamboon siya nga tawo. Nagpuyo siya sa balay sa iyang agalon nga Ehiptohanon. ³ Nakita sa iyang agalon nga si Yahweh nag-uban kaniya ug gipanalanginan ni Yahweh ang tanan niyang gibuhat. ⁴ Nakakaplag si Jose ug pabor sa iyang panan-aw. Nag-alagad siya kang Potifar. Gihimo ni Potifar si Jose nga tigdumala sa iyang tibuok panimalay, ug ang tanan nga iyang gipanag-iyahan, iyang gibutang ilalom sa iyang pag-atiman. ⁵ Nahitabo kini gikan sa panahon nga gihimo niyang tigdumala si Jose sa tibuok niyang panimalay ug sa tibuok niyang gipanag-iyahan, nga gipanalanginan ni Yahweh ang balay sa Ehiptohanon tungod kang Jose. Ang panalangin ni Yahweh anaa sa tanang butang nga anaa sa panimalay ni Potifar ug sa kaumahan. ⁶ Gibutang ni Potifar ubos sa pagdumala ni Jose ang tanan nga anaa kaniya. Wala na siya maghunahuna sa bisan unsa gawas sa iyang pagkaon. Karon kining si Jose gwapo ug makadani. ⁷ Nahitabo human niini nga ang asawa sa agalon ni Jose naibog kaniya. Miingon ang babaye, "Dulog kanako." ⁸ Apan midumili si Jose ug miingon sa asawa sa iyang agalon, "Tan-awa, ang akong agalon wala na manghilabot kung unsa ang akong pagabuhaton sa balay, ug iyang gibutang ubos sa akong pagdumala ang tanang butang nga iyang gipanag-iyahan. ⁹ Walay usa nga mas labaw kay kanako niining panimalaya. Wala siyay gihikaw kanako gawas kanimo, tungod kay asawa ka man niya. Unsaon man nako pagbuhat niining hilabihang pagkadaotan ug sala batok sa Dios?" ¹⁰ Gidani niya si Jose sa matag-adlaw, apan nagdumili kini sa pagpakigdulog o sa pagpakig-uban kaniya. ¹¹ Miabot ang usa ka adlaw nga misulod siya sa balay aron pagbuhat sa iyang buluhaton. Walay mga tawo sa sulod sa panimalay. ¹² Gibira niya ang bisti ni Jose ug miingon, "Dulog kanako." Unya nahibilin ang iyang bisti sa kamot sa babaye sa dihang miikyas ug miadto siya sa gawas. ¹³ Pagkahuman, sa dihang nakita niya nga nahibilin ang bisti ni Jose sa iyang kamot ug miikyas pagawas, ¹⁴ gitawag niya ang mga tawo sa iyang balay ug giingnan sila, "Tan-awa, nagdala si Potifar ug usa ka Hebreohanon aron pakaulawan kita. Misulod siya aron makigdulog unta kanako, ug misinggit ako. ¹⁵ Sa dihang nadungog niya nga misinggit ako, miikyas siya ug nahibilin ang iyang bisti ngari kanako ug miadto sa gawas." ¹⁶ Gibutang niya ang bisti ni Jose tapad kaniya hangtod nga miabot ang iyang agalon. ¹⁷ Gisugilon niya kini nga panghitabo ngadto kaniya, "Ang Hebreohanon nga ulipon nga imong gidala nganhi kanato, mianhi aron pakaulawan ako. ¹⁸ Sa dihang misinggit ako, iyang nabiyaan ang iyang bisti nganhi kanako ug miikyas pagawas." ¹⁹ Nahitabo kini sa dihang nadungog sa iyang agalon ang gisugilon sa asawa niini, "Mao kana ang gibuhat sa imong ulipon kanako," ug nasuko siya pag-ayo. ²⁰ Gidala sa iyang agalon si Jose ug gibilanggo siya, sa dapit kung asa nahimutang ang mga binilanggo sa hari. Anaa siya didto sa bilanggoan. ²¹ Apan si Yahweh nag-uban kang Jose ug nagpakita sa pagkamatinud-anon sa iyang saad ngadto kaniya. Gihatagan niya siya ug pabor sa panan-aw sa tigdumala sa bilanggoan. ²² Gitugyan sa tigdumala sa bilanggoan ngadto sa kamot ni Jose ang tanan nga anaa sa bilanggoan. Bisan unsa ang ilang pagabuhaton didto, si Jose mao ang nagdumala niini. ²³ Wala na naghunahuna pa ang tigdumala sa bilanggoan sa bisan unsa nga anaa sa iyang kamot, tungod kay nag-uban man kaniya si Yahweh. Bisan unsa ang iyang pagabuhaton, gipalambo ni Yahweh.

Chapter 40

¹ Nahitabo kadto human niining mga butanga, ang tigtagay ug bino ug ang tigbuhat ug tinapay sa hari sa Ehipto nakasala sa ilang agalon, ang hari sa Ehipto. ² Nasuko si Paraon sa iyang duha ka mga kadagkoan, ang pangulo sa tigtagay ug bino ug ang pangulo sa tigbuhat ug tinapay. ³ Gipabilanggo niya sila ilalom sa pagbantay sa kapitan sa mga guwardiya, sa samang bilanggoan kung asa nabilanggo si Jose. ⁴ Ang kapitan sa guwardiya nagpiyal kang Jose nga mahimo nilang sulugoon. Nagpabilin silang binilanggo sa pipila ka mga panahon. ⁵ Silang duha nagdamgo ug mga damgo—ang pangulo sa tigtagay ug bino ug ang pangulo sa tigbuhat ug tinapay sa hari sa Ehipto nga nabilanggo. Matag-usa kanila adunay kaugalingong damgo sa samang kagabhion, ug matag damgo adunay kaugalingong kahulogan. ⁶ Pagkabuntag niana miduol si Jose ngadto kanila ug nakita sila. Tan-awa, nagmasulob-on sila. ⁷ Nangutana siya sa mga kadagkoan ni Paraon nga uban kaniya sa bilanggoan sa balay sa iyang agalon, nga nag-ingon, "Nganong nagmasulob-on man kamo karon?" ⁸ Nag-ingon sila kaniya, "Kaming duha nagdamgo ug walay bisan usa nga makahubad niini." Nag-ingon si Jose ngadto kanila, "Dili ba iya man sa Dios ang mga paghubad? Palihog, suginli ako." ⁹ Ang pangulo sa tigtagay ug bino misugilon kang Jose sa iyang damgo. Siya misugilon kaniya, "Sa akong damgo, tan-awa, ang usa ka paras anaa sa akong atubangan. ¹⁰ Ang paras adunay tulo ka mga sanga. Nangudlot kini, migula ang mga bulak ug ang mga pungpong sa ubas nangahinog. ¹¹ Ang kupa ni Paraon anaa sa akong kamot. Akong gikuha ang mga ubas ug gipuga kini ngadto sa kupa ni Paraon, ug gibutang ko ang kupa ngadto sa kamot ni Paraon." ¹² Si Jose nag-ingon kaniya, "Mao kini ang kahulogan niini. Ang tulo ka mga sanga mao ang tulo ka mga adlaw. ¹³ Sulod sa tulo ka mga adlaw ituboy ka ni Paraon ug ibalik ka niya sa imong katungdanan. Ibutang nimo ang kupa ni Paraon ngadto sa iyang mga kamot, susama kaniadto nga ikaw iyang tigtagay ug bino." ¹⁴ Apan hinumdomi ako sa dihang maayo na ang imong dangatan, ug palihog ipakita ang imong kaayo nganhi kanako. Hisgoti ako ngadto kang Paraon ug ipagawas ako niining bilanggoan. ¹⁵ Kay sa pagkatinuod gidagit ako pagawas sa yuta sa mga Hebrohanon. Dinhi usab wala akoy nabuhat nga sayop nga angay nila akong ibutang niining bilanggoan." ¹⁶ Sa pagkakita sa pangulo sa tigbuhat ug tinapay nga ang kahulogan maayo, siya nag-ingon kang Jose, "Nagdamgo usab ako, tan-awa, adunay tulo ka mga bukag nga tinapay nga anaa sa ibabaw sa akong ulo. ¹⁷ Sa ibabaw sa bukag anaa didto ang tanan nga nagkalain-laing linutong pagkaon alang kang Paraon, apan ang mga langgam mikaon niini pagawas sa bukag nga anaa sa akong ulo." ¹⁸ Si Jose mitubag ug miingon, "Mao kini ang kahulogan. Ang tulo ka mga bukag, mao ang tulo ka mga adlaw. ¹⁹ Sulod sa tulo ka adlaw putlan ka ni Paraon ug ulo ug pagabitayon ka didto sa kahoy. Ang kalanggaman magakaon sa imong unod." ²⁰ Niabot ang higayon sa ikatulo nga adlaw sa adlaw nga natawhan ni Paraon. Nagpakumbira siya alang sa tanan niyang mga sulugoon. Naghatag siya ug pinasahi nga pagtagad sa pangulo sa tigtagay ug bino ug sa pangulo sa tigbuhat ug tinapay labaw pa sa tanan niyang mga sulugoon. ²¹ Iyang gipabalik ang pangulo sa tigtagay ug bino sa iyang katungdanan, ug gibutang niya pag-usab ang kupa ngadto sa kamot ni Paraon. ²² Apan iyang gipabitay ang pangulo sa tigbuhat ug tinapay, sumala sa gihubad ni Jose ngadto kanila. ²³ Apan ang pangulo sa tigtagay ug bino wala nahinumdom sa pagtabang kang Jose. Hinuon, gikalimtan niya siya.

Translation Questions

Chapter 41

¹ Niabot ang higayon pagkahuman sa duha ka mga tuig ang Paraon nagdamgo. Tan-awa, nagbarog siya daplin sa Nilo. ² Tan-awa, pito ka mga baka ang migula gikan sa Nilo, mga himsog ug tambok, ug misabsab sila sa kasagbotan. ³ Tan-awa, adunay pito ka mga baka nga misunod paggula gikan sa Nilo, mga maot ug niwang. Nagbarog sila duol sa ubang mga baka nga anaa daplin sa suba. ⁴ Unya gilamoy sa maot ug niwang nga mga baka ang pito ka mga baka nga himsog ug tambok. Unya nakamata ang Paraon. ⁵ Unya natulog siya ug nagdamgo sa ikaduha nga higayon. Tan-awa, pito ka mga uhay sa trigo ang mitubo sa usa ka punoan, timgas ug maayo. ⁶ Tan-awa, miturok sunod kanila ang pito ka mga uhay sa trigo, mga niwang ug nasawot tungod sa hangin sa sidlakan. ⁷ Gilamoy sa pito ka niwang nga mga uhay sa trigo ang timgas ug bus-ok nga mga lugas. Unya nakamata ang Paraon, ug, tan-awa, damgo lamang kini. ⁸ Niabot ang higayon sa kabuntagon nga ang iyang espiritu nasamok. Gipadala ug gipatawag niya ang tanang mga salamangkero ug maalamon nga mga tawo sa Ehipto. Gisaysay sa Paraon kanila ang iyang mga damgo, apan wala gayoy nakahubad niini ngadto sa Paraon. ⁹ Unya ang pangulo sa tigdala ug kupa nag-ingon sa Paraon, "Karong adlawa naghunahuna ako sa akong mga sayop. ¹⁰ Nasuko ang Paraon sa iyang mga sulugoon, ako ug ang pangulo sa tigbuhat ug tinapay gibutang sa bilanggoan sa balay sa kapitan sa guwardiya. ¹¹ Nagdamgo kami sa sama nga gabii, siya ug ako. Nagdamgo kami ug ang matag-usa kanamo managlahi ang kahulogan sa mga damgo. ¹² Aduna kami kauban didto nga usa ka batan-ong lalaki nga Hebrohanon, sulugoon sa kapitan sa mga guwardiya. Gisugilon namo kaniya ug gihubad niya alang kanamo ang among mga damgo. Iyang gihubad sa matag-usa kanamo sumala sa nagkadaiyang damgo. ¹³ Niabot ang higayon nga nahitabo gayod ang iyang gihubad kanamo. Gipabalik ako sa Paraon sa akong katungdanan, apan ang laing usa iyang gipabitay." ¹⁴ Unya nagsugo ang Paraon ug gipatawag si Jose. Gikuha dayon nila si Jose pagawas gikan sa bilanggoan. Namalbas siya ug nagpaopaw, nag-ilis sa iyang bisti, ug miadto siya sa Paraon. ¹⁵ Miingon ang Paraon ngadto kang Jose, "Aduna akoy damgo, apan walay makahubad niini. Apan nadungog ko ang mahitungod kanimo, nga sa dihang madungog nimo ang damgo makahubad ka niini." ¹⁶ Mitubag si Jose sa Paraon, nga nag-ingon, "Dili kini gikan kanako. Motubag ang Dios sa Paraon nga adunay pabor." ¹⁷ Gisuginlan sa Paraon si Jose, "Tan-awa, sa akong damgo, nagbarog ako daplin sa suba sa Nilo. ¹⁸ Tan-awa, pito ka mga baka ang migula gikan sa Nilo, mga tambok ug himsog, ug nagsabsab sila sa kasagbotan. ¹⁹ Tan-awa, adunay laing pito ka mga baka ang misunod paggula, mga luyahon, maot kaayo, ug niwang. Wala pa ako makakita sa tibuok yuta sa Ehipto nga sama nila ka maot. ²⁰ Gikaon sa mga niwang ug maot nga mga baka ang nahaunang pito ka tambok nga mga baka. ²¹ Sa dihang nakaon na nila sila, dili masayran nga ila nang nakaon sila, sanglit mga niwang gihapon sila sama kaniadto. Unya nakamata ako. ²² Nakita ko sa akong damgo, ug, tan-awa, adunay pito ka mga uhay ang mitubo gikan sa usa ka punoan, bus-ok ug timgas. ²³ Tan-awa, adunay laing pito ka mga uhay ang mitubo sunod kanila, nga nalawos, niwang ug nasawot tungod sa hangin sa sidlakan. ²⁴ Gilamoy sa pito ka niwang nga mga uhay ang pito ka timgas nga mga uhay. Gisaysay nako kining mga damgo ngadto sa mga salamangkero, apan walay usa nga nakapasabot kanako niini." ²⁵ Miingon si Jose sa Paraon, "Ang mga damgo sa Paraon managsama lang. Kung unsa man ang pagabuhaton sa Dios, iyang gipadayag ngadto sa Paraon. ²⁶ Ang pito ka maayong mga baka mao ang pito ka mga katuigan, ug ang pito ka maayong mga uhay mao ang pito ka mga katuigan. Managsama lang ang mga damgo. ²⁷ Ug ang laing pito ka niwang ug maot nga mga baka nga mitungha sunod kanila mao ang pito ka mga katuigan, ug ang pito usab ka niwang nga mga uhay nga nasawot sa hangin gikan sa sidlakan mao ang pito ka mga katuigan sa kagutom. ²⁸ Mao kanang mga butanga ang akong masaysay ngadto sa Paraon. Kung unsa man ang pagabuhaton sa Dios gipadayag niya kini ngadto sa Paraon. ²⁹ Tan-awa, pito ka mga katuigan sa kadagaya ang moabot sa tibuok yuta sa Ehipto. ³⁰ Pito usab ka mga katuigan sa kagutom ang moabot sunod niana, ug ang tanang kadagaya mahikalimtan sa yuta sa Ehipto, ug ang hulaw modaot sa tibuok yuta. ³¹ Ang kadagaya dili mahinumdoman sa yuta, tungod sa mosunod nga kagutom nga hilabihan kaayo. ³² Gibalik pag-usab ang damgo ngadto sa Paraon tungod kay kining mga butanga namugna na sa Dios, ug sa dili madugay buhaton kini sa Dios. ³³ Karon kinahanglan nga mangita ang Paraon ug tawong adunay pagsabot, ug maalamon, ug tugyanan siya sa tibuok kayutaan sa Ehipto. ³⁴ Tugoti nga buhaton kini sa Paraon: tugoti nga mopili siya ug tigdumala sa tibuok kayutaan. Tugoti sila nga kuhaon ang ikalima nga bahin sa abot sa Ehipto sulod sa pito ka mga katuigan sa kadagaya. ³⁵ Ipatigom kanila ang tanang pagkaon sa umaabot nga maayong mga katuigan. Tugoti sila nga tipigan ang trigo ilalom sa pagbuot sa Paraon alang sa pagkaon sa mga siyudad. Pabantayi kini kanila. ³⁶ Ang pagkaon maoy mosangkap alang sa yuta sulod sa pito ka mga katuigan sa kagutom nga modangat sa yuta sa Ehipto. Niini nga paagi ang yuta dili madaot sa kagutom." ³⁷ Kini nga tambag maayo sa mga mata sa Paraon ug sa mga mata sa tanan niyang mga sulugoon. ³⁸ Miingon ang Paraon sa iyang mga sulugoon, "Makakaplag pa ba kita ug tawo nga sama niini, kansang adunay Espiritu sa Dios?" ³⁹ Unya miingon ang Paraon ngadto kang Jose, "Tungod kay kining tanan gipakita man sa Dios kanimo, wala nay laing adunay pagsabot ug maalamon sama kanimo. ⁴⁰ Himuon ko ikaw nga piniyalan sa akong panimalay, ug sumala sa imong pulong madumalahan nimo ang tanan nakong katawhan. Diha lamang sa trono ako ang mas labaw kaysa kanimo." ⁴¹ Miingon ang Paraon ngadto kang Jose, "Tan-awa, piyalan ko ikaw sa tibuok kayutaan sa Ehipto." ⁴² Gikuha sa Paraon ang pangsilyo nga singsing sa iyang tudlo ug gibutang niya kini sa tudlo ni Jose. Gisul-oban niya siya ug bisti, hinimo sa nindot nga panapton nga lino, ug gibutangan niya siya ug bulawang kwentas. ⁴³ Gipasakay niya siya sa ikaduha nga karwahe nga iyang gipanag-iya. Misinggit ang mga tawo nga nag-una kaniya, "Pangluhod kamo." Gipiyalan siya sa Paraon sa tibuok yuta sa Ehipto. ⁴⁴ Nag-ingon ang Paraon ngadto kang Jose, "Ako ang Paraon, ug gawas kanimo, wala nay lain pang tawo ang makataas sa iyang kamot o sa iyang tiil sa tibuok yuta sa Ehipto." ⁴⁵ Ginganlan sa Paraon si Jose ug "Zaphenath Paneah." Gihatag kaniya si Asenat ingon nga iyang asawa, ang anak nga babaye ni Potifera nga pari sa On. Ang katungod ni Jose lukop sa tibuok Ehipto. ⁴⁶ Nagpanuigon ug 30 si Jose sa dihang nag-alagad siya sa Paraon. Milakaw si Jose gikan sa presensya sa Paraon, ug miadto sa tanang yuta sa Ehipto. ⁴⁷ Sa pito ka madagayaon nga mga katuigan ang yuta mihatag sa madagayaon nga abot. ⁴⁸ Gipatigom niya ang tanan nga mga pagkaon sulod sa pito ka mga katuigan nga anaa sa yuta sa Ehipto, ug gibutang ang mga pagkaon sa mga siyudad. Gibutang niya sa kada siyudad ang pagkaon gikan sa mga uma nga nakapalibot niini. ⁴⁹ Gitipigan ni Jose ang mga trigo nga sama kadaghan sa balas sa dagat, nga mihunong na sila sa pag-ihap, tungod kay dili na nila kini maihap. ⁵⁰ Adunay duha ka mga anak nga lalaki si Jose sa wala pa miabot ang mga tuig sa kagutom, kansang gimabnos ni Asenat, ang anak nga babaye ni Potifera nga pari sa On. ⁵¹ Ginganlan ni Jose ug Manases, ang kamagulangan niyang anak, kay siya nag-ingon, "Gibuhat sa Dios nga ako makalimot sa tanan nakong mga kalisod ug sa tibuok pamilya sa akong amahan." ⁵² Ginganlan niya ug Efraim ang ikaduha niyang anak nga lalaki, kay siya nag-ingon, "Gihimo akong magmabungahon sa yuta sa akong kasakitan." ⁵³ Nahuman ang pito ka mga katuigan sa kadagaya nga anaa sa yuta sa Ehipto. ⁵⁴ Ug nagsugod na ang pito ka mga katuigan sa kagutom, sumala sa gisaysay ni Jose. Adunay kagutom sa tanang kayutaan, apan adunay pagkaon sa tibuok yuta sa Ehipto. ⁵⁵ Sa dihang ang tanang yuta sa Ehipto nakasinati ug kagutom, ang katawhan nagtawag sa makusog sa Paraon alang sa pagkaon. Ang Paraon nag-ingon sa tanang Ehiptohanon, "Adto kamo kang Jose ug buhata ninyo ang iyang isulti." ⁵⁶ Ang kagutom mikoyanap sa tibuok yuta. Gipaablihan ni Jose ang tanang balay tipiganan ug gibaligya ngadto sa mga Ehiptohanon. Ang kagutom hilabihan na kaayo sa yuta sa Ehipto. ⁵⁷ Ang tanan sa kalibotan miabot sa Ehipto aron sa pagpalit ug trigo gikan kang Jose, tungod kay ang kagutom hilabihan na man kaayo sa tibuok kalibotan.

Chapter 42

¹ Karon nasayran ni Jacob nga adunay trigo sa Ehipto. Miingon siya sa iyang mga anak nga lalaki, "Nganong nagtinan-away lang man kamo sa usag-usa?" ² Miingon siya, "Tan-awa dinhi, nakadungog ako nga adunay trigo sa Ehipto. Panglugsong kamo didto ug pamalit kamo ug pagkaon aron mabuhi kita ug dili mangamatay." ³ Ang napulo ka mga igsoon ni Jose milugsong aron mopalit ug trigo sa Ehipto. ⁴ Apan wala gipakuyog ni Jacob si Benjamin nga igsoon ni Jose, uban sa iyang mga igsoon, kay miingon siya, "Tingali adunay daotan nga mahitabo kaniya." ⁵ Miabot ang mga anak nga lalaki ni Israel aron sa pagpalit uban niadtong mga miabot, kay ang kagutom anaa na sa yuta sa Canaan. ⁶ Karon si Jose mao ang gobernador sa tibuok kayutaan. Siya mao ang tigbaligya ngadto sa tanang katawhan sa yuta. Miabot ang mga igsoong lalaki ni Jose ug mihapa sila sa iyang atubangan. ⁷ Nakita ni Jose ang iyang mga igsoong lalaki ug nailhan niya sila, apan nagpakaaron-ingnon siya sa iyang kaugalingon ngadto kanila ug masuk-anon nga nakigsulti kanila. Miingon siya kanila, "Asa man kamo gikan?" Miingon sila, "Gikan kami sa yuta sa Canaan aron mopalit ug pagkaon." ⁸ Nailhan ni Jose ang iyang mga igsoon, apan wala sila makaila kaniya. ⁹ Nahinumdoman ni Jose ang iyang mga damgo mahitungod kanila. Miingon siya ngadto kanila, "Mga espiya kamo. Mianhi kamo aron sa pagsusi sa huyang nga mga bahin sa yuta." ¹⁰ Miingon sila kaniya, "Dili, among agalon. Mianhi ang imong mga sulugoon aron sa pagpalit ug pagkaon. ¹¹ Mga anak kaming tanan sa usa ka tawo. Matinud-anon kaming mga tawo. Ang imong mga sulugoon dili mga espiya." ¹² Miingon siya ngadto kanila, "Dili, mianhi kamo aron sa pagsusi sa huyang nga mga bahin sa yuta. ¹³ Miingon sila, "Ang imong mga sulugoon dose ka mga managsoon, mga anak nga lalaki sa usa lamang ka tawo sa yuta sa Canaan. Unya, ang among kinamanghoran atua didto karon sa among amahan, ug ang usa namo ka igsoon patay na." ¹⁴ Miingon si Jose kanila, "Mao kini ang giingon ko kaninyo; mga espiya kamo. ¹⁵ Pagasulayan kamo pinaagi niini. Pinaagi sa ngalan sa Paraon, dili kamo makabiya dinhi, gawas kung dad-on ninyo dinhi ang inyong kinamanghorang igsoon. ¹⁶ Papaulia ang usa kaninyo ug ipakuha ang inyong igsoon. Magpabilin kamo sa bilanggoan, aron masulayan ang inyong gipamulong, kung aduna bay kamatuoran diha kaninyo." ¹⁷ Busa gibutang niya silang tanan sa bilanggoan sulod sa tulo ka mga adlaw. ¹⁸ Sa ikatulo ka-adlaw miingon si Jose kanila, "Buhata kini ug mabuhi kamo, tungod kay aduna akoy kahadlok sa Dios. ¹⁹ Kung tinuod nga kamo matinud-anon nga mga tawo, kinahanglan mabilanggo ang usa sa inyong igsoon, apan panlakaw kamo ug pagdala ug trigo alang sa kagutom sa inyong mga panimalay. ²⁰ Dad-a ang inyong kinamanghorang igsoon nga lalaki nganhi kanako aron ang inyong mga pulong mapamatud-an ug dili kamo mamatay." Busa gibuhat nila kini. ²¹ Miingon sila sa usag-usa, "Nakasala gayod kita sa atong igsoon kay niadtong nakita nato ang pagtuaw sa iyang kalag samtang siya nagahangyo kanato wala nato siya gipaminaw. Mao nga midangat kanato kining kalisod." ²² Mitubag si Ruben kanila, "Dili ba nag-ingon man ako kaninyo, 'Ayaw kamo pagpakasala batok sa bata,' apan wala kamo naminaw? Karon, tan-awa, gipaninglan kita sa iyang dugo." ²³ Wala sila masayod nga nakasabot si Jose kanila, tungod kay aduna may tighubad tali kanila. ²⁴ Mitalikod siya gikan kanila ug mihilak. Mibalik siya ug nakigsulti ngadto kanila. Gikuha niya si Simeon gikan kanila ug gigapos siya samtang sila nagtan-aw. ²⁵ Unya nagsugo si Jose sa iyang mga sulugoon sa pagpuno sa ilang mga sudlanan ug trigo, ug isulod pagbalik ang salapi sa ilang matag sako, ug hatagan sila ug pagkaon sa ilang pagpanaw. Gibuhat kini ngadto kanila. ²⁶ Gikargahan sa mga managsoon ang ilang mga asno sa mga trigo ug mibiya sila didto. ²⁷ Samtang ang usa kanila miabli sa iyang sako aron sa pagkuha ug pagkaon alang sa iyang asno sa dapit nga pahulayanan, nakita niya ang iyang salapi. Tan-awa, anaa kini sa sulod sa iyang sako. ²⁸ Miingon siya sa iyang mga igsoong lalaki, "Ang akong salapi nahibalik. Tan-awa kini; anaa kini sa akong sako." Ug nahugno ang ilang mga kasingkasing ug nangurog sila sa usag-usa. Miingon sila, "Unsa ba kining gibuhat sa Dios kanato?" ²⁹ Miadto sila kang Jacob, nga ilang amahan sa yuta sa Canaan, ug gisuginlan siya sa tanang mga nahitabo kanila. Miingon sila, ³⁰ "Ang tawo, nga agalon sa yuta, maisugon nga nagsulti kanamo ug gidudahan kami nga mga espiya sa yuta. ³¹ Miingon kami kaniya, 'Matinud-anon kami nga mga tawo. Dili kami mga espiya. ³² Dose kami ka managsoon, mga anak nga lalaki sa among amahan. Ang usa patay na, ug ang kinamanghoran atua karon sa among amahan sa yuta sa Canaan.' ³³ Ang tawo, nga agalon sa yuta, miingon kanamo, 'Pinaagi niini, masayran ko kung matinud-anon ba kamo nga mga tawo. Ibilin ang usa sa inyong igsoon kanako, pagdala kamo ug trigo alang sa kagutom sa inyong mga panimalay, ug panlakaw kamo. ³⁴ Dad-a ang inyong kinamanghorang igsoon nga lalaki nganhi kanako. Unya masayran ko nga kamo dili mga espiya, ug kamo matinud-anon nga mga tawo. Unya pagawason ko ang inyong igsoon, makabaligya ug makapamalit na kamo dinhing yuta.'" ³⁵ Miabot ang higayon nga sa dihang gihuwad nila ang ilang mga sako, ug, tan-awa, ang kada iya nga sudlanan nga puno sa plata anaa sa ilang matag sako. Sa dihang nakita nila ug sa ilang amahan ang ilang mga plata, nangahadlok sila. ³⁶ Ang ilang amahan nga si Jacob miingon kanila, "Gikuhaan ninyo ako ug mga anak. Patay na si Jose, si Simeon wala na, ug ipalayo pa gayod ninyo gikan kanako si Benjamin. Supak kanako kining tanang mga butanga." ³⁷ Misulti si Ruben sa iyang amahan nga nag-ingon, "Mamahimo mong patyon ang duha ko ka mga anak nga lalaki kung dili ko madala pagbalik diha kanimo si Benjamin. Isalig siya sa akong mga kamot, ug dad-on ko siya pagbalik nganhi kanimo." ³⁸ Miingon si Jacob, "Dili nako palugsongon uban kaninyo ang akong anak. Tungod kay patay na ang iyang igsoon ug siya na lamang ang nahibilin. Kung adunay mahitabo kaniya sa dalan nga inyong pagalakwan, nan kamoy makaingon sa pagdala sa ubanon kong buhok ngadto sa seol tungod sa kasub-anan."

Chapter 43

¹ Hilabihan na kaayo ang kagutom sa yuta. ² Niabot ang higayon sa dihang ila nang nahurot ug kaon ang mga trigo nga ilang gidala gikan sa Ehipto, miingon kanila ang ilang amahan, "Lakaw pag-usab; pagpalit ug pagkaon alang kanato." ³ Miingon si Juda kaniya, "Ang tawo nagpasidaan pag-ayo kanamo, 'Dili kamo makakita sa akong dagway gawas kung kauban ninyo ang inyong igsoong lalaki.' ⁴ Kung imong ipauban ang among igsoong lalaki kanamo, molugsong kami ug palitan ka namo ug pagkaon. ⁵ Apan kung dili mo siya ipauban, dili kami molugsong. Kay miingon kanamo ang tawo, 'Dili kamo makakita sa akong dagway gawas kung inyong kauban ang inyong igsoong lalaki.'" ⁶ Miingon si Israel, "Nganong dili man maayo ang inyong pagtagad kanako pinaagi sa pag-ingon sa tawo nga aduna pa kamoy usa pa ka igsoong lalaki?" ⁷ Miingon sila, "Nangutana pag-ayo ang tawo mahitungod kanamo ug sa atong pamilya. Miingon siya, 'Buhi pa ba ang inyong amahan? Aduna pa ba kamoy igsoong lalaki?' Gitubag namo siya sumala niini nga mga pangutana. Unsaon man namo pagkasayod nga moingon siya, 'Dad-a palugsong ang inyong igsoong lalaki?"' ⁸ Miingon si Juda kang Israel nga iyang amahan, "Ipadala uban kanako ang batang lalaki. Motindog kami ug molakaw aron mabuhi kita ug dili mangamatay, kami, ikaw, ug ang among mga kabataan usab. ⁹ Magpasalig ako alang kaniya. Manubag ako kanimo. Kung dili ko siya madala balik kanimo ug mapakita siya diha sa imong atubangan, unya ipapas-an kanako ang pagbasol hangtod sa hangtod. ¹⁰ Kay kung wala kita maglangay, sa pagkatinuod lang nakabalik na unta kami karon dinhi sa ikaduhang higayon." ¹¹ Ang ilang amahan nga si Israel miingon kanila, "Kung mao kana, himoa kini karon. Pagkuha ug pipila ka pinakamaayong abot sa yuta ug ibutang sa inyong panudlanan. Pagdala palugsong ug gasa ngadto sa tawo: pipila nga lana ug dugos, mga lamas ug mira, mga pistasio nga mani ug mga almendras nga mani. ¹² Pagdala ug doble nga salapi ug dad-a pag-usab ang salapi nga gibalik sa sulod sa inyong mga sako. Basin sayop lamang kini. ¹³ Dad-a usab ang inyong igsoong lalaki. Tindog ug lakaw pag-usab ngadto sa tawo. ¹⁴ Hinaot pa nga ang Dios nga Makagagahom maghatag kaninyo ug kaluoy sa atubangan sa tawo, aron iyang buhian ang usa pa ninyo ka igsoong lalaki ug si Benjamin. Kung ako mawad-an sa akong mga anak, mawad-an gayod ako." ¹⁵ Gikuha sa mga tawo kini nga mga gasa, ug gidoble nila ang kantidad sa salapi, ug gidala si Benjamin. Migikan sila ug milugsong paingon sa Ehipto ug mibarog atubangan kang Jose. ¹⁶ Sa dihang nakita ni Jose si Benjamin uban kanila, miingon siya sa piniyalan sa iyang balay, "Dad-a ang mga tawo didto sa balay, pag-ihaw ug hayop ug andama kini, kay ang mga tawo mokaon uban kanako sa paniudto." ¹⁷ Gihimo sa piniyalan kung unsa ang gisulti ni Jose. Iyang gidala ang mga tawo didto sa balay ni Jose. ¹⁸ Nangahadlok ang mga tawo tungod kay gidala man sila didto sa balay ni Jose. Miingon sila, "Tungod kini sa salapi nga gibalik sa atong mga sako sa unang higayon nga gidala kita dinhi, aron makakita siya ug higayon batok kanato. Basin ug iya kitang dakpon ug kuhaon kita aron mahimong ulipon, ug kuhaon ang atong mga asno." ¹⁹ Miduol sila sa piniyalan sa balay ni Jose, ug nakigsulti sila kaniya diha sa pultahan sa balay, ²⁰ nga naga-ingon, "Among agalon, milugsong kami dinhi sa unang higayon aron mopalit ug pagkaon. ²¹ Ug nahitabo kini, nga sa dihang nahiabot kami sa dapit nga among gipahulayan, nga among giablihan ang among mga sako, ug, tan-awa, ang matag salapi sa tawo anaa sa sulod sa iyang sako, ang among salapi anaa sa sakto nga kantidad. Gidala namo kini pagbalik. ²² Nagdala na usab kami palugsong ug dugang nga salapi aron pagpalit ug pagkaon. Wala kami masayod kung si kinsa ang nagsulod sa among salapi sa among mga sako." ²³ Miingon ang piniyalan, "Magmalinawon kamo, ayaw kamo kahadlok. Ang inyong Dios ug ang Dios sa inyong amahan mao ang nagsulod sa inyong salapi sa inyong mga sako." Akong nadawat ang inyong salapi." Unya gidala pagawas sa piniyalan si Simeon ngadto kanila. ²⁴ Gidala sa piniyalan ang mga tawo didto sa balay ni Jose. Gihatagan niya sila ug tubig, ug nanghugas sila sa ilang mga tiil. Gihatagan niya ug pagkaon ang ilang mga asno. ²⁵ Ug giandam nila ang mga gasa kay moabot si Jose sa pagka-udto, kay nadungog nila nga mokaon sila didto. ²⁶ Sa dihang nahiabot si Jose sa iyang panimalay, gidala nila ang mga gasa nga anaa kanila didto sa balay, ug miyukbo sa iyang atubangan. ²⁷ Nangutana siya mahitungod sa ilang kahimtang ug miingon, "Maayo ba ang kahimtang sa inyong amahan, kadtong tigulang na nga lalaki nga inyong giingon? Buhi pa ba siya?" ²⁸ Miingon sila, "Ang imong sulugoon nga among amahan anaa sa maayong kahimtang. Buhi pa siya." Unya mihapa ug miyukbo. ²⁹ Sa dihang giyahat niya ang iyang mga mata iyang nakita si Benjamin nga iyang igsoon, ang anak nga lalaki sa iyang inahan, ug siya miingon, "Mao ba kini ang inyong kinamanghorang igsoon nga inyong gisugilon kanako?" Ug unya miingon siya, "Hinaot nga ang Dios maluoy kanimo, akong anak." ³⁰ Nagdali si Jose nga migawas sa lawak, kay naluoy siya pag-ayo sa iyang igsoong lalaki. Nangita siya ug luna aron mohilak. Miadto siya sa iyang lawak ug mihilak didto. ³¹ Nanghilam-os siya ug migawas. Gipugngan niya ang iyang kaugalingon, nga nag-ingon, "Idalit ang pagkaon." ³² Gidalit sa mga sulugoon ang pagkaon nga alang lamang kang Jose ug alang usab sa iyang mga igsoong lalaki. Nangaon usab didto ang mga Ehiptohanon uban kang Jose tungod kay dili man sila makakaon ug tinapay kauban sa mga Hebreo, kay makauulaw kana alang sa mga Ehiptohanon. ³³ Naglingkod ang mga managsoong lalaki sa iyang atubangan, sa pinaka- kamagulangan sumala sa iyang katungod sa pagkamagulang, ug sa pinaka-kamanghoran sumala sa ilang pagkabatan-on. Nahibulong ang mga tawo. ³⁴ Nagpadala si Jose kanila ug bahin sa mga pagkaon nga anaa sa iyang atubangan. Apan ang bahin ni Benjamin adunay kalimahon ang kadaghan kaysa sa iyang mga igsoong lalaki. Miinom sila ug nagmalipayon uban kaniya.

Chapter 44

¹ Gisugo ni Jose ang piniyalan sa iyang balay, nga nag-ingon, "Pun-a ang mga sako sa mga tawo ug pagkaon, kutob sa ilang madala, ug ibutang ang matag salapi sa tawo sa sulod sa iyang sako. ² Ibutang ang akong kupa, ang kupa nga plata, sa sulod sa sako sa kinamanghoran, ug ang iyang salapi alang sa trigo." Gibuhat sa piniyalan ang gisulti kaniya ni Jose. ³ Sa pagkabanag-banag sa kabuntagon, ug gipalakaw na ang mga tawo, sila ug ang ilang mga asno. ⁴ Sa dihang nakagawas na sila sa siyudad apan dili pa halayo, miingon si Jose sa iyang piniyalan, "Tindog, gukda ang mga tawo, ug sa dihang imo silang maapsan, sultihi sila, 'Nganong inyo man nga gibalosan ug daotan ang maayo? ⁵ Dili ba mao man kini ang kupa nga gina-imnan sa akong agalon, ug ang kupa nga iyang ginagamit sa pagpanagna? Daotan kaayo kining inyong gibuhat."' ⁶ Naapsan sila sa piniyalan ug giingon kining mga pulonga kanila. ⁷ Miingon sila kaniya, "Nganong makasulti man ang among agalon ug pulong nga sama niini? Dili mahimo sa inyong mga sulugoon kanang mga butanga. ⁸ Tan-awa, ang salapi nga among nakita sa sulod sa among mga sako, gidala namo pagbalik kanimo gikan sa yuta sa Canaan. Unsaon man namo pagkawat sa plata ni bulawan didto sa balay sa imong agalon? ⁹ Kung makaplagan kini sa bisan kinsa sa imong mga sulugoon, mamahimo siyang patyon, ug mamahimo usab kaming mga ulipon sa among agalon." ¹⁰ Miingon ang piniyalan, "Nan karon mahitabo kini sumala sa inyong mga gipamulong. Kaniya kansang nakaplagan ang kupa mamahimong akong ulipon, ug kamong uban dili pakasad-on." ¹¹ Unya ang matag-usa ka tawo nagdali-dali nga gipanaog ang iyang sako sa yuta, ug giablihan sa matag-usa ang iyang sako. ¹² Misusi ang piniyalan. Iyang gisugdan sa kinamagulangan ug nahuman hangtod sa kinamanghoran, ug nakita ang kupa sa sako ni Benjamin. ¹³ Busa gigisi nila ang ilang mga bisti. Ug gibalik sa matag-usa ang karga sa asno ug mibalik sa siyudad. ¹⁴ Mibalik si Juda ug ang iyang mga igsoong lalaki sa balay ni Jose. Anaa pa siya didto, ug miyukbo diha sa iyang atubangan. ¹⁵ Miingon si Jose ngadto kanila, "Unsa man kining inyong gibuhat? Wala ba kamo masayod nga ang tawo sama kanako makahimo sa pagpanagna?" ¹⁶ Miingon si Juda, "Unsa man ang among masulti sa akong agalon? Unsa man ang among ipamulong? Ni unsaon man namo pagpanalipod sa among kaugalingon? Nasayran sa Dios ang sala sa imong mga sulugoon. Tan-awa, kami mga ulipon sa akong agalon, kanamo ug kaniya usab kansang nakaplagan ang kupa." ¹⁷ Miingon si Jose, "Dili ko kana mahimo. Mamahimong akong ulipon, ang tawo kansang nakaplagan ang kupa, apan alang sa uban kaninyo, lakaw pauli sa inyong amahan nga malinawon." ¹⁸ Unya miduol si Juda kaniya ug miingon, "Akong agalon, palihog tugoti ang imong sulugoon nga mosulti ug pulong sa igdulongog sa akong agalon, ug ayaw itugot ang imong kasuko nga magkalayo batok sa imong sulugoon, kay ikaw nahisama man sa Paraon. ¹⁹ Nangutana ang akong agalon sa iyang mga sulugoon, nga naga-ingon, 'Aduna pa ba kamoy amahan ug igsoong lalaki?' ²⁰ Ug miingon kami sa akong agalon, 'Anaa kami amahan, nga tigulang na, ug usa ka anak sa iyang pagkatigulang, nga gamay'ng bata. Ug ang iyang igsoong lalaki namatay na, ug siya na lamang ang nag-inusarang nahibilin nga anak sa iyang inahan, ug gihigugma siya sa iyang amahan.' ²¹ Ug ikaw miingon sa imong mga sulugoon, 'Dad-a ninyo siya palugsong aron ako siyang makita.' ²² Ug miingon kami sa akong agalon, 'Ang bata dili makabiya sa iyang amahan. Kay kung siya mobiya sa iyang amahan ang iyang amahan mamatay.' ²³ Ug ikaw miingon sa imong mga sulugoon, 'Dili kamo makakita pag-usab sa akong dagway, gawas lang kung ang inyong kinamanghorang igsoon molugsong uban kaninyo.' ²⁴ Ug miabot ang higayon sa dihang mitungas kami didto sa imong sulugoon nga akong amahan, among gisugilon kaniya ang mga pulong sa akong agalon. ²⁵ Ug ang among amahan miingon, 'Lakaw pag-usab, pagpalit ug pagkaon alang kanato.' ²⁶ Ug miingon kami, 'Dili kami molugsong. Apan kung ang among kinamanghorang igsoon uban kanamo, nan molugsong kami, kay dili kami makakita sa panagway sa tawo gawas kung kauban namo ang among kinamanghorang igsoon.' ²⁷ Ang imong sulugoon nga akong amahan nagsulti kanamo, 'Nasayod kamo nga ang akong asawa nakabaton kanako ug duha ka mga anak nga lalaki. ²⁸ Ug ang usa nawala gikan kanako ug ako miingon, "Gikunis-kunis gayod siya, ug sukad wala ko na siya hikit-i." ²⁹ Ug kung inyong kuhaon usab kining usa gikan kanako ug adunay daotang mahitabo kaniya, kamoy magdala sa akong ubanong buhok paubos sa seol nga adunay kasub-anan.' ³⁰ Busa, karon, kung mopauli ako sa imong sulugoon nga akong amahan, ug ang bata dili namo kauban, sanglit ang iyang kinabuhi sumpay man sa kinabuhi sa batang lalaki, ³¹ moabot gayod, nga kung iyang makita nga dili namo kauban ang bata mamatay siya. Ug ang imong mga sulugoon ang magdala sa ubanong buhok sa imong sulugoon nga among amahan paubos sa seol nga adunay kasub-anan. ³² Kay ang imong sulugoon nagpasalig alang sa batang lalaki ngadto sa akong amahan ug miingon, 'Kung dili ko siya madala pagbalik nganha kanimo, basolon ako sa akong amahan hangtod sa kahangtoran.' ³³ Busa karon, palihog tugoti ang imong sulugoon nga magpabilin puli sa batang lalaki aron mahimong sulugoon sa akong agalon, ug tugoti ang batang lalaki nga motungas kauban sa iyang mga igsoong lalaki. ³⁴ Kay unsaon man nako pag-adto sa akong amahan kung ang batang lalaki dili nako kauban? Mahadlok ako nga makita ang daotang mahitabo sa akong amahan."

Chapter 45

¹ Wala na makapugong si Jose sa iyang kaugalingon atubangan sa tanan niyang mga sulogoon nga nagtindog duol kaniya. Misulti siya sa makusog, "Pahawa kamong tanan gikan kanako." Walay mga sulogoon nga nagpabilin duol kaniya sa dihang gipaila niya ang iyang kaugalingon ngadto sa iyang mga igsoon. ² Mihilak siya sa makusog, nakadungog niini ang mga Ehiptohanon, lakip ang panimalay sa Paraon. ³ Miingon si Jose sa iyang mga igsoon, "Ako si Jose. Buhi pa ba ang akong amahan?" Wala makatubag kaniya ang iyang mga igsoon, tungod kay nakuyawan sila sa iyang presensiya. ⁴ Unya si Jose miingon sa iyang mga igsoon, "Palihog, duol kamo kanako." Miduol sila. Siya miingon, "Ako si Jose nga inyong igsoon, nga inyong gibaligya sa Ehipto. ⁵ Ug karon ayaw kamo kaguol o kasuko sa iyong mga kaugalingon nga inyo akong gibaligya dinhi, kay ang Dios nagpadala kanako una kaninyo aron pagtipig sa kinabuhi. ⁶ Tungod kay adunay kagutom sa yuta niining duha ka tuig, ug aduna pay lima ka mga tuig nga dili makahimo sa pag-daro ni mag-ani. ⁷ Gipadala ako sa Dios una kaninyo aron matipigan kamo ingon nga mga nabilin nga kaliwat sa kalibotan, aron magpabilin kamong mabuhi pinaagi sa dako nga kaluwasan. ⁸ Busa dili kamo ang nagpadala kanako apan ang Dios, ug gihimo niya ako nga amahan sa Paraon, agalon sa tibuok niyang panimalay, ug pangulo sa tibuok yuta sa Ehipto. ⁹ Pagdali ug tungas ngadto sa akong amahan ug ingna siya, 'Mao kini ang giingon sa imong anak nga si Jose, Gibuhat ako sa Dios nga agalon sa tibuok Ehipto. Anhi lugsong kanako, ug ayaw paglangan. ¹⁰ Magpuyo ka sa yuta sa Gosen, ug maduol kana kanako, ikaw ug ang imong mga anak ug mga anak sa imong mga anak, imong mga karnero ug ang imong mga baka, ug tanan nga anaa kanimo. ¹¹ Ako magapatagbo sa inyong panginahanglan didto, kay aduna pay lima ka mga tuig sa kagutom, aron dili kamo makabsan, ikaw, imong panimalay, ug ang tanan nga anaa kanimo. ¹² Tan-awa, sa inyong mga mata, ug ang mata sa akong igsoon nga si Benjamin, nga kini ang akong baba nagasulti kaninyo. ¹³ Suginlan ninyo ang akong amahan mahitungod sa tibuok nakong gahom sa Ehipto, sa tanan nga inyong nakita. Pagdali kamo ug dad-a ang akong amahan lugsong ngari. ¹⁴ Gigakos niya ang iyang igsoon nga si Benjamin sa liog ug mihilak, ug mihilak usab si Benjamin sa iyang liog. ¹⁵ Gihalokan niya ang tanan niyang mga igsoon ug mihilak ngadto kanila. Human niana nakig-istorya kaniya ang iyang mga igsoon. ¹⁶ Ang balita mahitungod sa maong butang gisugilon ngadto sa panimalay sa Paraon; "Miabot ang mga igsoon ni Jose" Nahimuot pag-ayo niini ang Paraon ug ang iyang mga sulugoon. ¹⁷ Miingon ang Paraon kang Jose, "Ingna ang imong mga igsoon, 'Buhata kini; kargahi ang inyong mga hayop ug adto sa yuta sa Canaan. ¹⁸ Kuhaa ang inyong amahan ug tibuok panimalay ug anhi kanako. Ihatag ko kaninyo ang maayong yuta sa Ehipto, ug makakaon kamo sa tambok sa yuta.' ¹⁹ Karon gisugo kamo, 'Buhata kini, pagkuha ug mga karwahi sa yuta sa Ehipto alang sa inyong mga kabataan ug sa inyong mga asawa. Kuhaa ang inyong amahan ug anhi. ²⁰ Ayaw kamo kabalaka sa inyong mga kabtangan, tungod kay inyo man ang tanan nga maayo sa yuta sa Ehipto.'" ²¹ Gibuhat kini sa mga anak ni Israel. Gihatagan sila ni Jose ug mga karwahe sumala sa giingon sa Paraon, ug gihatagan usab sila ug pagkaon sa ilang panaw. ²² Kanilang tanan naghatag siya sa matag-usa ug ilisan nga bisti, apan iyang gihatagan si Benjamin ug 300 ka plata ug lima ka ilisan nga bisti. ²³ Alang sa iyang amahan gipadala niya kini: napulo ka mga asno nga puno sa mga maayong butang gikan sa Ehipto; ug napulo ka baye nga mga asno nga puno ug trigo, tinapay, ug uban pa nga mga panginahanglan alang sa pagpanaw sa iyang amahan. ²⁴ Busa gipagikan niya ang iyang mga igsoon ug sila mibiya. Siya miingon kanila, "Ayaw kamo pag away sa inyong panaw". ²⁵ Milakaw sila pagawas sa Ehipto ug miabot sa yuta sa Canaan, ngadto kang Jacob nga ilang amahan. ²⁶ Gisuginlan nila siya nga nag-ingon, "Buhi pa si Jose, ug siya ang nagdumala sa tibuok yuta sa Ehipto." Ug nahibulong ang iyang kasing-kasing, tungod kay wala siya mituo kanila. ²⁷ Gisugilon nila kaniya ang tanan nga mga pulong nga gisulti ni Jose kanila. Sa pagkakita ni Jacob sa mga karwahe nga gipadala ni Jose aron magdala kaniya, nadasig ang espiritu sa iyang amahan nga si Jacob. ²⁸ Si Israel miingon, "Husto na. Buhi pa si Jose nga akong anak. Muadto ako ug makig-kita kaniya sa dili pa ako mamatay."

Chapter 46

¹ Mipanaw si Israel ngadto sa Berseba uban ang tanan nga anaa kaniya. Didto naghalad siya ug mga halad alang sa Dios sa iyang amahan nga si Isaac. ² Ang Dios nakigsulti kang Israel sa usa ka panan-awon niana nga gabii, nga nag-ingon, "Jacob, Jacob." Siya miingon, "Ania ako." ³ Ang Dios nag-ingon, "Ako ang Dios, ang Dios sa imong amahan. Ayaw kahadlok nga molugsong ngadto sa Ehipto, kay didto himuon ko ikaw nga dakong nasod. ⁴ Ako mag-uban kanimo ngadto sa Ehipto, ug dad-on ko gayod ikaw pag-usab balik dinhi. Ug itik-op ni Jose ang imong mga mata pinaagi sa iyang mga kamot." ⁵ Milakaw si Jacob gikan sa Berseba. Gidala sa mga anak nga lalaki ni Israel si Jacob nga ilang amahan, ang ilang mga kabataan, ug ang ilang mga asawa, sakay sa mga karwahe nga gipadala sa Paraon aron iyang pagasakyan. ⁶ Gidala nila ang mga kahayopan ug ang ilang mga katigayonan nga ilang natigom sa yuta sa Canaan. Miabot sila sa Ehipto, si Jacob ug ang tanan niyang mga kaliwatan kuyog kaniya. ⁷ Iyang gidala uban kaniya ngadto sa Ehipto ang iyang mga anak nga lalaki, ug ang mga anak nga lalaki niini, ang iyang mga anak nga babaye ug ang mga anak nga babaye sa iyang mga anak nga lalaki, ug tanan niyang mga kaliwatan. ⁸ Mao kini ang mga ngalan sa mga anak ni Israel nga miabot sa Ehipto, si Jacob ug ang iyang mga anak nga lalaki: Si Ruben, kamagulangang anak ni Jacob; ⁹ Ang mga anak ni Ruben Hanoc ug si Palu ug si Hesron ug si Carmi; ¹⁰ ang mga anak nga lalaki ni Simeon, mao sila Jemuel, si Jamin, si Ohad, si Jakin, si Sohar, ug si Saul, ang anak nga lalaki sa babayeng taga-Canaan; ¹¹ Ang mga anak nga lalaki ni Levi sila mao si Gerson, si Cohat, ug si Merari; ¹² Ang mga anak nga lalaki ni Juda: mao sila Er, si Onan, si Sela, si Peres, ug si Sera, (apan si Er ug Onan namatay sa yuta sa Canaan). Ug ang mga anak nga lalaki ni Peres mao si Hesron ug Hamul. ¹³ Ang mga anak nga lalaki ni Isacar mao sila Tola, si Pua, si Lob, ug si Simron; ¹⁴ Ang mga anak nga lalaki ni Zabulon mao sila Sered, si Elon, ug si Jaleel. ¹⁵ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Lea nga iyang gipakatawo kang Jacob sa Paddan Aram, lakip si Dina nga anak niyang babaye. Mikabat ug 33 ang iyang mga anak nga lalaki ug ang mga anak niyang babaye. ¹⁶ Ang mga anak nga lalaki ni Gad mao sila Sifeon, si Hagi, si Suni, si Esbon, si Eri, si Arod, ug si Areli. ¹⁷ Ang mga anak nga lalaki ni Aser mao sila Imna, si Iska, si Isvi, ug si Beria. Ug si Sera mao ang ilang igsoong babaye. Ug mga anak nga lalaki ni Beria mao sila Eber ug si Malkiel. ¹⁸ Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Zilfa, kansang gihatag ni Laban ngadto sa iyang anak nga babaye nga si Lea. Mao kini ang iyang mga gipakatawo kang Jacob-16 tanan. ¹⁹ Ang mga anak nga lalaki sa asawa ni Jacob nga si Raquel mao sila Jose ug Benjamin. ²⁰ Sa Ehipto si Manases ug Efraim natawo kang Jose pinaagi kang Asenat, ang anak nga babaye ni Potifera nga pari sa On. ²¹ Ang mga anak nga lalaki ni Benjamin mao sila Bela, Betser, Asbel, Gera, Naaman, Ehi, Ros, Mufim, Hufim, ug si Ared. ²² Mao kini ang mga anak nga lalaki ni Jacob nga natawo ngadto kang Raquel-14 tanan. ²³ Ang anak nga lalaki ni Dan mao si Husim. ²⁴ Ang mga anak nga lalaki ni Neftali mao sila Jaseel, si Guni, si Jeser, ug si Selem. ²⁵ Mao kini ang mga anak nga lalaki nga natawo kang Jacob pinaagi kang Bilha, kansang gihatag ni Laban ngadto kang Raquel nga anak niyang babaye - pito tanan. ²⁶ Ang tanang tawo nga miabot uban ni Jacob ngadto sa Ehipto, nga mao ang iyang mga kaliwat, wala pay labot ang mga asawa sa mga anak ni Jacob nga lalaki 66 tanan. ²⁷ Apil sa duha ka mga anak nga lalaki ni Jose nga natawo kaniya sa Ehipto, 70 tanan ang mga sakop sa iyang panimalay ang miadto sa Ehipto. ²⁸ Gipadala ni Jacob si Juda una kanila ngadto kang Jose aron ipakita kaniya ang dalan paingon sa Gosen, ug nakaabot sila sa yuta sa Gosen. ²⁹ Giandam ni Jose ang iyang karwahe ug mitungas sa Gosen aron sa pakigkita kang Israel nga iyang amahan. Nakita niya siya, migakos sa iyang liog, ug naghilak ug dugay. ³⁰ Si Israel miingon kang Jose, "Karon tugoti ako nga mamatay na, sanglit nakita ko na ang imong panagway, nga ikaw buhi pa." ³¹ Miingon si Jose sa iyang mga igsoong lalaki ug sa panimalay sa iyang amahan, "Moadto ako ug sultihan ko ang Paraon, nga mag-ingon, 'Ang akong mga igsoong lalaki ug ang panimalay sa akong amahan, nga anaa sa yuta sa Canaan, nahiabot kanako. ³² Ang mga tawo mga magbalantay, tungod kay tig-atiman man sila sa mga kahayopan. Gidala nila ang ilang mga karnero, mga baka, ug ang tanan nga anaa kanila." ³³ Moabot ang higayon, sa dihang tawgon kamo sa Paraon ug pangutan-on, "Unsa man ang inyong trabaho?" ³⁴ kinahanglan kamong moingon nga, "Ang imong mga sulugoon mga tig-atiman ug mga kahayopan sukad pa sa pagkabatan-on ug hangtod karon, kami, ug ang among mga katigulangan.' Buhata kini aron makapuyo kamo sa yuta sa Gosen, kay ang mga magbalantay ginakasilagan man sa mga Ehiptohanon."

Chapter 47

¹ Unya miadto ug miingon si Jose sa Paraon, "Miabot gikan sa yuta sa Canaan ang akong amahan ug akong mga igsoon, ang ilang mga karnero, ilang mga kahayopan, ug ang tanan nga ilang gipanag-iyahan. Tan-awa, anaa sila sa yuta sa Gosen." ² Gikuha niya ang lima niya ka mga igsoon ug gipaila-ila ngadto sa Paraon. ³ Miingon ang Paraon sa mga igsoon ni Jose "Unsa man ang inyong mga trabaho?" Miingon sila sa Paraon, "Magbalantay sa mga karnero ang imong mga sulugoon, sama sa among katigulangan." ⁴ Unya miingon sila sa Paraon, "Mianhi kami aron mopuyo sa yuta sa makadiyot lang. Walay kalan-on alang sa mga karnero sa imong sulugoon, tungod kay hilabihan man kaayo ang kagutom sa yuta sa Canaan. Busa karon, palihog tugoti nga mopuyo ang imong mga sulugoon sa yuta sa Gosen." ⁵ Unya nakig-istorya ang Paraon kay Jose, nga miingon, "Mianha kanimo ang imong amahan ug imong mga igsoon. ⁶ Ang yuta sa Ehipto alang kanimo. Ipahiluna ang imong amahan ug ang imong mga igsoon sa labing maayong dapit, ang yuta sa Gosen. Kung may nailhan ka nga adunay katakos kanila, himoa silang tig-atiman sa akong kahayopan." ⁷ Unya gidala ni Jose si Jacob nga iyang amahan ug gipaila-ila sa Paraon. Gipanalanginan ni Jacob ang Paraon. ⁸ Miingon ang Paraon kay Jacob, "Pila na man imong edad?" ⁹ Mitubag si Jacob sa Paraon, "130 ka mga tuig ang akong paglakaw niining kalibotana. Hamubo lang ang mga tuig sa akong kinabuhi ug daghang kasakitan. Dili sama kataas sa kinabuhi sa akong mga katigulangan." ¹⁰ Unya gipanalanginan ni Jacob ang Paraon ug mibiya sa iyang atubangan. ¹¹ Unya gipahimutang ni Jose ang iyang amahan ug ang iyang mga igsoon. Gihatagan niya sila ug luna sa yuta sa Ehipto, ang pinaka labing maayo nga yuta, mao ang yuta sa Ramases, sumala sa gisugo sa Paraon. ¹² Naghatag si Jose ug pagkaon sa iyang amahan, sa iyang mga igsoon, ug sa tanang anaa sa panimalay sa iyang amahan, sumala sa gidaghanon sa ilang mga sakop. ¹³ Karon wala nay pagkaon sa tibuok yuta; tungod sa hilabihang kagutom. Nangaluya ang katawhan sa Ehipto ug ang katawhan sa Canaan tungod sa hilabihan nga kagutom. ¹⁴ Gitigom ni Jose ang tanan nga salapi nga anaa sa yuta sa Ehipto ug sa yuta sa Canaan, pinaagi sa pagbaligya ug trigo ngadto sa mga lumolupyo. Unya gidala ni Jose ang salapi ngadto sa palasyo sa Paraon. ¹⁵ Sa diha nga nagasto ang tanang salapi sa yuta sa Ehipto ug sa Canaan, miadto ang tanang mga Ehiptohanon kang Jose ug miingon, "Hatagi kami ug pagkaon! Nganong kinahanglan nga kami mamatay sa imong atubangan tungod ba kay nahurot na ang among salapi?" ¹⁶ Miingon si Jose, "Kung nahurot na ang inyong salapi, dalaha ang inyong mga kahayopan nganhi ug hatagan ko kamo ug pagkaon baylo sa inyong mga hayop." ¹⁷ Busa gidala nila ang ilang mga hayop ngadto kang Jose. Gihatagan sila ni Jose ug pagkaon baylo sa ilang mga kabayo, sa mga karnero, sa mga baka, ug mga asno. Gipakaon niya sila ug tinapay agig baylo sa tanan nilang mga kahayopan niadtong tuiga. ¹⁸ Sa natapos kadtong tuiga, miadto sila kaniya sa sunod nga tuig ug miingon kaniya, "Dili namo itago sa among agalon nga ang among salapi nahurot na, ug ang panon sa mga baka nga ana sa akong agalon. Wala nay nahibilin sa atubangan sa among agalon, gawas sa among lawas ug among yuta. ¹⁹ Nganong kinahanglan man nga mamatay kami sa imong atubangan, ug madaot ang among yuta? Palita kami ug ang among yuta agig baylo sa pagkaon, ug kami ug ang among yuta mahimong ulipon sa Paraon. Hatagi kamig binhi aron kami mabuhi ug dili mamatay, ug aron dili mapasagdan ang yuta." ²⁰ Busa gipalit ni Jose ang tanang yuta sa Ehipto alang kang Paraon. Sa matag Ehiptohanon gibaligya nila ang ilang uma, tungod kay ang kagutom hilabihan na gayod. Sa ingon-ani nga pamaagi, napanag-iya sa Paraon ang yuta. ²¹ Alang sa mga tawo, gihimo niya silang ulipon gikan sa usa ka utlanan sa Ehipto ngadto sa pikas nga utlanan. ²² Apan wala gipalit ni Jose ang yuta sa mga pari tungod kay gitagbo man ang mga pagpanginahanglan sa mga pari. Sila mikaon gikan sa gahin nga gihatag sa Paraon kanila. Tungod niana wala nila gibaligya ang ilang yuta. ²³ Unya miingon si Jose sa mga katawhan, "Tan-awa, gipalit ko kamo ug inyong yuta alang sa Paraon. Karon ania ang binhi para kaninyo, ug tamni ang yuta. ²⁴ Sa ting-ani, ihatag ninyo ang ika-limang bahin ngadto sa Paraon, ug ang ika-upat nga bahin alang sa inyong kaugalingon, sa binhi sa kaumahan ug alang sa pagkaon sa inyong panimalay ug sa inyong mga kabataan." ²⁵ Sila miingon, "Giluwas nimo ang among kinabuhi. Makakaplag unta kami ug pabor sa imong panan-aw. Kami mamahimong ulipon sa Paraon." ²⁶ Busa nagbuhat si Jose ug balaod ug gipatuman sa yuta sa Ehipto hangtod niining adlawa, nga ang ika-limang bahin iya sa Paraon. Ang yuta lamang sa pari ang wala napanag-iya sa Paraon. ²⁷ Busa nagpuyo si Israel sa yuta sa Ehipto, sa yuta sa Gosen. Nakapanag-iya ang iyang mga katawhan ug kabtangan didto ug sila nagmabungahon ug nanaghan pag-ayo. ²⁸ Nagpuyo si Jacob sa yuta sa Ehipto sulod sa 17 ka mga tuig, busa ang katuigan sa kinabuhi ni Jacob nagpangidaron ug 147 ka mga tuig. ²⁹ Sa dihang hapit na mamatay si Israel, gitawag niya ang iyang anak nga si Jose ug miingon siya kaniya, "Kung makakaplag ako karon ug pabor sa imong atubangan, ibutang ang imong kamot ubos sa akong paa, ug ipakita kanako ang imong pagkamatinud-anon ug pagkamasaligan. Palihog ayaw ako ilubong sa Ehipto. ³⁰ Sa dihang matulog na ako uban sa akong mga amahan, dad-a ako sa gawas sa Ehipto ug ilubong ako sa lubnganan sa akong mga katigulangan." Miingon si Jose, "Buhaton ko ang giingon mo." ³¹ Miingon si Israel, "Panumpa kanako," ug nanumpa si Jose kaniya. Unya miduko si Israel sa ulohan sa iyang higdaanan.

Chapter 48

¹ Nahiabot ang panahon human niining mga butanga, adunay usa ka tawo nga nag-ingon ngadto kang Jose, "Tan-awa, nagsakit ang imong amahan." Busa, gidala uban kaniya ang iyang duha ka mga anak nga lalaki, sila Manases ug Efraim. ² Sa dihang nasuginlan si Jacob, "Lantawa, nahiabot ang imong anak nga si Jose aron makita ka." Naningkamot sa pagbangon si Israel ug milingkod sa higdaanan. ³ Nag-ingon si Jacob kang Jose, "Nagpakita kanako ang Dios nga labing gamhanan sa Luz sa yuta sa Canaan. Gipanalanginan niya ako ⁴ ug nag-ingon kanako, 'Tan-awa, himuon ko ikaw nga magmabungahon ug modaghan. Himuon ko kanimo ang usa ka pundok sa mga nasod. Ihatag ko kanimo kining yuta sa imong mga kaliwatan ingon nga katigayonan sa dayon.' ⁵ Ug karon ang imong duha ka mga anak nga lalaki, nga natawo kanimo sa yuta sa Ehipto sa wala pa ako nahiabot kanimo didto sa Ehipto, akoa sila. Maako si Efraim ug Manases, ingon nga sila Ruben ug Simeon akoa man. ⁶ Ang imong mga kabataan nga mosunod kanila mamaimo; sila igasulat ilalom sa mga ngalan sa ilang mga igsoong lalaki sa ilang panulundon. ⁷ Apan alang kanako, niadtong nahiabot ako gikan sa Paddan, sa akong kasubo si Raquel namatay sa dalan sa yuta sa Canaan, samtang aduna pay pipila ka hilay-on paingon sa Efrata. Gilubong ko siya sa dalan paingon sa Efrata (kadto mao ang Betlehem)." ⁸ Sa dihang nakita ni Israel ang mga anak nga lalaki ni Jose, siya nag-ingon, "Kinsa man kini sila?" ⁹ Nag-ingon si Jose sa iyang amahan, "Sila ang akong mga anak nga lalaki nga gihatag sa Dios kanako dinhi." Miingon si Israel, "Dad-a sila kanako, aron sila akong mapanalanginan." ¹⁰ Karon hanap na ang mga mata ni Israel tungod sa iyang pangidaron, busa dili na siya halos makakita. Ug gipaduol ni Jose sila kaniya, ug iya silang gihalokan ug gigakos. ¹¹ Nag-ingon si Israel kang Jose, "Wala ko kini damha nga makita ko pag-usab ang imong nawong, apan gitugutan pa gayod gani ako sa Dios nga makita lakip ang imong mga anak." ¹² Ug gikuha silang duha ni Jose gikan sa tunga sa mga tuhod ni Israel, ug unya siya miduko sa iyang nawong ngadto sa yuta. ¹³ Gikuha silang duha ni Jose, si Efraim sa iyang tuo nga kamot ngadto sa wala nga kamot ni Israel, ug si Manases sa iyang wala nga kamot ngadto sa tuo nga kamot ni Israel, ug gidala sila paduol kaniya. ¹⁴ Gipataas ni Israel ang iyang tuong kamot ug gipatong kini ibabaw sa ulo ni Efraim nga kamanghoran, ug ang iyang wala nga kamot gipatong sa ulo ni Manases. Iyang gisaylo ang iyang mga kamot, kay si Manases man ang kinamaguwangan. ¹⁵ Nagpanalangin si Israel kang Jose nga nag-ingon, "Ang Dios kaniadto nga gialagaran sa akong mga amahan nga sila Abraham ug Isaac, ang Dios nga nag-atiman kanako hangtod niining adlawa, ¹⁶ ang anghel nga nagapanalipod kanako gikan sa tanang kadaot, hinaot magpanalangin siya niining mga bataa. Hinaot pa unta nga ang akong ngalan maingalan kanila, ug ang ngalan sa akong mga amahan nga sila Abraham ug Isaac. Hinaot sila mosanay ngadto sa panon sa kalibotan." ¹⁷ Sa dihang nakita ni Jose ang tuong kamot sa iyang amahan nga gibutang sa ulo ni Efraim, wala kini nakapahimuot kaniya. Iyang gikuha ang kamot sa iyang amahan ug gibalhin kini gikan sa ulo ni Efraim ngadto sa ulo ni Manases. ¹⁸ Nag-ingon si Jose ngadto sa iyang amahan, "Dili, akong amahan; kay kini ang kinamagulangan. Ibutang ang imong tuong kamot sa iyang ulo." ¹⁹ Ang iyang amahan nagbalibad ug nag-ingon, "Nasayod ako, akong anak, nasayod ako. Siya usab mahimong usa ka katawhan, ug mahimo usab siyang usa ka bantogan. Apan ang iyang manghod mas bantogan pa gayod kay kaniya, ug ang iyang kaliwatan mahimong bagang panon sa mga nasod." ²⁰ Gipanalanginan ni Israel sila niadtong adlawa niining mga pulonga, "Magalitok ang katawhan sa Israel ug mga panalangin pinaagi sa imong ngalan nga maga-ingon, 'Hinaot nga maghimo ang Dios kanimo sama kang Efraim ug sama kang Manases'." Niini nga paagi, gibutang ni Israel si Efraim sa unahan ni Manases. ²¹ Nag-ingon si Israel kang Jose, "Tan-awa, hapit na ako mamatay, apan magauban ang Dios kanimo, ug magadala kanimo pabalik sa yuta sa imong mga amahan. ²² Ngadto kanimo, ingon nga usa ka labaw kay sa imong mga igsoong lalaki, ihatag ko kanimo ang habog nga bukid nga akong gikuha gikan sa mga Amorihanon pinaagi sa akong espada ug sa akong pana."

Chapter 49

¹ Unya gitawag ni Jacob ang iyang mga anak nga lalaki, ug miingon, "Pagtigom kamong tanan, aron akong masulti kaninyo kung unsa ang mahitabo kaninyo sa umaabot. ² Pagtigom kamo ug paminaw, kamong mga anak nga lalaki ni Jacob. Paminaw kamo kang Israel, nga inyong amahan. ³ Ruben, ikaw ang akong kinamagulangan, ang akong kusog, ug ang sinugdanan sa akong kalig-on, dungganan sa dignidad, ug dungganan sa gahom. ⁴ Dili magpungan nga sama sa naghaganas nga tubig, wala na kanimo ang pagkamadungganon, tungod kay ikaw misaka sa higdaanan sa imong amahan. Unya imong gihugawan kini; misaka ka sa akong tuloganan. ⁵ Si Simeon ug Levi magkauban. Ang mga hinagiban sa pagpatay mao ang ilang mga espada. ⁶ O, akong kalag, ayaw pagduol sa ilang tigom; ayaw pag-apil sa ilang mga panagtigom, sanglit kay ang akong kasingkasing hilabihan ra kaayo kadungganon alang niana. Tungod kay sa ilang kasuko sila mipatay ug mga tawo. Ilang kalipay ang pagtigbas sa tikod sa mga baka. ⁷ Matinunglo ang ilang kasuko, tungod kay kini pintas- ug ang ilang kapungot, tungod kay kini bangis. Ako silang bahinon kang Jacob ug patibulaagon sila sa Israel. ⁸ Juda, ang imong mga igsoong lalaki magadayeg kanimo. Ang imong kamot maanaa sa liog sa imong mga kaaway. Ang mga anak nga lalaki sa imong amahan moyukbo sa imong atubangan. ⁹ Si Juda anak sa liyon. Akong anak, ikaw nahibalik gikan sa imong mga biktima. Mitikubo siya, mihapa siya sama sa liyon, sama sa bayeng liyon. Kinsa may mangahas nga mopukaw kaniya? ¹⁰ Ang baton dili mahimulag gikan kang Juda, ni ang sungkod sa magmamando gikan sa taliwala sa iyang mga tiil, hangtod nga moabot ang Silo. Ang mga nasod motuman kaniya. ¹¹ Igahigot ang iyang nating kabayo ngadto sa paras, ug ang nati sa iyang asno ngadto sa piniling paras, gilabhan niya ang iyang mga bisti ngadto sa bino, ug ang iyang kupo sa duga sa ubas. ¹² Ang iyang mga mata sama kaitom sa bino, ug ang iyang mga ngipon sama kaputi sa gatas. ¹³ Magpuyo si Zabulon sa baybayon sa kadagatan. Mamahimo siyang dunggoanan sa mga barko, ug ang iyang utlanan mosangko ngadto sa Sidon. ¹⁴ Si Isacar ang kusgang asno, nga nagahigda sa taliwala sa mga kulongan sa mga karnero. ¹⁵ Makakita siya ug maayong kapahulayan ug maanindot nga yuta. Iyang bawogon ang iyang abaga sa kabug-at ug mahimo siyang ulipon sa buluhaton. ¹⁶ Magahukom si Dan sa iyang mga katawhan isip usa sa mga banay sa Israel. ¹⁷ Si Dan mamahimong bitin sa daplin sa dalan, ang malalang bitin sa agianan nga mopaak sa tikod sa kabayo, aron mahulog ang nagsakay niini. ¹⁸ Maghulat ako sa imong kaluwasan, Yahweh. ¹⁹ Gad- ang mga manggugubat mohasmag kaniya, apan atakihon niya sila diha sa ilang mga tikod. ²⁰ Ang pagkaon ni Aser mamahimong sama sa dato, ug siya magatagbo ug harianong mga pagkaon. ²¹ Si Neftali ang bayeng binaw nga nakabuhi, ug siya makabaton ug maanyag nga mga anak. ²² Si Jose ang mabungahon nga dagkong sanga, ang mabungahon nga dagkong sanga haduol sa tuboran, kansang mga sanga mikatay saylo sa pader. ²³ Moataki kaniya ang mga mamamana ug moigo ug mosamok kaniya. ²⁴ Apan ang iyang pana magpabiling makanunayon, ug ang iyang mga kamot mahimong hanas tungod sa mga kamot sa Makagagahom ni Jacob, tungod sa ngalan sa Magbalantay, ang Bato sa Israel. ²⁵ Tungod kay ang Dios sa imong amahan, nga motabang kanimo, ug tungod sa Halangdong Dios, nga magapanalangin kanimo sa mga panalangin gikan sa kahitas-an, mga panalangin sa kinahiladman, mga panalangin sa mga dughan ug tagoangkan. ²⁶ Ang mga panalangin sa imong amahan mas modako kaysa sa mga karaang kabukiran o sa mga ginatinguha nga mga butang sa malungtarong kabungtoran. Sila maanaa sa ulo ni Jose, ang mga panalangin nga gikurona kaniya nga prinsipe sa iyang mga igsoon. ²⁷ Si Benjamin mao ang gigutom nga lobo. Sa kabuntagon siya motukob sa iyang tukbonon, ug sa kagabhion iyang bahinon ang iyang mga gipanglimbongan." ²⁸ Mao kini ang mga dose ka mga banay ni Israel. Mao kini ang gisulti sa ilang amahan ngadto kanila sa dihang iya silang gipanalanginan. Ang matag-usa iyang gipanalanginan ug haom nga panalangin. ²⁹ Unya iya silang gitugonan ug siya miingon kanila, "Hapit na ako moadto sa akong mga katawhan. Ilubong ako uban sa akong mga katigulangan sa langob nga anaa sa uma ni Efron nga Hetihanon, ³⁰ sa langob nga anaa sa uma ni Macpela, kung asa haduol sa Mamre sa yuta sa Canaan, ang uma nga pinalit ni Abraham aron mamahimong dapit alang sa lubnganan gikan kang Efron nga Hetihanon. ³¹ Gilubong nila didto si Abraham ug si Sara nga iyang asawa; Gilubong nila didto si Isaac ug si Rebecca nga iyang asawa; ug akong gilubong didto si Lea. ³² Ang uma ug ang langob nga anaa niini nga napalit gikan sa katawhan sa Het." ³³ Sa dihang nahuman si Jacob ug tugon niini ngadto sa iyang mga anak nga lalaki, iyang gi-alsa ang iyang mga tiil ngadto sa iyang higdaanan, miginhawa sa iyang kataposan, ug miadto sa iyang mga katawhan.

Chapter 50

¹ Unya nasubo pag-ayo si Jose nga nakoyapan siya atubangan sa iyang amahan, ug mihilak siya, ug gihagkan niya siya. ² Gisugo ni Jose ang iyang mga sulugoon nga mga mananambal sa pagbalsamar sa iyang amahan. ³ Busa ang mga mananambal mibalsamar kang Israel. Naabtan sila ug 40 ka mga adlaw, kay mao kana ang kinatibuk-an nga panahon sa pagbalsamar. Ang mga Ehiptohanon naghilak alang kaniya sulod sa 70 ka mga adlaw. ⁴ Sa dihang ang mga adlaw sa pagsubo natapos na, nakigsulti si Jose ngadto sa kinatas-ang hukmanan sa Paraon ug miingon, "Kung karon ako nakakaplag ug pabor sa imong mga mata, palihog pakig-istorya ngadto sa Paraon, nga mag-ingon, ⁵ "Gipasaad ako sa akong amahan, nga nag-ingon, "Tan-awa, hapit na ako mamatay. Ilubong mo ako sa lubnganan nga akong gikalot alang sa akong kaugalingon sa yuta sa Canaan. Diin didto mo ako ilubong." Karon tugoti ako nga motungas ug molubong sa akong amahan, ug unya mobalik ako."' ⁶ Mitubag ang Paraon, "Lakaw ug ilubong ang imong amahan, ingon nga siya nagpasaad kanimo." ⁷ Mitungas si Jose aron sa paglubong sa iyang amahan. Kauban niya mitungas ang tanang kadagkoan sa Paraon, ang mga anaa sa hukmanan sa iyang panimalay, ug ang tanang labaw sa mga kadagkoan sa yuta sa Ehipto, ⁸ uban ang tanang panimalay ni Jose ug ang iyang mga igsoon, ug ang panimalay sa iyang amahan. Apan ilang gibilin ang mga gagmayng kabataan, ilang mga karnero, ug ilang mga baka, sa yuta sa Gosen. ⁹ Ang mga nagakarwahe ug ang manggugubat miuban kaniya. Daghan kaayo kini nga pundok sa katawhan. ¹⁰ Sa dihang miabot sila sa giokanan sa Atad sa ubang bahin tabok sa Jordan, nagbangotan sila pag-ayo ug nagsubo sa hilabihan gayod. Didto si Jose nagmugna ug kasubo sa pito ka adlaw alang sa iyang amahan. ¹¹ Sa dihang ang mga lumolupyo sa yuta, ang mga Canaanhon, nakita ang pagbangotan sa giokanan sa Atad, sila miingon, "Subo kaayo kini nga higayon alang sa mga Ehiptohanon." Busa kining dapita ginatawag nga Abel Misraim, nga diin kini unahan sa Jordan. ¹² Busa gibuhat sa iyang mga anak alang kang Jacob sumala sa iyang gitugon kanila. ¹³ Gidala siya sa iyang mga anak didto sa yuta sa Canaan ug gilubong siya sa langob sa uma sa Macpela, duol sa Mamre. Gipalit ni Abraham ang langob uban ang uma alang sa lugar sa paglubong. Iya kining gipalit gikan kang Efron ang Hetihanon. ¹⁴ Paghuman niya ug lubong sa iyang amahan, mibalik si Jose ngadto sa Ehipto, siya, uban ang iyang mga igsoon, ug ang tanang miuban kaniya sa paglubong sa iyang amahan. ¹⁵ Sa dihang ang mga igsoon ni Jose nakakita nga ang ilang amahan namatay na, sila miingon, "Unsa kaha kung si Jose nagdumot ug gusto niya nga magbayad kita kaniya sa kinatibuk-an sa tanang kadaotan nga atong nahimo kaniya?" ¹⁶ Busa ilang gipatawag si Jose ug miingon, "Naghatag ug tugon ang imong amahan sa wala pa siya namatay, miingon siya, ¹⁷ 'Sultihi si Jose niini, "Palihog pasayloa ang kalapasan sa imong mga igsoon ug ang ilang sala sa dihang sila naghimo ug daotan kanimo." Karon palihog pasayloa ang mga sulugoon sa Dios sa imong amahan." Mihilak si Jose sa dihang nakigsulti sila kaniya. ¹⁸ Ang iyang mga igsoon usab miadto ug mihapa sa yuta diha sa iyang atubangan. Miingon sila, "Tan-awa, kami imong mga sulugoon." ¹⁹ Apan si Jose mitubag kanila, "Ayaw kamog kahadlok. Anaa ba ako sa dapit sa Dios? ²⁰ Kay alang kaninyo, gusto ninyo nga buhatan ako ug daotan, apan alang sa Dios aduna siyay maayo nga katuyoan, aron sa pagtipig sa kinabuhi sa daghang mga tawo, sama sa inyong nakita karon. ²¹ Busa karon ayaw kahadlok. Ako magapatagbo alang kaninyo ug sa inyong kabataan." Gihupay niya sila sa niini nga paagi ug malumo nga nakigsulti kanila. ²² Mipuyo si Jose sa Ehipto, kauban sa pamilya sa iyang amahan. Siya nabuhi sulod sa 110 ka-tuig. ²³ Nakita ni Jose ang ika-tulo nga kaliwatan ni Efraim. Nakita pa gayud niya ang anak ni Makir nga anak ni Manases. Mga "natawo sila sa iyang mga tuhod." ²⁴ Miingon si Jose sa iyang mga igsoon, "Hapit na ako mamatay; apan ang Dios moadto kaninyo ug magdala kaninyo gawas niining yutaa ngadto sa yuta nga diin iyang gisaad nga ihatag ngadto kang Abraham, kang Isaac, ug kang Jacob." ²⁵ Unya gipapanumpa ni Jose ang mga tawo sa Israel ug panaad. Miingon siya, "Ang Dios gayod moanhi kaninyo. Niana nga panahon kinahanglan ninyong dad-on ang akong mga bukog gikan dinhi." ²⁶ Busa si Jose namatay, sa panuigon nga 110. Ila siyang gipabalsamar ug siya ilang gibutang sa lungon sa Ehipto.

Translation Questions

Exodus

Chapter 1

¹ Mao kini ang mga ngalan sa mga anak nga lalaki ni Israel nga si Jacob nga miabot ngadto sa Ehipto, matag usa uban sa iyang panimalay: ² Si Reuben, Simeon, Levi, ug si Juda, ³ si Isacar, Zebulun, ug si Benjamin, ⁴ si Dan, Neftali, Gad, ug si Asher. ⁵ Mikabat ug 70 ang gidaghanon sa tanang katawhan nga mga kaliwat ni Jacob. Atua na daan si Jose sa Ehipto. ⁶ Unya namatay si Jose, ang tanan niyang igsoon nga mga lalaki, ug ang tanan niana nga kaliwatan. ⁷ Nagmabungahon ang mga Israelita, midaghan pag-ayo, ug nahimong hilabihan ka kusgan; nalukop nila ang yuta. ⁸ Unya karon adunay bag-o nga hari ang mibarog sa Ehipto, siya nga wala makaila mahitungod kang Jose. ⁹ Miingon siya sa iyang katawhan, "Tan-awa, mas daghan pa ug mas kusgan ang mga Israelita kaysa kanato. ¹⁰ Umari kamo, magmanggialamon kita sa pagtagad kanila, kay kondili magpadayon sila ug kadaghan, ug kung moabot ang gubat, makig-uban sila sa atong mga kaaway, makig-away batok kanato, ug mobiya sa yuta." ¹¹ Busa gibutangan nila sila ug mga tinugyanan sa trabaho aron sa pagdaogdaog kanila pinaagi sa malisod nga trabaho. Nagtukod ang mga Israelita ug mga siyudad nga tipiganan alang sa Faraon: ang Pitom ug ang Rameses. ¹² Apan sa dihang gidaogdaog sila pag-ayo sa mga Ehiptohanon, misamot hinuon ug kadaghan ug mikatag pag-ayo ang mga Israelita. Busa nagsugod na ug kalisang ang mga Ehiptohanon sa mga Israelita. ¹³ Gipatrabaho pag-ayo sa mga Ehiptohanon ang mga Israelita. ¹⁴ Gihimo nila nga mapait ang ilang pagkinabuhi tungod sa malisod nga pagpatrabaho pinaagi sa pagbuhat ug alkitran ug tisa, ug uban sa tanang matang sa buluhaton sa kaumahan. Malisod gayod ang tanan nilang kinahanglan nga trabahoon. ¹⁵ Unya nakigsulti ang hari sa Ehipto ngadto sa mga mananabang nga Hebreohanon; ang ngalan sa usa mao si Shefra, ug ang usa mao si Pua. ¹⁶ Miingon siya, "Sa dihang magpaanak kamo sa mga babaye nga Hebreohanon didto sa paanakan, bantayi sila sa dihang manganak na sila. Kung lalaki kini, nan kinahanglan nga patyon ninyo siya; apan kung babaye kini, nan mabuhi siya." ¹⁷ Apan adunay kahadlok ang mga mananabang ngadto sa Dios ug wala gituman ang gisugo sa hari sa Ehipto kanila; hinuon, gipasagdan nila nga mabuhi ang mga batang lalaki. ¹⁸ Gipatawag sa hari sa Ehipto ang mga mananabang ug giingnan sila, "Nganong gibuhat man ninyo kini, ug gitugotan nga mabuhi ang mga bata nga lalaki?" ¹⁹ Mitubag ang mga mananabang ngadto sa Faraon, "Ang mga babaye nga Hebreohanon dili sama sa mga babaye nga Ehiptohanon. Isog kaayo sila ug nakapanganak na sila sa wala pa moabot ang mananabang kanila." ²⁰ Gipanalipdan sa Dios kini nga mga mananabang. Nagkadaghan ug maayo ang katawhan ug nahimong hilabihan kakusgan. ²¹ Tungod kay ang mga mananabang may kahadlok man sa Dios, gihatagan niya sila ug mga pamilya. ²² Gimandoan sa Faraon ang tanan niyang katawhan, "Kinahanglan nga ilabay ninyo ngadto sa suba ang matag lalaki nga matawo, apan tugoti ninyo nga mabuhi ang matag bata nga babaye."

Translation Questions

Chapter 2

¹ Karon giminyoan sa lalaki nga gikan sa tribo ni Levi ang babaye nga gikan usab sa kaliwat ni Levi. ² Namabdos ang babaye ug nanganak ug usa ka batang lalaki. Sa dihang nakita niya nga himsog siya nga batang lalaki, gitagoan niya siya sulod sa tulo ka bulan. ³ Apan sa dihang dili na niya siya matago, mikuha siya ug basket nga papyrus ug gibulitan kini sa aspalto ug alkitran. Unya gisulod niya ang bata niini ug gipahiluna kini taliwala sa kabugangan didto sa tubig nga daplin sa suba. ⁴ Nagbarog ang iyang igsoon nga babaye didto sa unahan aron makita kung unsa ang mahitabo kaniya. ⁵ Milugsong sa suba ang anak nga babaye sa Faraon aron maligo samtang naglakaw ang iyang mga katabang daplin sa suba. Nakita niya ang basket taliwala sa kabugangan ug gisugo niya ang iyang katabang nga kuhaon kini. ⁶ Sa pag-abli niya niini, nakita niya ang bata. Tan-awa, naghilak ang bata. Naluoy siya kaniya ug miingon, "Sigurado gayod nga usa kini sa mga anak sa mga Hebreohanon." ⁷ Unya miingon ang igsoon nga babaye sa bata ngadto sa anak nga babaye sa Faraon, "Kinahanglan ba nga molakaw ako ug mangita ug babaye nga Hebreohanon aron magpasuso sa bata alang kanimo?" ⁸ Miingon ang anak nga babaye sa Faraon ngadto kaniya, "Lakaw." Busa milakaw ang batan-ong babaye ug gikuha ang inahan sa bata. ⁹ Miingon ang anak nga babaye sa Faraon sa inahan sa bata, "Dad-a kining bataa ug atimana siya alang kanako, ug suholan ko ikaw." Busa gidala sa babaye ang bata ug giatiman siya. ¹⁰ Sa dihang midako na ang bata, gidala niya siya sa anak nga babaye sa Faraon, ug nahimo siya nga iyang anak nga lalaki. Ginganlan niya siya ug Moises ug miingon, "Tungod kay gikuha ko siya gikan sa tubig." ¹¹ Sa dihang midako na si Moises, miadto siya sa iyang katawhan ug naniid sa ilang hilabihan nga pagtrabaho. Nakita niya ang usa ka Ehiptohanon nga gikulata ang usa ka Hebreohanon, usa sa iyang katawhan. ¹² Milingi-lingi siya, ug sa dihang nakita niya nga walay tawo didto, gipatay niya ang Ehiptohanon ug gitagoan ang lawas niini sa balas. ¹³ Miadto na usab siya pagkasunod adlaw, ug, tan-awa, nag-away ang duha ka Hebreohanon. Miingon siya sa tawo nga sad-an, "Nganong gisumbag man nimo ang imong kauban?" ¹⁴ Apan miingon ang lalaki, "Kinsa man ang naghimo kanimo nga pangulo ug maghukom nganhi kanamo? Naglaraw ka ba nga patyon ako sama sa imong pagpatay sa Ehiptohanon?" Unya nahadlok si Moises ug miingon, "Sigurado gayod nga nasayran na sa uban ang akong nabuhat." ¹⁵ Karon sa dihang nadunggan sa Faraon ang mahitungod niini, gisulayan niya sa pagpatay si Moises. Apan mikalagiw si Moises gikan sa Faraon ug mipuyo didto sa yuta sa Midian. Didto milingkod siya sa kilid sa atabay. ¹⁶ Karon ang pari sa Midian adunay pito ka mga anak nga babaye. Miabot sila, nagsag-ob ug tubig, ug gipuno ang imnanan ug tubig sa mga mananap aron paimnon ang panon sa mga karnero sa ilang amahan. ¹⁷ Miabot ang mga magbalantay sa karnero ug misulay sa pagpahawa kanila, apan miadto si Moises ug gitabangan sila. Unya gipainom niya ang panon sa ilang mga karnero. ¹⁸ Sa dihang miadto na ang mga babaye kang Reuel nga ilang amahan, miingon siya, "Nganong sayo man kamo nakauli karon?" ¹⁹ Miingon sila, "Giluwas kami sa usa ka Ehiptohanon gikan sa mga magbalantay sa karnero. Nagsag-ob usab siya ug tubig alang kanamo ug gipainom ang panon sa mga karnero." ²⁰ Miingon siya sa iyang mga anak nga babaye, "Unya hain man siya? Nganong gibiyaan man ninyo ang lalaki? Tawga siya aron makakaon siya uban kanato." ²¹ Miuyon si Moises nga magpabilin uban sa tawo, nga naghatag usab sa iyang anak nga babaye nga si Zipora ngadto kaniya diha sa kaminyoon. ²² Nanganak siya ug batang lalaki, ug ginganlan kini ni Moises ug Gershom; miingon siya, "Nahimo ako nga lumolupyo sa langyaw nga yuta." ²³ Milabay ang taas nga panahon, namatay ang Hari sa Ehipto. Nag-agulo ang mga Israelita tungod sa pagkaulipon sa pagtrabaho. Mituaw sila alang sa pagpakitabang, ug miabot sa Dios ang ilang mga pangamuyo tungod sa ilang pagkaginapos. ²⁴ Sa dihang nadungog sa Dios ang ilang pag-agulo, nahinumdoman sa Dios ang iyang kasabotan tali kang Abraham, kang Isaac ug kang Jacob. ²⁵ Nakita sa Dios ang mga Israelita, ug nasabtan niya ang ilang kahimtang.

Translation Questions

Chapter 3

¹ Karon nagbantay gihapon si Moises sa panon sa mga karnero ni Jetro nga iyang ugangan nga lalaki, nga pari sa Midian. Gidala ni Moises ang panon sa mga karnero ngadto sa layong bahin sa kamingawan ug miabot didto sa Horeb, ang bukid sa Dios. ² Didto mipakita ang anghel ni Yahweh kaniya diha sa nagkalayo nga sampinit. Mitan-aw si Moises, ug tan-awa, nagkalayo ang sampinit, apan wala kini masunog. ³ Miingon si Moises, "Moduol ako ug tan-awon kining kahibulongan nga butang, nganong wala man nasunog ang sampinit." ⁴ Sa dihang nakita ni Yahweh nga mipaduol siya aron motan-aw, gitawag siya sa Dios gikan sa sampinit ug miingon, "Moises, Moises." Miingon si Moises, "Ania ako." ⁵ Miingon ang Dios, "Ayaw pagpaduol! Huboa ang imong mga sapatos, kay ang dapit nga imong gitindogan mao ang yuta nga gigahin alang kanako." ⁶ Midugang pa siya, "Ako ang Dios sa imong amahan, ang Dios ni Abraham, ang Dios ni Isaac, ug ang Dios ni Jacob." Unya gitabonan ni Moises ang iyang nawong, tungod kay nahadlok siya nga motan-aw sa Dios. ⁷ Miingon si Yahweh, "Nakita ko gayod ang pag-antos sa akong katawhan nga atua sa Ehipto. Nadungog ko ang ilang mga singgit tungod sa ilang mga tinugyanan sa trabaho, kay nasayod ako sa ilang pag-antos. ⁸ Mokanaog ako aron sa pagpalingkawas kanila gikan sa gahom sa mga Ehiptohanon ug aron dad-on sila gikan niana nga yuta paingon sa tabunok, luag nga yuta, didto sa yuta nga nagadagayday ang gatas ug dugos; ngadto sa rehiyon sa mga Canaanhon, mga Hitihanon, mga Amorihanon, mga Perizihanon, mga Hivitihanon, ug mga Jebusihanon. ⁹ Karon miabot kanako ang mga singgit sa katawhan sa Israel. Dugang pa niana, nakita ko ang pagdaogdaog nga gibuhat sa mga Ehiptohanon. ¹⁰ Unya karon, ipadala ko ikaw ngadto sa Faraon aron nga madala nimo ang akong katawhan, nga mga Israelita, pagawas sa Ehipto." ¹¹ Apan miingon si Moises sa Dios, "Kinsa ba ako, nga kinahanglan ako moadto sa Faraon ug ipagawas ang mga Israelita gikan sa Ehipto?" ¹² Mitubag ang Dios, "Sigurado gayod nga magauban ako kanimo. Mao kini ang timaan diha kanimo nga ako ang nagpadala kanimo. Sa dihang mapagawas mo na ang katawhan gikan sa Ehipto, pagasimbahon ninyo ako niining bukira." ¹³ Miingon si Moises sa Dios, "Sa dihang moadto ako sa mga Israelita ug sultihan sila, 'Gipadala ako sa Dios sa inyong katigulangan diha kaninyo', ug sa dihang moingon sila kanako, 'Unsa man ang iyang ngalan?' unsa man ang angay nako nga isulti kanila?" ¹⁴ Miingon ang Dios kang Moises, "AKO MAO AKO." Miingon ang Dios, "Kinahanglan nga sultihan nimo ang mga Israelita nga, 'AKO ang nagpadala kanimo."' ¹⁵ Miingon usab ang Dios kang Moises, "Kinahanglan nga sultihan nimo ang mga Israelita nga, 'si Yahweh, ang Dios sa inyong mga katigulangan, ang Dios ni Abraham, ang Dios ni Isaac, ug ang Dios ni Jacob, ang nagpadala kanako diha kaninyo. Mao kini ang akong ngalan hangtod sa kahangtoran, ug mao kini ang pag-ila kanako hangtod sa tanang mga kaliwatan.' ¹⁶ Lakaw ug tigoma ang mga kadagkoan sa Israel. Ingna sila nga, 'Mipakita kanako si Yahweh, ang Dios sa inyong mga katigulangan, ang Dios ni Abraham, ni Isaac, ug ni Jacob, ug miingon, "Gipanid-an ko gayod kamo ug nakita ko ang gipangbuhat kaninyo diha sa Ehipto. ¹⁷ Nakasaad ako nga pagawson ko kamo gikan sa pagdaogdaog diha sa Ehipto ngadto sa yuta sa mga Canaanhon, mga Hitihanon, mga Amorihanon, mga Perizihanon, mga Hivitihanon, ug mga Jebusihanon, ang yuta nga nagadagayday ang gatas ug ang dugos."' ¹⁸ Maminaw sila kanimo. Kinahanglan nga moadto ka ug ang mga kadagkoan sa Israel ngadto sa hari sa Ehipto, ug kinahanglan nga sultihan nimo siya, 'Nakighimamat kanamo, si Yahweh, nga Dios sa mga Hebreohanon. Busa tugoti kami sa pagpanaw sulod sa tulo ka adlaw ngadto sa kamingawan, aron nga makahalad kami kang Yahweh, nga among Dios.' ¹⁹ Apan nasayod ako nga dili kamo tugotan sa hari sa Ehipto nga molakaw, gawas kung mapugos ang iyang kamot. ²⁰ Iisa ko ang akong kamot ug sulongon ang mga Ehiptohanon pinaagi sa tanang mga milagro nga akong himoon sa ilang taliwala. Human niana, tugotan na niya kamo sa paglakaw. ²¹ Dapigan ko kining katawhan gikan sa mga Ehiptohanon, aron nga kung mobiya kamo, dili kamo molakaw nga walay dala. ²² Mangayo ang matag babaye ug mga alahas nga plata ug bulawan ug bisti nga gikan sa iyang mga silingan nga Ehiptohanon ug si bisan kinsa nga babaye nga nagpuyo sa mga balay sa ilang silingan. Isul-ob ninyo kini sa inyong mga anak nga lalaki ug mga babaye. Niini nga paagi kawatan ninyo ang mga Ehiptohanon."

Translation Questions

Chapter 4

¹ Mitubag si Moises, "Apan kung dili sila motuo kanako o maminaw kanako apan moingon hinuon nga, 'Wala mipakita si Yahweh kanimo'?" ² Miingon si Yahweh kaniya, "Unsa man kanang anaa sa imong kamot?" Miingon si Moises, "Usa ka sungkod." ³ Miingon si Yahweh, "Iitsa kana sa yuta." Giitsa kini ni Moises sa yuta, ug nahimo kining bitin. Milikay si Moises gikan niini. ⁴ Miingon si Yahweh kang Moises, "Punita ug guniti kini pinaagi sa ikog." Mao nga gipunit niya ug gigunitan ang bitin. Nahimo kining sungkod pagbalik diha sa iyang kamot. ⁵ "Nahitabo kini aron nga motuo sila nga mipakita kanimo si Yahweh, ang Dios sa ilang mga katigulangan, ang Dios ni Abraham, ang Dios ni Isaac, ang Dios ni Jacob." ⁶ Miingon usab si Yahweh kaniya, "Karon isulod ang imong kamot sa imong kupo." Busa gisulod ni Moises ang iyang kamot sa iyang kupo. Sa dihang gipagawas niya kini, tan-awa, gisangla na ang iyang kamot, sama kaputi sa niyebe. ⁷ Miingon si Yahweh, "Isulod pagbalik ang imong kamot sa imong kupo, ug sa pagpagawas niya niini, nakita niya nga naayo na kini pag-usab, sama sa uban niyang unod. ⁸ Miingon si Yahweh, "Kung dili sila motuo kanimo—kung dili sila motagad sa unang timaan sa akong gahom o motuo niini, nan motuo sila sa ikaduha nga timaan. ⁹ Kung dili sila motuo bisan niining duha ka mga timaan sa akong gahom, o maminaw kanimo, nan pagkuha ug gamay nga tubig nga gikan sa suba ug ibubo kini sa mala nga yuta. Mahimong dugo ang tubig nga imong gikuha didto sa mala nga yuta. ¹⁰ Unya miingon si Moises kang Yahweh, "Ginoo, dili ako maayo nga manulti, ni kaniadto o sa takna nga nakigsulti ka sa imong sulugoon. Hinay akong manulti ug yungit." ¹¹ Miingon si Yahweh kaniya, "Kinsa man kini nga naghimo sa baba sa tawo? Kinsa man ang nagpaamang o nagpabungol sa tawo o nakapakita o nagpabuta? Dili ba ako man, si Yahweh? ¹² Busa lakaw, ug ako ang mahimo nimong baba ug tudloan ko ikaw kung unsa ang isulti." ¹³ Apan miingon si Moises, "Ginoo, palihog pagpadala nalang ug laing tawo, si bisan kinsa nga imong gusto nga ipadala." ¹⁴ Unya nasuko si Yahweh kang Moises. Miingon siya, "Unsa man ang imong panghunahuna mahitungod kang Aaron, nga imong igsoon nga lalaki, nga Levita? Nasayod ako nga makasulti siya ug maayo. Dugang pa niana, moabot siya aron sa pagpakighimamat kanimo, ug sa dihang makita ka niya, magmaya gayod ang iyang kasingkasing. ¹⁵ Makigsulti ka kaniya ug ipahiluna ang mga pulong aron isulti niya kini. Mag-uban ako sa imong baba ug sa iyang baba, ug ipakita ko kaninyo kung unsa ang buhaton. ¹⁶ Makigsulti siya sa mga tawo alang kanimo. Siya ang mahimo nimong baba, ug mag-uban ka kaniya sama kanako, nga Dios. ¹⁷ Dad-on nimo kini nga sungkod. Pinaagi niini maghimo ka ug mga timaan." ¹⁸ Busa mibalik si Moises sa iyang ugangan nga lalaki nga si Jetro ug miingon kaniya, "Tugoti ako nga molakaw aron makabalik ako sa akong kaparyentihan nga atua sa Ehipto ug tan-awon kung buhi pa ba gihapon sila." Miingon si Jetro kang Moises, "Lakaw uban ang kalinaw." ¹⁹ Miingon si Yahweh kang Moises didto sa Midian, "Lakaw, balik sa Ehipto, kay patay na ang tanang kalalakin-an nga misulay sa pagpatay kanimo." ²⁰ Gidala ni Moises ang iyang asawa ug ang iyang mga anak nga lalaki ug gipasakay sila sa asno. Mibalik siya sa yuta sa Ehipto, ug gidala niya ang sungkod sa Dios. ²¹ Miingon si Yahweh kang Moises, "Sa dihang mobalik ka sa Ehipto, siguroha nga mabuhat mo sa atubangan sa Faraon ang tanang kahibulongang gahom nga gihatag ko diha kanimo. Apan patig-ahon ko ang iyang kasingkasing, ug dili niya tugotan nga molakaw ang katawhan. ²² Kinahanglan nga isulti nimo ngadto sa Faraon, 'Mao kini ang gisulti ni Yahweh; Si Israel mao ang akong anak nga lalaki, nga akong kamagulangan, ²³ ug moingon ako kanimo, "Palakwa ang akong anak nga lalaki, aron makasimba siya kanako." Apan sanglit nagdumili ka man sa pagpalakaw kaniya, pagapatyon ko gayod ang imong kamagulangang anak nga lalaki."' ²⁴ Karon sa pagkagabii, sa dihang mihunong sila didto sa dalan, gitagbo ni Yahweh si Moises ug misulay sa pagpatay kaniya. ²⁵ Unya gikuha ni Zipora ang santik nga kutsilyo ug giputol niya ang tumoy nga panit sa kinatawo sa iyang anak nga lalaki, ug gipahid kini sa mga tiil ni Moises. Unya miingon siya, "Pinaagi sa dugo sigurado gayod nga ikaw ang akong bana." ²⁶ Busa gipasagdahan na lamang ni Yahweh si Moises. Miingon si Zipora, "Ikaw mao ang bana sa dugo" tungod sa pagtuli. ²⁷ Miingon si Yahweh kang Aaron, "Lakaw ngadto sa kamingawan aron sa pagpakigkita kang Moises." Milakaw si Aaron, misugat kaniya didto sa bukid sa Dios, ug mihalok kaniya. ²⁸ Gisultihan ni Moises si Aaron sa tanang mga pulong ni Yahweh nga gipadala niya kaniya aron isulti ug mahitungod sa tanang mga timaan sa gahom ni Yahweh nga iyang gimando kaniya nga buhaton. ²⁹ Unya milakaw si Moises ug Aaron ug gitigom ang tanang mga kadagkoan sa mga Israelita. ³⁰ Gisulti ni Aaron ang tanang mga pulong ni Yahweh nga gisulti kang Moises. Gipakita usab niya ang mga timaan sa gahom ni Yahweh sa panan-aw sa katawhan. ³¹ Mituo ang mga tawo. Sa dihang nadungog nila nga naniid si Yahweh sa mga Israelita ug nga nakita niya ang ilang pag-antos, unya giduko nila ang ilang mga ulo ug misimba kaniya.

Translation Questions

Chapter 5

¹ Human nahitabo kining mga butanga, miadto si Moises ug Aaron ngadto sa Faraon ug miingon, "Mao kini ang giingon ni Yahweh, ang Dios sa Israel: 'Palakwa ang akong katawhan, aron makahimo sila ug kasaulogan alang kanako didto sa kamingawan."' ² Miingon ang Faraon, "Kinsa man kana si Yahweh? Nganong kinahanglan man nakong paminawon ang iyang tingog ug tugotan nga molakaw ang Israel? Wala ako makaila kang Yahweh; dugang pa, dili ko gayod palakwon ang Israel." ³ Miingon sila, "Nagpakita kanamo ang Dios sa mga Hebreohanon. Palakwa kami sulod sa tulo ka adlaw nga panaw ngadto sa kamingawan ug maghalad kang Yahweh nga among Dios aron dili niya kami pamatyon pinaagi sa hampak o sa espada. ⁴ Apan miingon ang hari sa Ehipto kanila, "Moises ug Aaron, nganong gipahunong man ninyo ang mga tawo sa ilang pagtrabaho? Pamalik kamo sa inyong trabaho." ⁵ Miingon usab siya, "Aduna nay daghang mga tawo nga Hebreohanon karon sa among yuta, ug gipahunong ninyo sila sa ilang pagtrabaho." ⁶ Niadto usab nga adlaw, gimandoan sa Faraon ang mga tinugyanan sa trabaho ug ang mga tigdumala sa mga tawo. Miingon siya, ⁷ "Dili na sama kaniadto, dili na ninyo angay nga hatagan pa ug dagami ang mga tawo aron sa paghimo ug mga tisa. Pasagdahi sila nga moadto ug manguha ug dagami alang sa ilang mga kaugalingon. ⁸ Apan, kinahanglan nga mao gihapon ang gidaghanon sa mga tisa nga inyong pangayoon sama sa ilang gihimo kaniadto. Ayaw dawata ang diyutay lang, tungod kay tapolan sila. Mao nga misinggit sila ug nag-ingon, 'Tugoti kami nga molakaw ug maghalad sa among Dios.' ⁹ Dugangi ang trabahoon alang sa mga kalalakin-an aron magkapuliki sila niini ug dili na maminaw sa malimbongong mga pulong." ¹⁰ Busa milakaw ang mga tinugyanan sa trabaho sa mga tawo ug ang mga tigdumala ug gipahibalo ang mga tawo. Miingon sila, "Mao kini ang giingon sa Faraon: 'Dili ko na kamo hatagan pa ug dagami. ¹¹ Kamo na mismo ang kinahanglan moadto ug mokuha sa dagami bisan asa ninyo kini mahikaplagan, apan dili pakunhoran ang inyong trabahoon.'" ¹² Busa gilukop sa mga tawo ang tibuok yuta sa Ehipto aron sa pagtigom ug mga uhay alang sa dagami. ¹³ Ginapadali sila kanunay sa mga tinugyanan sa trabaho ug nag-ingon, "Humana ang inyong trabaho, sama kaniadto sa dihang gihatagan pa kamo ug dagami." ¹⁴ Gipanglatos sa mga tinugyanan sa trabaho sa Faraon ang mga tigdumala sa mga Israelita, kadtong mga kalalakin-an nga ilang sinaligan sa mga trabahante. Kanunay silang ginapangutana sa mga tinugyanan sa trabaho, "Nganong wala man ninyo mahimo ang gidaghanon sa tanang tisa nga gipangayo kaninyo, kagahapon ug karong adlawa, sama sa inyong ginahimo kaniadto?" ¹⁵ Busa nangadto ang mga tigdumala sa mga Israelita ngadto sa Faraon ug nagmulo kaniya. Miingon sila, "Nganong ingon man niini ang imong pagtagad sa imong mga sulugoon? ¹⁶ Wala nay ginahatag nga dagami sa imong mga sulugoon, apan nagasulti gihapon sila kanamo nga, 'Paghimo kamo ug mga tisa!' Kami, nga inyong mga sulugoon, gipanglatos na man gani, apan sayop kini sa imong kaugalingon nga katawhan" ¹⁷ Apan miingon ang Faraon, "Mga tapolan kamo! Mga tapolan kamo! Miingon kamo, 'Tugoti nga maghalad kami kang Yahweh.' ¹⁸ Busa karon balik sa trabaho. Wala nay dagami nga igahatag pa kaninyo, apan kinahanglan maghimo gihapon kamo ug sama nga gidaghanon sa mga tisa." ¹⁹ Nakita sa mga tinugyanan sa trabaho sa mga Israelita nga anaa sila sa malisod nga kahimtang sa dihang gisultihan sila nga, "Kinahanglan nga dili ninyo pakunhoran ang gidaghanon sa mga tisa matag adlaw." ²⁰ Samtang mibiya sila sa Faraon, natagboan nila si Moises ug si Aaron, nga nagbarog sa gawas sa palasyo. ²¹ Miingon sila kang Moises ug kang Aaron, "Hinaot nga tan-awon kamo ug silotan kamo ni Yahweh, tungod kay gihimo ninyo kami nga dulomtanan sa panan-aw sa Faraon ug sa iyang mga sulugoon. Gibutangan ninyo ug espada ang ilang kamot aron sa pagpatay kanamo." ²² Mibalik si Moises ngadto kang Yahweh ug miingon, "Ginoo, nganong gilisodlisod mo man kini nga katawhan? Nganong gipadala mo pa man ako? ²³ Sukad nga miadto ako ngadto sa Faraon aron makigsulti kaniya pinaagi sa imong ngalan, gilisodlisod hinuon niya kining mga tawhana, ug wala gihapon nimo gipalingkawas ang imong katawhan."